کسب و کار الکترونیک
2-2 تفاوت کسب و کار الکترونیک و تجارت الکترونیک
2-3 فلسفه شکلگیری کسب و کار الکترونیکی
2-4 تعریف مدل کسب و کار
2-5 ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ
2-6 اجزا اصلی مدل کسب و کار
2-7 نحوه طراحی مدل کسب و کار
2-8 مدلهای کسب و کار الکترونیکی
2-9 بررسی چند مدل کسب و کار الکترونیکی
Osterwalder Framework. 2
Rayport Framework. 3 و Jaworski
2-10 یکپارچه سازی مدل کسب و کار
1. انواع مشتریان و حوزههای فعالیت
2. چارچوب یکپارچه
2-11 عوامل موثر در انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی
2-12 اساس فرایندهای کسب و کار الکترونیکی
2-13 عوامل اصلی در کسب و کار الکترونیکی
1) نوظهوری
2) قفل کردن
3) تکمیل کردن
4) کارآیی
2-14 اجزای کسب و کار الکترونیک
2-15 ابزار عمده کسب و کار الکترونیکی
2-16 شش تصمیم برای اتخاذ استراتژی کسب و کار الکترونیکی
2-17 شیوه های کسب و کار الکترونیک
2-18 پذیرش فناوری کسب و کار الکترونیک
2-19 توسعه یک فعالیت مخاطره آمیز الکترونیکی
2-20 انواع کسب و کار الکترونیک
2-21 کاربریهای کسب و کار الکترونیک
2-22 استراتژی کسب و کار الکترونیکی
2-23 ارزشهای ایجاد شده توسط کسب و کار الکترونیکی
2-24 یک طرح تجاری جدید برای کسب و کار الکترونیکی
2-25 چهار عامل برای موفقیت در کسب و کار الکترونیکی
2-26 مزایا و معایب کسب و کار الکترونیک
معایب کسب و کار الکترونیک:
مزایای محسوس کسب و کار الکترونیکی
مزایای نامحسوس کسب و کار الکترونیکی
2-27 تحویل به موقع
2-28 تولید و تحویل درست به موقع و مدیریت کیفیت جامع
2-29 کاستن از موجودی انبار
2-30 مقاومت در برابر تولید و تحویل درست به موقع
2-31 تاثیر پدیده تولید و تحویل درست به موقع بر روی چاپ بسته بندی
2-37 پیشینه تحقیق
پیشینه تحقیق داخلی
پیشینه تحقیق خارجی
فهرست منابع
منابع فارسی
کسب و کار الکترونیک
مطالعه سیستم کسب و کار الکترونیک در دنیای متلاطم و پیچیده امروزی امری ضروری است، زیرا که روندهای کلیدی در کسب و کارهای سنتی بسیار متحول شده و به سمت دسترسی سریع و جهانی، سرعت در کل زنجیره تامین و انجام کسب وکار به صورت الکترونیک پیش میرود. (بوکولد، 2000)
کسب و کار الکترونیک مفهومی گسترده است که شامل تمامی جنبههای استفاده از فناوری اطلاعات در کسب و کار است و تنها در برگیرنده خرید و فروش نیست. بلکه شامل ایجاد انسجام و یکپارچگی در کل فرآیندهای کسب و کار و ارتباطات در داخل و خارج از سازمان میباشد. (روولی، 2002)
به عبارتی دیگر، کسب و کار الکترونیک یک اصطلاح کلی مورد استفاده برای توصیف فرآیندهای کاری به کار گرفته شده در محیطهای مجازی یا الکترونیکی همچون شبکه جهانی وب میباشد. (بوتو، 2003)
از نظر زواس " کسب و کار الکترونیکی عبارت است از تبادل اطلاعات از طریق شبکه الکترونیکی، در هر مرحلهای از زنجیره عرضه، چه در درون یک شرکت یا بین شرکتها، بین شرکت و مشتری یا بین بخش خصوصی و عمومی اقتصاد، و چه توام با پرداخت پول باشد یا اینکه پرداختی صورت نگیرد. "
توربان (2002) نیز کسب و کار الکترونیکی "چیزی فراتر از کسب و کار الکترونیکی میداند که در آن به غیر از فعالیتهای تجاری شرکت، بسیاری دیگر از روابط بین سازمانی و بین مشتری و سازمان نیز ماهیت الکترونیکی به خود میگیرد. "
کسب و کار الکترونیک عبارت است از کسب مشتری و بازرگانان برای مبادلات تجاری از راه خود کار کردن تراکنشها، تبادلات، ارتباطات و تعاملات از راه فناوریهای ارتباطی و کامپیوتری در جهت هدفهای اقتصادی که شامل سیستمهای بین سازمانی، مانند: تلفن، اینترنت، ایمیل، یا شبکههای کامپیوتری داخلی در جهت پشتیبانی معاملات آنلاین تجاری است. پس میتوان گفت هدف این نوع کسب و کارهای جدید، خودکار سازی تراکنشهای کسب و کار و جریان کار است. (حنفی زاده، 2006)
تعریف کلی که شرکتIBM از واژه کسب و کار الکترونیکی ارائه مینماید عبارت است از: انجام کسب و کار با استفاده از رسانههای الکترونیکی نظیر اینترنت.
فرآیندهای کسب و کار مورد نظر در تعریف IBMشامل تحقیق و توسعه، بازاریابی، تولید و تدارکات (پشتیبانی) داخلی و خارجی، مبادلات سمت خریدار تجارت الکترونیکی با عرضه کنندگان و مبادلات سمت فروشنده با مشتریان میشود. این فرآیندها همان فرآیندهای کلیدی تجاری میباشند.
" یک رویکرد امن، قابل انعطاف و یکپارچه برای دستیابی به ارزش در کسب و کارهای متفاوت به وسیله ایجاد ترکیب سیستمها و فرآیندهایی که بر فعالیتهای هسته اصلی کسب و کار با حفظ سادگی و استفاده از فناوری اینترنت استوار هستند. "(پاویک و همکاران، 2007)
DTI نیز کسب و کار الکترونیکی را این چنین تعریف میکند: به کارگیری فناوری ارتباطات و اطلاعات یکپارچه در فعالیتها، طراحی مجدد فرآیندهای تجاری و یا نوآوری کامل در مدلهای تجاری توسط یک شرکت در فرآیندهای درونی. کسب و کار الکترونیکی تعریف دیگری نیز دارد؛ یکپارچگی و سیالیت بیش از پیش طرحها، فرآیندها، تجهیزات و سیستمهای تجاری که در راستای برآورده سازی نیازهای دایم التغییر مشتریان صورت میگیرد.
کسب و کار الکترونیک باعث می شود تا فرایندهای تجارت، روابط و داد و ستد جهانی گردد. محیط تجاری شرکت، ممکن است، شامل یک شبکه جهت دسترسی به سازمان های عمومی یا شبکه هایی که با محافظت خاص برای دسترسی افرادی خاص طراحی شده و یا حتی شبکه داخلی باشد که برای دسترسی افراد و کارمندان داخل شرکت طراحی شده است. کسب و کار الکترونیک تنها قرارداد یک صفحه شبکه ای نیست. بلکه محیط مدل های تجاری اعم از تجارت با کارمندان، مشتریان، تامین کنندگان و شرکا است. (سرمد، 1382، ص3)
گامی فراتر از کسب و کارهای الکترونیک مفهومی به نام کسب و کارهای الکترونیک پویا است. کسب و کارهای الکترونیک پویا در رابطه با این است که چگونه سازمانها میتوانند سیستمها را در سه بعد اینترانت، اکسترانت و اینترنت در یک حالت پویا، یکپارچه و منسجم کنند. کسب و کار الکترونیک پویا به آنها اجازه اصلاح سریع تر و ساده تر سیستمهای موجود در زمانی که فرآیندهای کسب و کار نیازمند تغییرات است را میدهد و تمرکز روی یکپارچگی و پیچیدگی زیر ساختاری روابط کسب و کار با کسب و کار، از طریق اهرم قرار دادن و قدرت نفوذ مزایای استانداردهای اینترنت و زیر ساختارهای عمومی برای ایجاد کاراییهای بهینه برای رشتههای کامپیوتری درون و بیرون سازمانی دارد. (اندرو و همکاران، 2006)
2-2 تفاوت کسب و کار الکترونیک و تجارت الکترونیک
توربان (2002) تجارت الکترونیکی را شامل خرید و فروش کالا، خدمات و اطلاعات از طریق ابزارهای الکترونیکی نظیر اینترنت میداند.
از نظر ریپورت و جاورسکی (2001) تجارت الکترونیکی عبارت است مبادله فناورانه بین بخشها (افراد یا سازمانها) و فعالیتهای الکترونیکی درون سازمانی و بین سازمانی که چنین مبادلاتی را تسهیل میکند.
" ونیستون کالاکاتا " (2005) تجارت الکترونیک را از چهار منظر زیر تعریف میکند:
1) دیدگاه ارتباطی: تجارت الکترونیک ارایه دهنده اطلاعات، محصولات/ خدمات یا پرداختها از طریق خطوط تلفن، شبکه های رایانهای و یا هر وسیله الکترونیک دیگر است.
2) دیدگاه فرآیند کسب و کار: تجارت الکترونیک کاربردی از فناوری در خودکار کردن معاملات تجاری و جریانهای کاری است.
3) دیدگاه خدماتی: تجارت الکترونیک ابزاری است که علایق و خواستههای شرکتها، مشتریان و مدیریت را مخاطب قرار داده و اداره می کند، از هزینه های خدمات میکاهد، کیفیت کالاها را بهبود می بخشد و سرعت تحویل کالا را افزایش می دهد.
4) دیدگاه برخط: تجارت الکترونیک ظرفیتی برای خرید و فروش محصولات و اطلاعات و همینطور سایر خدمات پیوسته بر تار جهان گستر را فراهم می سازد. واضح است که تجارت الکترونیک در بسیاری از زمینه ها قابل توصیف است. اما شاید مفیدترین توصیف آن با تجارت ارتباط پیدا می کند.
جدول 2-1 سطوح پیاده سازی تجارت الکترونیک
(منبع توربان (2002)، صفحه 704)
کسب و کار الکترونیک به مفهوم کلی شامل به کارگیری فناوری های جدید برای برقراری ارتباطات زنجیره ای بین سازندگان، فروشندگان، عرضه کنندگان و به طور کلی ارایه دهندگان کالا و خدمات از یک سو و خریدار و مصرف کننده و یا به طور کلی مشتری از سوی دیگر است و نتیجه آن اتخاذ تصمیم های بهتر، بهینه سازی کالا و خدمات، کاهش هزینه ها و گشودن کانال های جدید است. ولی تجارت الکترونیک به هر شکلی از نقل و انتقالات در تجارت اطلاق می شود که در آن طرفین، بیشتر از طریق الکترونیکی با یکدیگر در تماس هستند تا از طریق نقل و انتقالات فیزیکی. به عبارت دیگر، تجارت الکترونیک زیربخشی از کسب و کار الکترونیک در سازمان ها است، زیرا در کسب و کار الکترونیک، شکل الکترونیکی کلیه فرایندهای کسب و کار سازمان از قبیل تولید، تحقیق و توسعه امور اداری، مالی، مدیریت نیروی انسانی، پشتیبانی و تجارت مطرح است. در حالی که در تجارت الکترونیک تنها فرآیند تجارت سازمان به صورت الکترونیک یک جزء بنیادی از کسب و کار الکترونیک به حساب می آید.
دپارتمان تجارت و صنعت انگلستان (۲۰۰۳ ) تجارت الکترونیکی را چیزی بیش از یک فناوری میداند. این دپارتمان معتقد است تجارت الکترونیکی به نحوه نگرش شرکتهای تجاری به مشتری مربوط میشود. شرکتها در کسب و کار الکترونیکی از اینترنت و سایر ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی برای ارتقای عملکرد کسب و کار و حصول به موفقیت استفاده میکنند.
DTI معقتد است کسب و کار الکترونیکی با تجارت الکترونیکی تفاوت دارد. در حالی که تجارت الکترونیکی تعریف وسیع تری از فعالیتهای تجاری است که بصورت الکترونیکی انجام میشود اما کسب و کار الکترونیکی سطح بالاتری از یکپارچگی فناوریهای ارتباطی با فرآیندهای کسب وکار و کارهای مدیریتی است. مهمترین مسئله موفقیت در کسب و کار الکترونیکی درک این واقعیت است که مشتریان شما چگونه کار میکنند و چگونه کسب و کار خود را به سمت مشتری هدایت کنید.
توربان ( ۲۰۰۲) نیز کسب و کار الکترونیکی را معنایی عام تر از تجارت الکترونیکی میداند که شامل خرید و فروش الکترونیکی، خدمات مشتریان، مشارکتهای تجاری و مدیریت زنجیره تامین میباشد.
