عنوان:
بازارهای اوراق بهادار
مقدمه
در این فصل به ساختار بازارهای اوراق بهادار پرداخته شده است. همچنین در خصوص بازارهای جهانی نیز به تناسب توضیحاتی داده شده است. تاکید این فصل بیشتر بر روی سهام و تاحدودی بر روی اوراق قرضه است که علت این امر خرید و فروش بالای این اوراق بهادار توسط سرمایه گذاران می باشد.
در 20 سال گذشته ساختار و مکانیزم فعالیت بازارهای اوراق بهادار به نحو چشمگیری تغییر کرده است و ما بیشتر شاهد ظهور بازارهای جهانی هستیم. در این فصل نگاهی گذرا به این تغییرات و مواردی که در آینده منتظر آن هستیم شده است.
اهمیت بازارهای مالی
شرکت های بزرگانی برای تامین مالی فعالیت های خود به حجم بالایی از سرمایه نیاز دارند. این شرکت ها برای اینکه بتوانند رشد و توسعه کنندنیازمند سرمایه گذاری بالایی هستند. واضح است که تامین این میزان سرمایه در زمان محدودی میسر نیست و بایستی از جای دیگری تامین مالی شود. دولت ها نیز به منظور ارائه بهتر خدمات و کالاها به مردم نیازمند این هستند که حجم بالایی پول وام بگیرند. بازارهای مالی این امکان را برای شرکت ها و دولت ها فراهم می سازند که آنها بتوانند از طریق فروش اوراق بهادار نیازهای خود را بر طرف سازند. سرمایه گذاران نیز از طریق خرید این اوراق بهادار بازده و رفاه خود افزایش می دهند. بازارهای اولیه در صورتی که بتوانند به نحو صحیح عمل کنند می توانند برای اقتصاد سرمایه داری کاملاً مفید باشند برای اینکه این بازارها کانال مناسبی برای سرمایه گذاران و وام گیرندگان ایجاد می کنند . به علاوه این بازارها باعث می شوند سرمایه ها به سمت کسانی سوق پیدا کند که توان استفاده کار از پول و سرمایه را دارند . در واقع وظیفه ی مهم یک بازار سرمایه تخصیص بهینه منابع است. به بازارهای اوراق بهاداری که این ویژگی را داشته باشند کارایی تخصیصی گفته می شود. به عبارت دیگر یک بازار کارای عملیاتی بازاری است که در آن هزینه ی مبادله خدمات با حداقل قیمت صورت گیرد.
بازارهای اولیه بدون وجود بازارهای ثانویه نمی توانند به خوبی فعالیت کنند. سرمایه گذاری که اوراق بهاداری را خیرداری می کند در صورتی که تمایل نداشته باشد آن را تا موعد سررسید نگهداری کند باید بتواند به راحتی و با کمترین هزینه بفروشد. وجود بازارهای ثانویه ی فعال این اطمینان را برای خریداران اوراق بهادار اولیه فراهم می سازد که آنها بتوانند در هر موقعی که بخواهند اوراق بهادار خود را دراین بازارها بفروشند. البته این چنین فروشی می تواند همراه با زبان نیز باشد. البته این میزان زبان بهتر از آن است که سرمایه گذار اصلاً نتواند اوراق بهادار خود را بفروشد.
بازارهای اولیه
بازار اولیه ، بازاری است که در آن وام گیرنده، اوراق بهادرا جدیدی را منتشر می کند و در ازای وجد نقد به سرمایه گذار(خریدار) می فروشد. برای مثال فروش های جدید اوراق خزانه، یا سهام شرکت آی بی ام در ایالات متحده در بازارهای اولیه اتفاق می افتد. منتشر کننده این اوراق بهادار در ازای فروش اوراق بهادار جدید خود وجه نقد دریافت می کند.
در برخی از موارد، قبل از اینکه اوراق بهادار جدید به فروش برسد، تعدادی از این اوراق بهادار چاپ و به فروش می رسد که به این اوراق منتشر شده جدید سهام معتبر و جا افتاده گفته می شود.
در برخی از موارد دیگر، منتشر کننده ، اوراق بهاداری را برای اولین بار .می فروشد که به آنها عرضه اولیه اوراق بهادار گفته می شود. این اوراق خریداری شده توسط سرمایه گذاران می تواند در بازارهای ثانویه فروخته شود. ولی فروش اوراق بهادار منتشر شده جدید در بازارهای اولیه است.
موسسه تامین سرمایه
از آنجا که اکثر منتشر کنندگان اوراق بهادار همیشه به افزایش سرمایه بلند مدت نمی پردازند به همین منظور از تجربه ی کافی جهت این کار برخوردار نیستند. به علاوه، عرضه کنندگان سرمایه پراکنده هستند و دستیابی به آنها مستلزم وجود سازمان خاصی است. بنابراین منتشر کنندگان در خصوص فروش اوراق بهادار جدید، به موسسات تامین سرمایه رجوع می کنند. موسسات تامین سرمایه علاوه بر کمک به شرکت ها در امر ایجاد شرکت ها، در طراحی و فروش اوراق بهادار در بازارهای واولیه و ثانویه نیز متخصص هستند.
