رساله طراحی مجموعه سوارکاری

فهرست مطالب
چکیده 10
مقدمه 11
اهمیت و ضرورت انجام پروژه 18
۱- جایگاه ورزش به عنوان نیاز در جامعه کنونی 19
تعریف ورزش و تندرستی 19
چکیده ای از تاریخچه پیوند تن و روان 20
تاثیر ورزش در اجتماعی شدن 21
تاثیر ورزش در شخصیت 22
تاثیر ورزش در اخلاق و رعایت حقوق دیگران 23
تاثیر ورزش در کاهش افسردگی 24
تاثیر ورزش در کاهش اضطراب 26
نقش ورزش در پر کردن اوقات فراغت 27
تاثیر ورزش بر فرهنگ 28
تاثیر ورزش بر حافظه 29
نتیجه گیری 31
۲- اسب، تجارت، صنعت و اشتغال زایی 31
فصل اول: آشنایی با موضوع 42
بخش اول: آشنایی با اسب 44
اسب هایی که اشکال اندام و یا اخلاقی دارند: 44
بد اخلاقی: 45
اسب عصبی: 46
اسب تنبل : 46
اسب کله شق : 47
نامتناسب بودن اندام: 47
نامتناسب بودن گردن: 48
گردن گوزنی : 50
شکل غلط کمر: 51
کمر کوتاه : 51
اسبی که عقبش بلندترازجلوست : 52
کپل های افتاد یا بُز کپل: 52
نقص در پاها: 53
استانداردهای محل نگهداری اسب : 53
محل نگهداری اسب 54
حصار اسب 56
پایه های چوبی و سیم: 56
حصار های الکتریکی: 57
درختچه 57
دیوار 58
حصارهای نامناسب عبارتند از : 58
حصارهای توری 58
سیم خاردار 59
دروازه 59
تغذیه اسب 60
۲- خاستگاه و تکامل اسب ۱ 61
۳- تاریخچه اسب در ایران ۲ 63
اسب سواری در ایران باستان 70
０- اسب در اسلام ۳ 83
نژادهای موجود در ایران ۴ 105
خصوصیات اندام شناسی اسب عرب ایران 107
آشنایی با اسب عرب 110
۵-۲- اسب ترکمن ۵ 112
اصیل ترکمن 114
اصیل انگلیسی (تروبرد Thoroughbred) 115
اصیل انگلیسی (تروبرد) 115
هانوورین(Hanoverian) 116
پیشینهٔ نژاد هانووری 116
ویژگی های اسب هانووری 117
بارب 117
مشخصات فیزیکی این نژاد 117
مشخصات اخلاقی 117
کوارتر(Quarter) 118
کوارتر آمریکایی 118
آپالوسا 118
اسب نژاد تروبرد چیست؟ 118
آپالوسا 126
فالابلا 128
فالابلا 128
شایر(Shire) 128
شایر 129
اصیل اسپانیایی (آندالوزین Andalusian) 129
اصیل اسپانیایی (اَندلسی) 129
فریزین (Friesian) 130
فریزین 130
انگلیسی-عرب 131
انگلیسی-عرب 131
پینت (Paint) 131
پینت 132
بارب (Barb) 132
اسب کاسپین (خزری) 132
جنبه های فنی ورزش های سوارکاری 134
پرش 135
درساژ 136
مسابقات سه روزه 138
درساژ3، استقامت 12، پرش 1. 139
کالسکه رانی: 139
والتیژ 141
استقامت 142
چادرافکنی 142
خش سوم: آشنایی با شاخه های مختلف سوارکاری 149
０- مسابقات اسب دوانی ۱۳ 149
= مسابقات پرش : 149
= مسابقات چوگان : 150
= مسابقات تاخت : 150
درساژ 150
تاریخچه درساژ 152
۲-۳- مسابقات پرش با اسب ۱۵ 156
* پرش با اسب 157
۲-۴- مسابقات استقامت ۱۵ 161
تاریخچه 167
مشخصه های زمین چوگان 169
مدت زمان مسابقه 169
تعداد بازیکنان 170
هدف و قوانین بازی 171
خطاهای ورزش چوگان 171
انواع جریمه های بازی چوگان 172
داوری در چوگان 173
شروع مسابقه چوگان 173
توقف بازی 173
نحوه ثبت امتیازات 174
اسب های چوگان 174
وسائل ضروری اسب در حین مسابقه چوگان 174
وسائل ضروری سوارکار 174
نژاد اسبی بی نظیر به نام پالومینو 175
فصل دوم: بررسی و شناخت وضعیت منطقه از کل به جزء 177
تقسیمات اقلیمی ایران 178
1ـ 182
ایجاد کمیته سوارکاری 251
اهداف ایجاد این کمیته 251
فصل سوم: برنامه فیزیکی 255
۱- تعاریف برخی از فضاهای مورد نیاز ۸۸ 257
استانداردهای طراحی مجموعه سوارکاری 260
ضوابط محل نگهداری اسب 273
مدرسه سوارکاری هوستون فارم 281
مدرسه سوارکاریبراردنگا 286
مرکز سوارکاریتوسکانی 287
فضاهای بخش مسابقات سوارکاری 293
۲-۲-۱- فضاهای پشتیبانی بخش برگزاری مسابقات 294
۲-۳- بخش پرورش اسب 296
مجتمع سوارکاری گنبد کاووس 310
باشگاه سوارکاری آزمون 314
باشگاه سوارکاری سارینا 317
باشگاه سوارکاری عقیق 318
باشگاه سوارکاری کیش 320
شناخت طرح 323
برنامه فیزیکی طرح 323
روند طراحی 325
تحلیل شکل های طرح 326
تحلیل احجام طرح 327
تحلیل سیر کولاسیون طرح 328
تحلیل ورودی طرح 328
تحلیل کلیات طرح 330
ایده های کلی طراحی: 331
تحلیل سازه طرح 331
۲-۱- روند شکل گیری ۲۱۹ 331
تحلیل تاسیسات طرح 334
سیستم گرمایش: 334
سیستم سرمایش: 334
سیستم تهویه: 335
منابع فارسی 338