نمودار 2-1 تعریف تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی
2-3 فلسفه شکلگیری کسب و کار الکترونیکی
بطور کلی عقیده بر این است که همگرایی بین روند توسعه اطلاعات و روند توسعه فناوری اطلاعات منجر به انقلابی تحت عنوان انقلاب ارتباطات شد. از طرف دیگر تحولات درآمد محور و هزینه محور (مزیت رقابتی) در تئوری سازمان و مدیریت، باعث ایجاد تضاد ارتباطات (ضعف ارتباطات ناشی از نگرشهای هزینه محور مزیت رقابتی و لزوم تقویت ارتباطات با مشتری ناشی از نگرشهای درآمد محور مزیت رقابتی) در این حوزه شد. در این راستا، حل تضاد مذکور با استفاده از انقلاب ارتباطات، شیوه جدیدی را برای روابط درون سازمانی و برون سازمانی شکل داد. این شیوه جدید ارتباطات، تحت عنوان تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی نام گرفت.
شکل 2-1 فلسفه شکلگیری کسب و کار الکترونیکی
2-4 تعریف مدل کسب و کار
ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ، ﻏالباً ﺑﺎ ﺩﺷﻮﺍﺭﻱ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﻣﺘﻔـﺎﻭﺕ ﮐـﺴﺐ ﻭﮐـﺎﺭ، ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﻣﺘﻔـﺎﻭﺗﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷـت ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﻧﻘﻴﺼﻪ ﺩﺭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺪﻝﻫﺎﻱ ﻧﻮﻳﻦ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮﺯﻩﻫﺎ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻲﺷـﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺑـﺎﺭه ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎﺕ ﻭ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻱ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺗﮑﺎء ﺍﻧﺪﮐﻲ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
مدل کسب و کار مشخص میکند که یک شرکت چگونه میتواند پول به دست بیاورد و به این منظور مشخص میکند، این شرکت در زنجیره ارزش در کجا قرار دارد. به بیان ساده مدل کسب و کار بین ورودیها و خروجیهای یک سازمان ارتباط برقرار میکند. مرکزیت قرار گرفتن مدل کسب و کار نشان از اهمیت آن دارد. بنابراین اگر میخواهیم بدانیم چگونه میتوان ورودیهای یک سازمان را به خروجیهای مناسب تبدیل نمود و یا چگونه میتوان خروجیهای یک سازمان را در جهت کنترل و نقشآفرینی ورودیهای سازمان به کار گرفت، باید مدل کسب و کار را به درستی طراحی نمود و آن را به درستی درک کرد. (امیررضا مهربان و همکاران، 1386)
تعاریف متعددی از مدلهای کسب و کار الکترونیک شده است. در جدول زیر برخی از مهمترین تعاریف ارائه شده آمده است. برخی از تعاریف، بیان کننده اهدافی هستند که یک مدل کسب و کار دنبال میکند برخی دیگر بر اجزای اصلی مدلهای کسب و کار و شاید به نوعی بر ارتباطات درونی این اجزاء، متمرکز شدهاند. جدول زیر برخی از پراستفادهترین تعاریف مدلهای کسب و کار را نشان میدهد.
جدول 2-2 تعاریف مدلهای کسب و کار الکترونیکی
2-5 ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ
ﻭﺍﮊﻩ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ ﺭﺍﻳﺞ ﺷﺪ. ﺩﺭﺻﻮﺭﺗﻴﻜﻪ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺑﺎ ﺩﻗـﺖ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷﻮﺩ، ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﻬﺎﻱ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺳﺎﺯﻧﺪ. ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ، ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﮐﻨﻨﺪ، ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎﺯﻱ ﮐﻨﻨﺪ. ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﻣﺪﻝ ﻛﺴﺐ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ:
1. ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﻣﺪﻟﺴﺎﺯﻱ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ ﻳﮏ ﻫﺴﺘﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺣﻮﺯﻩ ﻣﻌﻴﻦ ﻭ ﺩﺭﮎ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ.
2. ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﺪﻟﻬﺎﻱ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﺷﺪﻩ، ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﺍﻥ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭﮐـﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳـﮏ ﮐـﺴﺐ ﻭ ﮐـﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺫﻳﻨﻔﻌﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺷﺘﺮﺍﮎ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ.
3. ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﺪﻟﻬﺎﻱ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻭ ﺗﺤـﻮﻝ ﻋﻤـﻞ ﻣﻲﮐﻨـﺪ. ﻃﺮﺍﺣﺎﻥ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﺟﺰﺍﺀ ﻳﮏ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺭﺍ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻫﻨﺪ.
4. ﻳﮏ ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﺷﺪﻩ، ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﮕﺮﺵ "ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻣﺘﻮﺍﺯﻥ" ﺑﻪ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷﺎﺧـﺼﻬﺎﻳﻲ ﺑـﺮﺍﻱ ﺍﺭﺯﻳـﺎﺑﻲ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ.
5. ﻣﺪﻟﻬﺎﻱ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﺍﻥ ﮐﻤﮏ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴـﮏ ﺭﺍ ﺷـﺒﻴﻪ ﺳـﺎﺯﻱ ﻛﻨﻨـﺪ ﻭ ﺑـﻪ ﺍﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﻫﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺭﻭﺷﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻳﺴﮏ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ.
ﻫﻤﺎﻧﻄـﻮﺭ ﮐـﻪ ﭘﺘﺮﻭﻭﻳﮏ، ﮐﻴﺘﻞ ﻭ ﺗﮑﺴﺘﻦ (2001) ﺷﺮﺡ ﻣـﻲﺩﻫﻨﺪ: ﻣﺪﻝ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻳﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺑـﺎﺯﻳﮕﺮﺍﻥ، ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻭ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﻳﺶ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﻄﻖ ﻳﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻠﻖ ﺍﺭﺯﺷﻲ ﻣﻌﻴﻦ، ﺍﺳـﺖ. ﺍﺯ ﺍﻳﻨـﺮﻭ ﻣـﺪﻝ ﮐـﺴﺐ ﻭ ﮐـﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻧﺸﺄﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻟﮕﻮﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﻱ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ.
شکل 2-2 مثلث منطق تجاری
طی چند سال گذشته با توسعه روزافزون کارکرد فناوری اطلاعات در کسب و کار، مطالعاتی در خصوص بررسی سطح تاثیر رویکرد کسب و کار الکترونیک در سازمان انجام شده است. زیروگینیس و گیلکاس (2007) ابعاد بلوغ سازمان را در حوزه کسب و کار الکترونیک را در 7 حوزه چنین معرفی میکنند: مالیات و قوانین، سازمان و شایستگیهای درونی، کانالهای ارتباطی، مدیریت عملکرد، عملکرد مربوط به تحویل محصول، سیستم و فناوری و استراتژیهای سازمانی دسته بندی کردهاند و با استفاده از مدلهای شناختی فازی به ترسیم مدل بلوغ کسب و کار الکترونیک پرداختهاند.
2-6 اجزا اصلی مدل کسب و کار
شش جزء اصلی یک مدل کسب و کار عبارتند از:
جایگاه ارزشی: بعد از توصیف مشکل مشتری، محصول یا خدماتی که میتواند پاسخگوی این مشکل باشد، جایگاه ارزشی نامیده میشود. ارزش این محصول و یا خدمات از دیدگاه مشتری، در تعیین این جایگاه ارزشی ملاک قرار میگیرد.
بخش بازار: گروه مشتریان که مورد هدف قرار گرفتهاند. باید توجه داشت که بخشهای مختلف بازار نیازهای متفاوتی دارند. گاهی نوآوری در یک مدل کسب و کار بعد تغییر در بخش بازار شکوفا میشود.
ساختار زنجیره ارزش: جایگاه فعالیتهای شرکت در زنجیره ارزش و نحوه به دست آوردن بخشی از ارزش تولید شده در زنجیره توسط شرکت، ساختار زنجیره ارزش را تشکیل میدهد.
تولید سود و حاشیه: چگونه سود حاصل میشود؟ (از طریق فروش، اجاره، عضویت، پشتیبانی و…) ساختار هزینههای چگونه است و حاشیه سود مورد نظر چگونه به دست میآید؟
جایگاه در شبکه ارزش: شناسایی رقبا، شرکتهای مکمل و اثراتی که شبکه همکاری میتواند برای مشتریان ایجاد کند. این تعاریف جایگاه شرکت در شبکه ارزش را توصیف میکند.
استراتژی رقابت: چگونه شرکت سعی میکند یک "مزیت رقابتی" ماندگار برای خود بسازد. این مزیت ممکن است در نوع مدیریت نمودن هزینهها باشد و یا در Niche Strategyو یا همان بازار پنهان و دنج و غیرقابل دسترس توسط رقبا. در هر صورت وجود این مزیت رقابتی الزامی است. (امیررضا مهربان و همکاران، 1386)
2-7 نحوه طراحی مدل کسب و کار
یک مدل کسب و کار میتواند با یکی از روشهای زیر طراحی شود:
نوآوری: یک مدل کسب و کار برای اولین بار با فکر و ایدهای نوآورانه طراحی گردد.
احیاء: یک مدل کسب و کار قدیمی مجدد احیاء گردد.
تغییر: یک مدل کسب و کار موجود با کمی تغییر در یکی از شش اصل فوق به مدل کسب و کار جدیدی تبدیل گردد.
اتخاذ: یک مدل کسب و کار به صورت کامل برای شغل دیگر و یا کشوری دیگر مورد استفاده قرار گیرد. (امیررضا مهربان و همکاران، 1386)
2-8 مدلهای کسب و کار الکترونیکی
مدلهای کسب و کار در حوزه وب، از مفاهیمی هستند که بیشترین بحث و تبادل نظر و کمترین درک و اتفاق نظر روی آنان صورت گرفته است.
مدل کسب و کار به بیان ساده عبارت از متدی است که شرکت در فعالیتهای تجاری در پیش گرفته و با کسب درآمد ثبات خود را حفظ مینماید. در این مدل با توجه به منابع در دسترس و نیاز مشتری، پیشنهادی برای عرضه ارزش مورد نظر مشتری ارائه شده و منافع و درآمد نصیب شرکت میسازد. به تعبیری دیگر "مدل کسب و کار چگونگی کسب درآمد توسط بنگاه را با مشخص کردن جایگاه آن در زنجیره ارزش مشتری تشریح میکند. "
در قسمت قبل ویژگیهای منحصر به فرد فضای وب و منافع و دستاوردهای این فضا را برای کاربران/ مشتریان و همچنین سازمانهای تجاری بیان کردیم. حال باید ببینیم که از چه راههایی میتوان در این فضا برای بنگاهها و شرکتهای تجاری online درآمد کسب نمود و در نهایت با ترکیب منافع مشتری و منافع بنگاه و روش کسب درآمد بتوانیم انواع مدلهای کسب و کار را بررسی و تحلیل نماییم. (امیررضا مهربان و همکاران، 1386)
جدول 2-3 روشهای کسب درآمد الکترونیکی (امیررضا مهربان و همکاران، 1386)
2-9 بررسی چند مدل کسب و کار الکترونیکی
1ـ مدلهای اولیه
اسلاکتر در سال 1995 با بهره گیری از روشهای سنتی کسب و کار 5 مدل درآمدی برای سازمانها در فضای الکترونیکی پیشنهاد کرد. این پنج مدل شامل موارد: دریافت حق عضویت، راه اندازی فروشگاه، تبلیغات، خدمات کامپیوتری و فعالیتهای تجاری متفرقه میباشد.
فدوا در سال 1996 دو نوع مدل درآمد دیگر به مدلهای اسلاکتر افزود. این دو مدل شامل: پشتیبانی(sponsorship) و timed usage بود. ولی روشهای فوق تمام حوزه کسب و کار تحت وب را پوشش نمیدهند. تیمر در سال 1998 روشی ارائه کرد که بوسیله آن 11 مدل مختلف از درآمدزایی تحت وب را با تاکید بر دو پارامتر میزان خلاقیت و عملکرد یکپارچه عرضه نمود که توصیف بهتری از کسب و کار در فضای الکترونیکی ارائه میداد.
1. E-Shop: رای پیاده سازی بازاریابی بر روی وب بکار رفته و به فروشگاه یا کمپانی این امکان را میدهد تا بتواند عملیات سفارش و پرداخت خود را برروی وب انجام دهد.
2. E-Procurement: مزایده و مناقصه الکترونیکی کالا و خدمات را پشتیبانی میکند.
3. E-Mall: برای پیاده سازی مکانیزم حراج بصورت الکترونیکی بکار میرود.
4. E-Auction: شامل مجموعهای از فروشگاههای الکترونیکی بوده که معمولاً ارائه دهنده خدمات میباشند.
5. Virtual communities: این مدل اجتماعات مجازی که محیط آن بوسیله اپراتور اجتماع مجازی آماده شده را گرد هم میآورد. درآمدزایی در این روش توسط تبلیغات عضویت صورت میگیرد. همچنین میتواند به عنوان یک قابلیت درعملیات بازاریابی برای دادن بازخورد به مشتری یا وفاداری مشتری مورد استفاده قرار گیرد.
6. Collaboration Platform: کمپانیهای این گروه مجموعهای از ابزارها و محیطهای اطلاعاتی را برای همکاری بین شرکتها مهیا میکنند.
7. Third PartyMarketplace: مدلی که برای هنگامیکه کمپانی میخواهد بازار وب را به جزء سوم واگذار کند، مناسب است. بازار جز سوم، رابط کاربری را به منظور نمایش کاتالوگ محصولات فروشنده ارائه میدهد.
