1
مقدمه:
احداث ساختمان های بلند مرتبه و برج ها در کلان شهرها، افزایش میانگین سنی افراد جامعه و نیاز جمعیت میانسال و کهنسال کشور به استفاده از سامانه های مکانیزه حمل و نقل داخل ساختمان، لزوم تعبیه سامانه هایی چون آسانسور و پله برقی را بیش از پیش روشن ساخته است. به منظور طراحی، اجرا و بهره برداری صحیح و قانونمند این تجهیزات لازم است ضوابط مشخصی در این خصوص توسط نهادهای ذیصلاح تدوین و ابلاغ گردد. این ضوابط علاوه بر جامعیت باید به اندازه کافی شفاف و بدون ابهام بوده و ضمانت اجرایی لازم را داشته باشد. از اینرو مبحث پانزدهم مقررات ملّی ساختمان برای اولین بار در سال 80 با عنوان آسانسورها و پله های برقی توسط دفتر امور مقررات ملّی ساختمان وزارت مسکن و شهرسازی (سابق) تدوین گردید و در سال 87 نیز مورد بازنگری قرار گرفت. به دلیل پیشرفت چشمگیر صنعت آسانسور در دنیا در دو دهه اخیر و به تبع آن تغییرات بوجود آمده در استانداردهای بین المللی از یک سو و از سوی دیگر تجربیات 15 ساله اجرای ضوابط مربوط به مبحث آسانسور در کشور،دومین بازنگری این مبحث در سال 1392 با هدف رفع ابهامات موجود در ویرایش قبلی وبه روز رسانی ضوابط مطابق با استانداردهای معتبر بین المللی مورد ارزیابی قرار گرفت.
2
15-1کلیات:
این مبحث حداقل ضوابط لازم را برای جانمایی، طراحی، تامین پیش نیازهای نصب، بهره برداری ایمن و بهینه از آسانسور، پلکان برقی و پیاده رو متحرک وضع می نماید. بدین منظور مطالب زیر دراین مبحث در نظر گرفته شده است:
الف- ارائه راهکارهای طراحی و انتخاب مناسب ترین آسانسور، پلکان برقی و پیاده رو متحرک با قابلیت بهره برداری مناسب از لحاظ موقعیت، تعداد، نوع، سرعت، ظرفیت و سایر موارد.
ب- ارائه مقررات و ضوابط لازم در انتخاب و جانمایی (محل و تعداد) آسانسور، پلکان برقی و پیاده رو متحرک.
پ- ارائه ضوابط مربوط به بالا بردن کیفیت اجرا و بهره برداری.
تبصره:
جانمایی، طراحی، محاسبه، تامین پیش نیازهای نصب، اجرا، بهره برداری و نگهداری از آسانسورها، پلکان های برقی و پیاده روهای متحرک باید طبق مقررات این مبحث انجام گیرد و این امر نافی نوآوری، ابتکار و فن آوری جدید نخواهد بود مگر آنکه با اهداف مقررات شامل ایمنی، بهداشت، آسایش و صرفه اقتصادی مغایرت داشته باشد.
3
15-1-1 حدود و دامنه کاربرد:
15-1-1-1 این مبحث کلیه ضوابط مربوط به انتخاب موقعیت، جانمایی، تعیین تعداد، نوع، طراحی، ضوابط تامین پیش نیازهای نصب، اجرای محل نصب، چگونگی لحاظ نمودن نیروهای وارده، مشخصات فنی، حفاظت ها، ایمنی، نظارت عمومی بر نصب، آزمایش و تحویل انواع آسانسور،پلکان برقی و پیاده رو متحرک ذکر شده در بند 15-1-1-2راشامل می شود.
15-1-1-2 انواع و کاربرد آسانسور، پلکان برقی و پیاده رو متحرک موضوع این مبحث عبارتند از:
الف- آسانسورهای کششی جهت حمل بار، مسافر، تخت بیمار یا برانکارد و اتومبیل.
ب- آسانسورهای هیدرولیکی جهت حمل بار، مسافر، تخت بیمار یا برانکارد و اتومبیل.
پ- آسانسورهای کششی و یا هیدرولیکی نماباز، پانوراما و مسافربر.
ت- انواع پلکان برقی با پله های فلزی با زاویه شیب تا 35 درجه.
ث- پیادهروهای متحرک با پله های فلزی یا تسمه ای.
4
15-1-1-3 دستگاه ها و بالابرهای زیر مشمول مقررات این مبحث نمی باشند و ضوابط مربوط به ساخت و به کارگیری این دستگاه ها باید طبق استانداردهای معتبر بین المللی صورت گیرد.
الف- بالابرهای ساختمانی نظیر وینچ های بالابر، جرثقیل برجی (تاورکرین) و غیره.
ب- بالابرهایی که در خارج ساختمان ها کاربرد دارند، و کلیه دستگاه های بالابر که به عنوان معبردائمی ساختمان تلقی نمی شوند، نظیر بالابرهای دنده شانه ای که هنگام اجرای ساختمان برای انتقال مصالح و غیره به کار گرفته می شوند.
پ- بالابرهای ضربدری یا قیچی (عموماً با کاربرد صنعتی).
ت- آسانسورهای سرویس خاص (کتاب بر، غذابرو …).
ث- سکوهای بالابر صندلی چرخدار و معلول بر با حرکت قائم و یا مایل.
ج – پارکینگ های طبقاتی و بالابرهای مکانیزه خودروبر که عملکردی شبیه به آسانسور دارند.
چ- نوار نقاله های باربر.
15-1-1-4 مقررات این مبحث از تاریخ ابلاغ آن قابل اجرا و الزامی بوده و کلیه طراحان، مهندسان، مجریان، مالکان و مراجع کنترل و بازرسی موظف به رعایت مقررات مربوطه و حداقل های مندرج در این مبحث می باشند..
5
15-1-1-5 رعایت این مبحث برای کلیه ساختمان هایی که فرآیند اخذ پروانه ساختمان آن ها تا تاریخ ابلاغ این مقررات آغاز نشده است، الزامی می باشد.
15-1-1-6 در صورت ایجاد هرگونه تغییر اساسی در ساختمان که منجر به توسعه سطح، افزایش تعداد طبقات، تغییر کاربری و یا تغییر محل آسانسورها گردد، لازم است در شرایط جدید محاسبات با در نظر گرفتن کلیه مقررات این مبحث تکرار گردد.