موسسات تامین سرمایه به عنوان واسطه میان منتشرگذاران هستند. منتشر کنندگان، اوراق بهادار خود را به موسسات تامین سرمایه می فروشند و این موسسات برای شرکت هایی که به دنبال افزایش سرمایه بالایی هستند امکاناتی را فراهم می آورند که در ذیل به شرح آنها پرداخته شده است: وظیفه مشاوره، وظیفه تضمین فروش اوراق بهادار و وظیفه بازاریابی.
وظایف موسسه تامین سرمایه: به خاطر تخصصی که این موسسات در امر فروش اوراق بهادار دارند می توانند اطلاعات مفیدی را قبل از انتشار اوراق بهادار و در طول انتشار اوراق بهادار به مشتریان خود ارائه نمایند. این مشاوره می تواند شامل ارائه اطلاعات در خصوص نوع اوراق بهاداری که باید بفروش رود، ویژگی های اوراق بهادار، قیمت و زمان فروش باشد.
وظیفه ی تضمین فروش اوراق بهادار شامل خرید اوراق بهادار توسط موسسه سرمایه منتشر کننده اوراق بهادار و فروش مجدد آن به سرمایه گذاران است. با فرض اینکه احتمال ریسک کاهش قیمت اوراق بهادار وجود دارد، بنابراین موسسات تامین سرمایه، خدمات ارزشمندی را در این مرحله به منتشر کنندگان ارائه می کنند. منتشر کننده در ازای فروش اوراق بهادار از این موسسات چکی به منظور رفع نیازهای خود دریافت می کند. موسسه ی تامین سرمایه تا زمانی که این اوراق را مجدداً بفروشد مالک آنها خواهد بود.
موسسات تامین سرمایه در مرحله تضمین فروش اوراق بهادار، در معرض ریسک عدم فروش اوراق قرار می گیرند.
اگرچه در بیشتر موارد اوراق بهادار سریعاً توسط موسسات تامین سرمایه به فروش می رسد اما ممکن است فروش این اوراق روزها و یا هفته ها به طول انجامد. کاهش قیمتی که ممکن است در این مدت اتفاق بیفتد می تواند موسسه تامین سرمایه را ضرر و زیان مواجه سازد. با این حال، اکثر اوراق منتشر شده یا موفقیت و با قیمت پیش بینی شده به فروش می رسد . موسسات تامین سرمایه از طریق تفاوت بین قیمت پیشنهادی خرید و فروش منتفع می شوند به عبارت دیگر از طریق تفاوت بین آنچه که آنها به منتشر کننده اوراق بهادار می پردازند و آنچه که از طریق فروش عموم بدست می آورند.
عرضه ی خصوصی و عمومی اوراق بهادار
در سال های اخیر ، بیشتر شرکت ها به عرضه خصوصی اوراق بهادار روی آورده اند و اوراق بهادار منتشره جدید را مستقیماً به موسسات مالی از قبیل شرکت های بیمه عمر و صندوق های بازنشستگی می فروشند. یکی از مزایای این کار این است که شرکت مجبور نیست برای فروش اوراق منتشره در بورس اوراق بهادار ثبت نام کند و این خود باعث جلوگیری از اتلاف زمان و پول شود.
معایب عرضه خصوصی اوراق بهادار، هزینه ی بهره ی بالای آن است، برای اینکه موسسات مالی باعث محدودیت در فعالیت های وام گیرندگان می شوند. به علاوه، چون در این روش اوراق در بورس ثبت نمی شوند قابل خرید و فروش نیستند. بنابراین خریدار تقاضای مزایای بیشتری در شکل بازده بالا از وام دهنده می کند.
بازارهای ثانویه : ساختار
بعد از اینکه اوراق بهادار در بازارهای اولیه به فروش رسید، باید مکانیزم کارآیی وجود داشته باشد تا سرمایه گذاران در صورت تمایل بتوانند آن را مجدداً خرید و فروش کنند. بازارهای ثانویه این امکان را برای سرمایه گذاران فراهم می آورند که آنها بتوانند اوراق بهادار موجود را بین خود خرید و فروش کنند. در بازارهای ثانویه، خرید و فروش سهام عادی، سهام ممتاز، اوراق خرید و فروش ، اوراق قرضه و برگ اختیار خرید و فروش سهام انجام می شود.
بازارهای سهام
در بازارهای سهام، سهام عادی، سهام ممتاز و اوراق خرید و فروش مورد معامله قرار می گیرند. در بعضی از بازارهای ثانویه، سهام به صورت بازارهای حراج است. این بازار ها شامل فرایند حراج (مزایده) در یک مکان فیزیکی معینی است. در این بازارها کارگزاران امور مربوط به سرمایه گذاران را انجام می دهند. کارگزاران واسطه هایی هستند که میان خریداران و فروشندگان قرار می گیرند و سعی می کنند بهترین قیمت را که در معامله به نفع دو طرف باشد کسب نموده و حق کمیسیون خود را دریافت می کنند و توجهی ندارند که چه کسی فروشنده و یا چه کسی خریدار است.