8. Value Chain Integrator: کمپانی را در موقعیتی به منظور تمرکز بر روی مراحل چندگانه یکپارچه سازی زنجیره ارزش با بهرهگیری از جریان اطلاعاتی بین این مراحل با اضافه کردن ارزش افزوده قرار میدهد.
9. Value Chain Service Provider: کمپانیها را در موقعیت خاصی به کمک عملیات خاص زنجیره ارزش نظیر حمل و نقل یا پرداخت الکترونیکی میباشد، قرار میدهد.
10. Information brokerage: شامل تمامی سرویسهای اطلاعاتی که به منظور اضافه کردن ارزش به حجم عظیم دادههای قابل دسترسی در شبکههای بدون محدودیت یا عملیات یکپارچه سازی کسب و کار بکار میروند، میباشد.
11. Trust and other Third-Party Services: ارائه خدمات اعتماد سازی نظیر تصدیق هویت و اسناد الکترونیکی و دیگر خدمات اعتماد سازی جز سوم.
Osterwalder Framework. 2
در این Framework سه پارامتر اساسی هر مدل کسب و کار عبارتند از: مدیریت زیر ساختها، نوآوری در محصولات و ارتباط پیوسته با مشتری که ترکیب عوامل فوق موجب سودآوری و کسب درآمد سازمان میشود.
Rayport Framework. 3 و Jaworski
این Framework یکی از بهترین و در عین حال پیچیده ترین تقسیم بندیها را ارائه میکند و تمامی عوامل و پارامترها را به دقت تحلیل و راهکار عملی برای هر کدام ارائه میکند. در این روش 4 پارامتر دخیل در تشکیل مدل کسب و کار عبارتند از :زنجیره ارزش، پیشنهاد، سیستم منابع و روش کسب درآمد.
در این روش ابتدا نیازهای برآورده نشده مشتری و فرایند خرید مشتری بررسی و شناسایی شده و در هرکدام از مراحل فرآیند خرید و هر یک از نیازهای برآورده نشده، خدماتی که شرکت ارائه میدهد معرفی شده و در قسمت بعد منابع لازم برای ارائه این خدمات مشخص گردیده و در نهایت روش کسب درآمد شرکت از ارائه خدمات انتخاب میگردد. بر همین اساس 7 مدل را به عنوان مدلهای کسب و کار در فضای online به شرح زیر مطرح گردید: (امیررضا مهربان و همکاران، 1386)
Model Metamarket Switchboard, and Traditional Reverse Auction Models, Freshest-Information Model, Highest-Quality Model, Widest- Assortment Model, Lowest-Price Model, Most-Personalized Model.
2-10 یکپارچه سازی مدل کسب و کار
در قسمت گذشته مدلهای مختلف پیشنهادی frameworkمبتنی بر خواستههای مشتری را بیان کردیم. در ادامه ابتدا باید حوزه کسب و کار و فعالیت و بخش بندی مشتریان را مشخص نمود و سپس با ترکیب حوزههای فعالیت و مدلهای کسب و کار چارچوب یکپارچه کسب و کار شرکت در تمامی حوزهها را تهیه نمود.
1. انواع مشتریان و حوزههای فعالیت
معروفترین تقسیم بندی حوزه فعالیتها و انواع مشتریان تقسیم بندی جامع بر حسب دو عامل بنگاه (B) و مشتری (C) به صورت 4 گانه B2B, B2C, C2B , C2C میباشد. در اینجا به جای استفاده از این چارچوب معروف، از چارچوبی دقیقتر و با جزئیات بیشتر و با دخالت دو عامل دیگر کارمند (Employee) و عامل (Agent) استفاده مینماییم. باید توجه داشت که منظور از Agent در اینجا " عوامل هوشمندی است که از طرف مشتری برای انجام اتوماتیک فرایند قیمت گذاری و خرید به کار گرفته میشوند. "
به عنوان مثال، B2E به عرضه خدمات و محصولات از طرف شرکت برای کارکنان خود، نظیر ارائه خدمات بیمه online اشاره میکند. دلیل استفاده از این چارچوب استفاده از نهایت ظرفیت سازمانها و اشخاص در ارائه خدمت به بخشهای خاص مشتریان، به جای بخشهای کلی تصریح شده در چارچوب معروف بنگاه/ مشتری میباشد.
2. چارچوب یکپارچه
از آنجایی که هر کدام از حوزههای فعالیت و انواع مشتریان توسط انواع ارزشهای ارائه شده و مدلهای کسب و کار پشتیبانی میشوند، ارائه یک مدل مجتمع چند لایه برای شیوه کسب و کار بنگاه در حوزههای مختلف اهمیت پیدا میکند. شکل زیر یک چارچوب یکپارچه از کسب و کار یک شرکت در حوزههای مختلف را ارائه میکند. در این شکل هر مربع معرف یک حوزه کسب و کار و یک بخش از مشتریان میباشد. برای هر کدام از انواع مشتریان، ترکیبات متفاوتی از ارزش و روش کسب درآمد وجود دارد که این شیوههای متفاوت روی اضلاع مربع مشخص گردیدهاند. باید توجه داشت که ممکن است شرکت در تعدادی از حوزه کاری هیچ فعالیتی نداشته باشد. نحوه ارائه خدمات در هر حوزه و توانایی انجام فرایندهای تجاری برای مشتریان مختلف از مسائلی است که شرکتها باید به آن پرداخته و در مورد آن هوشمندانه عمل نمایند.
در شکل زیر چارچوب یکپارچه مدلهای کسب و کار برای شرکت eBay نشان داده شده است:
2-11 عوامل موثر در انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی
فینگان وهایس (2005) با جمعبندی نظریات تیمرز، تاپسکات و کاپلان و ترکیبی از معیارهای ارائه شده توسط این سه صاحب نظر، پنج معیار کنترل اقتصادی، یکپارچگی زنجیرهی ارزش، یکپارچگی کارکردها، نوآوری کسب و کار و منبع یابی را به عنوان عوامل موثر در انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی بیان کردند. ان جی (2005) نیز در مقالهی خود عوامل موثر در گزینش مدلهای کسب و کار الکترونیکی را مشتمل بر اندازهی سازمان، فرهنگ کسب و کار الکترونیکی در محیط فعالیت شرکت، درک و شناخت از مدلهای کسب و کار الکترونیکی، میزان منابع مورد نیاز بنگاه، نوع بازار هدف بنگاه، ماهیت محصولات، استراتژیهای سطوح مختلف سازمان میداند. محمدیان (1384) با مروری بر ادبیات تحقیق، مفهوم و اجزای مدلهای کسب و کار الکترونیکی را شناسایی کرده، سپس پیش نیازهای سازمانی و محیطی مورد نیاز جهت طراحی مدلهای کسب و کار الکترونیکی را بیان کرده و چارچوب خود را بر اساس معیارهای فینگان وهایس جهت انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی مناسب بر اساس رویکرد تصمیمگیری سایمون معرفی کرده است. فتحیان و توحیدی (1385) چارچوبی برای شرکتهای کوچک و متوسط خدماتی کشور برای گزینش مدل کسب و کار الکترونیکی معرفی کردهاند. آنها در بررسیهای خود متوجه شدند که معیارهای اندازهی سازمان، فرهنگ کسب و کار الکترونیکی، سطح نوآوری، زیرساخت فنی، فعالیتهای اصلی سودآور، جایگاه شرکت در زنجیرهی تامین، درک و شناخت از مدلهای کسب و کار الکترونیکی، منابع مورد نیاز شرکت، بازار هدف شرکت، ماهیت محصولات شرکت، استراتژیهای سطوح مختلف سازمان در گزینش مدلهای کسب و کار الکترونیکی بنگاه باید مورد توجه قرار گیرند. بنابراین با جمعبندی این نظریات میتوان عوامل موثر بر انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی را به شرح جدول زیر بیان نمود.
جدول2-4 عوامل موثر در انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی
2-12 اساس فرایندهای کسب و کار الکترونیکی
سه طرح مبنای محوری که به عنوان اساس این فرایندهای کسب و کار الکترونیکی ارائه گردیده (به شکل زیر توجه فرمایید) و شامل تبادل هر سه عنصر اصلی (اطلاعات، ارتباطات و معاملات) بوده، شکل گرفتهاند.
تدارک الکترونیکی، خرید الکترونیکی محصولات و خدمات یک شرکت را از طریق شبکههای دیجیتال میسر میسازد. این طرح مبنا از تلفیق فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی خلاقانه برای حمایت و متعاقباً انجام تکالیف عملی و راهبردی در بخش تدارک استفاده مینماید.
یک فروشگاه الکترونیک، فروش الکترونیکی محصولات و خدمات مربوط به یک شرکت را به واسطه شبکههای دیجیتال امکان پذیر مینماید. این طرح مبنا از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی خلاقانه برای حمایت و انجام تکالیف عملی و راهبردی در بخش فروش استفاده مینماید.
یک بازار الکترونیکی، داد و ستد الکترونیکی محصولات و یا خدمات را به واسطه شبکههای دیجیتال میسر مینماید. این طرح مبنا نشان دهنده تلفیق فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی خلاقانه برای حمایت و متعاقباً انجام فرایندهای تطبیقی طرفهای عرضه و تقاضا میباشد. (توبیاس کولمان، 2004)
شکل 2-3 مدل شل در اقتصاد شبکهای (توبیاس کولمان، 2004)
2-13 عوامل اصلی در کسب و کار الکترونیکی
طبق مطالعات انجام شده توسط آمیت و زوت (۲۰۰۱) چهار عامل اصلی در کسب و کار الکترونیکی وجود دارد که منجر به ایجاد ارزش جدید و یا افزایش ارزشهای موجود حاصل از عملکرد شرکت در کسب و کار الکترونیکی میشود:
1) نوظهوری
در روش سنتی، کسب و کار، تولید کننده کالای تولیدی خود را از طریق فروشنده عرضه میکرد و مشتری نیز پس از جستجوی فراوان کالایی را که بیشترین توان را برای ارضای نیازهای وی داشت، پیدا میکرد. اما در کسب و کار الکترونیکی مشتری عین کالای مورد نیاز خود را سفارش میدهد و سپس تولید کننده آن را تولید کرده و در اختیار مشتری قرار میدهد. بنابراین کسب و کار الکترونیکی بیشتر به سمت نو کردن و تغییر روشهای انجام کار تمایل دارد.
سازمانها نیز با توسعه کسب و کار الکترونیکی از طریق ایجاد ارتباط قوی با همکاران درون صنعت (نظیر رقبای مختلف، عرضه کنندگان متنوع و شرکتهای خدماتی متفاوت)، حذف نقاط ناکارآیی در فرآیند خرید و فروش (به وسیله ایجاد روشهای جدید مبادله و تعامل الکترونیکی که مورد بازنگری و مهندسی مجدد قرار گرفته است)، گردآوری نیازهای ناشناخته مشتری و شناخت نیازهای بازارهای جدید، نوآوری و خلاقیت را در شرکتهای خود افزایش داده و از این طریق ارزش بیشتری در بازار ایجاد میکنند.
2) قفل کردن
منظور از قفل کردن در کسب و کار الکترونیکی، قفل کردن مشتری در سازمان یا همان حفظ مشتری است که این عمل با افزایش تعداد دفعات مبادله با مشتری امکان مییابد.
کسب و کار الکترونیکی با افزایش وفاداری مشتریان به سازمانها، به حفظ مشتری کمک کرده و با بازخور مثبت و افزایش اعتماد بین طرفین (مشتری و سازمان)، جذاب شدن تعاملات و مبادلات تجاری بین مشتری و سازمان را در پی دارد.
3) تکمیل کردن
کسب و کار الکترونیکی از طریق استراتژیهای مختلف همکاری مشترک از طریق عرضه تواماً محصولات و خدمات به مشتریان، نیازهای آنان را به نحو مطلوبتری برآورده میکند. در واقع کسب و کار الکترونیکی با ترکیب چند عامل از جمله عرضه توامان محصول و خدمات به مشتریان، این امکان را به آنها میدهند تا با انتخاب روش دلخواه، نیاز خود را انتخاب کرده و از آسان ترین راه، با ارزش بیشتر و با هزینه کمتر خدمات مورد نیاز خود را از تولید کننده دریافت نمایند: به عنوان مثال کسب و کار الکترونیکی این امکان را برای مشتریان فراهم ساخته است تا کتاب مورد نیاز خود را به صورت الکترونیکی سفارش دهند و از طریق دیگر با انتخاب بهترین راه کتاب مورد نظر را در سریع ترین زمان ممکن و با کم ترین هزینه در اختیار داشته باشند، در حالی که در تجارت سنتی این کار بسیار مشکل است.
4) کارآیی
کارآیی یکی از مهمترین عوامل ایجاد ارزش در کسب و کار الکترونیکی میباشد؛ کسب و کار الکترونیکی اطلاعات زاید را کاهش میدهد، هزینههای جستجوی مشتریان و چانه زنیها را کم میکند و حجم بیشتری از محصولات یا خدمات با هزینه کمتری (نظیر هزینه نیروی انسانی، هزینه کاغذ، هزینه زمان و…) مبادله میکند.
