عنوان:
نظام روابط کار
فرایند تنظیم روابط کار
اقداماتی که در جهت تنظیم روابط کارگران و مدیران صورت می گیرد فرایند تنظیم روابط کار نامیده می شود که از وظایف عمده حوزه مدیریت منابع انسانی و روابط کار به شمار آید. قسمتی از واحد ستادی مسئولیت این کار را بر عهده می گیرد و یا این وظایف بین قسمتهای مختلف سازمان به صورت هماهنگ تقسیم می شود. در صورتیکه امور روابط کار مسئول مشخصی در سازمان نداشته باشد مدیریت باید خود نظارت بر این امر را بر عهده گیرد.
کلیه اقدامات مربوط به فرایند نظام به ده قسمت تقسیم شده که در ادامه توضیح خواهیم داد:
1) تنظیم مقررات عمومی
موسسین واحدهای تولیدی و خدماتی قبل از استخدام پرسنل لازم است ضوابط و مقررات استخدامی، آموزشی، نگهداری و حتی چگونگی بکارگیری افراد را به نحو صحیح و منطقی تنظیم کنند. مهمترین اقدامی که در تعیین این ضوابط کمک می کند،مطالعات مقدماتی و تعیین وظایف، اختیارات و مسئولیتها و طراحی شغل می باشد.
علاوه بر تعیین ضوابط استخدامی، باید بطور مشخصی میزان حقوق و مزایای جاری و آینده پرسنل را در قبال وظایف و کارهایی که به آنها واگذار می شود مشخص و شرایط حاکم بر آن را پیش بینی و تدوین کنند.
2) تنظیم روابط فردی کار
روابط کارگر و کارفرما ابتدا در چارچوب یک قرارداد انفرادی بین کارگر و موسسه بعنوان یک شخصیت حقیقی یا حقوقی منعقد می شود. ضوابط عقد این قرارداد را از یک طرف قوانین، مقررات، عرف و رسوم محلی و از سوی دیگر ضوابط استخدامی تدوین شده از طرف موسسه مشخص می نماید.
ویژگی های قرار داد انفرادی کار:
قرارداد انفرادی کار، قراردادی است که به موجب آن شخص کارگر متعهد می شود که فعالیت خود را به اختیار، تحت اراده شخص دیگر بنام کارفرما قرار دهد و در ازای تبعیتی که از این نظر پیدا می کند اجر مادی بنام مزد یا به تعبیر قانون کار حق السعی دریافت می کند.
ویژگی های قرارداد کار را بصورت زیر می توان خلاصه کرد:
1) وسیله انطباق شرایط کار با اوضاع و احوال هر کارگر است.
2) مقررات حاکم بر کار را مشخص می کند.
3) عقد است، ناشی از توافق طرفین (کارگر و کارفرما) است.
4) عقد لازم است، بنابراین هیچ یک از طرفین نمی توانند قرارداد را فسخ کنند. مگر در چارچوب شرایط تعیین شده.
5) عقد رضایی است، یعنی محتاج به تشریفات نیست.
6) تبعیت کارگر را در مقابل مزد از کارفرمای خاصی ایجاب می کند.
3) تنظیم روابط جمعی کار
روابط کارگر و کارفرما در چارچوب قراردادهای انفرادی در کارگاههای صنعتی به لحاظ ضعیف تر بودن موضع کارگر; باعث می شود کارفرما بویژه در شرایط رکود اقتصادی و پایین بودن میزان تقاضا برای کار، شرایطی را به کارگر تحمیل کند.
مذاکرات دسته جمعی:
بر طبق تعریف سازمان بین المللی کار، مذاکرات دسته جمعی مذاکراتی است که بین کارفرما یا گروهی از کارفرمایان و یک یا چند سازمان کارفرمایی از یک سو و یک یا چند سازمان کارگری از سوی دیگر درباره شرایط کار و به منظور حصول توافق صورت می گیرد.