یکی دیگر از اشکال بازارهای ثانویه سهام، بازار مبتنی بر چانه زنی است که شامل شبکه ای از معامله گران است که از طریق آمادگی برای خرید و فروش اوراق بهادار با قیمتهای مشخص ، بازار را تشکیل می دهند. برخلاف کارگزاران، مکعامله گران از خود خرید و فروش و نحوه ی فروش ذینفع هستند، برای اینکه معامله گران اوراق بهادار را از فروشندگان میخواند و به خریداران می فروشند و از تفاوت قیمت خرید و فروش، منتفع می شوند.
درایالات متحده بازارهای حراج عبارتند از بورس سهام نیویورک، بورس سهام آمریکا و بورس منطقه ای، بازارهای مبتنی بر چانه زنی شامل بازارهای خارج از بورس هستند.
بازار حراج
سازمان بورس سهام نیویورک : این بورس در سال 1792 تاسیس شد. سازمان بورس سهام نیویورک با سابقه ترین و ممتاز ترین بازار ثانویه ایالات متحده است. در پی رکود در بورسز سهام توکیو، بورس سهام نیویورک در سال 1992 ، عنوان بزرگترین بورس سهام نیویروک به عنوان منظم ترین بورس سهام دنیا شناخته شده و توانایی آن در مواجه با بحران ها به اثبات رسیده است. در پایان سال 1992 تعداد اعضای این بورس 1420 عضو بوده است که از این تعداد 1366 عضو دارای کرسی معاملات در بورس هستند. اعضا می توانند حق کرسی معاملات در بورس را بفروشند یا به صورت موقت واگذار کنند. قیمت هر کرسی معامله در سال های گذشته به سرعت افزایش یافته است به نحوی که از 000/100 دلار در اواسط سال 1970 به 000/150 دلار در سال 1987 و 000/400 دلار در سال 1990 رسیده است.
سازمان بورس سهام آمریکا: سازمان بورس سهام آمریکا یکی از سازمان های ملی بورس است که ساختار و رویه های آن مانند سازمان بورس سهام نیویورک است با این تفاوت که تعداد کرسی معاملات آن کمتر و شرکت های کمتری در آن عضویت دارند. شرایط عضویت در بورس سهام آمریکا آسانتر از بورس سهام نیویورک است. شرکت هایی که عضو بورس سهام آمریکا هستند پس از رشد و بزرگ شدن به عضویت بورس سهام نیویورک در می آیند. از سال 1976 به بعد به شرکت ها مجوز عضویت دوگانه در بورس سهام آمریکا و بورس سهام نیویورک داده شده است.
بورس های منطقه ای : در ایالات متحده تعدادی از بورس ها هستند که به صورت منطقه ای فعالیت می کنند برخی از این بورس ها عبارتند از بورس سهام میدومت ، بورس سهام پاسفبک، بورس سهام بوستن، بورس سهام فیلادلفیا، و بورس سهام سین سیناتی. اگر چه این بورس ها بعد از بورس سهام نیویورک شکل گرفته اند ولی با این حال شرایط عضویت در آنها راحت تر است.
اغلب شرکت های کوچک در بورس های منطقه ای عضو هستند. به علاوه این که این شرکت ها حق عضویت دوگانه دارند، به این معنا که آنها می توانند در بورس سهام نیویورک یا بورس سهام آمریکا نیز عضویت داشته باشند. در واقع ، اکثر اوراق بهاداری که در بورس های منطقه ای مورد معامله قرار می گیرند در بورس های سهام نیویورک و آمریکا نیز مورد خرید و فروش واقع می شوند. البته در برخی از موارد حق کمیسیون پائین باعث می شود که شرکت ها بیشتر جذب بور سهای منطقه ای شوند.
بازارهای مبتنی بر چانه زنی
در مقابل بازارهای حراج، بازار خارج از بورس قرار دارند که جز بازارهای مبتنی بر چانه زنی هستند معاملاتی که در این بازار ها صورت می گیرد دارای بورس سازماندهی شده ای نیستند، به عبارت دیگر، در این بازارها اوراق بهادار پذیرفته نشده در بورس مورد معامله قرار می گیرند. بازار خارج از بورس نقش مهمی در بازارهای اوراق بهادار ایفا می کند. از نظر حجم، این بازار دومین بازار سهام ایالات متحده و سومین بازار بزرگ دنیا به شمار می رود.
برخلاف بورس سهام نیویورک، بازار خارج از بورس مکان مشخصی ندارد و به عنوان یک روش کسب و کار است. بازار خارج از بورس شامل شبکه ای از معامله گرانی است که از طریق آخرین تجهیزات ارتباطی به هم متصل هستند. این معامله گران با همدیگر و مشتریان به صورت مستقیم ارتباط برقرار می کنند. در برخی از موارد این بازار می تواند نشانگر روند آتی بازار باشد.