15-1-1-7 تغییرات اساسی در آسانسور که منجر به تغییر محل، ظرفیت و یا سرعت آسانسور گردد، باید با رعایت مقررات این مبحث انجام گیرد.
15-1-1-8 کلیه اسناد، مدارک فنی و نقشه های ساختمانی، شامل جزییات کامل موقعیت،اطلاعات و مشخصات فنی آسانسور، پلکان برقی یا پیاده رو متحرک باید در اختیار کارفرما یا بهره بردار (یا هر دو) قرار گیرد تا ضمن نگهداری از آنها برای تایید مسئول امور ساختمان در شهرداری یا هر مقام قانونی دیگر ارائه گردد.
15-1-1-9 ایجاد هر گونه تغییر پس از تحویل آسانسور باید در نقشه ها اعمال و مدارک نگهداری شده بر اساس آن به روز شوند.
6
15-1-1-10 در صورتیکه ضوابط و مقررات مندرج در این مبحث با ضوابط مندرج در سایر مباحث تفاوت داشته باشد، لازم است ضابطه ای که محدودیت بیشتری در راستای تامین ایمنی ایجاد نماید، ملاک عمل قرار گیرد.
15-1-1-11 آسانسور، پلکان برقی یا پیاده رو متحرک باید دارای شناسنامه فنی و اطلاعاتی بوده و فروشنده این اطلاعات را به همراه تجهیزات، تحویل بهره بردار یا مراجع قانونی دیگر نماید. با استناد به این مدارک، بازرسی، تحویل گیری، و یا هرگونه اقدام قانونی بعدی صورت خواهد پذیرفت.
15-1-1-12 لوازم، تجهیزات و سیستم های ایمنی کلیه آسانسورها، پلکان برقی و پیاده روهای متحرک، باید مطابق با استانداردهای ملّی مربوطه و یا استانداردهای معتبر بین المللی باشند.
7
15-1-2 تعاریف:
آسانسور:
وسیله ای است متشکل از کابین، معمولاً وزنه تعادل و اجزای دیگر که با روش های مختلف، مسافر، بار یا هر دو را در مسیر بین طبقات ساختمان جابه جا می کند.
آسانسور کششی:
آسانسوری است که حرکت آن بر اثر ایجاد نیروی اصطکاک بین سیم بکسل و شیار فلکه کشش، به هنگام چرخش آن، توسط سیستم محرکه به وجود می آید.
آسانسور هیدولیکی:
در این نوع آسانسور سیلندر و پیستون هیدرولیکی عامل حرکت کابین بوده و ممکن است دارای وزنه تعادل نیز باشد.
بالاسری:
فاصله قائم بین کف بالاترین محل توقف کابین تا زیر سقف چاه آسانسور را بالاسری گویند
8
نمونه هایی از اسانسور ها
9
پلکان برقی:
وسیله ای است که در مسیر حرکت افراد پیاده جهت بالا یا پایین بردن آنها در دو طبقه غیرهم سطح به کار می رود و به وسیله پله که توسط نیروی محرکه برقی به حرکت درآورده می شود سبب جابه جایی افراد می گردد. این وسیله در اماکن عمومی نظیر فرودگاه ها، مترو، پایانه ها، ساختمان های تجاری، فروشگاه های بزرگ و… به کار می رود.
پیاده روی متحرک:
پیاده رو متحرک وسیله ای جهت انتقال افراد در سطوح هم تراز یا سطوح با اختلاف ارتفاع کم می باشند، به انواعی از آن که با سطح افق زاویه دارد رمپ برقی نیز می گویند.
تابلوی کنترل آسانسور:
مجموعه ای شامل مدارهای فرمان و قدرت که وظیفه کنترل حرکت کابین و پاسخگویی به احضار را به عهده دارد.
تراز طبقه شدن:
منظور هم تراز شدن کف کابین با کف تمام شده طبقه در محل ورودی به آسانسور است.
چاه:فضایی است که ریل ها و برخی تجهیزات دیگر آسانسور در آن نصب می شوند و کابین و وزنه تعادل در این مکان حرکت می نمایند.
10
پلکان برقی
پیاده روی متحرک
11
تابلوی کنترل آسانسور
چاه آسانسور
12
چاهک:
فاصله قائم بین کف پایی نترین محل توقف تا کف چاه آسانسور (به ابعاد چاه آسانسور) را چاهک می گویند.
زنجیر جبران (سیم بکسل جبران):
در ساختمان های مرتفع وقتی که کابین در بالا و یا پایین ترین طبقه قرار می گیرد مجموع وزن سیم بکسل ها که مقدار قابل ملاحظه ای است به یک سمت فلکه کششی منتقل می شود. برای کنترل وزن متغیر طناب، یک سیم بکسل یا زنجیر، از تیر پایین یوک کابین به تیر پایین وزنه تعادل هم وزن سیم بکسل ها متصل می شود تا اضافه وزن به وجود آمده توسط سیم بکسل ها را جبران نماید و به آن طناب، سیم بکسل یا زنجیر جبران می گویند.
سرعت اسمی پلکان برقی:
سرعت خطی در جهت حرکت پله یا تسمه در هنگامی که باری روی آنها وجود ندارد
سیستم اضافه بار:
در برخی آسانسورها برای جلوگیری از اضافه بار حسگری را به شیوه های مختلف تعبیه می کنند تا هنگام سوار شدن مسافر یا گذاشتن بار، بیش از ظرفیت پیش بینی شده در کابین، ضمن اعلام خبر تا تخلیه بار اضافی از حرکت آسانسور جلوگیری شود.
13
چاهک آسانسور
14
سیستم ترمز ایمنی (سیستم پاراشوت)::
سیستم مکانیکی که ترجیحاً در قسمت زیرین یا بالای چهارچوب (یوک) کابین و وزنه تعادل (در صورت لزوم) قرار می گیرد و در مواقع اضطراری با افزایش غیرعادی سرعت، فعال شده و سبب توقف کابین یا وزنه تعادل (به وسیله قفل شدن کابین یا وزنه
تعادل به ریل ها) می شود.