کسب و کار الکترونیکی با انتقال الکترونیکی اطلاعات و دادهها در سازمان، کاغذ را در فرآیند تجارت و مبادله حذف کرده و به کاهش هزینهها کمک میکند. همچنین کسب و کار الکترونیکی با یکپارچه سازی فرآیندهای انتقال اطلاعات، به حداقل شدن هزینههای دوباره کاری نظیر ورود مجدد اطلاعات به سیستم، چاپ و انتقال اطلاعات بین بخشهای غیریکپارچه و… کمک میکند و به حذف نیروی انسانی از فرآیند کار و کاهش هزینههای نیروی انسانی و کاهش هزینههای بی دقتی و اشتباه منجر میشود. (تاجران، 1384)
2-14 اجزای کسب و کار الکترونیک
در دسته بندی رویکرد کسب و کار الکترونیک مدلی وجود دارد که دارای دو جزء کلیدی است. این دو جزء عبارتند از:
1) سیستم و فناوری، 2) فرایندهای مدیریتی. هر کدام از این عوامل دارای یک طیف جداگانه هستند به عبارتی دو سر طیف فناوری به صورت زیر تعریف میشوند که در سمتی که کسب و کار حالتی سنتی دارد از فناوریهای تک رسانهای و غیر به هنگام استفاده میشود و در سمت دیگر طیف استفاده از فناوریهای چند رسانه ای، بهنگام و جهانی قرار دارد. در طیف مربوط به فرآیندهای مدیریتی در سمت تجارت سنتی این طیف، مباحث سنتی مربوط به کسب و کار قرار میگیرند و در سر دیگر مباحث نوین همچون مدیریت زنجیره تامین و یا مدیریت ارتباط با مشتری قرار دارند. (توربان و پوتر، 2007)
نمودار 2-2 مدل رشد کسب و کار از سنتی به الکترونیکی
مطابق تعریفی که توربان از ابعاد فناوری اطلاعات در سازمانهایی که این پدیده استفاده میکنند ارائه میدهد، ابعاد فناوری اطلاعات به منظور حرکت سازمان به سمت یک نهاد دیجیتالی عبارت است از: سخت افزار، نرم افزار، شبکه و ارتباطات و مدیریت فناوری اطلاعات. (توربان و پوتر، 2007)
کسانی که مدیریت را تعریف مینمایند به سلسله وظایفی اشاره نمودهاند که هر مدیری در انجام وظیفه خود ملزم به انجام آنهاست (الوانی، 1378). یک روش مفید برای درک اینکه مدیران چه میکنند، توجه نمودن به فعالیتها و عملکردشان به عنوان یک فرایند یا مجموعهای از فعالیتها برای فراهم کردن خدمات یا کالاها میباشد. در نگرش فرایندی به مدیریت، مدیر منابع سازمانی را برای رسیدن به اهداف بکار میگیرد و چهار وظیفه برنامه ریزی و تصمیم گیری، سازماندهی، رهبری و کنترل را انجام میدهد که در نمودار (2) نشان داده شدهاند (دوبرین، 1989).
نمودار 2-3 فرآیند مدیریت
بنابراین با توجه به مطالب ارائه شده در این بخش میتوان کسب و کار الکترونیک را به 8 جزء عنوان شده تقسیم نمود و توسعه سازمان را در هرکدام از اجزاء مورد نظر را گامی در جهت توسعه ابزار کسب و کار الکترونیک در سازمان دانست.
2-15 ابزار عمده کسب و کار الکترونیکی
کسب و کارهای الکترونیک دارای پنج ابزار عمده میباشند و هرکدام از این ابزارها میتوانند عاملی مهم برای ارزش آفرینی در سیستمهای کاری باشند. این اجزاء عبارتند از:
1-مدیریت روابط با مشتریان؛ این جزء به دنبال برقراری روابط با مشتریان و ثبت مجموعه سوابق سفارشات و خرید و تبادلات آنها با سازمان و ایجاد وفاداری در مشتریان میباشد.
2- مدیریت زنجیره تامین؛ این جزء به دنبال مدیریت جریان موثر مواد، جریانات مالی و اطلاعاتی بین سازمان و مجموعه شرکای تجاری آن میباشد.
3- هوش کسب و کاری؛ رویکردی ساختارمند و قاعده مند برای جمعآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات مجموعه فعالیتهای موجود در محیط بازار و رقبای ما میباشد که منتج به الگو برداری از بهترین عملکردهای سایر شرکتهای رقیب میشود.
4- تجارت الکترونیک؛ این جزء به دنبال یکپارچگی تراکنشها در طرف خرید و فروش و انجام فعالیتهای فروش و از طرف دیگر برقراری مسائل امنیتی که منجر به اعتماد طرف خرید میشود، میباشد.
5- برنامه ریزی منابع سازمان ؛ این جزء سیستم جامع اطلاعاتی قابل تغییر و تنظیم مبتنی بر کامپیوتری است که با کمک یک پایگاه دادهای باعث یکپارچه سازی تمام فرآیندها، بخشها، اطلاعات و منابع شده و با هدف مدیریت موثر منابع، دسترسی آنی به اطلاعات در زمینهها و بخشهای مختلف را فراهم میآورد. هدف نهایی این جزء این است که اطلاعات فقط یک بار وارد سیستم شود. (فیروزآبادی و نیک آبادی، 2008)
2-16 شش تصمیم برای اتخاذ استراتژی کسب و کار الکترونیکی
برای اتخاذ استراتژی کسب و کار الکترونیکی شش تصمیم متوالی و مرتبط به هم وجود دارد. این تصمیمات عبارت است از:
1) تحلیل فرصتهای بازار
موفقیت در استراتژی کسب و کار الکترونیکی بستگی به درک عمیق از موقعیت بازار در بلندمدت و کوتاه مدت دارد. در اینجا منظور از بازار شامل خریداران و فروشندگانی است که آینده مبادلات سازمان را شکل میدهند.
2) مدلهای تجاری
یک مدل تجاری نشان دهنده محتوا، ساختار و مدیریت تعاملات و مبالادت بین یک شرکت و شرکتهای همکار با مشتریان میباشد. مدلهای تجاری در سازمان نقش حلقه واسطه بین استراتژیها و فرآیندهای کسب و کار در سازمان را بازی میکنند و مابین دو مقوله راهبردهای تجاری از فرآیندها و برنامههای عملیاتی ارتباط کارا ایجاد میکند. در واقع طراحی مدل کسب و کار الکترونیکی معادل با عملیاتی سازی و معماری یک راهبرد کلی در شرکت است تا از این طریق راهنماییهای لازم در جهت اجرایی فرآیندهای کسب و کار و سیستمهای اطلاعاتی ایجاد شود.
3) مبادلات با مشتری
در این مرحله سازمان باید به این سئوالات پاسخ دهد؛ چگونه سازمان وارد بازار شود و مشتریان جدید به دست آورد؟ چگونه اطلاعات مشتریان را گردآوری کند؟ و نیازهای مشتریان را شناسایی کند؟ بنابراین در این مرحله، سازمان باید برنامههای عملیاتی خود را بر مبنای کسب اعتماد و وفاداری مشتریان تنظیم کند. سازمان باید تصمیم بگیرد که چگونه باید این امکان را به مشتریان بدهد تا در کمترین زمان ممکن سفارش خود را ارایه داده و سپس با کمترین هزینه بر جریان سفارش خود تا زمان تحویل گرفتن کالا نظارت داشته باشند.
4) ارتباطات بازار
در این مرحله سازمان در مورد چگونگی ارتباطات بازار تصمیم میگیرد و سعی دارد مدیریت زنجیره عرضه را یکپارچه کند تا سازمان به توسعه کسب و کار الکترونیکی نایل آید.
5) پیاده سازی
چنان که مدیر کسب و کار الکترونیکی استراتژی مورد نظر را انتخاب کرد باید به بهترین نحو آن را پیاده کند و منتظر نتیجه باشد. در این میان مدیر کسب و کار الکترونیکی باید از تمام منابع سازمان برای اجرای استراتژی انتخابی استفاده کند.
6) ارزیابی
مدیر کسب و کار الکترونیکی بعد از آنکه استراتژی انتخابی در سازمان پیاده شد باید منتظر نتیجه باشد و سپس به ارزیابی استراتژی اتخاذ شده بپردازد. (تاجران، 1384)
2-17 شیوه های کسب و کار الکترونیک
به طول کلی سه شیوه معاملات کسب و کار الکترونیکی وجود دارد.
: LINE OFF در این شیوه بنگاه ها برای انجام فعالیت های تجاری از سیستم پست الکترونیکی استفاده می کنند.
LINE ON: در این شیوه بنگاه ها از طریق "تعیین کننده متحدالشکل منبع" اقدام به معاملات تجاری می کنند.
URLها (UNIFORM RESOURCE LOCATOR= URL)، آدرس هایی هستند که ساختار آن ها برای همه کامپیوترها یکسان است و به وسیله آن می توان به منبع مورد نظر دست یافت (اسنل، 1379، ص77).
دروازه شبکه (PORTAL) یک صفحه شبکه است که در آن لینک هایی برای رفتن به سایت های محتوی اخبار مربوط به موضوع های مختلف وجود دارد. این صفحات دارای تعداد زیادی آدرس با موضوع های مختلف هستند. (اسنل، 1379، ص97).
خدمات دروازه شبکه اغلب شامل موتورهای جستجوگر، پست الکترونیکی، چت، نقشه ها، فروش و گزینه های دیگری برای مشتریان است. در واقع دروازه های شبکه هدفی برای تبلیغات و بازاریابی هستند. مزایای استفاده از کسب و کار الکترونیک:
* نزدیک شدن ارتباطات؛
* دستیابی به بازارهای جدید؛
* افزایش میزان فروش و سود؛
* حذف هزینه هایی مانند تهیه کاغذ، چاپ، بروشور و کاتالوگ؛
* کاهش هزینه های معاملاتی و تدارکاتی؛
* بهبود مدیریت بر روابط مصرف کننده، عرضه کننده و کارکنان؛
* کاهش آلودگی محیط زیست، ترافیک و ازدحام.
2-18 پذیرش فناوری کسب و کار الکترونیک
پذیرش فناوری کسب و کار الکترونیک تابعی از چندین عامل است. این عوامل در اکثر مواقع اثر تقویت کننده دو جانبهای (متقابلی) بر یکدیگر دارند. روابط بین عملکرد صادراتی و پذیرش فناوری کسب و کار الکترونیک در شکل زیر نشان داده شده است.
