نکات مهم مبحث دوازدهم
ایمنی و حفاظت در حین اجرا
فصل اول: کلیات
* عملیات ساختمانی، صفحه 1: عملیات ساختمانی عبارت است از تخریب، خاکبرداری، خاکریزی، گودبرداری، حفاظت گودبرداری و پی سازی، احداث بناهای موقت و دائم، توسعه، تعمیر اساسی و تقویت بنا، نماسازی، محوطه سازی و ساخت قطعات پیش ساخته در محل کارگاه ساختمانی، حفر چاه ها و مجاری آب و فاضلاب و سایز تاسیسات زیربنایی.
* سازنده(مجری) صفحه 3: سازنده ساختمان نماینده صاحب کار در اجرای عملیات ساختمان بوده و پاسخگوی کلیه مراحل اجرای کار به ناظر و دیگر مراجع نظارت و کنترل ساختمان می باشد.
* صاحب کار صفحه 3: در صورتی که صاحب کار دارای پروانه اشتغال به کار در زمینه اجرا باشد و خود راسا عملیات اجرایی را عهده دار شود، سازنده نیز محسوب می شود.
* مسئولیت ایمنی بهداشت کار و حفاظت محیط زیست، صفحه 8: هرگاه یک یا چند کارفرما یا افراد خویش فرما به طور همزمان، در یک کارگاه ساختمانی مشغول به کار باشند، هر کارفرما در محدوده پیمان خود مسئول اجرای مقررات مربوط به ایمنی، بهداشت کار و حفاظت محیط زیست می باشد. کارفرمایانی که به طور همزمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول فعالیت هستند، باید در اجرای مقررات مذکور با یکدیگر همکاری نموده و سازنده یا پیمانکار اصلی نیز مسئول مراقبت و ایجاد هماهنگی بین آن ها می باشد.
فصل دوم: ایمنی
* راهروی سرپوشیده موقت، صفحه 12: در موارد زیر در تمام طول و عرض مجاور بنا، احداث راهروی سرپوشیده موقت در راه عبور عمومیبا رعایت مفاد بخش 5 کتاب الزامی است:
الف: در صورتی که فاصله بنای در دست تخریب از معابر عمومی کمتر از 40 درصد ارتفاع آن باشد.
ب: در صورتیکه فاصله بنای در دست احداث یا تعمیر و بازسازی از معابر عمومی کمتر از 25 درصد ارتفاع آن باشد.
* پخت قیر و آسفالت، صفحه 16:
الف: بشکه و دیگ های پخت قیر و آسفالت در موقع استفاده باید در خارج از ساختمان و در فضای باز قرار داده شوند.
ب: قرار دادن آن ها در معابر عمومی ممنوع می باشد.
ج: بالا بردن آسفالت یا قیر داغ توسط کارگران از نردبان ممنوع است.
ح: هنگام حرارت دادن بشکه قیر، درب آن باید کاملا باز باشد.
د: کارگران پخت قیر و آسفالت پس از پایان کار، مجاز به پاکسازی لباسی که بر تن دارند با مواد قابل اشتعال از قبیل بنزین نمی باشند.
* برشکاری و جوشکاری با گاز و برق، صفحه 17:
الف: لباس کار جوشکاران باید عاری از مواد روغنی، نفتی و سایر مواد قابل احتراق و اشتعال باشد.
ب: استفاده از بشکه به عنوان جایگاه کار کلا ممنوع است.
ج: در هنگام انجام عملیات جوشکاری برقی در فضاهای مسدود و مرطوب، دستگاه جوشکاری باید در خارج از محیط بسته قرار گیرد.
فصل سوم: بهداشت کار، محیط زیست، تسهیلات بهداشتی و رفاهی
* کلیات، صفحه 23: سازنده باید در کارگاه های ساختمانی با بعد کارگری بیش از 200 نفر شاغل، نسبت به تشکیل خانه بهداشت اقدام نموده، و امکانات لازم جهت ارائه کمک های اولیه و خدمات بهداشت کار را فراهم نماید.
* سرویس های بهداشتی، صفحه 24: در هر کارگاه ساختمانی باید به ازای هر 25 نفر کارگر، حداقل یک توالت و روشویی بهداشتی و محصور، با آب و وسایل کافی شست و شو ساخته و آماده شود.