سرعت اسمی آسانسور: حداکثر سرعت کابین هنگام حرکت عادی را سرعت اسمی می گویند.
سیستم های فراخوانی آسانسور::
نحوه پاسخ به احضار مسافران در آسانسور که با توجه به نوع کاربری ساختمان م یتواند متفاوت باشد. انتخاب صحیح این سیستم اهمیت زیادی دارد.
سطح مفید کابین:
سطحی است که برای ایستادن مسافر و یا گذاشتن بار به کار گرفته می شود ومقدار آن متناسب با ظرفیت بار یا مسافر محاسبه می شود (جداول 15-2-2-2-1الف وب)
15
طبقه بندی ساختمان ها از نظر میزان تردد جمعیت:
دسته اول: ترافیک سبک بدون داشتن زمان اوج ترافیک شامل کاربری های صنعتی، انبار و مخاطره آمیز.
دسته دوم: ترافیک متوسط بدون داشتن زمان اوج ترافیک شامل کاربری های مسکونی، هتل، خوابگاه و اداری که دارای واحدهای جدا از هم هستند.
دسته سوم: ترافیک سنگین دارای زمان اوج ترافیک شامل کاربری های آموزشی – تربیتی، اداری – حرفه ای، کسبی – تجاری، تجمعی (سالن اجتماعات، سینما، تئاتر و … ) و آن دسته از کاربری های درمانی-مراقبتی که دارای ترددهای زیاد هستند (مانند بیمارستان ها).
دسته چهارم: ترافیک خاص شامل کاربری درمانی- مراقبتی (مانند درمانگاه ها، کلینیک ها، بازداشتگاه ها و … ).
کابین:
جزیی از آسانسور است که مسافر، بار یا هر دو را در خود جای می دهد. کابین دارای کف برای ایستادن، دیواره هایی برای حفاظت مسافران یا بار، سقف و در می باشد.
یوک کابین: قاب نگهدارنده ای است که کف کابین، ترمزهای ایمنی، کفشک ها و سیم بکسل ها به آن متصل می شوند.
16
کابین آسانسور
یوک کابین آسانسور
17
15-2 آسانسور ها:
15-2-1الزامات اولیه انتخاب آسانسور
15-2-1-1 طراح (معمار طراح) باید تعداد، ظرفیت و نوع (مسافربر، باربر و…) آسانسورهای ساختمان را در مراحل اولیه طراحی، تعیین و آنها را بر اساس اطلاعات به دست آمده و مقررات این مبحث جانمایی کند. پیش بینی تمهیدات لازم متناسب با شرایط اقلیمی به عهده طراح می باشد.
15-2-1-2 در ساختمان های با طول مسیر قائم حرکت بیش از 7 متر از کف ورودی اصلی (معمولا بیش از سه طبقه)، تعبیه آسانسور الزامی می باشد (شکل 1 پیوست 3)
18
تبصره:
در ساختمان های غیرمسکونی طول مسیر قائم حرکت از کف پایین ترین طبقه تا کف بالاترین طبقه محاسبه می شود (شکل 2 پیوست 3)
19
15-2-1-3 در ساختمان های 8 طبقه یا ساختمانهای با طول مسیر حرکت 28 متر و بیشتراز کف ورودی اصلی، باید حداقل دو دستگاه آسانسور پیشبینی گردد، حتی اگر از نظر محاسبات تعداد و ظرفیت، یک دستگاه آسانسور کفایت نماید.
15-2-1-4 در کلیه ساختمان های با طول مسیر حرکت بیش از 21 متر از کف ورودی اصلی، لازم است حداقل یک دستگاه آسانسور مناسب حمل بیمار (برانکارد بر) تعبیه شود. این آسانسورباید با یک علامت مخصوص قابل رویت مشخص شده و به کلیه طبقات سرویس دهد.
15-2-1-5 در ساختمان هایی که وجود آسانسور الزامی می باشد، باید حداقل یکی از آسانسورها قابلیت حمل صندلی چرخدار را دارا باشد.
15-2-1-6 در ساختمان بیمارستان های بیش از یک طبقه، وجود حداقل یک دستگاه آسانسور تخت بر اجباری است. در صورتی که سطح شیبدار مناسب وجود داشته باشد این الزام وجود ندارد.
15-2-1-7 در ساختمان های دسته چهارم و مکان های نگهداری سالمندان و معلولان بیش از یک طبقه، تعبیه حداقل یک دستگاه آسانسور برانکارد بر الزامی است، مگر اینکه سطح شیبدار مناسبی وجود داشته باشد.
20
15-2-1-8 در ساختمان های دسته سوم که مشمول مقررات بند(15-2-1-2)نمی باشند، وجود حداقل یک دستگاه آسانسور با قابلیت حمل صندلی چرخدار الزامی است. در صورتی که سطح شیبدار مناسب برای تردد صندلی چرخدار در کلیه طبقات وجود داشته باشد، این الزام وجود ندارد.
15-2-1-9 آسانسورهایی که قابلیت حمل صندلی چرخدار را دارند باید دارای الزامات زیر باشند:
-حداقل ابعاد کابین1400×1100 میلی متر باشد
– حداقل عرض بازشو درِ کابین، 800 میلی متر باشد؛
– مجهز به سیستم تراز طبقه مجدد باشد؛ و- مجهز به دکمه باز ماندن درِ کابین برای مدت طولان یتر از زمان عادی بسته شدن در باشد.
15-2-1-10 آسانسورهایی که قابلیت حمل تخت بیمار (تخت بر) را دارند باید دارای الزامات زیر باشند:.
-حداقل ابعاد کابین2400×1400میلی متر باشد؛ -مجهز به سیستم کنترل سرعت ولتاژ و فرکانس متغیر باشد؛ مجهز به سیستم تراز طبقه مجدد باشد؛ -مجهز به دکمه باز ماندن درِ کابین برای مدت طولانی تر از زمان عادی بسته شدن در باشد؛ -مجهز به کلید مخصوصی باشد که آسانسور را در اختیار کاربران آموز شدیده قرار دهد؛ – مجهز به سیستم برق اضطراری باشد به گونه ای که هنگام قطع برق، آسانسور را به نزدیکتری طبقه هدایت نماید.
