به نام خدا
خلاصه مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان
96
الزامات عمومی ساختمان )خلاصه مبحث 4 مقررات ملی ساختمان(
مقدمه
*به منظور اطمینان ایمنی، بهداشت ،بهره مندی مناسب ،آسایش و صرفه اقتصادی و تامین نیازهای حداقل ساکنان و استفاده کنندگان از ابنیه و ساختمان های مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان ، تعیین محدودیتها ،ابعاد حداقل فضاها ،نورگیری و تهویه مناسب و سایر الزامات عمومی این مقررات به عنوان مبحث چهارم از مقررات ملی ساختمان ملاک عمل قرار گرفته است.
رعایت این مقررات در طراحی ،نظارت ،اجرا و محاسبه ، بهره برداری تعمیر و نگهداری بناها توسط کلیه مراجع در سراسر کشور الزامی است .
*هر گونه تغییر در این مقررات باید پس از طی مراحل قانونی ،بر طبق قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان صورت گیرد .
*شهرداریها و سایر مراجع صدور پروانه ساختمان موظف به نظارت بر اجرای این مقررات می باشند .
بهداشت و سلامت نباید در دوره ساخت، بهرهبرداری یا تخریب بنا، بهداشت و سلامتی مردم تهدید شود و باید در ایـن دورهها از آلودگی و به خطر افتادن منابع و چرخه حیات پیشگیری گردد.
ایمنی در حین بهره برداری
ساختمان، تجهیزات و اجـزاء و عناصـر آن بایـد بـه صـورتی طراحـی و سـاخته شـوند کـه در هنگـام بهرهبرداری، ایمنی ساکنان یا استفادهکنندگان و سایر افراد تامین شـود. لـذا بایـد شـرایط زیـر فـراهم باشد:
آ- احتمال خطر حوادثی مانند لیز خوردن، سقوط افراد یا اشیاء، برخورد، برقگرفتگی و آتش سوزی یا انفجار به حداقل برسد
ب- امکان ایجاد حریق یا توسعه آتش و دود در انطباق با مبحث سوم مقـررات ملّـی سـاختمان بـه حداقل تقلیل یابد و در صورت بروز آتشسوزی، اطفاء آن و نجات ساکنین مطـابق مبحـث یـاد شده امکانپذیر باشد.
پ- امکان خروج، استتار یا پناه در شرایط بروز سوانح یا جنگ، در انطباق با مبحث بیسـت و یکـم مقررات ملّی ساختمان، برای افراد فراهم باشد
الزامات اجرایی
استفاده از مصالح و فرآوردهها و روشهای ساختمان در صورتی مجاز است که عـلاوه بـرانطباق با الزامات مبحث پنجم و یـازدهم مقـررات ملّـی سـاختمان، اثـر
زیـانبخشـی بـر سـلامتی سـازندگان، سـاکنان و اسـتفاده کننـدگان سـاختمان و همچنـین سـایر مـردم، عـابران و سـاکنان ساختمانهای مجاور نداشته باشد
پشم شیشه ماده ای بسیار خطرناک که بعنوان عایق از آن استفاده میشود عایق های کامپوزیتی
در حین ساخت، تمام مصالح و عناصر ساختمانی چون نردهها و حفاظها باید در انطباق با مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان، در شرایط مناسب و دور از شـرایط خورنـده نگـاه داشـته شوند و باید به نحو مناسب محافظت شود
در هنگام ساخت، باید تصویر پروانه سـاختمان، نقشـههـای سـاختمانی و تاسیسـاتی، ودفترچه اطلاعات ساختمان و سایر مستندات لازم در محـل کارگـاه وجـود داشـته