شکل 2-4 عملکرد صادراتی و پیوندهای کسب و کار الکترونیکی
ملاحظات بین المللی که شامل صادرات، واردات فنــــاوری و.. . است در تعامل با کسب و کار الکترونیک، اثر تقویت کننده بر یکدیگر دارند. در این حالت بنگاه در سطح بین المللی با پذیرش کسب و کار الکترونیک واردات و صادرات خود را بر مبنای اصول استاندارد کسب و کـــــار الکترونیک شکل میدهد. از طرف دیگر قرار گرفتن کالا و خدمات در فضای تجارت الکترونیکی موجب حذف فاصله بین مبدا و مقصد کالاها و خدمات میگردد و تغییرات اساسی در بازارهای هدف به وجود میآورد. موفقیت در این فرایند، منوط به مدیریت کارا و حرفهای اسـت. مدیریت حرفـهای با درک و شناخت از فضای ارتباطات بین المللی، شیوههای کسب و کار الکترونیک را متناسب با ملاحظات بیـــن المللی تطبیق میدهد. از طرف دیگر، مدیریت حرفهای با تجارت مدرن روابط غیرمعمـــول را تصحیح میکند. حجم عملیات، اثرات دو سویهای را بر کسب و کار الکترونیک دارد. از آنجایی که استفاده از کسب و کار الکترونیک باعث دستیابی به انبوهی از مشتریان با سلایق مختلف میگردد. لذا بنگــاههای فعال در امر تجارت بین المللی با گسترش ظـــرفیت تولیدی و تنوع بخشی به تولیدات کالا و خدمات سعی در جذب مشتریان بیشتر است. یکی از شرایط مهم دیگر در کسب و کار الکترونیک وجود شبکه ارتباطی قوی همراه با اطمینان بالاست. دسترسی به پهنای باند بالاتر در اختیار هیچ کدام از بنگاهها نیست. پهنای باند قسمتی از زیرساختهای نهادینه شده توسط دولت است. هرقدر این پهنا بالاتر باشد، حجم وسرعت اطلاعاتی که رد و بدل میکند بیشتر خواهد بود. از این رو با درنظر گرفتن نقش مهمی که این عامل میتواند در موقعیت خدمات شبکه با توان بالا داشته باشد، خصوصی سازی و مقررات زدایی خدمات ارتباطی به منظور افزایش کارایی در سیستم مخابرات در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته مورد تاکید قرار میگیرد. متغیرهای رفتاری نظیر میزان مهارت نیروی انسانی بنگاهها، حجم سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه و نرخهای دستمزد، از عوامل مهمی هستند که در پذیرش کسب و کار الکترونیک توسط بنگاهها موثرند. هرقدر بنگاه تجاری در سطح بینالمللی از نیروی انسانی متخصص بیشتری برخوردار باشد و منابع بیشتری را به سرمایه گذاری تخصیص دهد، موقعیت بهتری در جذب و پذیرش کسب و کار الکترونیک دارد. همچنین دستمزدهای بالا همیشه انگیزه عمدهای برای نیروی کار جهت افزایش کارایی و نوآوری به حساب میآید. در نتیجه به کارگیری کسب و کار الکترونیک منافع متعددی را به دنبال دارد. علی رغم اینکه بسیاری از منافع موجود در شکل یک ذکر گردید، بسیاری از بنگاهها به دلیل پایین بودن هزینه مشارکت را قبول میکنند اینترنت باعث ارزانی دسترسی به اطلاعات و بازارهای جهانی میشود. این عامل موجب میگردد سرعت عمل در بازارهای چند منظوره که برای تولید کالاها و اطلاعات است، بالا برود. به طور بالقوه شکل تازهای به سازمان دهی زیرساخت مشاغل مــــوجود میبخشد و با ارزش گذاری مجدد، راه را برای انجام معاملات تجاری باز میکند و با مهندسی مجدد بازرگانی محدودیتهایی که به طور سنتی تولیدکنندگان را از مشتریان جدا میساخت رها میسازد. از سوی دیگر، فعالیتهای منفصل و جدا از هم نظیر سفارش، پرداخت و خدمات بعد از فروش، ممکن است به یک فرایند واحد ادغام شده و باعث کاهش هزینههای اعتباری گردد. نتیجه چنین فرآیندی منتهی به افزایش کارایی و رقابت پذیری در بین بنگاههای صادراتی است. (محمدی زاد، 1393)
2-19 توسعه یک فعالیت مخاطره آمیز الکترونیکی
جدول 2-5 عناصر اصلی و مراحل توسعه برای شرکتها (توبیاس کولمان، 2001)
2-20 انواع کسب و کار الکترونیک
کسب و کار الکترونیک بسته به اینکه طرف های معامله سازمان ها یا افراد باشند به انواع زیر تقسیم می شوند. در اینجا روابط بر مبنای اهداف تجاری شکل می گیرد. (محمدی زاد، 1393)
واحد تجاری با واحد تجاری (BUSINESS TO BUSINESS=B2B) ؛
واحد تجاری با مصرف کننده (CONSUMER TO BUSINESS = B2C) ؛
مصرف کننده با مصرف کننده (CONSUMER TO CONSUMER= C2C) ؛
واحد تجاری با دولت (BUSINESS TO GOVERNMENT= B2G) ؛
دولت با واحد تجاری (GOVERNMENT TO BUSINESS=G2B) ؛
2-21 کاربریهای کسب و کار الکترونیک
کاربریهای کسب و کار الکترونیک میتواند به سه شاخه مختلف تقسیمبندی شود:
۱) سیستم های داخلی کسب و کار
مدیریت ارتباطات مشتریان
برنامه ریزی منابع سازمانی
درگاه اطلاعات کارمندان
مدیریت دانش
مدیریت کارهای تیمی
سیستم های مدیریت اسناد
مدیریت منابع انسانی
کنترل فرآیند
مدیریت تعاملات داخلی
2) ارتباطات و همکاری های سازمانی
نامههای الکترونیکی
صدا نامهها
انجمنهای بحث
کنفرانسها
سیستمهای همکاری کننده
3) تجارت الکترونیک- بنگاه با بنگاه و بنگاه با مشتری
سرمایه گذاری الکترونیکی
مدیریت زنجیره تامین
بازاریابی الکترونیکی
پردازش برخط تعاملات
این کاربریها میتواند مورد استفاده افراد مختلفی قرار گیرد:
همه کاربران اینترنت
فقط کارمندان در اینترانت
گروه خاصی از کاربران هدف در یک اکسترانت مثل مشتریان و شرکا
برخی نیز کسب و کار الکترونیک را ترکیبی از تجارت الکترونیک، هوشمندی شرکتها، مدیریت ارتباط با مشتری، مدیریت زنجیرهی تامین و برنامه ریزی منابع شرکت میدانند. (بدی، 1999)
2-22 استراتژی کسب و کار الکترونیکی
باید همواره این نکته را در نظر داشت که کسب و کار الکترونیکی چیزی فراتر از یک فناوری است و برای آنکه یک سازمان در عرصه کسب و کار و رقابت موفق باشد، باید استراتژی کسب و کار الکترونیکی با استراتژی تجاری سازمان هماهنگ باشد. برای آنکه بهتر با مفهوم استراتژی کسب و کار الکترونیکی آشنا شویم، در ادامه به برخی از حالاتی که استراتژی تجاری در پی آن است، اشاره کرده و استراتژی کسب و کار الکترونیکی مرتبط و هماهنگ با آن را انتخاب میکنیم.
1) بهبود فرآیندهای تجاری
هنگامی که استراتژی تجاری سازمان، بر بهبود فرآیندهای تجاری متمرکز است، نقش استراتژی کسب و کار الکترونیکی باید بر کاهش هزینهها و افزایش سرعت فرآیندهای کسب و کار متمرکز باشد تا سازمان را به اهداف استراتژی تجاری خود نزدیک کند.
2) ارتقای نوآوری
در حالت دوم که استراتژی تجاری سازمان بر ارتقای نوآوری تاکید دارد، استراتژی کسب و کار الکترونیکی استفاده از فنآوری اطلاعات برای خلق محصولات و خدمات جدید است.
تشکیل پروفایل مشتری، ارتباط بهتر با مشتریان و اظهار نظر راحت تر مشتری در مورد محصول، از ابزارهایی است که به واسطه آن میتوان از طریق کسب و کار الکترونیکی به بهبود، نوآوری و تولید محصولات و خدمات جدید دست یافت. بر این مبنا وجود اطلاعات بیشتر و قرار داشتن در جریان تحول نظرات و نگرشهای مشتریان به صورت بهنگام پتانسیل بسیار خوبی برای نوآوری در محصول ایجاد میکند. لذا، یکی از پیشنهادهایی که برای بهره برداری از فنآوری اطلاعات در راستای توسعه نوآوری میشود، خلق محصولات و خدمات جدید است و این همان استراتژی مورد نظر کسب و کار الکترونیکی در حالت دوم است.
3) ارتباط بهتر با عرضه کننده و مشتری
حالت سوم استراتژی تجاری سازمان، تقویت ارتباط با عرضه کنندگان و مشتریان میباشد در این حالت استراتژی کسب و کار الکترونیکی، بر بهبود کیفیت محصولات، مدیریت روابط با مشتری و مدیریت زنجیره عرضه متمرکز است. در واقع استراتژی کسب و کار الکترونیکی در این حالت به گونهای است که با تشکیل اتحادهای استراتژیک، به اشتراک گذاشتن هزینهها، به اشترک گذاشتن اطلاعات، فعالیتهای تبلیغاتی مشترک و برخی دیگر از ابزارهای بهبود تجاری زنجیره عرضه را یکپارچه ساخته و با به کارگیری فناوری اطلاعات در مدیریت روابط با مشتری، ارتباط با عرضه کنندگان و مشتریان را تقویت میکند. (تاجران، 1384)
2-23 ارزشهای ایجاد شده توسط کسب و کار الکترونیکی
باید توجه داشت که ارزش زایی در سازمانها کلیدی ترین و مهمترین پدیدهای است که در بقای سازمانها نقش بازی میکند و اگر سازمانی ارزش جدیدی را برای ارایه به بازار نداشته باشد، ایجاد و یا حضور این شرکت در محیط تجاری توجیه پذیر نبوده و از بین خواهد رفت. بنابراین زمانی که از کسب و کار الکترونیکی در یک سازمان سخن به میان میآوریم، باید انتظار ارزشهای جدیدی را داشته باشیم که این نوع کسب و کار برای سازمان به ارمغان میآورد، ارزشهایی از جمله: سرعت بیشتر، کیفیت بیشتر، دسترسی بیشتر مشتری به محصول، خدمات پس از فروش بیشتر، برخورد بهتر با مشتری، تنوع محصول، کاهش هزینه و…
2-24 یک طرح تجاری جدید برای کسب و کار الکترونیکی
توسعه و تحول در فناوری اطلاعات باعث تغییراتی در سازمان میشود و مدیران را به چالش میکشاند و آنها را با تحولات بازرگانی و فنی سازمان مواجه میسازد. درست در همین زمان است که یک مدیر باید یک طرح تجاری جدید برای موفقیت در کسب و کار الکترونیکی سازمان ارایه دهد. برای آنکه با طراحی یک طرح تجاری جدید برای کسب و کار الکترونیکی آشنا شویم در ادامه به مراحل طراحی یک طرح تجاری جدید برای کسب و کار الکترونیکی، اشاره میکنیم:
طراحی یک طرح تجاری جدید برای کسب و کار الکترونیکی نیاز به گذراندن چهار مرحله دارد:
1) شناسایی مشتریان و خود شرکت
برای آنکه یک طرح تجاری جدید برای کسب و کار الکترونیکی طراحی کنیم، در گام اول باید مشتریان، کسب و کار و روندهای فناورانه گذشته شرکت خود را از طریق سئوالاتی شناسایی کنیم، سئوالاتی نظیر:
الف) آیا موج جدید تحولات فناورانه، روشهای جدیدی را برای انجام فعالیتهای تجاری ایجاد کرده است؟
ب) آیا سازمان پاسخگوی نیازهای دایماً در حال تغییر مشتریان میباشد؟
ج) آیا سازمان از فرصتهای جدید ناشی از تغییرات استفاده کرده است؟ و…
2) بر عکس کردن زنجیره ارزش
بزرگ ترین چالش در کسب و کار الکترونیکی مرتبط کردن فناوری با طرحهای جدید تجاری است. به دلیل نیاز به تغییر در فناوری و روندهای تجاری، کار دو برابر میشود، وقتی فناوری جدید ظاهر میشود نیازها و انتظارات مشتری هم تغییر میکند که متعاقب آن باید طرحهای تجاری جدیدی را برای پاسخگویی به نیاز مشتری ایجاد کرد.
باید توجه داشت که در این میان سازمانهایی موفق هستند که نه تنها ارزشهای جدید را به خود اضافه میکنند، بلکه آنها را تغییر هم میدهند. برای تغییر ارزشها مدیران باید زنجیره ارزش سنتی را که دیدی درون گرا دارد (زنجیره ارزش سنتی به ترتیب شامل:
1) شایستگیهای هستهای درون سازمانی،
2) فرآیندهای زیرساختاری انعطاف پذیر،
3) محصولات/ خدمات،
4) کانالها،
مشتریان است (معکوس کرده و زنجیره ارزش جدید را که دارای دیدی برون گراست) زنجیره ارزش جدید به ترتیب شامل:
نیازهای مشتریان،
کانالهای یکپارچه،
محصولات/ خدمات،
فرایندهای زیرساختاری انعطاف پذیر
شایستگیهای هستهای درون سازمانی، است به وجود آورند.
3) گزینش یک روش برای موفقیت استراتژیک در کسب و کار الکترونیکی
گام سوم در طراحی یک طرح جدید برای کسب و کار الکترونیکی، انتخاب یک روش برای موفقیت استراتژیک در کسب و کار الکترونیکی است. باید توجه داشت اگر چه سازگاری فناوری جدید میتواند در تکامل سازمان نقش داشته باشد، ولی این امر زمانی حاصل میشود که شرکت بتواند بهترین استفاده را از آن ببرد.
مدیران برای موفقیت استراتژیک در کسب و کار الکترونیکی، معمولاً یکی از روشهای زیر را به کار میبرند:
الف) تکامل خدمات: تحویل هر چیزی به مشتری که برای او ارزشمند بوده و خواهان آن باشد.
ب) تکامل عملیاتی: تحویل هر چه سریعتر محصولاتی با کیفیت بالا و قیمتی منطقی به مشتری.
ج) تکامل مستمر نوآوری: تحویل کالاها و خدماتی که حدود عملکرد را افزایش داده و باعث خرسندی مشتری گردد.
نکته مهم اینکه برای موفقیت در کسب و کار الکترونیکی باید یکی از روشهای بالا با توجه به منابع مورد نیاز برای پیاده سازی آن، انتخاب شود.
4) اجرای بی نقض
گام چهارم در طراحی یک طرح جدید تجاری موفق برای کسب و کار الکترونیکی، اجرای بی نقض این طرح تجاری است. برای آنکه طرح جدید تجاری بدون نقض اجرا شود باید با فناوری اطلاعات در سازمان تناسب استراتژیک داشته باشد؛ یعنی طرح جدید تجاری باید مرزهای سنتی فناوری اطلاعات در سازمان را شکسته و سپس بر مبنای فناوری روز سازمان اجرا شود. در این میان مدیران سازمان، باید تصمیماتی را برای تغییر سازمان اتخاذ نمایند تا سازمان را از موقعیت فعلی خود حرکت داده و به موقعیت مطلوب برسانند و زیرساختها را منسجم سازند تا به الزامات کسب و کار الکترونیکی دست یابند. (تاجران، 1384)
2-25 چهار عامل برای موفقیت در کسب و کار الکترونیکی
چهار عامل اساسی بر موفقیت کسب و کار الکترونیکی موثر است که عبارتند از:
1) فناوری:
می توان گفت که فناوری پایه و اساس کسب و کار الکترونیکی را تشکیل میدهد و زمانی یک سازمان خواهد توانست در عرضه رقابت و کسب و کار الکترونیکی موفق شود که زیرساختار فناوری خود را تقویت کند و از اساس فناوری که همان اینترنت است، استفاده نماید.
