عنوان:
شناسایی درآمد
مقدمه
حسابداری مجموعه ای به هم پیوسته از فرآیندهای شناخت، اندازه گیری و گزارش اطلاعات است به گونه ای که امکان قضاوت و تصمیم گیری آگاهانه اقتصادی و تغییر رفتار یا ادامه رفتار پیشین را نسبت به واحد گزارش کننده برای استفاده کنندگان فراهم سازد. بر اساس دیدگاه برخی صاحب نظران، موضوع ویژه حسابداری و آنچه کلیت اطلاعات صورتهای مالی را به یکدیگر پیوند میدهد، اندازه گیری و گزارش دوره ای سودهایی است که از فعالیتهای اصلی و مستمر موسسه و با به کارگیری مجموعه ای از منابع که از دیدگاه حقوقی با عنوان دارایی و از دیدگاه اقتصادی با عنوان سرمایه شناخته می شود.
تعریف درآمد
ماهیت، اندازه گیری و زمان بندی شناخت درآمد، همواره از مسایل جالب توجه صاحب نظران رشته حسابداری بوده است. در اهمیت این بحث همین بس که برخی صاحب نظران آن را همچون خون جاری در رگ حیات شرکت می پندارند. با وجود این اهمیت، تعریفی واحد در خصوص درآمد ارایه نشده است. در این رابطه رویکردهای مختلفی وجود دارد.
«درآمد عبارت است از افزایش در حقوق صاحبان سهام به جز مواردی که به آورده صاحبان سرمایه مربوط می شود.»
این مفهوم، هر دو گروه «درآمد عملیاتی» و «درآمد غیرعملیاتی» را در بر می گیرد. در حقیقت این استاندارد با محدود کردن تعریف فوق به فعالیت های اصلی و مستمر واحد تجاری، تعریفی مجزا از اصطلاح درآمد عملیاتی ارائه کرده است .
تعریف درآمد بر اساس استاندارد حسابداری ایران
استاندارد بین المللی حسابداری برای تعریف درآمد بر فعالیتهای عملیاتی وانتفاعی واحد تجاری تاکید و آن را بدین گونه تعریف کرده است:
درآمد عبارتست از جریان ناخالص ورود وجه نقد به واحد تجاری یا ایجاد مطالبات یا سایر داراییها برای آن ،که در روال فعالیتهای معمول واحد تجاری از فروش کالا ، ارایه خدمات و استفاده دیگران از منابع واحد تجاری که مولد سود تضمین شده یا بهره ، حق امتیاز و سود سهام باشد ناشی می شود.
تعریف درآمد بر اساس استاندارد بین المللی
درآمد عبارتست ازجریان ورودی یا افزایش داراییهای یک واحد تجاری یا تسویه بدهی ها ( یا ترکیبی از این دو) در سایه تحویل دادن یا تولید کالا، ارایه خدمات یا سایر فعالیت هایی که عملیات اصلی و عمده مستمر واحد تجاری را تشکیل می دهد.
تعریف درآمد بر اساس FASB
انتخاب زمان شناسایی درآمد در رابطه با زمان رویداد فروش به سه عامل زیر بستگی دارد:
1- رجحان محتوای اقتصادی رویداد مورد نظر بر شکل حقوقی معامله
2- قابلیت وصول حساب دریافتنی فروش
3- انتقال قطعی منافع و مخاطرات مالکیت به خریدار
مسایل نظری در خصوص زمان شناسایی درآمد
بر اساس استاندارد حسابداری شماره 3 ایران :
شناسایی درآمد عملیاتی حاصل از فروش کالا مشروط به وجود پنج معیار:
1- انتقال مخاطرات و مزایای عمده مالکیت
2- عدم وجود دخالت مدیریتی مستمر
3- امکان برآورد مبلغ درآمد عملیاتی
4- احتمال ورود جریان منافع اقتصادی مرتبط با معامله فروش به درون واحد تجاری
5- امکان برآورد مخارج مرتبط با کا لای فروش رفته صورت می گیرد.
دیدگاه مراجع مختلف پیرامون زمان شناسایی درآمد
علاوه بر موارد مذکور در استاندارد شماره 3 ایران ، به عدم وجود ابهام قابل ملاحظه نسبت به میزان احتمالی برگشتی های فروش به عنوان شرطی دیگر برای تکمیل فرآیند فروش کالا اشاره می کند.
استاندارد حسابداری بین المللی شماره 18
درآمد و سود شرکت در طول یک دوره به طورعمومی از طریق ارزش مبادله ی داراییها یا بدهیها ی مربوط به مبادله و یا ملاحظه دو عامل :
1- تحقق یافتن یا قابلیت تحقق داشتن
2-کسب شدن ، شناسایی می شود .
