آموزش کتاب مطالعات اجتماعی پایه پنجم ابتدایی
درس نوزدهم : ایرانیان مسلمان حکومت تشکیل می دهند
در سال گذشته خواندید که با ورود عرب های مسلمان به ایران، حکومت ساسانیان منقرض شد. مردم ایران هم که از حکومت ساسانی ناراضی بودند، با شنیدن پیام های دین اسلام، به تدریج مسلمان شدند. با ورود اسلام به سرزمین ما، دوره ی جدیدی در تاریخ ایران آغاز شد و ایران جزءِ سرزمینهای اسلامی قرار گرفت.
همان طور که در درس پیش خواندید، خلفای بنی امیّه قوانین و عدالت اسلامی را رعایت نمی کردند؛ امامان را به شهادت می رساندند و نژاد عرب را از بقیه ی نژادها برتر می دانستند. در نتیجه، قیام های زیادی علیه بنی امیّه صورت گرفت.
تشکیل حکومت بنی عبّاس
یکی از گروه های ناراضی، خاندان بنی عبّاس بود. بنی عبّاس با تبلیغات زیاد، طرفدارانی در میان ایرانیان پیدا کرده بودند. آنها می گفتند که می خواهند با ظلم و ستم مبارزه کنند و انتقام خون امام حسین(ع) و یارانش را بگیرند.
ابومسلم خراسانی یکی از ایرانیانی بود که فرمانده ی گروه های ناراضی را به عهده داشت. او در چند جنگ، سپاهیان بنی امیّه را شکست داد و به این ترتیب خاندان بنی عبّاس به حکومت رسیدند.
به پیروان ابومسلم ، سیاه جامگان می گفتند ؛ زیرا اغلب لباس سیاه می پوشیدند.
پس از مدّتی، خاندان بنی عبّاس هم ستمگری را آغاز کردند. آنها نیز به دستورات اسلام توجهی نداشتند و امامان شیعه و پیروان آنها را اذیت و آزار می کردند.
مرقد مطهّر امام موسی کاظم (ع) و امام محمّد تقی (ع) در کاظمین عراق ؛ این دو امام به دست بنی عبّاس به شهادت رسیدند.
مرکز اصلی حکومت بنی عبّاس در بغداد (عراق کنونی) بود و خلفای عبّاسی بر بیشتر سرزمین های اسلامی، از جمله ایران، حکومت می کردند.
بنی عبّاس شیوه ی درست کشورداری را نمی دانستند؛ به همین دلیل، اغلب وزیران خود را از میان ایرانیان انتخاب می کردند تا بتوانند بر قلمرو پهناورشان حکومت کنند.
از اوایل قرن سوم هجری، ایرانیان به تدریج در بخش های مختلف ایران، حکومت هایی تشکیل دادند. البته این حکومت ها در قلمرو خلافت عباسیان قرار داشتند و جزئی از آن به شمار می رفتند. به نقشه ها و نمودار خطّ زمان توجه کنید و حکومت های ایرانی این دوره را نام ببرید.
حکومت های ایرانی
قلمرو طاهریان
قلمرو صفّاریان
بعضی از این حکومت ها با خلفای بنی عبّاس رابطه ی دوستانه ای داشتند و بعضی برعلیه خلفا برمی خاستند.
آل بویه دشمن خلیفه ی عبّاسی بودند. یکی از فرمانروایان آل بویه توانست بغداد را فتح کند و خلیفه ی عبّاسی را به زندان بیندازد. علویان و آل بویه پیرو مذهب شیعه بودند.
ظرف سفالی کشف شده از دوره ی طاهریان در نیشابور (خراسان رضوی)
مقبره ی امیر اسماعیل سامانی ، بخارا ، کشور ازبکستان
مجسّمه ی یعقوب لیث صفّاری ، زابل (سیستان و بلوچستان)
بند امیر در فارس که به دستور عضد الدّوله (آل بویه) ساخته شد . (استان فارس)
گنبد چَمِستان در مازندران ، ساری ، از آثار دوره ی علویان ( استان مازندران )
برخی ازحکومت های ایرانی مانند سامانیان و صفّاریان، به زبان فارسی اهمیت زیادی می دادند و شاعران و دانشمندان را تشویق می کردند. رودکی شاعر معروف دوره ی سامانیان بود.
رونق فرهنگ و هنر در دوره ی حکومت های ایرانی
رودکی ، پدر شعر فارسی
فرمانروایان آل بویه و طاهریان به عمران و آبادی علاقه ی زیادی داشتند و از کشاورزان حمایت می کردند. فرمانروایان آل بویه بیمارستان مهمی در بغداد تاسیس کردند و به آموزش علم طب پرداختند.
ابوعلی سینا دانشمند بزرگ ایرانی، وزیر یکی از شاهزادگان آل بویه بود. در زمان آل بویه مراکز علمی شیعه گسترش یافت.
ابوعلی سینا ، فیلسوف و پزشک ایرانی