2) سرمایه:
مدیر موفق در عرصه کسب و کار الکترونیکی کسی است که زیرساختار سرمایهای سازمان را درک کند، پول مورد نیاز برای استقرار کسب و کار الکترونیکی را با توجه به منابع سازمان تامین کند و ایمنی لازم را برای سرمایه گذاری در زمینه کسب و کار الکترونیکی ایجاد کند.
3) رسانه:
مدیر کسب و کار الکترونیکی در بین رسانهها باید دارای قدرت انتخاب باشد و با توجه به همگرایی در فناوریهای ایجاد شده، همگرایی رسانهای را نیز به وجود آورد.
4) سیاست عمومی:
مدیران ارشد سازمانها برای آن که در عرصه کسب و کار الکترونیکی موفق باشند، باید به زیرساختار سیاست عمومی سازمان نیز توجه داشته باشند؛ یعنی باید قوانین رایج و همچنین صدمات و کمکهای ناشی از تغییر قوانین و مقررات کسب و کار الکترونیکی را درک کنند و به این نکته مهم پی ببرند که اینترنت چگونه جامعه را تحت تاثیر قرار میدهد و متقابلاً جامعه چگونه اینترنت را متاثر میکند و با توجه به تصمیمات مرتبط با استراتژی، فناوری، سرمایه و رسانه سیاستهایی را اعمال کنند که نه تنها شرکتهای خاص، بلکه رقبا را هم تحت تاثیر قرار دهند. (تاجران، 1384)
2-26 مزایا و معایب کسب و کار الکترونیک
معایب کسب و کار الکترونیک:
مساله امنیت، امکان ورود به سیستم های شما از طریق آدرس پست الکترونیکی، سایت شبکه و دستیابی به اطلاعات مالی و غیره؛
اختلال در برنامه کاری در صورت خرابی سیستم؛
از دست دادن کنترل؛
مشکلات و هزینه های به روز بودن با فناوری هایی که به سرعت پیشرفت می کنند. (محمدی زاد، 1393)
مزایای کسب و کار الکترونیکی:
کسب و کار الکترونیکی برای سازمان دارای مزایای فراوانی است که برخی از این مزایا محسوس و برخی دیگر نامحسوس است. حال به مزایای محسوس و نامحسوس کسب و کار الکترونیکی در سازمان اشاره میکنیم:
مزایای محسوس کسب و کار الکترونیکی
بهطور کلی میتوان گفت که مزایای محسوس کسب و کار الکترونیکی برای سازمان به شرح زیر است:
1) کسب و کار الکترونیکی از طریق
محصولات جدید، بازارهای جدید،
مشتریان فعلی (تکرار خرید)
مشتریان فعلی (خریدهای موازی) باعث افزایش فروش و در نتیجه افزایش درآمد میشود.
2) کسب و کار الکترونیکی از طریق
کاهش زمان در ارایه خدمات،
فروش بهنگام،
کاهش تکثیر و توزیع هزینههای ارتباطات بازار باعث کاهش هزینههای بازاریابی میشود.
3) کسب و کار الکترونیکی هم چنین از طریق
کاهش موجودی انبار،
افزایش رقابت در میان عرضه کنندگان،
دوره زمانی کوتاه تر در ارایه تقاضا،
کاهش هزینههای اجرایی ناشی از فرآیندهای تجاری روتین مثل کارمندیابی، باعث کاهش هزینههای زنجیره عرضه میشود.
مزایای نامحسوس کسب و کار الکترونیکی
کسب و کار الکترونیکی علاوه بر مزایای محسوس که به آن اشاره شد، دارای مزایای نامحسوس نیز میباشد، از جمله مزایای نامحسوس کسب و الکترونیکی میتوان مزایای زیر را نام برد:
بهبود وجهه شرکت،
ارتقاء مارک تجاری،
ارتباطات بازاریابی سریع تر و پاسخگوتر شامل ارتباطات شخصی و فرد به فرد،
سریع تر کردن چرخه حیات تولید محصول
بهبود خدمات رسانی به مشتریان دور دست،
یادگیری برای آینده،
برآورد انتظارات مشتری با داشتن سایت اینترنتی،
شناسایی شرکای تجاری جدید و پشتیبانی از شرکای تجاری موجود شرکت،
مدیریت بهتر اطلاعات بازار و اطلاعات مشتری
افزایش امکان دریافت بازخور از مشتری راجع به محصولات. (تاجران، 1384)
2-27 تحویل به موقع
هسته مرکزی فلسفه تولید و تحویل درست به موقع جلوگیری از هدر رفتن انرژی، هرز رفتن وقت، فعالیت بیهوده، تولید بی حد و بی فایده، جلوگیری از تنظیمات دوباره، عیب و نقص، جلوگیری از مرجوع شدن محصولات و بالاخره تنظیم زمان است.
تولید و تحویل درست به موقع برای تولید کم هزینه، تولید و تحویل بخش های ضروری کیفی به مقدار لازم، در زمان و مکان درست، با کاربرد حداقل امکانات، تجهیزات، مواد و نیروی انسانی است.
تولید و تحویل درست به موقع مزیت های رقابتی شرکت ها را مستحکم تر می کند، گردش نقدینگی را افزایش می دهد و از میزان موجودی انبار و سرمایه در گردش می کاهد. علاوه بر این، تولید و تحویل درست به موقع می تواند ایجاد تغییرات در طراحی ها را در راستای واکنش بهتر شرکت در قبال شرایط تغییر یابنده بازار تسهیل کند. محصول باید در سریع ترین زمان ممکن و با حداقل هزینه تولید شود، اما در همه این موارد باید کیفیت مورد نظر مشتری و تحویل سریع به او در مدنظر قرار داشته باشد.
تولید و تحویل درست به موقع، اساساً هر چیزی زایدی را که مستقیماً به ارزش محصول ارتباط ندارد، حذف می کند. به جز این، محصولات معیوب و ناسازگار با مختصات مورد نظر نیز حذف می شوند.
این موارد زاید هر چه را که برای رفع نقص به کار گرفته می شود نیز در بر می گیرد و حتی شامل حال زمان های بیهوده مرتبط با راه اندازی ماشین چاپ هم می شود. تولید و تحویل درست به موقع، چاپکار را وا می دارد تا در حداقل زمان کارش را به انجام برساند. (وس و کلاتربک، 1989)
2-28 تولید و تحویل درست به موقع و مدیریت کیفیت جامع
تولید و تحویل درست به موقع هم می تواند بعد از مرحله مدیریت کیفیت جامع به کار گرفته شود و هم به موازات آن.
اما تولید و تحویل درست به موقع نمی تواند بدون یک برنامه موفق مدیریت کیفیت جامع به کار گرفته شود، چرا که تولید و تحویل درست به موقع، تولیدکننده را وادار می کند تا از تولید محصولات غیراستاندارد جلوگیری کند.
اکثر چاپکاران، دست اندرکاران صنایع بسته بندی و تبدیلی از نظر وسایل و اثاثیه در یک وضعیت افراطی به سر می برند، حجم بالایی از کاغذ هم مزید بر علت است و این در حالی است که اکثر آن ها راه حل های ضعیفی هم برای مشکلات خود دارند.
کل زمان تولید، یعنی از دریافت نسخه تا تحویل محصول نهایی در مراحل مختلف از ملاحظات عدیده ای برخوردار است. فرآیندهای پیش از چاپ، دریافت مواد اولیه و کالاها و زمان آماده سازی ماشین ها همه جزء این مراحل است. در واقع کل زمان تولید زمان های مربوط به تولید ضایعات و یا زمان های مربوط به تولید شدن محصولات ناقص را هم در بر می گیرد.
تولید و تحویل درست به موقع، مثل مدیریت کیفیت جامع تمام سازمان را در بر می گیرد و بازتابی از نگرش مدیریت ارشد و رهبری سازمان است.
تولید و تحویل درست به موقع که شامل آموزش کلیه پرسنل و ایجاد دیدگاه های خوب و ارتباطات خوب در میان آن ها می شود، در تمام صنایع کوچک و بزرگ قابلیت کاربرد دارد: شرکت های کوچک، سریع تر حرکت خواهند کرد و شرکت های بزرگ نیز گفت وگو های بیشتری با عرضه کنندگان مواد اولیه خود خواهند داشت.
تولید و تحویل درست به موقع نظیر مدیریت کیفیت جامع به تحویل مواد مناسب با مختصات مورد نظر، وابسته است و بنابراین خریداران باید اصرار داشته باشند که فروشندگان هم از برنامه های مدیریت کیفیت جامع برخوردار باشند.
اگر قرار باشد تفکیک رنگ و سایر خدمات پیش از چاپ از کارگاه های تجاری تامین شود، به حجم زیادی از هماهنگی و برنامه ریزی احتیاج است که در این حالت به وضعیتی نظیر ایجاد روابط منطقی بین بخش های یک کارگاه مورد نیاز است. (وس و کلاتربک، 1989)
2-29 کاستن از موجودی انبار
موجودی انبار همیشه هنگامی بالا می رود که بر روی خط مونتاژ و یا بر روی ماشین چاپ خود از نظر سفارشات کنترل نداشته باشیم و یا برای آن برنامه ریزی نکرده باشیم.
افزودن بر موجودی انبار به عنوان یک راه حل برای جلوگیری از مشکلات پیش رو یکی از گران ترین راه حل هاست که سرمایه در گردش را هم بالا می برد و یکی از ضررها نیز همیشه با موجودی هایی بروز می کند که ناگهان بازار خود را از دست می دهند و باید از رده خارج شوند.
نه تنها باید از حجم موجودی انبارها کاست، بلکه باید فرایندهای تولیدی را نیز ساده تر کرد تا زمان تنظیم و آماده سازی ماشین ها پایین آمده و زمان رفع عیوب و اجرای راه حل های فوری هم تسریع شود.
یک بازدیدکننده از بزرگ ترین چاپخانه توکیو نقل می کرد که صاحب این چاپخانه همیشه برای تحویل کاغذ فقط ۲۴ساعت را در نظر می گرفت و در واقع فقط برای ۲۴ساعت کاغذ ذخیره می کرد. و این در حالی است که این زمان انبارداری برای یک چاپکار دست اندرکار نشر در آمریکا چیزی حدود ۶۰تا ۹۰بار بیشتر است.
تردیدی نیست که تولیدکنندگان باید نسبت به عرضه کنندگان تعهد دراز مدت داشته و برای رسیدن به اهداف به آنان تکیه کنند. این نوع رابطه برای بسیاری از دست اندرکاران تجارت در آمریکا ناآشناست و ایجاد آن به زمان طولانی نیاز دارد. (وس و کلاتربک، 1989)
2-30 مقاومت در برابر تولید و تحویل درست به موقع
وقتی مدیریت از تعهد شانه خالی می کند، این تردیدکنندگان به مدیریت هستند که فعالانه یا منفعلانه شروع به مقاومت می کنند. به همین دلیل، همانگونه که در آمریکا تجارب مختلفی وجود دارد، در انگلیس و اروپا نیز از موفقیت تا شکست به چشم می خورد. در هر صورت، اگر شما دارید با یک شرکت ژاپنی رقابت می کنید، در واقع در حال رقابت با پدیده تولید و تحویل درست به موقع هستید و با این که این پدیده در ژاپن هم احتمالاً در مواردی به شکست انجامیده، اما بی تردید بیشترین رشد و موفقیت خود را هم در همین ژاپن تجربه کرده است.
به هر حال، تولید و تحویل درست به موقع نیز نظیر مدیریت کیفیت جامع یک مفهوم ناآشنا است و مردم و همین طور مدیران در برابر چیزهای ناآشنا مقاومت می ورزند و دوست ندارند رویه هایی را که به آن ها آشنا هستند، تغییر دهند. به همین خاطر است که مثلا در آمریکا خلاص شدن از دست چیزهای غیرضروری در انبار مثل جعبه های خالی یا قرقره های رول کاغذ برای عده ای بسیار دشوار است. (وس و کلاتربک، 1989)
2-31 تاثیر پدیده تولید و تحویل درست به موقع بر روی چاپ بسته بندی
زمان طولانی مورد نیاز برای آماده سازی ماشین های لترپرس و هزینه بالا و زمانبری تولید سیلندرهای گراور و ضایعات بالای ماشین های افست وب فی نفسه نمی توانند تعیین کننده فرایندهایی باشند که باید به کار گرفته شوند، اما در نظر گرفتن ملاحظات مرتبط به آن ها کاملا ضروری است.
فرایند "به رنگ رساندن " افست (یا همان رسیدن به نقطعه تعادل مرکب و آب) مسلتزم وقت و هدر دادن کاغذ است. در واقع دستگاه های اسکن زینک و همین طور دنسیتومترها برای این تولید شدند تا زمان تنظیم رنگ را به حداقل برسانند و در واقع زمان تنظیم شدن مرکب را کم کنند اما ماشین های فلکسو و گراور در همین رابطه از یک مزیت ذاتی برخوردارند.