انجمن: ملی معامله گران اوراق بهادار شامل مجموعه ای از معامله گران و کارگزارانی هستند که فعالیت های بازار خارج از بورس را نظارت می کنند، این انجمن در صورتی به کارگزاران مجوز فعالیت می دهد که د ارای شرایط خاصی باشند و هر گونه تخلف از این شرایط انجمن باعث لغو مجوز فعالیت از کارگزاران می شود.
در شکل 3-2 اجزای بازار خارج از بورس نشان داده شده است. در سال 1971 انجمن ملی معامله گران اوراق بهادار یک شبکه ارتباطی کامپیوتری را ایجاد کرد که به آن سیستم کامپیوتری متعلق به انجمن ملی معامله گران اوراق بهادار یا NASDAQ گفته می شود. این سیستم یک شبکه کامپیوتری است که اطلاعات مربوط به قیمتهای اوراق بهادار می دهد.
در سال 1982 اقدام جدیدی که صورت گرفت ایجاد سیستم بازار ملی در NASDAQ بود که به آن به صورت اختصار NASDAQ/ NMS گفته می شود. در این سیستم اطلاعاتی در زمینه اوراق بهاداری که در بورس و بازارهای خارج از بورس معامله می شوند ارائه می گردد. این اطلاعات درباره ی قیمت پیشنهادی خرید، قیمت پیشنهادی فروش، آخرین قیمت مورد معامله ، ضریب میزان سود تقسیمی هر سهم و نام بازاری که آن اوراق بهادار در آنجا معامله می شود، می باشد.
بازار سوم و چهارم
بازار سوم شامل کلیه بازارهای خارج از بورس است که در آنها اوراق بهاداری که دربورس اوراق بهادار پذیرفته شده اند داد و ستد می شوند. این بازار برای پاسخ گویی به نیازهای موسسات بزرگ سرمایه گذاری که تمایل ندارند برای داد و ستد های عمده، هزینه های کارگزاری عمده را پرداخت نمایند بوجود آمده است. این خریداران و فروشندگان عمده، از طریق کارگزارانی که عضو سازمان بورس نیستند به داد و ستد می پردازند این کار باعث می شود مبلغ حق کمیسیونی که به کارگزاران پرداخت می شود کمتر باشد.
بازار چهارم هنگامی به وجود می اید که دو سازمان بزرگ (و یا افراد ثروتمند) بدون دخالت کارگزار، اوراق بهاداری را مستقیماً معامله کنند. اصولاً بازار چهارم یک شبکه ی ارتباطی میان سرمایه گذارانی است که علاقمند به خرید و فروش حجم سهام بالایی هستند. در این بازار سرمایه گذاران می توانند اطلاعات مورد نظر خود را در خصوص اوراق بهادار خاص از طریق سیستم های اتوماتیک خصوصی بدست آورند.
سیستم شبکه موسسات نوعی سیستم کامپیوتری است که موسسات می توانند با استفاده از آن مقادیر زیادی از سهام سایر اوراق بهادار را بدون واسطه خرید و فروش کنند، بدون اینکه هزینه ای از بابت کارگزاری پرداخت نمایند.
بازارهای خارجی
همان طور که گفتیم بسیاری از سرمایه گذاران تمایل دارند علاوه بر ایالات متحده اقدام به سرمایه گذاری در بازارهای خارجی نمایند. بازار سهام متعددی در گوشه و کنار دنیا وجود دارد. برخی از این بازارها در کشورهای توسعه یافته عبارتند از: ژاپن، انگلیس، فرانسه ، کانادا، آلمان، هنگ هنگ، سوئیس و ایتالیا.
برخی دیگر از این بازارها در کشورهای در حال توسعه است که از جمله ی آنها می توان به کشورهای مکزیک، برزیل و اندونزی اشاره کرد. به خاطر تعداد و تنوع زیاد بازارهای خارجی فقط به دو مورد عمده از آنها اشاره می کنیم.
اگرچه ژاپن دارای هشت بورس سهام است ولی بورس سهام توکیو (TSE) از همه ی آنها شاخص تر است. در این بورس هم سهام داخلی و هم سهام خارجی عرضه می شود. بورس سهام توکیو اغلب به صورت کامپیوتری اداره می شود و کمتر داد و ستدی در سالن بورس صورت می گیرد. بورس سهام لندن از دیگر بازارهای مهم سهام است که در آن سهام پذیرفته شده در بورس، اوراق قرضه و همچنین اوراق بهادار پذیرفته نشده در بورس عرضه می شود.
مقایسه بازارهای سهام
جدول 3-1 سهم سالانه و حجم دلاری برای مبادلات سهام در بازارهای داخلی را برای سال 1991 نشان می دهد. بورس سهام نیویورک (NYSE) بیشترین حجم مبادلات را داشته است. با این حال، همان ور که در شکل زیر مشاهده می کنید حجم سهم NASDAQ در سال های گذشته نسبت به NYSE و بورس سهام آمریکا (AMEX) رو به افزایش است.