21
آسانسور های تخت بر
22
15-2-2طراحی و آماده سازی محل آسانسور و اجزاء آن
15-2-2-1 جانمایی آسانسور
طراح باید محل صحیح قرارگیری آسانسور در ساختمان را با توجه به معیارهای سهولت دسترسی، سهولت رفت و آمد مسافران و هدایت آنها به سمت آسانسور تعیین نماید، به گونها یکه آسانسور در مرکز (مراکز) حرکتی و ترافیکی ساختمان قرار گرفته و بتوان با کمترین حرکت و جابه جایی مسافر یا بار، از نقاط مختلف ساختمان به آنها دسترسی پیدا کرد.
15-2-2-1-1 حداکثر مسافت از درِ ورودی ساختمان یا آپارتمان ها تا درِ آسانسور در هر طبقه 40 متر می باشد.
15-2-2-1-2 آسانسورها باید به نحوی جانمایی شوند که مسافت طی شده توسط مسافران برای سوار شدن به هر کابین، حداقل ممکن باشد.
15-2-2-1-3 در صورتی که تعداد آسانسور سه دستگاه یا کمتر باشد می توان آنها را در یک چاه قرار داد. اگر تعداد آسانسور چهار دستگاه باشد باید حداقل در دو چاه مجزا قرار گیرند و در صورت یکه بیش از چهار دستگاه باشند حداکثر چهار دستگاه آسانسور می توانند در یک چاه مشترک قرار گیرند.
23
15-2-2-1-4 ورود و خروج افراد از آسانسور به طبقات و بالعکس باید به راحتی و بدون تداخل 15 حرکتی صورت گیرد و فضای کافی جهت انتظار، در ورودیها و خروجی ها در نظر گرفته شود. راهروهای مقابل آسانسورها باید طبق ابعاد مندرج در جدول ( 15-2-2-1-4) طراحی گردد.
24
جانمایی آسانسور ها
25
15-2-2-2 چاه آسانسور
15-2-2-2-1 ابعاد چاه آسانسور باید متناسب با ظرفیت کابین، نوعِ در و سرعت آسانسور طراحی شود (پیوست2)
.
تبصره:
در صورتی که دیواره های اطراف چاه آسانسور بتنی باشد طراح باید صفحات آهنی یا پروفیل های فلزی مخصوص جهت نصب اجزای آسانسور را در محل های مورد نیاز پیش بینی نماید. در صورتی که سازه اطراف چاه آسانسور فلزی باشد، لازم است پیش بینی های لازم جهت اتصال اجزای آسانسور به سازه ساختمان به عمل آید. استفاده از بولت های مخصوص بتن یا بولت های مخصوص دیوارهای آجری که قابلیت تحمل نیروهای وارده بر اجزای مرتبط را دارند مجاز می باشد. در شرایطی که این اجزا دارای عملکرد کششی باشند، استفاده از صفحات آهنی که به وسیله تفنگ های چاشنی دار در بتن کار گذاشته می شوند مجاز نیست.
26
27
15-2-2-3 دیواره ها و سقف چاه آسانسور
15-2-2-3-1 دیواره ها و تیغه های پوشاننده چاه آسانسور باید از مصالح مقاوم در برابر آتش (با قابلیت تحمل بیشتر از یک ساعت) ساخته شوند، که در اثر حرارت، گاز و دود مسموم کننده یا خطرناک از آنها متصاعد نشده و باعث ایجاد گرد و غبار نشوند. در صورتی که دیواره های چاه آسانسور از شیشه ساخته شوند مقاومت در برابر حریق ملاک نم یباشد ولیکن باید این شیشه ها از نوع لمینیت شده با ارتفاع متناسب با اندازه های مشخص شده در استانداردهای ملّی آسانسور مطابق باشد.
15-2-2-3-4سطح داخلی دیواره های چاه آسانسور باید با مصالح مناسب به گونه ای پوشانده شوند که کمترین خلل و فرج را دارا باشد (مانند سیمانکاری لیسه ای).
15-2-2-3-5 چاه باید منحصرا برای آسانسور باشد. نصب و عبور هرگونه لوله، کابل، سیم و تجهیزات دیگر، به استثنای سیم کشی و لوله کشی برق مربوط ب هسیستم روشنایی چاه، کابل های برق تغذیه و سیستم کنترل مخصوص آسانسور در داخل چاه آسانسور، ممنوع است.
28
15-2-2-5 موتورخانه
15-2-2-5-1 بهترین محل جانمایی موتورخانه (در صورت وجود) در بالای چاه آسانسور است، هرچند که ممکن است به دلیل پاره ای محدودیت ها، موتورخانه در پایین یا کنار چاه آسانسور باشد. فضای موتورخانه باید به ااندازه ای باشد که امکان جای دادن تجهیزات، فضای مناسب جهت تردد ایمن افراد مجاز و تعمیرات احتمالی را دارا باشد.
15-2-2-5-2ابعاد موتورخانه (در صورت وجود) باید طبق نقشه ها و جدول های پیوست 2 طراحی و اجرا گردد. در صورت عدم امکان لحاظ هریک از این ابعاد در طراحی موتورخانه، موارد زیر باید رعایت شود:
الف) حداقل فضای باز در جلوی تابلوهای کنترل آسانسور 700 میلی متر باشد؛ ب) حداقل معبر برای عبور از کنار تجهیزات ثابت 400 میلی متر باشد؛ پ) حداقل معبر برای عبور از کنار تجهیزات در حال چرخش 500 میلی متر باشد؛ ت) حداقل ارتفاع موتورخانه در نواحی تردد و دسترسی 2000 میلی متر باشد؛ ث) حداقل ارتفاع از روی قطعات در حال چرخش تا زیر سقف موتورخانه 300 میلی متر باشد؛ ج) در صورتی که اختلاف ارتفاع بین سطوح داخل موتورخانه بیش از 500 میلی متر باشد سطح بالاتر باید با نرده محصور شود و برای دسترسی به آن نردبانی تعبیه شود. چ) سطح کاری معادل حداقل 500X600میلی متر اطراف تجهیزات چرخنده(کنترل کننده مکانیکی سرعت فلکه هاو..)تعبیه شود.
