آموزش کتاب مطالعات اجتماعی پایه پنجم ابتدایی
درس هفتم : نواحی صنعتی مهمّ ایران
در کتاب مطالعات اجتماعی سال سوم خواندید که همه ی کالاهایی که از آنها استفاده می کنیم از(( منابع طبیعی )) به دست می آیند. همچنین پی بردید که منابع طبیعی انواع مختلفی دارند؛ مانند نفت و گاز، سنگ های معدنی، خاک و گیاهان.
به شکل زیر توجّه کنید.
چه چیزی مشاهده می کنید؟ توضیح دهید.
هر کارخانه ای برای تولید کالا به (( موادّ اوّلیه )) نیاز دارد. موادّ اوّلیه را به کارخانه می برند. در کارخانه، کارگران به کمک ماشین آلات در آنها تغییراتی به وجود می آورند و آنها را به کالاهای مورد نیاز تبدیل می کنند. به این فعّالیت (( صنعت )) می گویند .
موادّ اوّلیه ی کارخانه ها از منابع طبیعی به دست می آید. به نظر شما، برای تهیه ی نخ از کدام منابع طبیعی استفاده می شود؟
در گذشته های دور، اغلب مردم چیزهایی را که به آنها نیاز داشتند، خودشان در خانه یا کارگاه های کوچک تولید می کردند. مثلا،ً برای اعضای خانواده ی خود لباس می دوختند یا فرش می بافتند.
درآن زمان ها، یک کفّاش در کارگاهی کوچک روزی چند جفت کفش تولید می کرد امّا امروزه یک کارخانه ی تولید کفش روزی صدها جفت کفش تولید می کند تا نیاز جمعیت را برطرف کند.
گفتیم که کارخانه ها برای تولید کالا به موادّ اوّلیه نیاز دارند. اکنون به تصویر نگاه کنید و بگویید یک کارخانه برای اینکه کالا تولید کند، علاوه بر موادّ اوّلیه به چه چیزهای دیگری نیاز دارد؟
صنایع کارخانه ای ایران
در کشور ما صنایع مختلفی وجود دارد.
به طور کلّی، صنایع کارخانه ای را می توانیم به دو دسته تقسیم کنیم: صنایع مادر و صنایع مصرفی.
* صنایع مادر کالاهایی تولید می کنند که مردم آنها را نمی خرند و از آنها به طور مستقیم استفاده نمی کنند. از این کالاها در کارخانه های دیگر استفاده می شود. برای مثال، کارخانه ی ذوب آهن ورقه های آهنی تولید می کند.
این ورقه ها در کارخانه ها یا کارگاه های دیگر به کالاهای موردنیاز مانند یخچال و اتومبیل تبدیل می شوند. صنایع ذوب آهن و فولاد از صنایع مادر هستند.
* صنایع مصرفی کالاهایی تولید می کنند که مردم آنها را می خرند و به طور مستقیم مصرف می کنند یا مورد استفاده قرار می دهند.
مهم ترین صنایع مادر در کشور ما صنایع ذوب آهن، پتروشیمی و ماشین سازی است.
پراکندگی صنایع مادر
صنایع ذوب آهن: در کارخانه های ذوب آهن قطعات آهن تولید می شود. اوّلین کارخانه ی ذوب آهن ایران در نزدیکی اصفهان ساخته شده است. سنگ آهن مورد نیاز این کارخانه از معادن آهن استان یزد تامین می شود. سپس در کوره های بسیار داغ ذوب می گردد و به آهن تبدیل می شود.
کارخانه ی ذوب آهن ، اصفهان
صنایع پتروشیمی: کارخانه های پتروشیمی، نفت و گاز را به موادّ شیمیایی تبدیل می کنند. از این مواد در کارخانه های دیگر برای تولید رنگ، چسب،کود شیمیایی، لاستیک و موادّ شوینده (پودرهای لباس شویی)استفاده می شود.
کارخانه ی پتروشیمی ، شازند اراک
صنایع ماشین سازی: در کارخانه های ماشین سازی، ماشین آلات و ابزار، دیگ بخار، جرثقیل و دستگاه هایی مانند
اینها برای سایر کارخانه ها تولید می شود.
کارخانه ی تولید ماشین آلات ، ( کمباین سازی اراک )
موادّ اوّلیه ی کارخانه های ماشین سازی معمولاً از معادن آهن، سرب، روی و مس تهیه می شود.
اکنون، در روی نقشه مهم ترین صنایع مادر کشور را مشاهده کنید.
معادن
صنایع مادر برای تولید کالا به موادّ اوّلیه نیاز دارند. آنها این موادّ اوّلیه را از (( معدن ها )) تامین می کنند. کشور پهناور ما ایران معادن فراوانی دارد. معدن نعمتی خدادادی است.
معدن سنگ آهن بافق ، یزد
معدن مس سرچشمه ی کرمان از بزرگترین معادن مس دنیاست .
پراکندگی صنایع مصرفی
تعداد صنایع مصرفی زیاد است و در اطراف شهرها و برخی روستاها و همه ی استان های کشور ما کارخانه های بزرگ و کوچکی وجود دارد که به تولید کالاهای مختلف مشغولند.
به نمودار توجّه کنید.مهم ترین استان صنعتی ایران که بیشترین صنایع مصرفی را در خود جای داده کدام استان است؟