شکل بالا حجم دلاری معاملات سهام در بازارهای عمده جهان را برای سال 1991 نشان می دهد همان طور که می بینیم بورس سهام نیویورک اولین رتبه را دارا می باشد و بعد از آن به ترتیب توکیو، Nasdaq و لندن قرار دارند.
شاخص های بازار سهام
متداول ترین سوالی که در خصوص بازارهای سهام پرسیده می شود این است که وضعیت بازار امروز چگونه است؟ برای پاسخ به این سوال نیاز به گزارش ترکیبی از عملکرد بازار است که به صورت میانیگن ها و شاخص ها نشان داده شده باشد و به خاطر تعدد زیاد بازارهای سهام اعم از داخلی و خارجی، شاخص های متعددی برای بازار سهام وجود دارد که در این بخش فقط ازاطلاعات کلی در مورد میانیگن ها و شاخص ها بین می شود.
شاخص داوجونز: شناخته ترین شاخص در ایالات متحده، شاخص قیمت سهام شرکت های صنعتی داوجونز (DJIA) است. شاید به این دلیل باشد که شاخص داوجونز در مجله وال استریت منتشر می شود این شاخص قدیمی ترین شاخص بازار است که از سال 1896 مورد استفاده قرار گرفته و در طی سالیان گذشته اصلاح شده است. این شاخص که میانگین وزنی قیمت گروه های خاصی از سهام عادی شرکت ها است، از قیمت سهام 30 شرکت بزرگ صنعتی تشکیل شده در بازار سهام طرفداران فراوانی دارد. این شاخص مربوط به سهام شرکت های بسیار ارزشمند و معتبر است.
شاخص قیمت سهام استاندارد اندپورز: شرکت استاندارد اندپورز که منتشر کننده اطلاعات و داده های مالی برای سرمایه گذاران است، پنج شاخص ارائه می کند که عبارتند از: شاخص صنعتی 100 سهم ، شاخص شرکت های عام المنفعه 40 سهم ، شاخص حمل و نقل و 20 سهم ، شاخص مالی ،40 سهم و ترکیبی از کلیه شاخص های فوق با عنوان شاخص ترکیبی 500 سهم ، شاخص ترکیبی در مطبوعات عمومی منتشر می شود و سرمایه گذاران به عنوان یک شاخص مهم به آن رجوع می کنند برخلاف شاخص صنعتی داوجونز، شاخص ترکیبی 500 سهم استاندارد اندپورز یک شاخص ارزش بازار است.
شاخص بورس سهام آمریکا: در سال 1973، بورس سهام آمریکا به جای شاخص مبتنی بر تغییرات قیمت، شاخص جدیدی را ارائه کرد. مبنای این شاخص ، سال 1973 و برای 100 سهم و مانند شاخص های استاندارد اندرپورز و NYSE بوده و براساس ارزش بازار می باشد. کلیه سهام عادی، اوراق خرید فروش و برگ رسید اوراق بهادار خارجی قابل معامله که در بورس سهام آمریکا پذیرفته شده اند شامل این شاخص هستند.
شاخص Nasdaq: انجمن ملی معامله گران و اوراق بهادار در کل، بازده شاخص ارائه می کند. هفت شاخص مهم این انجمن مربوط به صنایع ، بانکها، بیمه، سایر شرکت های مالی ، حمل و نقل ، شرکت های عام المنفعه و یک شاخص ترکیبی کلی است.
این شاخص ها شبیه شاخص های شرکت اساندارد اندپورز و Nyse است. سال پایه ی این شاخص ها ژانویه 1971 وبراساس میانگین 100 سهم برای شاخص صنایع و شاخص ترکیبی است. علاوه بر این شاخص ها، شاخص صنعتی Nasdaq/NMS و شاخص ترکیبی Nasdaq/NMS در جولای 1984 و براساس میانگین 100 سهم شروع به کار کرد. درفوریه 1985 نیز شاخص های 100- Nasdaq با میانگین 250 سهم آغاز به کار نمود.
سایر شاخص های بازار سهام: شاخص های دیگری در خصوص بازار سهام در کشورهای مختلف وجود دارد، اما ترکیب میانگینو روشهای محاسبه هر شاخصی، متفاوت از شاخص های دیگر است و همین باعث می شود مقایسه این شاخص ها با هم تا حدودی مشکل باشد. به همین منظور برخی از سازمان ها سعی کرده اند با استفاده از مبناهای ثابتی شاخص های خود را ارائه کنند. در خصوص شاخص های بین المللی نیز سعی می شود از رویه های یکسانی استفاده شود. یکی از این موارد ، شاخص اروپا، استرالیا و خاور دور است. این شخاص ها توسط شرکت بین المللیسرمایه ای مورگان استنلی اراده می شود که یک شاخص جهانی است. شناخته ترین شاخص بازار سهام ژاپن شاخص نیکی –داوجونز است که شامل میانگین قیمت 225 سهم عادی فعال در بازار سهام توکیو است. مانند شاخص داوجونز ، شاخص نیکی –داوجونز نیز یک شاخص میانگین قیمتی است. بورس سهاملندن نیز دارای یک شاخص ارزش بازار است. این شاخص ها و شاخص هایی از این قبیل را می توان روزانه در مجله ی وال استریت مشاهده کرد.