29
15-2-2-6 چاهک
15-2-2-6-1 ارتفاع چاهک طبق نقشه ها و جدول های پیوست 2 باید طراحی و اجرا شود. هنگام طراحی ستون ها و فونداسیون اطراف چاهک دقت شود که ابعاد چاهک باید دقیقاً هم اندازه چاه باشد و فونداسیون پایه ستو نهای اطراف چاه آسانسور پایی نتر از عمق مورد نیاز چاهک طراحی و اجرا شوند.
15-2-2-6-3 چاهک باید از نظر نفوذ رطوبت به داخل دارای عایق بندی مناسب باشد. در صورتی که عمق چاهک بیش از دو و نیم متر باشد نصب درِ بازرسی با ابعاد حداقل 600 میلیمتر در 1400 میلیمتر و یا نردبان با فاصله مناسب از دیواره چاه به نحوی که با قطعات متحرک داشته باشد حداقل 20 میلیمتر الزامی است. همچنین زهکشی و یا تعبیه تمهیدات جمع آوری آب در مورد چاه هایی که در مسیر آبهای زیرزمینی قرار دارند الزامی است.
15-2-2-6-4 در صورتی که چاه آسانسور مشترک باشد باید این چاهک ها به نحو مقتضی از کف چاهک تا ارتفاع 2/5 متر جداسازی شوند و بتوان به صورت ایمن از طریق هر ورودی به چاهک مربوطه رفت و آمد نمود..
30
15-2-2-7 درهای طبقات، درها و دریچه های اضطراری و بازدید
15-2-2-7-1 حداقل ارتفاع مفید ورودی کابین در طبقات برای ورود عادی باید 200 سانتیمتر با رواداری 5 سانتیمتر باشد.
15-2-2-7-2 درهای طبقات باید پس از نصب ریل های راهنما طبق نقشه های موردنظر به صورت کاملاً شاقول شده نصب شوند و هیچ گونه شکاف یا جای باز غیرمعمول نداشته باشند.
15-2-2-7-3 نصب هرگونه درِ اضافه به جز درهای مخصوص طبقات در ناحیه ورودی به کابین ممنوع می باشد.
15-2-2-7-4 در آسانسورهایی که فاصله بین دو طبقه متوالی آن بیش از 11 متر باشد یک درِ اضطراری باید در محل مناسب در نظر گرفته شود به طوری که فاصله آنها حداکثر 11 متر باشد،همچنین:
-درهای بازرسی (درصورت وجود) باید دارای حداقل ارتفاع1/4متر و حداقل پهنای 0/6متر باشند.
-درهای اضطراری باید حداقل ارتفاع 1/8متروحداقل پهنای0/35متر باشند.
-دریچه های بازدید(درصورت وجود)باید حداکثر0/5متر درازا و0/5متر پهنا داشته باشند.
31
15-2-2-9 رواداری های اجرای چاه
15-2-2-9-1 در اجرای سازه چاه آسانسور با توجه به نوع سازه و پوشش دیواره ها، رواداری های ذکر شده در سایر مباحث مقررات ملّی ساختمان لازم الاجرا می باشد..
15-2-2-9-2 رواداری شاقول بودن دیواره های داخل چاه آسانسور مطابق جدول15-2-2-9-2 می باشد، در صورت عدم رعایت این اندازه ها، ابعاد مفید چاه پس از کسر ناشاقولی ها ملاک عمل می باشد.
.
32
15-2-3 ویژگی آسانسورهای مورد استفاده افراد ناتوان جسمی
در آسانسورهایی که احتمال جاب هجایی افراد ناتوان جسمی بیشتر است، (ساختمانهای دسته دوم، سوم و چهارم)، علاوه بر رعایت کلیه ضوابط آسانسورها باید ضوابط و مقررات زیر نیز رعایت گردد:
15-2-3-1 عرض درِ طبقات حداقل باید 800 میلی متر باشد، ولی توصیه می شود در طبقات برای این نوع آسانسور، از نوع اتوماتیک و با عرض 900 میلی متر انتخاب شود.
15-2-3-2 مسیر دسترسی به درِ آسانسور مخصوصا ورودی اصلی باید بدون مانع یا شیب تند باشد.
15-2-3-3 حداقل عرض کابین در ساختمان های عمومی 1100 میلی متر و حداقل عمق 1400 میلی متر باشد.
15-2-3-5 در صورتی که نیاز به تعبیه صندلی تاشو برای نشستن افراد ناتوان در داخل کابین باشد نشیمن این صندلی باید حداقل 300 میلی متر عمق و 400 میلی متر عرض داشته باشد و در ارتفاع 500 میلی متری از کف کابین نصب شود و حداقل 100 کیلوگرم بار را تحمل نماید.
15-2-3-10 علاوه بر وجود نشان دهنده جهت حرکت آسانسور در داخل کابین، باید جهت حرکت به صورت علائم صوتی نیز مشخص شود. بدین منظور سیگنال های صوتی منقطع تکی برای نشان دادن جهت حرکت به سمت بالا و دوتایی برای نشان دادن جهت حرکت به سمت پایین در داخل کابین پخش شود.
33
آسانسور حمل افراد ناتوان جسمی
34
15-2-4 ویژگی آسانسورهای هیدرولیک
15-2-4-1 در صورتی که سیستم از نوع مستقیم باشد جک باید دارای شیر اطمینان مخصوص باشد. در صورتی که از نوع غیرمستقیم باشد علاوه بر شیر اطمینان مخصوص، تدابیر ایمنی برای پیشگیری از سقوط آسانسور در اثر پاره شدن سیم بکسل مطابق استاندارد شماره 2 -6303سازمان ملّی استاندارد ایران در نظر گرفته شود.
15-2-4-2 در صورتی که بیش از یک جک برای جابه جایی کابین به کار رود باید به نحوی به همدیگر مرتبط شوند که فشار روغن آنها همواره یکسان باشد.
15-2-4-3 در صورتی که آسانسور هیدرولیک از نوعی باشد که نیاز به حفر چاه جهت استقرار جک باشد (چاه جک)، باید پیشبینی لازم جهت حفر این چاه به عمل آید.
15-2-4-4 چاه جک (در صورت وجود) باید نسبت به نفوذ آب مقاوم باشد و با دقت شاقولی 25 میلی متر در ارتفاع 3 متر اجرا گردد..