فصل چهارم: وسایل و تجهیزات حفاظت فردی
* دستکش حفاظتی، صفحه 30: کارگرانی که با دستگاه مته برقی و یا سایر وسایلی که قطعات گردنده آن ها احتمال درگیری با دستکش آنان را دارد کار می کنند، نباید از هیچ نوع دستکشی استفاده نمایند.
فصل پنجم: وسایل و سازه های حفاظتی
* جان پناه و نرده حفاظتی موقت، صفحه 33: ارتفاع نرده حفاظتی موقت از کف طبقه یا سکوی کار نباید از 9/0 متر کمتر و از 10/1 متر بیشتر باشد. همچنین ارتفاع نرده حفاظتی موقت راه پله و سطوح شیبدار نباید از 75/0 متر کمتر و از 85/0 متر بیشتر باشد.
* راهروی سرپوشیده موقت، صفحه 34: ارتفاع راهروی سرپوشیده نباید کمتر از 5/2 متر و عرض آن نیز نباید کمتر از 5/1 متر باشد.
فصل ششم: وسایل، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی
* کلیات، صفحه 39: در صورت اخذ مجوز استقرار وسایل، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی در معابر عمومی، این وسایل نباید در فاصله کمتر از 15 متر از تقاطع قرار گیرند، همچنین نباید مانع از دیده شدن علایم راهنمایی و رانندگی شده و یا باعث محدودیتی در انجام وظابف سازمان آتش نشانی و سایر واحدهای خدماتی شوند.
* دستگاه ها و وسایل موتوری بالابر، صفحه44: قسمت های مختلف دستگاه ها و وسایل بالابر باید طبق برنامه زیر مورد بازدیدهای دوره ای یا معاینه فنی و آزمایش قرار گیرند:
الف: بازدید روزانه حلقه ها، قلاب ها، اتصالات، چنگک ها، کابل ها، زنجیرها و به طور کلی تمام لوازمی که برای بستن و بلند کردن بار مورد استفاده قرار می گیرند، از نظر فرسودگی، خوردگی، شکستگی، ترک خوردگی و هر نوع عیب و ایرادهای ظاهری دیگر، توسط متصدی و مسئول دستگاه.
ب: بازدید فنی کلیه قسمت های دستگاه، هفته ای یک بار، توسط شخص ذی صلاح.
پ: معاینه فنی و آزمایش کلیه قسمت های دستگاه توسط شخص ذی صلاح و صدور برگ گواهی اجازه کار، هر 6 ماه یکبارو همچنین قبل از استفاده برای اولین بار و یا پس از هرگونه جابه جایی و نصب در محل جدید.
* دستگاه ها و وسایل موتوری بالابر، صفحه45: هر دستگاه بالابر علاوه بر متصدی یا راننده، باید دارای یک نفر کمک متصدی یا علامت دهنده نیز باشد.
* دستگاه ها و وسایل موتوری بالابر، صفحه 47: جابه جایی و حمل کارگران و افراد با وسایل بالابرنده بار ممنوع می باشد. بارگیری بیش از ظرفیت مجاز وسایل موتوری حمل بار ممنوع است.
* دستگاه ها و وسایل موتوری بالابر، صفحه 48: در موقع تخلیه یا بارگیری وسایل موتوری در محیط های بسته، باید تهویه لازم و کافی، حسب مقادیر حدود مواجهه مجاز اعلام شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صورت گیرد. در غیر این صورت باید موتور آن ها خاموش شود.
فصل هفتم: وسایل دسترسی
* کلیات، صفحه 50: تخته های چوبی که برای جایگاه داربست مورد استفاده قرار می گیرند، باید صاف، بدون هرگونه زائده و برجستگی و عاری از مواد چسبنده و لغزنده باشند. همچنین حداقل عرض جایگاه با توجه به آئین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی مصوب شورای عالی حفاظت فنی تعیین و فاصله تکیه گاه های تخته ها حداکثر برای کارهای سنگین 8/1 متر و برای کارهای سبک 3/2 متر باشد.