بر اساس بیانیه مفهومی شماره 5 FASB
عمده ترین ملاک شناخت درآمد ، تعیین شده از سوی مراجع به شرح زیر است:
الگوهای شناسایی درآمد نسبت به مقطع فروش
1- شناسایی در آمد در دوره فروش
2- شناسایی درآمد پیش از دوره فروش
3- شناسایی درآمد به هنگام اتمام تولید
4- شناسایی درآمد پس از دوره فروش
5- به تعویق انداختن شناسایی تا وقوع رویدادی در آینده
1- شناسایی درآمد در دوره فروش :
روشی است که عموما به کار می رود و شناسایی به روش تعهدی صورت می گیرد.
2- شناسایی درآمد پیش از دوره فروش:
در این الگو تاکید بر محتوای اقتصادی رویداد مورد نظر است که می توان از دو روش زیر استفاده کرد :
الف-روش درصد پیشرفت کار: از این روش در قراردادهای پیمانکاری استفاده می شود.
ب-نسبت عملکرد : از این روش در قراردادهای دراز مدت خدماتی استفاده می شود.
3- شناسایی درآمد به هنگام اتمام تولید:
این روش برای انواع خاصی از کالاها مثل طلا و محصولات زراعی که بی درنگ و به قیمت های اعلام شده قابل فروشند ، به کار می رود.
4- شناسایی درآمد پس از دوره فروش:
هنگامی که اطمینان کافی از قابلیت وصول حساب دریافتنی ناشی از فروش وجود نداشته باشد از این الگو و طبق دو روش زیر استفاده می شود :
الف-روش اقساطی : در این روش بخشی از سود نا خالص فروش به نسبت وجه نقد دریافت شده شنا سایی می شود.
ب-روش بازیافت هزینه : سود ناخالص تنها بعد از باز یافت هزینه فرآورده شناسایی می شود.
5- به تعویق افکندن شناسایی تا وقوع رویدادی در آینده:
هنگامی که انتقال (مخاطرات و منافع مالکیت) به میزانی ناکافی صورت گرفته باشد از این الگو استفاده می شود.
حالتهای ویژه شناسایی درآمد:
1- فروش کالای امانی :
در این حالت تولیدکننده یا عمده فروش کالاهایی را برای (عامل فروش) یا (نماینده ) و یا ( امانت فروش ) ارسال می کند تا وی در قبال دریافت کارمزد کالا را به اشخاص ثالث بفروشد .
2- وا گذاری امتیاز یا فروش حق انحصار:
معامله ای است که در آن واگذارنده امتیاز طبق قرار داد حق عرضه کردن نوع خاص کالا و خدمتی را که با سبک و شیوه و نام و نشان او شهرت یافته است به موسسه دیگری در منطقه جغرافیایی معینی می فروشد .
نتیجه گیری :
سود حسابداری یکی از معیارهای اساسی است که همواره مورد توجه خاص استفاده کنندگان از صورتهای مالی ، اعم از سرمایه گذاران ، بستانکاران و سایر استفاده کنندگان بالقوه و بالفعل قرار داشته است . از این رو صحت محاسبه سود از اهمیتی انکارناپذیر برخوردار است . این امر خود مستلزم شناسایی صحیح درآمدها و هزینه ها به عنوان اجزای تشکیل دهنده سود است . با عنایت به اهمیت درآمد در محاسبه سود متعاقبا تاثیر آن بر تصمیمات استفاده کنندگان از صورتهای مالی در این نوشتار مبانی شناخت درآمد و برخی موارد خاص در این حیطه مورد اشاره قرار گرفته و استانداردهای موضوعه در موارد مذکور به طور مقایسه ای مطرح شد.
بنابر اصل تحقق چنین انتظار می رود که همگونی عمومی در خصوص ملاک های اساسی شناخت درآمد در استانداردهای مختلف وجود داشته باشد. حال آن که در پاره ای موارد تبعیت از استانداردهای مختلف به نتایج مختلف خواهد انجامید. از این رو بررسی دقیق تر ملاکها و رویه های شناخت درآمد به منظور مطابقت استانداردها با این اصل بنیادین ضروری است .
منابع
1- تیموری ماسوله حبیب اله ، شناسایی درآمد ، نشریه شماره 142 تهران 1381
2- کمیته فنی سازمان حسابرسی ، استاندارد های حسابداری 1381
3- همتی حسن ، حسابداری پیشرفته 1 ، تهران انتشارات ترمه1384
با تشکراز توجه شما