بازارهای اوراق قرضه
همان طور که سهامداران برای معامکله سهام عادی به بازارهای ثانویه خوبی نیاز دارند دارندگان اوراق قرضه نیز به بازارهایی نیاز دارند تا بتوانند اوراق قرضه خود را قبل از موعد سررسید مورد معامله قرار دهند. در صورتی که اگر این بازارها وجود نداشته باشند سرمایه گذاران مجبورند اوراق قرضه خود را برای مثال در حدود 30 سال نگهداری کنند.
سرمایه گذاران می توانند اوراق قرضه ی جدیدی را که جدیداً منتشر شده است از بازارهای اولیه خریداری کنند و یا اینکه اوراق قرضه موجود را از بازارهای ثانویه تهیه و خرید کنند. در هر حال بازده این دو گزینه بایستی تعادل لازم را داشته باشد. برای مثال ، اوراق قرضه ی شرکت آی بی ام که در بازارهای ثانویه مورد معامله قرار می گیرد و دارای موعد سررسید 20 ساله و بازده ی آن 12 درصد است باید به اوراق قرضه ی جدید این شرکت که قرار است فروخته شود تقریباً بازده یکسانی داشته باشد.
سرمایه گذاران می توانند از طریق کارگزاران به خرید و فروش اوراق قرضه بپردازند. باید توجه داشت که هر اوراق قرضه ای با توجه به نوع خود ویژگی های خاص خودش را دارد.
اوراق قرضه شهرداری ها
معمولاً بازار اوراق قرضه شهرداری ها زیاد فعال نیست و فعالیت آنها در بازارهای ثانویه نیز متوسط است. علت این امر آن است که دارندگان این نوع اوراق، آن را تا موعد سررسید نگه داشته و به ندرت آن را خرید و فروش می کنند. تقریباً 5 درصد از کل این اوراق به صورت فعالانه مورد خرید و فروش قرار می گیرند.
نقش سرمایه گذاران انفرادی در این بازار احائز اهمیت است. با این حال وقتی شخصی حاضر به فروش اوراق خود می باشد شاید یافتن کسی که اوراق قرضه کمی را خریداری کند مشکل باشد، مگر اینکه قیمت فروش پائین باشد.
اوراق قرضه خزانه (دولتی)
اوراق قرضه خزانه ایالات متحده در حد وسیعی مورد خرید و فروش، نگهداری و معامله قرار می گیرد. بانک مرکزی از طریق اوراق خزانه عملیات بازار آزاد (باز) را هدایت می کند و موسساتی از قبیل بانک های تجارتی در حد وسیعی آنها را مورد معامله قرار می دهند.
نتیجه ی این فعالیت ها، بازار عمیق و وسیعی است که حجم معاملات آن از سایر اوراق بهادار فراتر می رود و اوراق قرضه ی خزانه توسط بانک های متعددی که با بانک مرکزی مرتبط هستند توزیع و پخش می شود.
اوراق قرضه نهادهای دولتی
اوراق قرضه نهادهای دولتی به نحو مطلوبی در بازارهای ثانویه مورد مبادله قرار می گیرد . نحوه مبادله و توزیع اوراق قرضه نهادهای دولتی مانند اوراق قرضه خزانه است. اوراق نهادهای بزرگتر بهتر از نهادهای کوچکتر مورد معامله قرار می گیرد. همچنین بعضی مواقع اوراقی که جدیدتر منتشر شده اند بهتر از اوراق قبلی مورد خرید و فروش واقع می شوند.
اوراق قرضه شرکت ها
اگرچه تعداد زیادی از اوراق قرضه شرکت ها در بورس ها پذیرفته شده اند با این حال حجم فعالیت اوراق قرضه تنها بخش کوچکی از کل فعالیت این بازارها را تشکیل می دهد. برای مثال، در یک روز معمولی تقریباً دو سوم کارگزاران اوراق قرضه در بورس سهام نیویورک اصلاً معامله ای را انجام نمی دهند و میزان خرید و فروش کمتر از 15 اوراق قرضه است. معمولاً حجم نقدینگی در این معاملات کوچک زیاد چشمگیر نیست و تاخیراتی نیز به وجود می آید، به علاوه ی اینکه توافق هایی نیز بر سر قیمتها باید صورت گیرد.
بازارهای در حال تغییر اوراق بهادار
در طول 15 تا 20 سال گذشته تغییرات سریعی در بازارهای اوراق بهادار صورت گرفته است و انتظار می رود تغییرات زیادی در سال های آتی صورت گیرد. در ای میان سرمایه گذاران باید بدانند این بازارها چگونه و چرا تغییر می کنند. بدیهی است روش ها و نحوه ی مبادله اوراق بهادار در سال های آتی خیلی متفاوت با گذشته خواهد بود.