چکیده :
موضوع این پروژه طراحی یک مجموعه سوارکاری است که در آن فضاهای لازم برای آموزشهای نظری و عملی و نیز نگهداری اسبهای مجموعه و برگزاری مسابقات سوارکاری طراحی شده است این فرآیند نه تنها زمینه باز و بستری مناسب جهت رشد این ورزش در ابعاد اقتصادی علمی و فرهنگی و ورزشی و غیره است، بلکه موجبات نزدیکی و آشتی هرچه بیشتر انسان را با طبیعت و همچنین سلامت روح و جسم و داشتن جامعه ای با نشاط را در عصری که با سرعت به سوی ماشینی شدن حرکت می کند را به همراه دارد که یکی از مهمترین اهداف این پروژه به شمار می آید کوشش در حفظ و احیا اینچنین سرمایه ملی و فرهنگی ارزشمندی نیز از دیگر اهداف این پروژه به شمار می آید از دیگر اهداف این مجموعه ارتقا کیفی در صنعت پرورش اسب می باشد زیرا زمینه های مرتبط با این صنعت بسیار گسترده است و به لحاظ اقتصادی بسیار سودآور و همچنین اشتغال زا می باشد در ادامه به شناخت اسب و نژادهای مختلف آن و خصوصیات رفتاری آن به عنوان یک موجود زنده می پردازیم و همچنین با کاربردها و نیازهای فضایی و تعاریف آن آشنا می شویم و پس از آن که با ادبیات سوارکاری اندکی مانوس شدیم به بررسی پیشینه و سابقه تاریخی آن را از گذشته تا حال در ایران و برخی جوامع کهن مورد بحث قرار می دهیم و بعدا به معرفی فرمها، استانداردها و اصول برنامه ریزی عملکردی در زمینه اسب و سوارکاری و طراحی فضاهای مرتبط با آن می پردازیم پس از آشنایی با مقدمات و پیش نیازها و شناخت نسبی نسبت به موضوع، به ارائه راهکار و مبانی نظری و عقیدتی در غالب طراحی و تامین نیازهای فضایی می پردازیم پس سعی نموده ایم که با خدمت گرفتن از تکنولوژی و امکانات روز محیطی سازمان یافته و مدرن را برای تامین این نیازها و کاربری و عملکردهای مورد نظر فراهم آوریم اما در عین حال نباید فراموش کرد که اسب به عنوان یک موجود با
ارزش و هوشمند و در عین حال با احساس نیاز به محیطی بکر و طبیعتی آرام دارد
مقدمه

سوارکاری به معنای نشستن بر پشت یک اسب و کنترل حرکات آن میباشد. ویژگی این ورزش این است که انسانو مرکب (معمولاً اسب) را متحد می سازد، بنابرین موفقیت اسب و سوارکار به ارتباط و اعتماد و احترامی که آن دو برای یک دیگر قائل اند، بستگی دارد. برای شروع به یادگیری سوارکاری نیاز به هیچ دانش و مهارت قبلی ای نیست، با این حال به دلیل قدرت جسمی و ذهنی که کنترل کردن اسب نیاز دارد، به کودکان زیر ۷ سال توصیه نمی شود.
سوارکاری از ورزش هاییاست که در چند دههٔ اخیر مورد توجه خاصی قرار گرفته است، با این وجود سابقه ای طولانی داشته است و می توان آن را از کهن ترین ورزش ها به شمار آورد. این ورزش امروزه نه تنها به عنوان یک رقابت سالم و مفید، بلکه به عنوان سرگرمی و به منظور گذراندن اوقات فراغت مورد توجه قرار گرفته است، و با این که نسبت به بسیاری از ورزش ها پرهزینه به نظر می رسد، هر ساله تعداد بیشتری طرفدار به سوی خود جلب می کند.
سوارکاری، ورزشی است که شاخه های متعدد و علاقمندان فراوانی دارد. سوارکاری و تماشای مسابقات مربوط به آن برای بسیاری از افراد یک سرگرمی بزرگ محسوب میشود و شامل رشته هایی چون اسب دوانی، چابک سواری، پرش با اسب، چوگان، درساژ) حرکات نمایشی اسبهای تربیت شده(، شکار با اسب، رودیو Rodeo) مسابقه با اسبهای وحشی (، اسب دوانی استقامت و رشته های متعدد و تماشایی دیگر.
برای آشنایی با این ورزشها، بهتر است از معرفی متداول ترین آنها، یعنی اسب دوانی آغاز کنیم :