زمان طولانی نمونه گیری و جلب رضایت مشتری نسبت به نمونه، یکی از جاهایی است که می توان از زمان های بیهوده و هزینه های زاید کاست.
کاربرد اصول مدیریت کیفیت جامع می تواند همه این موارد غیرضروری را کاهش دهد. در ضمن، استفاده از پدیده تولید و تحویل درست به موقع هم در مورد مشتریان مستلزم این نکته است که به صراحت تمام مشکلات را مشخص و برای رفع آن ها برنامه داشت.
برای اینکه به رضایت کامل در قبال محصولات برسیم همکاری بین عرضه کنندگان و مشتریان کاملاً ضروری است و اگرچه کاربرد و استفاده از مدیریت کیفیت جامع و تولید و تحویل درست به موقع، در اکثر اوقات به کاهش قیمت تمام شده محصولات می انجامد، اما آن چه در نهایت عامل تعیین کننده سودآوری و گسترش سهم در بازار است، چیزی جز اجرای دقیق الزامات و مطالبات محصول و مشتری نیست.
مفهوم تولید و تحویل درست به موقع این است که وقت کمتری صرف شود، اندازه سفارشات کوچک تر و کیفیت بهتر و مطلوب تر شود. در واقع باید برای نیل به این اهداف، همواره باید مثلث کیفیت، هزینه و خدمات را در نظر داشت: تکنولوژی بهتر، شیوه های بهتر مدیریت و آموزش بهتر پرسنل.
چاپکاران، دست اندرکاران صنایع تبدیلی و چاپ بسته بندی مثل سایر تولیدکنندگان در حال بازنگری رویدادهای مورد استفاده خود هستند، آن ها نباید به دنبال خرید مرکب ارزان تر یا کاغذ و زینک ارزان تر باشند، بلکه باید به دنبال خرید محصولاتی باشند که به آن ها امکان پاسخگویی به مطالبات مشتریان را با کمترین هزینه می دهد. هدف تولیدکننده، مواد خام ارزان تر یا دستمزدهای کمتر نیست، بلکه بیشترین میزان سود است. (وس و کلاتربک، 1989) .
2-37 پیشینه تحقیق
پیشینه تحقیق داخلی
امیررضا مهربان و همکارانش (1386) در پژوهش خود با مفهوم مدلهای کسب و کار و انواع frameworkهای مطرح در زمینه مدلهای کسب و کار online را مورد بررسی قرار داده و چارچوب مبتنی بر نیاز مشتری را به طور کامل بررسی نمودیم. این چارچوب امکان ارائه مدلی یکپارچه از فعالیتهای تجاری شرکت در حوزههای متفاوت ارائه مینماید که این موضوع از نقاط قوت آن میباشد. آنچه مسلم است اینکه انتخاب مدل کسب و کار خاصی به تنهایی موجب موفقیت سازمان نخواهد شد و نکته مهم متناسب بودن مدل انتخاب شده با بستر و محیط کسب و کار، تواناییهای شرکت نیاز خاص مشتری میباشد.
شفیعی نیک آبادی و همکارانش (1388) در این تحقیق با شناسایی ابعاد متفاوت نوآوری، آنها را به چهار عامل عمده: 1) توسعه ابزارهای فناوری اطلاعات، 2) رقابتی شدن قیمت، 3) شدت تمرکز در صنعت (سهم بازار) و 4) تمرکز گرایی و میزان انعطاف پذیری در وظایف تقسیم کرده و به ارزیابی میزان اهمیت آنها در پیاده سازی کسب و کارهای الکترونیک در شرکتهای مادر در صنعت خودرو پرداختهاند. با پیمایش صورت گرفته تنها مورد تمرکز گرایی و میزان انعطاف پذیری در وظایف عامل مهمی در پیاده سازی کسب و کار الکترونیک در شرکتهای مادر در صنعت خودرو شناخته نشد. در نهایت به اندازهگیری عوامل شناخته شده در شرکت مادر ایران خودرو مبادرت شده است تا از این طریق میزان آمادگی شرکت ایران خودرو از لحاظ میزان عوامل ایجاد کننده نوآوری در پیاده سازی کسب و کار الکترونیک مورد ارزیابی قرار گیرد.
طالب پور و هکارانش (1388) در این پژوهش با هدف ارائه مدلهای فازی به بررسی نحوه تعامل عوامل و تاثیر آنها بر رشد استفاده از رویکرد کسب و کار الکترونیک در سازمان پرداختهاند. به این منظور برای مدل سازی این عوامل و میزان تاثیر آنها، ابتدا با بررسی پژوهشهای پیشین عوامل تاثیرگذار در توسعه رویکرد کسب و کار الکترونیک شناسایی و سپس با استفاده از نظر متخصصین و بکارگیری روش دلفی این عوامل دسته بندی شدهاند. در ادامه با استفاده از مدل FCM نمودارهای گرافیکی هدایت شده عوامل ترسیم میشوند و با استفاده از این نمودارها روابط علت و معلولی میان مفاهیم مورد اشاره در گرهها ارائه میشود و شبکه روابط میان عوامل، تحلیل و تبیین میگردد.
فتحی و همکارانش (1389) در این تحقیق سعی داشتهاند تا با استفاده از مدل برنامه ریزی استراتژیک در سطح سازمان، صنعت، ملی و بین المللی الگوی تحقیقات تجارت الکترونیکی تنظیم کنند. لذا، پس از طراحی الگوی اولیه (پیشنهادی)، با مراجعه به تعدادی از تحقیقات صورت گرفته در زمینه طبقه بندی موضوعات تجارت الکترونیکی، این الگو مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفت و پنج مورد شاخص کلی برای اندازه گیری ضریب اهمیت و اولویت این طرحها شناسایی گردید. در مرحله سوم، مدل مورد نظر جهت انجام حذف و اضافات در اختیار خبرگان تجارت الکترونیکی در کشور قرار گرفت و ضریب اهمیت شاخصهای شناسایی شده در مرحله قبل، توسط این خبرگان تعیین گردید. در مرحله چهارم پس از تعدیل الگو و طراحی الگوی نهایی، هریک از طبقات تحقیقاتی توسط خبرگان تجارت الکترونیکی بر اساس شاخصهای مذکور مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتیجه این تحقیق طبقه بندی تحقیقات تجارت الکترونیکی مربوط به هر یک از سالهای یک برنامه پنج ساله میباشد.
روح الله نوری (1385) در این پژوهش که حاصل یک طرح پژوهشی است تلاش میکند پس از تشریح ادبیات بلوغ تجارت الکترونیکی، مدل متناسب با شرکتهای صادرکننده ارائه داده و میزان بلوغ تجارت الکترونیکی شرکتهای صنعتی صادر کننده مورد سنجش قرار گیرد. بررسی نسبت حضور شرکتهای مورد بررسی در چندین مرحله بیانگر این است که شرکتها در حال عبور از مرحله اول و حرکت به سمت مراحل بالاتر هستند که این امر میتواند نوید بخش تحرک نسبی و احساس ضرورت توسعه تجارت الکترونیکی باشد. بدیهی است برای ارتقای سطح تجارت الکترونیکی، باید مدیران آموزشهای لازم را ببینند. سایر شرکتها نیز با اعمال تغییرات جزیی میتوانند از این شاخصها بهره جسته و سطح بلوغ تجارت الکترونیکی خود را تعیین نمایند.
فتحی و عزیزی (1386) در این تحقیق سعی بر آن بوده داشتهاند تا راهکارهایی برای توسعه کسب و کار الکترونیکی در صنایع مختلف کشور عرضه، و بر این اساس صنایع کشور مورد اولویتبندی قرار دهند. البته با این پیش فرض که استراتژی جهش صادراتی بعنوان استراتژی سطح بالاتر کسب و کار الکترونیکی مورد پذیرش قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در محیط کسب و کار فعلی کشور، کسب و کار الکترونیکی بر جهش صادراتی اثر زیادی ندارد، اما اگر برخی زمینههای اقتصادی، سیاسی، رقابتی موجود اصلاح شود، این ارتباط به سمت یک ارتباط موثر سوق پیدا خواهد کرد. در مقایسه صنایع مختلف نیز، مشخص شد که در صنایع لاستیک و پلاستیک، فلزات اساسی و سایر وسایل حمل و نقل در ایران کسب و کار الکترونیکی بر جهش صادراتی موثر است اما در سایر صنایع این تاثیر حاکم نیست.
مجیدهاشمی (1389) در این تحقیق تاثیر کاربرد تجارت الکترونیکی بر میزان صادرات فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی مورد بررسی قرار داده و نتیجه گیری و پیشنهادات لازم ارائه گردیده است. در این تحقیق نمونه آماری شامل شرکتهای عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی است. پس از بررسی و تجزیه و تحلیل شاخصهای توانمندیهای تجارت الکترونیکی 24 شاخص اصلی در قالب سه متغیر بهبود کارایی فرآیند صادراتی، افزایش درآمد و کاهش هزینههای صادراتی، شناسایی و تدوین گردید که نتایج حاصله حاکی از تاثیر مثبت و معنی دار کاربرد تجارت الکترونیکی بر میزان صادرات و سه متغیر مورد ارزیابی میباشد. با توجه به نتایج حاصل از تحقیق به سیاستگذارن دولتی فعال در زمینه صادرات و همچنین مدیران فعال در زمینه صادرات توصیه میگردد هرچه بیشتر به امر تجارت الکترونیکی به منظور توسعه صادرات، در تدوین سیاستهای صادراتی خود توجه لازم را منظور دارند.
رضوانی و روحانی (1390) در این پژوهش با بررسی ادبیات موضوع، اقدام به ارائه گونه شناسی جدیدی از مدلهای کسب و کار الکترونیکی بر مبنای نقاط مرجع استراتژیک در کسب و کارهای الکترونیکی کوچک و متوسط ایران نمودهاند. بدین منظور 400 کسب و کار الکترونیکی کوچک و متوسط ایران توسط پرسش نامهی الکترونیکی مورد بررسی قرار گرفت و به منظور تجزیه و تحلیل دادهها و پاسخ گویی به سوالات پژوهش از نرم افزارهایی استفاده شد. نتایج نشان داد که محور توجه و میزان کنترل، نقاط مرجع استراتژیک موثری در انتخاب مدلهای کسب و کار الکترونیکی در گونه شناسی مذکور هستند.
جاجیها و همکارانش (1388) در این تحقیق با هدف شناسایی عوامل رفتاری اثرگذار بر " پذیرش تجارت الکترونیکی " با استفاده از آزمون مدل پذیرش فناوری دیویس و نظریه رفتار برنامه ریزی شده آیزن، توسط مدیران کسب و کارهای کوچک و متوسط شهر تهران به بررسی پرداختند. در این تحقیق تمرکز اصلی بر تمایل رفتاری است و رفتار واقعی اندازه گیری نمی شود. به منظور آزمون مدلهای مورد اشاره، دادههایی از 226 مدیر کسب و کار کوچک و متوسط جمع آوری شد و سپس مدلها با استفاده از نرم افزار لیزرل آزمون شدند. نتایج حاصل از آزمون مدل پذیرش فناوری دیویس نشان داد که کلیه روابط این مدل معنادار هستند. همچنین در آزمون مدل رفتار برنامه ریزی شده آیزن نیز کلیه روابط (به غیر از رابطه میان هنجار ذهنی و تمایل رفتاری برای پذیرش یا استفاده از تجارت الکترونیکی) معنادار تشخیص داده شدند.
گلچین فر و همکارانش (1384) ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺪﻝ، ﺑﻪ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﻣﺪﻝﺳﺎﺯﻱ ﻛﺴﺐ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﺸﺎﻭﺭﻩ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻳﺎ ﭼﺎﻟﺸﻲ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﺪﻝ ﻛﺴﺐ ﻭ ﻛﺎﺭ ﻓﻮﻕ، ﺗﻜﻨﻴﻚ e-Value ﻛـﻪ ﻳﻜـﻲ ﺍﺯ ﺗﻜﻨﻴﻜﻬـﺎﻱ ﻣـﺪﻝﺳـﺎﺯﻱ ﻛـﺴﺐ ﻭ ﻛـﺎﺭﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﺍﺳﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﻣﺪﻟﺴﺎﺯﻱ ﻛﺴﺐ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﺸﺎﻭﺭﻩ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. آنها دریافتند ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﺸﺎﻭﺭﻩ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ "ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ"، ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻭ ﺑﺎﺯﻳﮕﺮ ﺍﺻﻠﻲ ﺍﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ، ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﻴﻦ ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻥ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻭ ﻣﺘﻘﺎﺿﻴﺎﻥ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻣﺸﺎﻭﺭﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻭ ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻛﻨﺪ، ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻳﺪﻩﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ ﻣﺪﻝ ﻛﺴﺐ ﻭ ﻛﺎﺭ ﻛﺎﺭﺁﻣﺪ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﻮﺩ. ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺎ ﺑﻜﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻬﺎﻱ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮﮊﻳﻬﺎﻱ ﻧﻮﻳﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ، ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﺪﻝ ﻛﺴﺐ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﺳﺖ.