* نردبان، صفحه 52:
الف: هنگام استفاده از نردبان، حمل بار با دست ممنوع می باشد.
ب: طول نردبان باید 1 متر از کفی که برای رسیدن به آن مورد استفاده قرار می گیرد، بلندتر بوده و این قسمت اضافی فاقد پله باشد.
پ: از یک نردبان نباید بیش از یک نفر به طور همزمان استفاده نمایند.
ت: نردبان دو طرفه باید مجهز به قید یا ضامنی باشد که از بهم خوردن شیب آن جلوگیری به عمل آید، ضمنا درحالت باز نباید ارتفاع آن از 3 متر بیشتر باشد.
* راه شیب دار و گذرگاه، صفحه 54:
الف: راه شیب دار در کارگاه ساختمانی راهی است که زاویه آن با سطح افق حداکثر 5/11 درجه (شیب 20 درصد) بوده و برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسایل، تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد.
ب: راه شیب دار و گذرگاهی که علاوه بر افراد، برای عبور گاری، چرخ دستی و یا فرغون نیز مورد استفاده قرار می گیرند، باید دارای حداقل 1 متر عرض و حداکثر 18 درصد شیب( زاویه حدود 10 درجه) و سطح هموار باشد.فاصله عمودی بین پاگردهای متوالی سطح شیب دار نباید بیش از 5/3 متر باشد.
پ: عرض راه شیب دار و معابری که برای حمل و جابه جایی وسایل سنگین یا وسایل نقلیه استفاده می شوند، نباید کمتر از 5/3 متر باشد، یه علاوه در طرفین ان باید موانع محکم و مناسب نصب گردد.
ت: عرض راه شیب دار که در گودبرداری ها ایجاد می شود باید حداقل 4 متر بوده و جداره های آن نیز به نحو مقتضی پایدار گردد.
فصل هشتم: تخریب
* کلیات، ص57: زمان و مدت قطع سرویس های جریان آب، برق، گاز و سرویس های مشابه و شروع عملیات تخریب حداقل یک هفته قبل، به اطلاع ساکنین ساختمان های مجاور رسیده باشد.
* هر یک از اجزای سازه و تجهیزات مورد استفاده در تخریب اعم از کف، کف موقت، چوب بست، پله های موقت، سقف و سایر اجزای راهروهای سرپوشیده و راهروهای عبور و مرور کارگران، پلکان ها و نردبان ها نباید بیش از دوسوم مقاومت خود بارگذاری شوند.
* تخریب باید از بالاترین قسمت یا طبقه شروع شود و به پایین ترین قسمت یا طبقه ختم گردد.
* تخریب کف و سقف، صفحه 60: تمام یا قسمتی از دیواری که ارتفاع آن بیش از 22 برابر ضخامت آن باشد، نباید بدون مهاربندی جانبی آزاد بماند، مگر اینکه اساسا برای ارتفاع بیشتر محاسبه و ساخته شده باشد.
* تخریب دودکش های بلند صنعتی و سازه های مشابه، صفحه 62: مصالح و ضایعات حاصل از تخریب سازه های مورد بحث باید از داخل آن ها به پایین ریخته شود. برای جلوگیری از انباشته شدن و تراکم مصالح و ضایعات، باید قبلا دریچه ای در قسمت تحتانی سازه برای تخلیه آن ها ایجاد شود. تخلیه مواد مذکور بایستی پس از توقف کار تخریب، انجام شود. در هر صورت ارتفاع ضایعات حاصل از تخریب در داخل کوره نباید بیشتر از2 متر باشد.
فصل نهم: عملیات خاکی
* کلیات، صفحه 66: در استفاده از روش پایدارسازی دیواره های گودبرداری از قبیل میخ کوبی و میل مهار ورود به محدوده مالکیت املاک مجاور و همچنین معابر عمومی ممنوع می باشد مگر با موافقت ذینفع و مرجع رسمی ساختمان.
* گودبرداری(حفر طبقات زیرزمین و پی کنی ساختمان ها)، صفحه 68: مواد حاصل از گودبرداری نباید به فاصله کمتر از 1 متر از لبه گود ریخته شوند.
* در گودهایی که عمق آن ها بیش از 1 متر می باشد، نباید کارگر در محل به تنهایی به کار گمارده شود.