15-2-4-5 سایر الزامات مانند محاسبه تعداد، ظرفیت، جابه جایی که برای آسانسورهای کششی مقرر شده، برای آسانسورهای هیدرولیک نیز لازم الاجرا می باشد..
35
15-2-5 الزامات آسانسور های حمل خودرو
15-2-5-1 تعبیه آسانسورهای خودروبر به عنوان تنها راه ورود و خروج خودرو در طبقات پارکینگ کلیه ساختمان های مسکونی، تجاری، اداری و عمومی ممنوع می باشد.
15-2-5-2 در پارکینگ های طبقاتی و ساختمان هایی که طبقات پارکینگ در کنار ساختمان قرار دارند، تعبیه آسانسورهای خودروبر مجاز می باشد. در این شرایط تعداد مورد نیاز آسانسور باید بر اساس محاسبات ترافیکی آن تعیین شود (تعبیه حداقل 2 آسانسور الزامی است).
15-2-5-3 تامین نیروی برق ثانویه (ژنراتور) به منظور سرویس دهی کامل آسانسورهای خودروبر الزامی است.
15-2-5-6 کابین آسانسورهای خودروبر باید دارای درِ اتوماتیک با سیستم محرکه مجزا باشد و درهای طبقات نیز از نوع اتوماتیک انتخاب شوند.
15-2-5-8 استفاده از چشم الکترونیکی پرده ای دوبعدی یا سه بعدی در ورودی(های) کابین الزامی است.
15-2-5-9 آسانسور حمل خودرو باید به سیستم تراز طبقه مجدد مجهز باشد.
36
آسانسور حمل خودرو
37
15-2-6 آزمایش وتحویل گیری
15-2-6-1 آسانسور باید مطابق ضوابط این مقررات در ساختمانها نصب، راه اندازی و تحویل گردد و قطعات منفصله و یا مونتاژ شده آن مطابق ضوابط سازمان ملّی استاندارد ایران به شماره های1-6303و2-6303ساخته شده باشند.
15-2-6-2 آسانسور پس از نصب و راه اندازی باید توسط متخصصان صاحب صلاحیت آزمایش و تحویل گرفته شود. این تحویل گیری مانع از ضمانت شرکت سازنده، فروشنده و نصاب آسانسور نخواهد بود.
15-2-6-3 عقد قرارداد نگهداری مناسب، با اشخاص حقیقی و حقوقی صاحب صلاحیت در حین بهرهبرداری، همواره الزامی است، در غیر این صورت مسئولیت آسانسور با کارفرما یا بهره بردار ساختمان خواهد بود و باید در قبال هر حادثه ای پاسخگو باشند..
15-2-6-4 هنگام بازدید یا تعمیر آسانسور در دوره بهرهبرداری، لازم است کلیه ورودیهای آسانسور در طبقات مختلف توسط سرویس کار مجاز ساختمان مسدود گردد. مسدود نمودن ورودی های مذکور لازم است با علائم هشدار دهنده مطابق با مبحث بیستم مقررات ملّی ساختمان انجام گیرد.
38
هنگام تحویل گیری آسانسور علاوه بر مواردی که قبلاً ذکر شد، رعایت نکات زیر نیز الزامی است:
15-2-6-4-1 کابین باید در تراز هر طبقه توقف نماید و در حین ورود و خروج مسافر یا بار در آن تراز باقی بماند.
15-2-6-4-4 کابین نباید هنگام حرکت به سمت بالا یا پایین لرزش یا تکان داشته باشد و صداهای سایش یا غیرمعمول بدهد.
15-2-6-4-6 در مواقع قطع برق، باید بتوان به طور دستی کابین را به نزدیکترین طبقه رسانید تا مسافران خارج شوند، دستورالعمل نحوه عملکرد باید در موتورخانه نصب باشد.
15-2-6-4-7 درِ کابین و درهای طبقات در هنگام بسته بودن باید کاملاً محدوده بازشوی ورودی را پوشش داده و قفل شوند (قفل ایمنی).
15-2-6-4-10 در ساختمان های عمومی باید وسیله مکالمه دوطرفه (تلفن یا …) در کابین نصب شود (توصیه می شود این وسیله در کلیه آسانسورها نصب شود).
15-2-6-4-13 تعبیه هواکش برای کابین دارای در الزامی است.
15-2-6-4-23 در صورتی که ساختمان به هر دلیلی قبل از تکمیل سیستم آسانسور مورد بهره برداری قرار گیرد، باید تمام نقاط دسترسی به چاه و آسانسور و موتورخانه آسانسور در برابر خطرسقوط حفاظت شوند..
39
15-2-7 حفاظت در مقابل آتش
هنگام آتش سوزی ساختمان ها، آسانسورها می توانند نقش حیاتی در تخلیه ساختمان و نجات افراد داشته باشند در حالی که همیشه این پیغام در آسانسورها نصب می شود که از آسانسورها هنگام آتش سوزی استفاده نشود. هنگام وقوع حریق در تمام یا قسمتی از ساختمان مشکلات تخلیه خصوصاً برای سالمندان و بیماران پیش می آید. به همین منظور استفاده از آسانسور در مواقع آتش سوزی در صورتی مجاز است که آسانسور در اختیار افراد ذیصلاح یا آتشنشان ها قرار گیرد تا بتوانند با راندمان بیشتر، عملیات تخلیه را انجام دهند.
15-2-7-1 رعایت مفاد مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان "محافظت ساختمان ها در برابر حریق" لازم الاجرا می باشد.
15-2-7-2 چاه آسانسور به عنوان یک کانال هوایی عمل می کند و لذا راهرو طبقات باید توسط درهای ضدگسترش حریق محفوظ گردد تا از نفوذ دود و آتش به چاه آسانسور و عمل نمودن چاه آسانسور به عنوان دودکش جلوگیری شود.
15-2-7-3 کابل تغذیه برق برای آسانسور باید مستقل باشد تا چنانچه در اثر آتش سوزی، برق منجر به عمل فیوزها یا کلیدهای حفاظتی دیگر گشته و سبب قطع مدار برق قسمت هایی از ساختمان شوند، سیستم برق آسانسور همچنان متصل و فعال باشد..