امیری و همکارانش (1390) در این پژوهش به بررسی عوامل موثر بر پیاده سازی کسب و کار الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط میپردازند. بدین منظور پس از بررسی پیشینه پژوهش و استخراج 61 شاخص در قالب 10 بعد، به عنوان عوامل موثر بر پیاده سازی کسب و کار الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط، وضعیت شرکتهای مورد مطالعه بررسی گردید. نتایج نشان میدهد وجود آدرس اینترنتی، بالا بودن سیستمهای ارتباطی در سازمان، مدیریت منابع فیزیکی و مالی، آماده سازی برای تولید، اندازه و سطح تولید کالا، حمایت از مصرف کننده، وجود تعرفههای گمرکی، سیستم حمل و نقل، توسعه کارتهای اعتباری و فرهنگ سازمانی، مهم ترین مولفههای موثر بر پیاده سازی کسب و کار الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط است.
پیشینه تحقیق خارجی
هایس و فینگان (2005) عوامل مختلف ایجاد کننده نوآوری در پیاده سازی کسب و کار الکترونیک را در چهار بعد توسعه ابزارهای فناوری اطلاعات، تمرکز گرایی و انعطاف پذیری در وظایف، شدت قیمت رقابتی و شدت تمرکز در بازار (سهم بازار) قرار دادهاند. مورد اول مربوط به بعد فناورانه سازمان، مورد دوم مربوط به عوامل درون سازمانی و دو مورد آخر نیز مربوط به محیط خارجی سازمان میباشد.
تیمرز (1998) مدل کسب و کار را به عنوان معماری برای محصول، خدمت و جریان اطلاعات مشتمل بر توصیفی از بازیگران کسب و کارهای گوناگون و قوانین آنها، توصیفی از منافع بالقوه بازیگران کسب و کارهای گوناگون و توصیفی از منابع درآمدی مدنظر قرار میدهد.
ماگرتا (2002) مدلهای کسب و کار را مجموعهی روایتهایی میداند که به توصیف چگونه کار کردن شرکتها و اینکه شرکتها دارای چه ویژگیهای مشخصی هستند میپردازد و همچنین مدل کسب و کار را به عنوان نقشهی چگونگی ارائهی ارزش توصیف میکند.
لعل (2002) به منظور ارزیابی رابطه بین کسب و کار الکترونیک و صادرات، مطالعهای را در هند انجام داده است. در این مطالعه 51 بنگاه تجاری در سه گروه غیرصادراتی، صادراتی و صرفاً صادراتی باتوجه به شاخصهای: شیوههای کسب و کار الکترونیک؛ میزان مهارت نیروی کار شاغل در بنگاهها، فناوری مورد استفاده در بنگاهها و بهره وری نیروی کار بنگاهها مورد بررسی قرار گرفت. وی در این تحقیق انگیزه صادراتی را تابعی از عوامل فوق قرار داده و به نتایج زیر رسیده است:
بنگاههایی که رویکرد صادراتی دارند برعکس بنگاههای غیرصادراتی در معاملات تجاری بیشتر از شیوه دروازه شبکه به جای شیوه سنتی OFF-LINE استفاده میکنند. میزان حجم فروش بنگاههای صادرات گرا بیشتر از بنگاههای غیرصادراتی بوده و در این بنگاهها میزان فروش انجام شده توسط شیوه دروازه شبکه به مراتب بالاتر از سایر روشهاست.
میزان تخصص و بهره وری نیروی کار در بنگاههای صادرات گرا نسبت به بنگاههای غیرصادراتی در سطح بالایی قرار دارد. بیشترین میزان بهره وری نیروی کار در سه گروه بنگاهها مربوط به شیوه دروازه شبکه از کسب و کار تجارت الکترونیک است. همچنین نیروی کار متخصص در بنگاههای صادرات گرا بر شیوه دروازه شبکه متمرکز شدهاند. این در حالی است که در بنگــاههای غیرصادراتی شیوه کسب و کار الکترونیک بیشترین نیروی کار متخصص را جذب کرده است.
فهرست منابع
منابع فارسی
1ـ اسنل، ند. (1379). آموزش گام به گام اینترنت، ساده ترین روش یادگیری فقط در 24 ساعت، ترجمه کیوان فلاح مشفقی، چاپ اول، مرکز فرهنگی نشر گستر.
2ـ امیری، ی. سالارزهی، ح. پریش، ر. (1390). شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر پیاده سازی کسب و کار الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط با استفاده از MADM فازی. پژوهش نامه مدیریت تحول، سال سوم، شماره 6.
3ـ الوانی. س. م. (1378). مدیریت عمومی. تهران، نشر نی.
4ـ تاجران، ع. (1384). بررسی تاثیر کسب و کار الکترونیکی بر جهش صادراتی: شناسایی اولویتهای بخش صنعت در کشور، معاونت پژوهشهای فناوری اطلاعات و آمارهای بازرگانی بخش مدیریت پژوهشهای فناوری اطلاعات، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
5ـ حاجیها، ا. غفاری، ف. ورنوسفادرانی، ل. (1388). بررسی عوامل رفتاری اثرگذار بر تصمیم پذیرش تجارت الکترونیکی توسط مدیران کسب و کارهای کوچک و متوسط شهر تهران. مجله پژوهشهای مدیریت. شماره 83.
6ـ رضوانی، ح. ر. روحانی، ا. ر. (1390). ارائهی الگویی برای گونه شناسی مدلهای کسب و کار الکترونیکی کوچک و متوسط ایران. فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال ششم، شماره 23، ص 49-27.
7ـ سرمد سعیدی، سهیل (1382)، کسب و کار الکترونیک چیست؟، ماهنامه تخصصی بازاریابی، شماره 27.
8ـ شفیعی نیک آبادی، م. جلیلی بوالحسنی، ا. خاتمی فیروز آبادی، ع. (1388). نقش نوآوری سازمانی در پیاده سازی کسب و کار الکترونیک در شرکتهای مادر در صنعت خودرو. فصلنامه تخصصی پارکها و مراکز رشد، شماره 21.
9ـ فتحی، س. اسفیدانی، م. اکبری، م. (1389). طراحی الگوی طبقهبندی و اولویتبندی طرحهای تحقیقاتی کسب و کار الکترونیکی کشور ایران. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی. شماره 32. صفحه 62-45.
10ـ فتحی، س. (1380)؛ ارائه روشی برای اولویتبندی صنایع ایران بر مبنای قابلیت بازارسازی بین المللی در تجارت الکترونیکی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
11ـ فتحی، س. عزیزی، ش. (1386). بررسی تاثیر کسب و کار الکترونیکی بر توسعه صادرات: شناسایی اولویتهای بخش صنعت در کشور. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 45، صفحه 220-179.
12ـ فتحیان، م و توحیدی، گ. (1385). چارچوب گزینش مدلهای کسب و کار الکترونیک برتر در شرکتهای کوچک و متوسط کشور. چهارمین کنفرانس بین المللی مدیریت، تهران.
13ـ طالب پور، ع. ابویی اردکان، م. احمدی، ص. 1388. بررسی عوامل تاثیرگذار در بلوغ سازمان در رویکرد به کسب و کار الکترونیکی با استفاده از مدل FCM. نشریه مدیریت فناوری اطلاعات، دوره 1، شماره 2، صفحه 85 تا 102.
14ـ گلچین فر، ش. حقیقت ثابت، خ. بختائی، ا. (1384). ارائه مدل کسب وکار الکترونیکی برای بازار مشاوره مدیریت ایران. دومین کنفرانس مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICTM).
158ـ محمدیان، ا. (1384). ارائه چارچوبی جهت انتخاب مدل کسب و کار الکترونیکی مناسب. پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت فنآوری اطلاعات، دانشگاه تهران
16ـ محمدی زاد، ع. (1393). کارشناس حسابداری علمی کاربردی مالیاتی استان قم- ج2.
17ـ مهربان، ا. جلالی، ع. مژدهی، ن. (1386). معماری مدلهای کسب و کار الکترونیکی در تجارت الکترونیک. چهارمین همایش ملی تجارت الکترونیکی. تهران. 3 و 4 آذر ماه.
18ـ نوری، ر. (1385). بررسی میزان بلوغ تجارت الکترونیکی شرکتهای صنعتی صادر کننده. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی. شماره 42. صفحه 165-147.
19ـ هاشمی، م. (1389). بررسی تاثیر کاربرد تجارت الکترونیکی بر میزان صادرات فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 54، صفحه 200-171.
منابع غیر فارسی
20- Alexander Osterwalder & Yves Pigneur. (2002). An e-Business Model Ontology for Modeling e-Business. Ecole des HEC, Université de Lausanne, 1015 Lausanne. Bled, Slovenia, June 17 – 19.
21- Andrew N. K, et al. , (2006), "Strategies for effective Web services Adoption for dynamic e-businesses", Decision Support Systems, 42, pp: 789- 809
22- BEDI, A,S (1999), "THE ROLE OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGY IN ECONOMIC DEVELOPMENT: A PARTIAL SURVEY" DISCUSSION PAPER.
23- Botto, F. , (2003), "Dictionary OF E-Business (2nd Ed. )", John Wiley & Sons Ltd.
Buckhold, B. , (2000), "Merging e-Commerce and the Supply Chain", FedEx Corporation – Briefing at Annual NDIA Conference,
24- Departmant of Trade and Industry (2003); UK, UK Online Business. Accessed at: www. ukonlineforbusiness. gov. uk/cms/template/popupcontent2. jsp?id=31439
Dubrin, A. a. D. I. a. J. C. W. (1989). "Management and organization. Ohio", South-western publishing co.
25- Finnegan, P. , & Hayes, J. (2005). Assessing potential of e0business models: Toward a framework for decision-maker. European Journal of Operation Research, 160, 365-379.
26- Hanafizadeh, P. (2006). E-commerce, definitions and barriers. Tehran: Sharif university, (in Persian).
27- Hayes, J. and Finnegan, P. , (2005), "Assessing the of potential of e-business models: towards a framework for assisting decision-makers", European Journal of Operational Research 160, pp: 365-379.
28- IBM, Definition of Words Used by IBM, Accessed at: http://www- 3. IBM. com/IBM/Terminology/goc/gatmst09. htm
29- Kaplan, S. , & Sawhney, M. (2000). E-hubs: The new B2B marketplaces. Harvard Business Review, May/June, 97-103.
30- Kollmann, T. 'Attitude, Adoption or Acceptance?-Measuring the Market Success of Telecommunication and Multimedia Technology', International Journal of Business Performance Management , Vol. 6, No. 2, pp. 133- 152, 2004b.
31- Kollmann, T, E. Venture: Grundlagen der Unternehmensgrzindung in der Net Economy , Wiesbaden, Gubler, 2004a.
32- Kollmann, T. 'Measuring the Acceptance of Electronic Marketplaces', Journal of Computer Mediated Communication, Vol. 6, No. 2, 2001.
33- Khatami Firouzabadi, A. and Shafiei Nikabadi, M. (2008), "A Framework for Evaluation of E-Business Efficiency (a DEA Approach)" , Commercial Surveys Journal, Vol. 4, No. 30,pp: 19-29 (in persian)
34- LAL. K,. (2002), E-BUSINESS AND EXPORT BEHAVIOR, EVIDENCE FROM INDIA FIRM WORLD INSTITUTED FOR DEVELOPMENT ECONOMICS RESEARCH.
35- Linder, J. C. , & Cantrell, S. (2000). Changing business models. Chicago: Institute for Strategic Change.
36- Magertta, J. (2002). Why business models matter. Havard Business Review, 80, 86-92.
37- Ng, E. (2005). An empirical framework developed for selecting B2B e-business models. Journal of Business & Indusrrial Marketing, 218-225.
38- Pavic, S. K. , S. C. L. Simpson, M. Padmore, J. (2007). "Could e-business create a competitive advantage in UK SMEs?. " Benchmarking: An International Journal, pp 58-63.
39- Petrovic, O. , C. Kittl, et al. (2001). Developing Business Models for eBusiness.
40- Rappa, M. (2003). Managing the digital enterprise: Business models on the web. North Carolina State University.
41- Rayport, Jeffrey F. , Bernard J. Jaworski, (2001); Introduction to E-commerce, Mc Graw-Hill.
42- Roweley, J. , (2002),"E-Business: Principle & Practice", New York: Palgrave
43- Tapscott, D. , Ticoll, D,. & Lowy, A. (2000). Digital capital: Harnessing the power of business webs. Boston: Havard Business School Press.
44- Timmers, P. (1998). Business models for electronic market. Electron Comber Europe, 8, 1-6.
45- Turban Afraim, David King, Jae Lee, Merrill Warkentin, H. Michael Chung and Mechael Chung (2002); Electronic Commerce 2002: A Managerial Perspective, 2nd ed. , Prentice-Hall.
46- Turban, E. R. , R. K. Potter, R. E. (2007). "Introduction to Information Technology", John wiley.
47- Voss. Ch. , Clutterbuck. D. , (1989). Just In Time. Springer-verlag, New York NY.
48- Xirogiannis. G , G. M. (2007). "Intelligent modeling of e-business maturity. " Expert Systems with Applications, Vol. 32, pp 125-132.