* در گودبرداری ها، عرض معابر و راه های شیب دار(رمپ) احداثی ویژه وسایل نقلیه نباید کمتر از 4 متر باشد.
فصل دهم: عملیات ساخت، برپایی و نصب اسکلت ساختمان
* کلیات، صفحه 72: استفاده از زنجیر برای بستن تیرآهن و سایر اجزای فولادی مجاز نمی باشد.
* در عملیات ساخت، کارگرانی که سطح قطعات فولادی را با مواد شیمیایی و یا با روش ماسه پاشی تمیز می کنند، باید از ماسک های تنفسی استفاده نمایند.
* اجرای سازه های بتنی، صفحه 74: کارگرانی که در امر ساختن، حمل و ریختن بتن اشتغال دارند، باید طبق مفاد فصل چهارم به کفش، کلاه، عینک و دستکش حفاظتی مجهز باشند. همچنین کارگرانی که در ارتفاع، به بستن میلگرد، قالب یا ریختن بتن می پردازند و در معرض خطر سقوط قرار دارند، باید مجهز به حمایل بدن کامل بند و مهار بوده و برای جلوگیری از سقوط آن ها و نیز افتادن ابزار و وسایل کار از محل بتن ریزی موانعی نصب گردد.
* کارگرانی که به طور مداوم با سیمان کار می کنند و یا در اندود، بتن پاشی (شاتکریت) یا چکشی کردن بتن فعالیت دارند، باید با رعایت مفاد فصل چهارم به دستکش، عینک و ماسک تنفسی حفاظتی مناسب مجهز باشند.
فصل یازدهم: سایر مقررات مربوط
* سیم کشی برای استفاده های موقت، صفحه 76: سیم کشی برای استفاده های موقت در صورت امکان باید در ارتفاع 5/2 متر از کف انجام شود.
* حمل و نقل، جابه جایی و انبار کردن مصالح، صفحه 78: کیسه های سیمان، گچ، آهک و نظایر آن با توجه به مفاد بند 12-11-8-5 کتاب، نباید بیش از 10 ردیف روی هم چیده شوند، برداشتن آن ها نیز باید به صورت ردیف های افقی انجام شود. به علاوه آجر و سفال نباید با ارتفاع بیش از 2 متر انباشته شود، و اطراف آن نیز باید با موانع مناسب محصور گردد.
نمونه سوال
1. طبق ضوابط، جابه جایی و حمل کارگران و افراد با وسایل بالابرنده بار:
1)مجاز است 2)در صورت نبود بار و حضور متصدی بالابر بلامانع است.
3) ممنوع است. 4) به تشخیص متصدی بالابر و رعایت نکات ایمنی، بلامانع است.
پاسخ: گزینه ب، صفحه 46 کتاب.
2. کدام یک از موارد زیر جزء عملیات ساختمانی محسوب می شوند؟
1)احداث بناهای موقت 2)حفرچاه 3)تاسیسات زیربنایی 4) همه موارد
پاسخ:گزینه 4، صفحه1 کتاب
3. سازه موقت که برای جلوگیری از ورود افراد متفرقه و غیر مسئول به داخل محدوده کارگاه ساختمانی ساخته می شود چه نام دارد؟
1)تور ایمنی 2) پوشش حفاظتی 3)نرده حفاظتی 4)حصار حفاظتی
پاسخ: گزینه 4، صفحه 36 کتاب
4. کدامیک از گزینه های زیر صحیح است؟
1) استفاده از وسایل گازسوز و نفت سوز به طور کلی در کارگاه های ساختمانی ممنوع می باشد.
2) کار در شب عبارت است از کار بین ساعات 21 و 6 بامداد روز بعد.
3) برای کارگران جوشکار و برشکار استفاده از سرپوش و سربند حفاظتی الزامی است.
4) راهروی سرپوشیده موقت باید دارای نور کافی در تمام اوقات باشد.
پاسخ: گزینه 4، صفحه 34 کتاب.
منابع
* مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان، ایمنی و حفاظت در حین اجرا
* مجموعه آزمون های آزمایشی نظارت و اجرا، مرجع ملی معماری
* سایت نظام مهندسی ساختمان