40
15-2-7-6 در صورت الزام به پیش بینی سیستم اعلام حریق در ساختمان (با توجه به ضوابط سایر مباحث مقررات ملّی ساختمان یا ضوابط سازمان آتش نشانی و غیره)، نصب حسگرهای سیستم اعلام حریق در فضاهای موتورخانه آسانسور، چاه آسانسور، راهرو و ورودی ب هموتورخانه آسانسور و راهرو جلوی درِ طبقات آسانسور الزامی است. حداکثر فاصله افقی نصب این حسگرها از مرکز هر1 متر است. این حسگرها از طریق تابلو کنترل (پانل / بازشو آسانسور (مرکز در طبقات) برابر 5 کنترل) سیستم اعلام حریق به سیستم کنترل آسانسور مرتبط م یگردند. در صورتی که حسگرهای فوق الذکر فعال شوند، درِ آسانسور نباید در هی چیک از طبقات به جز طبقه ورودی یا طبقه از پیش تعریف شده باز شود. تمام آسانسورها باید به طبقه ای که توسط افراد مسئول ساختمان مشخص می شود منتقل شوند و قابلیت کنترل به صورت دستی (کلید آتش نشان) را دارا باشند.
15-2-7-7 استفاده از هر نوع وسایل آتش نشانی در موتورخانه آسانسور به شرطی مجاز می باشد که این تجهیزات برای اطفای حریق ناشی از آسانسور به کار روند.
15-2-7-8 انبار کردن و یا گذاشتن هر نوع مواد قابل اشتعال و یا غیرقابل اشتعال در چاهآسانسور، موتورخانه و یا چاهک آسانسور ممنوع می باشد.
41
15-2-8 برق اضطراری
در صورتی که وجود برق اضطراری برای یک ساختمان ضروری باشد باید حداقل یک آسانسور از هر گروه آسانسور در ساختمان از برق اضطراری تغذیه گردد و این خط تغذیه باید بتواند هریک از آسانسورهای دیگر را به انتخاب تغذیه نماید. این سیستم باید ب هصورت خودکار فعال شود.
42
15-3 پلکان برقی و پیاده رو متحرک
15-3-1الزامات اولیه طراحی
مهندسین طراح باید با استفاده از اطلاعات این بخش و اطلاعات تکمیلی اخذ شده از شرکت های معتبر سازنده نسبت به انتخاب نوع، تعداد، ظرفیت و مکان صحیح قرارگیری پلکان برقی اقدام نمایند و مسئولیت هرگونه اشتباهی درخصوص موارد ذکرشده به عهده آنان می باشد.
15-3-1-1 پلکان برقی باید در محلی که بیشترین تردد مسافران از آنجا صورت میگیرد تعبیه گردد، و بدون بروز اغتشاش در مسیر حرکت عادی آن طبقه، افراد را به سطح بالاتر یا پایینتر منتقل نماید. در صورت عدم امکان رویت باید با علائم مناسبی افراد به سمت پلکان برقی هدایت شوند.
15-3-1-2 در ابتدا و انتهای پلکان برقی فضای غیرمحصور مناسبی در نظر گرفته شود، به نحوی که مسافران به راحتی به مسیر حرکت خود ادامه داده از ازدحام در قسمت ورودی و خروجی جلوگیری شود. حداقل عرض این فضا باید به اندازه فاصله لبه ی بیرونی دستگیره ها به علاوه 80 متر باشد میلیمتر از هر طرف بیشتر بوده و عمق آن از انتهای دستگیره حداقل 2/5متر باشد(شکل15-3-1-2)در صورتی که عمق 2 متر باشد حداقل عرض باید دو برابر فاصله بین مرکز دودستگیره باشد.
43
44
15-3-1-3 مهندس طراح باتوجه به شرایط و موقعیت ساختمان می توانند آرایش پلکان برقی را با رعایت بند های این مقررات و مشورت شرکت های معتبر سازنده به کار گیرند.
15-3-1-4 در مکان های پرتردد نظیر مترو و پایان های مسافربری باید پله های عریض استفاده نمود.پلکان برقی این اماکن باید نوع پرکار یا خیلی پرکار انتخاب شوند.
15-3-1-11 زاویه شیب پلکان برقی نباید از 30درجه بیشتر شود.درصورتی که حداکثرارتفاع پله 6متر و حداکثر سرعت آن0/5متر برثانیه باشد این زاویه تا 35 درجه قابل افزایش می باشد.(شکل15-3-1-11)
45
15-3-1-12زاویه شیب پیاده رو متحرک حداکثر12درجه نسبت به سطح افق می باشد(شکل15-3-1-12)
15-3-1-13در صورتی که زاویه شیب پیاده روی متحرک بیش از 6 درجه باشد،باید در سطح فوقانی حرکت حداقل مسافت0/4متر را با زاویه شیب کمتر از6درجه طی نماید.درصورتی که طبق مقررات بند(15-3-1-12)باشد.این مسافت حداقل به 1/6مار افزایش می یابد
46
محاسبه ظرفیت جابه جایی افراد توسط پلکان برقی در ساعت از نظر تئوری(15-3-2-2)
47
تعداد افراد روی هر پله متناسب با عرض آن(ضریبK)
48
ظرفیت جابه جایی پلکان برقی
49
15-3-2-3 محاسبه ظرفیت جابه جایی افراد در پیاده رو متحرک از رابطه مندرج در بند(15-3-2-2)به دست می آید.ضریبKدر صورتی که عرض پیاده رو متحرک 1/20متر باشد،2/5 می باشد.
15-3-2-4 در طراحی محل نصب پلکان برقی و پیاده رو متحرک باید پیش بینی های لازم جهت چاهک متناسب با نوع و ارتفاع پلکان برقی و پیاده رو متحرک مدنظر قرار گیرد، ابعاد و ارتفاع چاهک مذکور طبق جدول های شرکت های سازنده پلکان برقی و پیاده رو متحرک طراحی می گردد.
15-3-4 مشخصات فنی پلکان برقی وپیاده متحرک
15-3-4-1 پلکان برقی و پیاده رو متحرک باید قابلیت حرکت در دو جهت پایین و بالا را داشته باشد. تغییر جهت حرکت پس از تخلیه کامل افراد به عهده تکنسین مقیم و مسئول پلکان برقی می باشد. جهت حرکت نباید توسط مسافرین قابل تغییر باشد.