باشـد و تـابلویی حاوی مشخصات ملک، ساختمان و مسئولان سـاختمان )مالـک، طـراح، مجـری و نـاظر( در محـل کارگاه به صورتی که از معبر عمومی قابل رویت باشد،
مطابق با مباحث دوم و بیستم مقـررات ملّـی ساختمان نصب شود
مصالح اضافی و نخاله های ساختمانی باید بدون لطمه به محیط زیست، به طریقـی کـه شهرداری و سایر نهادهای قانونی مسئول تعیین کنند، از محل کارگاه انتقال یابد
فضای آشپزخانه
فضایی دارای نور و تهویه لازم مطابق الزامات مربوط که به امکانات و لوازمی تجهیز شده تا به منظور نگهداری مواد غذایی، آماده سازی، پخت و پز و تهیه غذا مورد استفاده قرار
گیرد. در مواردی وسایل لازم برای غذاخوردن نیز در همین فضا قرار میگیرد. آشپزخانه ها از نظر نحوه قرارگیری و معماری بر سه نوع هستند:
الف- آشپزخانه مستقل، که توسط در و سایر عناصر جداکننده از دیگر فضاها جدا شده است
ب- آشپزخانه باز، که فضای آشپزخانه بدون وجود در یا دیگر عناصر معماری با سایر فضاها مـرتبط است
پ- آشپزخانه دیواری، که در آن تجهیزات آشپزخانه در جوار یا در داخل دیـوار جاسـازی شـده بـه شکلی که حد فاصل ردیف قفسه با فضای مجاور هیچ عنصر ساختمانی
یا قفسهای قـرار نگرفتـه باشد و فقط میتواند توسط درهای قفسهها پوشانده شده و از فضای اصلی مجزا شود؛
فضای تاسیسات
: فضاهایی مستقل که تجهیزات و وسایل تاسیسـاتی سـاختمان در آن نصـب میشوند. اگر چه ممکن است در مواقعی، عملیات نگهداری یا تعمیـر تجهیـزات نصـب شـده
در آن صورت گیرد، فضای اشتغال محسوب نمیشود
فضاهای باز
آ- حیاط بیرونی: فضائی باز و بیرون سطح زیربنا است، که قسمت اعظـم نورگیــری سـاختمان از آن تامین میشود. نسبت سطوح حیاط و سطح زیربنای همکف، در مقررات طرح های
توسعه شهری تعیین میشود.
ب- حیاط خلوت: فضائی باز است، کوچـکتـر از حیـاط بیرونـی و معمـولاً در منتهـیالیـه دیگـر ساختمان که ممکن است در تمام عرض زمین و یا در قسمتی از آن قرار گیرد.
فضاهای نیمه باز
پ- حیاط های داخلی: فضائی است باز که در میان زیربنای ساختمان تعبیه شـده و بـرای تـامین نور و هوای فضاهای داخلی مورد استفاده قرار میگیرد
بالکن: سطحی است که از دو یا سه طرف به طور مستقیم در مجاورت هوای آزاد قرار گرفتـه
مهتابی (تراس): سطح روبازی از ساختمان، که بام بخشهایی از طبقه زیرین آن است
ساختمانهای منفصل
ساختمانهائی هستند که بصـورت "کوشـک" ماننـد، در داخـل محوطـه زمین و بدون اتصال به بناهای پلاکهای دیگر قرار دارند
ساختمان های متصل
ساختمان هائی هستند که به ساختمان ملک مجاور متصل و یـا حـد فاصـل آنها درز انقطاع بین دو بنا است
نمای شیشه ای
درصورتیکه نمای ساختمان دارای پوشش حداقل 60 درصد از شیشه باشد نمـای شیشهای نامیده، و به دو دسته تقسیم میشود
1نمای شیشه ای پیوسته
به نمایی شیشهای اطلاق میگردد که دارای سطوحی از شیشه باشد، بطوریکه در تقسیم آن به 20متر مربع و بیشتر، جدا کنندهای با مصالح دیگر در بین نباشد.