1) مذاکرات دسته جمعی یک فرایند، توافق داوطلبانه است.
2) مذاکرات دسته جمعی یک فرایند تشکیلاتی است.
3) مذاکرات دسته جمعی یک فرایند تعیین وظیفه است.
4) مذاکرات دسته جمعی یک سیستم قضاوت است.
5) مذاکرات دسته جمعی یک مکانیزم اعمال نظر جمعی از طریق نمایندگی است.
مذاکرات دسته جمعی در سه زمینه می تواند مطرح شود:
1) زمینه بازاریابی و ایجاد توافق برای خرید و فروش کار.
2) زمینه دولتی و ایجاد توافق سیاسی و قانونی.
3) زمینه دولتی و ایجاد توافق مشترک کارگر و کارفرما.
ویژگیهایی که برای مذاکرات دسته جمعی قائل شده اند شامل موارد زیر است:
در مذاکرات انفرادی خرید و فروش یک کالای اقتصادی (کار) مورد توجه است. در حالیکه مذاکرات سیاسی ایجاد کننده، شرایطی است که خرید و فروش در آن، صورت می گیرد.
2) در مذاکرات انفرادی جزئیات خرید و فروش کار مطرح می شود.
مذاکرات انفرادی یک فرایند اقتصادی است در حالیکه مذاکرات دسته جمعی یک فرایند سیاسی است.
3) مذاکرات انفرادی توسط یک کارگر و در مورد خود او انجام می گیرد، در حالیکه مذاکرات دسته جمعی توسط نمایندگی جمع انجام می گیرد.
تفاوتهای بین مذاکرات انفرادی و مذاکرات دسته جمعی:
حوزه توافق در مذاکرات دسته جمعی
در مذاکرات دسته جمعی هر یک از طرفین ابتدا حداکثر توقع و انتظار خود را مطرح و بتدریج با تعدیل توقعات، مذاکرات منجر به توافق و عقد قرارداد دسته جمعی می گردد و یا اینکه مذاکرات به بن بست می رسد و در شرایطی به اعتصاب و متوقف کردن کار منجر می شود.
اعتصاب، جنگ افزار اصلی مبارزه تشکلهای کارگری و پشتیبان مذاکرات دسته جمعی کارگران در مقابل کارفرمایان می باشد. اعتصابهای کارگری را بر حسب ماهیت و اهدافها آنها به صورتهای مختلف تقسیم بندی می کنند که شامل:
1) اعتصاب اقتصادی،که معمولا در جهت افزایش مزد و مزایای پولی و رفاهی صورت می گیرد.
2) اعتصاب به منظور اعتراض به عدم اعمال منصفانه قوانین و مقررات.
3) اعتصاب به منظور تغییر شرایط نمایندگی.
4) اعتصاب به منظور همدردی با سایر تشکلهای کارگری.
نحوه ی دیگری از اعتصابها نیز وجود دارد که عبارتند از:
اعتصاب مجاز و اعتصاب غیر مجاز و همچنین بصورت کند کردن کار، اعتصاب نشسته در محل کار از انواع شیوه های اعتراض دسته جمعی کارگران به حساب می آید.
اعتصـاب
قراردادهای دسته جمعی
قراردادهای دسته جمعی حاصل مذاکرات و توافق دسته جمعی است که بصورت مختلف تعریف شده است:
1) پیمان دسته جمعی عبارتست از پیمانی کتبی که به منظور تعیین شرایط کار بین یک یا چند اتحادیه از یک طرف و یک یا چند کارفرما یا اتحادیه از طرف دیگر منعقد می شود.
2) پیمان جمعی وسیله ای است که توسط سازمان های کارگری و مدیریت برای دستیابی به یک قرارداد کار درباره اشتغال مورد استفاده قرار می گیرد.
3) پیمان جمعی حقوق و مسئولیتهای مدیریت و سازمان کارگری را مشخص می کند.