محرکی برای تغییرات بازار
در خصوص تغییرات سریع بازار اوراق بهادار حداقل 2 عامل وجود دارد:
پیدایش نقش موسسات سرمایه گذار در بازار
اصلاحات قوانین اوراق بهادار در سال 1975
موسسات سرمایه گذار به خصوص برای بورس های اوراق بهاداری که جدیداً شروع به کار کرده اند خیلی با افراد سرمایه گذار متفاوت است. این موسسات دارای خواسته ها و نیازهای متفاوتی هستند و وجود آنها به عنوان نیروی غالب در بازار تاثیر زیادی بر ساختار و فعالیت بازارها داشته است.
حجم مبادلاتی که توسط موسسات سرمایه گذار انجام می شود در حد بالایی است. اکثر خرید و فروش ها یا حجم بالا در بورس سهام نیویورک توسط موسسات سرمایه گذار صورت می گیرد، حجم معاملات بورس سهام نیویورک در سال های اخیر زیاد شده است و بیشتر آنها به معاملاتی مربوط می شود که توسط موسسات سرمایه گذار صورت گرفته است.
موسسات سرمایه گذار که حجم بالایی از معاملات را انجام می دهند تمایل دارند میزان حق کمیسیونی که بابت خرید و فروش انجام می شود حداقل باشد. در مقابل شرکت های کارگزاری نیز علاقمند هستند در ازای معاملات بزرگ، حق کمیسیون بالای دریافت کنند. پیدایش بازار سوم مثال مناسبی است که توسط موسسات بزرگ سرمایه گذار و به منظور کاهش هزینه های کارگزاری بوجود آمده اند. موسسات بزرگ سرمایه گذار از طریق ایجاد بازار سوم و از طریق کارگزارانی که عضو سازمان بورس نیستند به داد و ستد می پردازند این کار باعث می شود مبلغ حق کمیسیونی که به کارگزاران پرداخت می شود کمتر باشد.
دومین عامل محرک تغییرات در بازارهای اوراق بهادار اصلاح قوانین بهادار در سال 1975 بود. می توان گفت که از سال 1930 به بعد تغییرات عمده ای در این قوانین صورت نگرفته بود. یکی از اهداف اصلاح قوانین در سال 1975 ، ارتقا یک سیستم ملی کاملاً رقابتی برای خرید و فروش اوراق بهادار بود. نتیجه ی این کار ، انقلابی در جهت برخی از انواع بازار ملی از قبیل سیستم بازار ملی (NMS) بود.
جهانی سازی بازارهای اوراق بهادار
از سال 1985 بورس های سهام ایالات متحده و سایر بورس ها در صدد ارتباط الکترونیکی با بازارهای خارجی و حذف موانع معاملات بین المللی برآمدند. برای مثال می توان به تحول بزرگ در بورس لندن اشاره کرد. در تاریخ 27 ماه اکتبر 1986 بورس لندن مقررات مربوط به ثابت بودن کمیسیون کارگزاری اوراق بهادار را لغو کرد و به شرکت های جدید نیز اجازه فعالیت کارگزاری در بورس لندن را داد.
در سال 1988 انجمن ملی معامله گران اوراق بهادار (NASD) اقدام به ایجاد ارتباط با سایر بورس های جهانی از قبیل لندن و سنگاپور نمود. با توجه به اینکه اکثر بورس ها در صدد گسترش ساعات کاری خود هستند، مکانیزم مبادله الکترونیکی این امکان را برای سرمایه گذاران فراهم می آورد تا بتوانند هر وقت که بخواهند با همدیگر تماس حاصل کنند. همچنین سیستم الکترونیکی باعث کاهش هزینه های کارگزاری و حق کمیسیون می شود. همه این قادامات در راستای دسترسی آسان سرمایه گذاران به همدیگر و با بورس های مختلف در نقاط مختلف جهان است.
نقش سازمان بورس نیویورک در بازار جهانی
نقش سازمان بورس نیویورک در بازار جهانی آینده به عوامل مختلفی بستگی خواهد داشت. برای مثال، این سازمان می تواند ساعات جلسه خود را افزایش داده تا سرمایه گذاران بتوانند از طریق ارتباطات الکترونیکی بر روی قیمتها مذاکره کنند . بدیهی است سازمان بورس نیویورک به منظور خرید و فروش الکترونیکی و منتفع شدن از مزایای آن، این روش را پیاده خواهد کرد. همچنین بازار سهام انگلیس و فرانسه نیز کاملاً کامپیوتری شده و سایر کشورها نیز در این راستا حرکت می کنند.
دیگر نقش عمده سازمان بورس نیویورک، پذیرش سهام عمده خارجی است. اگرچه بورس نیویورک قبلاً نیز بیش از 100 سهام خارجی را پذیرفته است ولی این بورس برای اینکه در بازار جهانی همانند یک بورس منطقه ای باقی نماند نیاز دارد سهام بیشتری از کشورهای خارجی را قبول نماید.