2نمای شیشه ای ناپیوسته
به نمایی شیشهای اطلاق میشود که دارای سطوح شیشهای باشـدکه در تقسیمات 20متر مربعی آن، جداکنندههائی با مصالح دیگر وجود داشته باشد
میان طبقه
طبقهای که تراز کف آن بین هر یک از طبقات اصلی ساختمان به گونهای قرار دارد که از فضای زیر آن که قابل تصرف است دسترسی دارد و مساحت آن مطابق مقررات،
نسبتی کـوچکتر از مساحت فضای زیر آن است
نقشه راهنمای تخلیه اضطراری در سوانح:
تـابلوی مسـتطیل شـکلی کـه بـا اسـتفاده از نقشـه ساختمان، محل راهها و دسترسهای خروج و محل وسائل آتش نشانی و فضاهای پناه و محل تجمع ایمن و بازشوهای امداد رسانی
در طبقه و غیـره را بـه منظـور اسـتفاده متصـرفین و بهـره بـرداران ساختمان نشان میدهد
.
تصرف های مخاطره آمیز (خ)
هر بنا یا بخشی از یک بنا، اگر به مقاصدی مورد استفاده قرار گیرد که با مواد و محصولات بسیار قابـل احتراق، آتشزا، سمی یا انفجاری در ارتباط باشد، دارای تصرف مخاطرهآمیز شناخته
میشود. این مواد و محصولات ممکن است در زمانی کوتاه و به سرعت بسوزند یا منشا شـعلههـای گسـترده، دود و گـاز زیاد، تشعشعات رادیواکتیو، انفجار، مسمومیت یا خورنـدگی بـوده و
یـا اینکـه از لحـاظ ترکیـب، دارای اسیدها و بازهای بسیار قوی و مخرب باشند. همچنین بناهایی که فضای داخل آنهـا بـه دلیـل آسـیا کردن مواد، مملو از ذرات بسیار ریز و غبارهای قابل
اشتعال باشد، جزو این گروه محسوب میشوند. بـه عنوان مثال، ساختمانهایی که برای مقاصد زیر استفاده میشوند، میتوان نام برد
الف- انبار و نگهداری بیش از 23متر مکعب از یکی از مواد استیلن، هیدروژن، گازهای طبیعی قابل اشتعال، آمونیاک، کلرین، فسژن، دیاکسید گوگرد، دیاکسید کربن، اکسید متیل، هر گونه
گاز قابل انفجار یا سمی، گازهای سرمازا و غیره با فشار 0/1مگاپاسکال
ب- انبار و نگهداری مایعات بسیار قابل اشتعال.
پ- انبار و نگهداری مواد و مهمات منفجره، سوخت موشک و مشابه.
ت- انبار و نگهداری هرگونه جامدات بسیار قابل اشتعال.
ث- ساختمانهایی که غبارات قابل انفجار (مانند پودر آلومینیوم یا سـیلوهای آرد) در آنهـا وجـود داشته باشد.
ج- انبار یا نگهداری اسیدها، بازها، اکسیدکنندههای قوی
گروهبندی جزئی:
الف- ساختمانهای یک و دو طبقه:
گروه :1ساختمانهای ردیفی و متصل؛
گروه :2ساختمانهای مجزا و منفصل؛
گروه :3ساختمانهای ترکیبی با الگوی حیاط مرکزی.
ب- ساختمانهای سه و چهار طبقه:
گروه :4ساختمانهای ردیفی و متصل (دارای درز انقطاع الزامی)
گروه :5ساختمانهای مجزا و منفصل.