15-3-4-3 نرده های پلکان برقی و پیاده رو متحرک باید در دو طرف وجود داشته باشند. جنس دیواره های آنها معمولاً فلز است. در صورتی که جنس این دیواره ها شیشه باشد باید از نوع شیشه ایمنی با مقاومت مکانیکی کافی و حداقل 6 میلی متر ضخامت باشد.
50
15-3-4-8 فاصله بین پله ها و یا فاصله بین پله ها و حفاظ کناری آنها نباید بیش از 5 میلی متر باشد.
15-3-4-9 در مکان های کم ترافیک جهت صرفه جویی انرژی و جلوگیری از استهلاک پلکان برقی و پیادهرو متحرک، لازم است با استفاده از چشم الکترونیک و یا حسگرهای مکانیکی سیستمی تعبیه گردد که در بازه های زمانی عدم استفاده افراد، از سرعت حرکت دستگاه کاسته شده و یا متوقف گردد.
15-3-5 حفاظت های ایمنی وفنی
15-3-5-1 لازم است در گوشه زیر سقف طبقه فوقانی و پلکان برقی محافظ نصب گردد.
15-3-5-2 قبل از راه اندازی پلکان برقی و پیاده روهای متحرک نسبت به عملکرد کلیه سیستم های ایمنی باید اطمینان حاصل نمود.
15-3-5-4 پلکان برقی و پیاده روهای متحرک باید به سیستم ترمز مطابق با استانداردهای ملّی پلکان برقی (در صورت وجود) یا استانداردهای معتبر بین المللی مجهز باشند و در صورت بروز هرگونه خطای برقی، ترمز پلکان برقی باید فعال گردد و به صورت آرام حرکت پله را به طور خودکار متوقف نماید.
51
15-3-5-6 جهت توقف اضطراری حرکت پلکان برقی و پیاده روهای متحرک دکمه قرمز رنگ قابل رویتی در گوشه پایین سمت راست ورودی و خروجی پلکانبرقی و پیادهروهای متحرک باید نصب گردد. در پلکان برقی و پیاده روهای متحرک با طول زیاد باید دگمه های اضطراری اضافی نصب شود به گونهای که حداکثر فاصله بین آنها در پلکان برقی 30 متر و در پیادهرو متحرک 40 متر باشد.
15-3-5-9 حداکثر ارتفاع هر پله 0/24متر و حداقل عمق0/38متر باشد.
15-3-5-12 تمام فضاهای پلکان برقی و پیاده روهای متحرک که نیاز به بازرسی یا تعمیر دارند باید دارای درهایی باشند که در شرایط عادی بسته باشند.
15-3-6 حفاظت در مقابل آتش
15-3-6-1 علاوه بر رعایت مقررات این بخش رعایت مقررات مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان در خصوص حفاظت در برابر آتش الزامی می باشد.
15-3-6-2 کناره ها و زیرمهاری های اصلی پلکان برقی و پیاده روهای متحرک باید از مواد مقاوم به حریق ساخته شوند.
52
پلکان برقی رفت وبرگشت
پیاده رومتحرک(رمپ برقی)
53
تبصره:
برای جلوگیری از نفوذ شعله های آتش یا دود می توان در نقاط باز دو طبقه درهایی را تعبیه نمود. در این صورت باید این درها ب هنحوی ساخته شوند که به محض رسیدن مسافرانبه راحتی به هر دو طرف قابل باز شدن باشند.
15-3-6-3 در صورت وجود درهای ضدحریق بیان شده در توصیه فوق، قبل از روشن شدن پلکان برقی و پیاده روهای متحرک، مسئول مربوطه باید از قفل نبودن این درها اطمینان حاصل نماید.
15-3-6-4 در صورتی که سیستم اعلام حریق در اطراف پلکانبرقی و پیادهروهای متحرک تعبیه شده باشد توصیه می گردد به نحوی به سیستم کنترل پلکان برقی و پیادهروهای متحرک مرتبط باشد که هنگام عملکرد آنها، پلکان برقی و پیاده روهای متحرک هم جهت با ورود افراد به ساختمان متوقف شده و در صورت صلاحدید مسئولان آتش نشانی (پس از خروج کامل افراد از پلکان برقی و پیاده روهای متحرک)، کلیه پلکان ها و پیاده روها توسط افراد مسئول در جهت تخلیه افراد از ساختمان تغییر جهت داده و حرکت نمایند.
54
15-3-7 تحویل گیری و نگهداری
15-3-7-1 پلکان برقی و پیادهروهای متحرک باید مطابق ضوابط این مقررات در ساختمان ها نصب و راه اندازی گردد و قطعات منفصله و یا مونتاژ شده آن مطابق ضوابط سازمان ملّی استاندارد ایران به شماره1-6303ساخته شده و پس از نصب بازرسی فنی شده باشد.
15-3-7-2 مسئولیت کارکرد صحیح، ایمن و مداوم پلکان برقی و پیاده روهای متحرک پس از نصب و را هاندازی به عهده شرکت سازنده یا پیمانکار فروشنده آن می باشد، ولی مهندسان یا مسئولان بهره برداری یا کارفرما باید طبق مفاد این مقررات و سایر موارد ایمنی و فنی مندرج در مشخصات فروشنده، پلکان برقی و پیاده روهای متحرک را تحویل بگیرند و در این زمینه مسئولیت دارند.
15-3-7-3 در صورتی که هریک از موارد مندرج در این مقررات توسط فروشنده یا سازنده پلکان برقی و پیاده روهای متحرک و یا موارد ساختمانی رعایت نشده باشد، هر کدام در حوزه مسئولیت خود موظف به رفع مغایرت بوده و تا زمان رفع این موارد تحویل گیری و بهره برداری از پلکان برقی و پیاده رو متحرک امکان پذیر نخواهد بود.
55
15-3-7-4 پس از تحویل گیری پلکان برقی و پیاده روهای متحرک، نگهداری و سرویس های منظم آن باید به عهده شرکت های ذیصلاح گذاشته شود. هرگونه اشکال ناشی از عدم سرویسبه عهده نگهدارنده می باشد و در صورت عدم عقد قرارداد نگهداری، مسئولیت به عهده مسئولان ساختمان یا نمایندگان قانونی آنها می باشد.
56
57
58