4) پیمان جمعی عبارت است از توافقی کتبی که در نتیجه انجام مذاکرات مستقیم بین سازمانهای کارگری و کارفرمایی در باب تعیین شرایط کار و حقوق و تکالیف طرفین حاصل می شود و نتیجه آن برای افراد ذینفع لازم الاجراء می باشد.
در قراردادهای دسته جمعی کار، موارد زیر بر مبنای توافق طرفین قید می شود:
حداقل مزد و سایر پرداختهای نقدی و غیر نقدی.
پاداش افزایش تولید و بهره وری کار و یا کاهش هزینه.
مدت کار، اضافه کاری، کار نوبتی.
ساعات کار و ساعات استراحت، مرخصی و تعطیلات.
روش ارزشیابی و طبقه بندی مشاغل.
نوع بیمه و تامین اجتماعی.
رویه های انضباطی.
بازنشستگی.
برنامه ریزی آموزشی و کارآموزی.
امور بهداشتی و ایمنی صنعتی
4) چگونگی مشارکت کارگران در تصمیم گیری داخل کارگاه
یکی از اهداف اصلی فعالیتهای گروهی و فلسفه وجودی سازمان افزایش کارایی و اثربخشی جمعی در چارچوب ارزشهای جامعه می باشد. و در این جهت همکاری بین افراد و گروههای مختلف از دیرباز مورد توجه اغلب پیشروان و رهبران سیاسی و عقیدتی بوده است.
مسلما مشارکت کارگران در تصمیم گیری های داخل کارگاهی به هر شکل و شرایط که باشد، هدف غایی نیست بلکه وسیله ای است برای رسیدن یک هدف خاص.
1) هدفهای انسانی، اخلاقی که توجه به مقام والای انسانی و حقوق او مورد تاکید است.
2) هدفهای سیاسی – اجتماعی که تعمیم دموکراسی سیاست را تحت عنوان دموکراسی صنعتی مورد تاکید قرار می دهد.
3) هدفهای اقتصادی که جنبه های زیر را مورد توجه قرار می دهد:
استفاده از نظریات سازنده و خلاق همه کارکنان.
دریافت اطلاعات از پایین ترین رده سازمانی.
مورد قبول قرار گرفتن تصمیمات توسط مجریان بعنوان عضوی از مجموعه تصمیم گیری.
افزایش کارایی و تحرک کارکنان بعلت ذینفع بودن.
کاهش تعارض و اختلاف بین مدیریت و مابقی کارکنان، که این هدف مورد توجه خاص روابط کار است.
هدفهای مشارکت کارکنان در تصمیم گیری بصورت زیر تقسیم بندی می شود:
شیوه های مشارکت کارکنان در تصمیم گیری
الف) مشارکت در تبادل اطلاعات و مورد مشورت قرار گرفتن .
ب) مشارکت بصورت مذاکرات دسته جمعی.
ج) تصمیم گیری شورایی با تاکید بر امور رفاهی و سیاست کارخانه در قبال کارکنان.
د) مدیریت مشترک که نمایندگان کارگران در هیئت های مدیره و نظارت حق رای دارند.
ه) خودگردانی، که در این شیوه کارکنان هیئت مدیره را انتخاب می کنند.
شرایط مشارکت کارگران در واحدهای صنعتی ایران را به استناد قانون تشکیل شوراهای اسلامی کار در حد بند «ج» می توان به حساب آورد.
مشارکت در تصمیماتی که در زمینه های فنی اتخاد شود.
مشارکت در زمینه های امور کارکنان.
مشارکت در تصمیم گیری های مالی نظیر سرمایه گذاری، توزیع درآمد و…
مشارکت در تصمیماتی که در زمینه های عمومی اتخاذ می شود مانند تغییر واحد صنعتی، تغییر محل کارخانه، و….
زمینه های مشارکت کارکنان در تصمیم گیری
با تشکر از توجه شما