پ- ساختمانهای بیش از چهار طبقه تا 23متر ارتفاع:
گروه :6ساختمانهای ردیفی و متصل (دارای درز انقطاع الزامی)
گروه :7ساختمانهای مجزا و منفصل
ت- ساختمانهای بلند
گروه :8ساختمانهای بیش از 23متر ارتفاع
ارتفاع و مساحت مجاز ساختمان ها
درصورت طراحی اتاقک آسانسور و خرپشته بر روی بام، محل استقرار ایـن مجموعـه حتی الامکان به سمت وسط پلان ساختمان انتقال داده شود، تا تاثیر آن بر نما تقلیل یابد
الزامات کلی ساخت و قرارگیری ساختمان
رعایت حریم های مصوب در حاشیه عوارض طبیعی از جمله جنگل، دریا، پارک حفاظت شده ملی، چشمه ها، رودخانه ها، نهرها و مسیل ها برای تمام گروه های سـاختمانی الزامـی
اسـت. در صورتی که حریم مصوب وجود نداشته باشد، باید حداقل فاصله 30متر بین ساختمان و این اراضـی رعایت شود
الزامات کلی ساخت و قرارگیری ساختمان
در طراحی و ساخت مجموعههای بزرگ ساختمانی بایـد ترتیبـی اتخـاذ گـردد کـه در انطباق با مباحث 13و 14و 17این مقررات مکانهای مناسبی برای پستهای برق و گاز، با رعایـت
حریم ها و ضوابط مربوطه در نظر گرفته شده و از مرحله اول در نقشه ها درج شود
در طراحی و اجرای ساختمان ها رعایت حریم های مصوب معابر و راهها و تاسیسات بین راهی الزامی است
الزامات همجواری ساختمان ها، تصرف ها و فضاها
همجواری تصرفها در سـاختمان بایـد بـه نحـوی باشـد کـه مسـاله اشـراف و دیـد از تصرفهای دیگر به تصرفهای مسکونی، از طریق سـطوح نورگـذر و بازشـوهای پنجـره یـا درهـای
ورودی، با رعایت ضوابط مندرج در قسمت 8-5-4در خصوص فضاهای باز، به حداقل تقلیل یابد
الزامات شکل، حجم و نمای ساختمان
تمام سطوح خارجی نمایان و قابل دیـدن سـاختمان بایـد بـا مصـالح و روشهـای مناسـب ایمـن، بهداشتی و بادوام و با رعایت مقررات این قسمت نماسازی شود
ساختمان باید طوری طراحی و اجرا شود که شکل، مقیاس، مصالح، رنگ و تاسیسـات و سایر الحاقات تمام سطوح نمایان آن، و همچنین تناسبات حجم ساختمان، از نظـر رعایـت
الزامـات مربوط به ارتفاع آن، اندازه و شکل جدارههای نورگذر و پنجرهها، پیشآمدگیها، فضـاهای نیمـهبـاز مانند بالکنها، و… با مقررات ملّی ساختمان و ضوابط مصوب توسعه و عمران
شهری منطبق و بسته به نوع تصرف و موقعیت قرارگیـری آن، بـا محـیط اطـراف و طـرح سـیما و منظـر شـهری مصـوب هماهنگ باشد
در نماهای شیشه ای ساختمان های همجوار بزرگراهها و شریان های اصلی عبوری شـهر، استفاده از شیشه های بازتابی مشروط به عدم مغایرت با سایر مفـاد ایـن مقـررات و عـدم مزاحمـت
بصری یا درخشندگی مزاحم برای ساکنین و عابرین و بویژه رانندگان است
در ساختمانهای غیر مسکونی گروههای 7 ،6و ،8دارای نمای شیشهای پیوسته، رعایـت عقب نشینی با فاصله افقی حداقل 2/00متر بین خط نمای شیشهای پیوسته تا حـد محـدوده زمـین
الزامی است. طبقه همکف ساختمان میتواند از رعایت این عقب نشینی مستثنی گردد
الزامات پیشآمدگی های ساختمان
پیشآمدگی های مجاز در معابر عمومی
پیشآمدگی سایبان یا بارانگیر بام از حد ساختمان، به میزان حداکثر 0/80متر، در صورتیکه حد زیرین آن از بالاترین نقطه کف معبر حداقل 3/50متر ارتفاع داشته و حد پـیشآمـدگی آن
از لبه سوارهرو حداقل 0/80متر فاصله افقی داشته باشد