نهایتاً اینکه نقش بورس سهام نیویورک، در آینده به موفقیت سیستم های معامله جدید که روش معامله و خرید و فروش اوراق بهادار را تغییر خواهد داد بستگی دارد.
.
GLOBEX – بازار آینده
در سال 1992 سیستمی با عنوان GLOBEX که نشانگر ویژگی های خرید و فروش آینده بود و به صورت الکترونیکی و 24 ساعته برای بازار یابی بین المللی تهیه شده بود جهت معامله اوراق بهادار شروع به کار نمود. شرکت های معامله گر و کارگزارن می توانستند از طریق این شبکه به بررسی شیکاگو، نیویورک، لندن و پاریس دسترسی داشته باشند.
با استفاده از سیستم GLOBEX به راحتی می توان به مبادله سهام پرداخت، در نتیجه GLOBEX به عنوان یک بورس اوراق بهادار عمل می کند. در این سیستم قبل از اینکه قیمت ها وارد سیستم شوند، مورد نظارت و کنترل قرار می گیرند و پس از اینکه سفارش ها تعیین شد در عرض 3 ثانیه سفارشات با همدیگر تطبیق داده می شود. چیزی که مهم است این است که عملکرد GLOBEX به عواملی همچون عملکرد بورس سهام نیویورک بستگی دارد. از طریق GLOBEX خریدار و فروشنده می توانند به صورت الکترونیکی با همدیگر ارتباط داشته باشند.
خلاصه
بازارهای مالی شامل بازارهای اولهیف که در آن اوراق بهادار جدید فروخته می شود، و بازارهای ثانویه، بازاری است که در آن اوراق بهادار موجود مورد خرید و فروش قرار می گیرد.
بازارهای اولیه شامل موسسات تامین سرمایه است که تخصص این موسسات فروش اوراق بهادار جدید است. موسسات تامین سرمایه وظایف مختلفی دارند که از جمله می توان به وظیفه مشاوره ای، وظیفه تضمین فروش اوراق بهادار و وظیفه بازاریابی اشاره کرد.
عرضه ی خصوصی اوراق بهادار جایگزینی برای عرضه عمومی و سنتی اوراق بهادار است.
بازارهای ثانویه، بازارهایی هستند که در آنها اوراق بهادار موجود مورد معامله قرار می گیرد.
بازارهی سهام شامل بازارهای حراج (بورس ها) و بازارهای مبتنی بر چانه زنی (بازار خارج از بورس) است . کارگزاران به عنوان افراد واسطه میان خریداران و فروشندگان عمل می کنند. وظیفه ی معامله گران ایجاد بازار برای اوراق بهادار است به این نحو که با حساب شخصی خود به خرید و فروش اوراق بهادار می پردازند.
در سازمان بورس سهام نیویورک که هنوز اولین رتبه بازار ثانویه را دارد متخصصین همیشه به دنبال ایجاد بازار مستمر برای سهام موجود در بورس سهام نیویورک می باشند.
بورس سهام آمریکا که در حجم پائین به مبادله ی سهام می پردازد از نظر ساختار و رویه ها شبیه بورس سهام نیویورک است. سرانجام اینکه، برخی از بورس های منطقه ای وجود دارند که اغلب شرکت های کوچک در آن عضو هستند این شرکت های حق عضویت دوگانه دارند و می توانند در سایر بورس ها از قبیل بورس سهام نیویورک با بورس سهام آمریکا عضویت داشته باشند.
بازار خارج از بورس شامل شبکه ای از معامله گران هستند که به دنبال ایجاد بازار برای اوراق بهادار پذیرفته نشده در بورس می باشند. انجمن ملی معامله گران اوراق بهادار (NASD) بر فعالیت های بازار خارج از بورس نظارت می کند.
سیستم کامپیوتری متعلق به انجمن ملی معامله گران اوراق بهادار (NASDAQ) شامل یک شبکه کامپیوتری است که اطلاعات مربوط به قیمتهای اوراق بهاداری را که در بازارهای خارج از بورس معامله می شوند به کارگزاران و معامله گران اوراق بهادار می دهد.
اگرچه برخی از اوراق قرضه در بورس سهام نیویورک (NYSE) مورد معامله قرار می گرد، ولی عمده معاملات اوراق قرضه در بازار خارج از بورس اتفاق می افتد.
اگرچه اوراق قرضه خزانه داری و اوراق قرضه نهادهای دولتی از بازار وسیعی بهره مند هستند ولی اوراق قرضه شهرداری ها و اوراق قرضه شرکت ها از حجم نقدینگی پائینی در معاملات برخودارند.
بازار اوراق بهادار به سرعت در حال تغییر است و موسسات سرمایه گذار و اصلاحات قوانین اوراق بهادار به عنوان محرکی برای تغییرات بازار هستند.
بازارهای اوراق بهادار به طور فزاینده ای به سمت جهانی شدن حرکت می کنند.
با تشکر از توجه شما