اسب دوانی
اسب دوانی، رشته ای پر سابقه در سوارکاری است که در طی قرون متمادی اجرا می شده است، ارابه رانی، یک مثال از مسابقات سرعت در زمان روم باستان است. در اساطیر تمدنهای مختلف نیز، به مسابقه با اسب بسیار اشاره شده است و راندن ارابه و داشتن اسبهایی جادویی، از ویژگیهای قهرمانان اسطوره به شمار میرود و خود دلیل موجهی برای اهمیت اسب و سوارکاری در تمدنهای باستانی به شمار میرود.
مهمترین شکل اسب دوانی، چابک سواری با اسبهای اصیل یا thoroughbred racing نام دارد و در بسیاری از کشورهای جهان علاقمندانی دارد.
)لازم به توضیح است که نژاد تروبرد، در اصل نژادی ترکیبی است که از ترکیب اسبهایی با ویژگیهای مشخص چون اندام قوی، سرعت، زیبایی، مقاومت و… به دست آمده اند و متخصصان پرورش آنها، با پرداخت مبالغ گزاف، مادیان یا اسب نر خاصی را برای گرفتن نطفه اجاره میکنند تا کره هایی با مشخصات اصلاح شده به دست بیاورند. (
ارابه رانی تک اسبه نیز در ایالات متحده، کانادا، استرالیا، فرانسه، ایتالیا و اسکاندیناوی تا حدی مورد توجه است. مسابقه اسب دوانی برای اسبهای کوچک و قوی که کوارتر هورس quarter horse نامیده میشوند نیز در ایالات متحده طرفداران بسیاری دارد.
امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، پرورش، اصلاح نژاد و تربیت اسب و همچنین برگزاری و شرکت در مسابقات اسب دوانی یک فعالیت اقتصادی قابل توجه به شمار می آید و جالب است بدانید که صنعت قمار یکی از حامیان بزرگ آن است، زیرا شرط بندی بر روی اسب، یکی از رایج ترین و به نوعی قابل دسترس ترین انواع قمار به شمار میرود و برای گردانندگان این صنعت بسیار سودآور بوده است.
اسبهای استثنایی و خاص، میتوانند در مسابقات برنده میلیونها دلار شوند و فروش نطفه آنها برای اصلاح نژاد، میلیونها دلار به جیب صاحبانشان سرازیر میکند. سبک مسابقه، مسافت تعیین شده و شیوه برگزاری آنها، بسته به کشوری که برنامه در آن اجرا میشود با یکدیگر تفاوت دارند و کشورهای بسیاری هستند که سبکهای متفاوت اسب دوانی در آنها اجرا میشود.

برای مثال در انگلستان، مسابقاتی اجرا میشوند که در آنها از مانع استفاده میشود که یا به شکل پرچین و یا خاکریز هستند و به نام مسابقه ملی شکار (National Hunt racing) شهرت دارند، از طرفی مسابقاتی به نام مسابقه یکنواخت یا مسطح (Flat racing) نیز وجود دارد که در مسافت معینی انجام میگیرد و در آن از هیچ مانعی استفاده نمیشود. انگلستان موطن بسیاری از چابک سواران نام آور بوده است که در میان آنها میتوان به گوردون ریچاردز (Gordon Richards) اشاره نمود.
در ایالات متحده، مسابقات اسبدوانی در زمینهای مسطح خاکی یا چمن برگزار میشود که بیشتر آنها هم از نوع چابک سواری با اسبهای اصیل هستند. مسیرهای دیگر مسابقات شامل پیستهای مسابقات کوارتر هورس و اسبدوانی با مانع هستند که البته گاهی به ترکیبی از این سه نوع هم برمیخوریم. مسابقه با نژادهای خاص مانند مسابقه با اسب عربی، در اندازه های محدودتری به چشم میخورد.

مسابقات اسبدوانی با اسبهای اصیل در مسافتهای مختلف انجام میشود که رایجترین انواع آن 405 فورلانگ معادل 905 متر تا یک و نیم مایل معادل 2414 متر است. پرورش دهندگان اسب با درنظر گرفتن این مسافات، اسبهایی با ترکیب نژتدهای خاص پرورش میدهند که بنا به نوع مسابقه سریع یا مقاوم باشد.
نقطه اوج در مسابقات اسبدوانی آمریکا، به طور سنتی مسابقات اسب دوانی کنتاکی است که همراه با Preakness Stakes و Belmont Stakes، مجموعه Triple Crown را تشکیل میدهند که مسابقات مخصوص اسبهای سه ساله است.
مسابقات چابک سواری تروبرد در آمریکا یک تالار افتخار (Hall of fame) دارد که در آن مجموعه بزرگی از شناسنامه اسبها، چابک سواران و تربیت کنندگان اسب و همچنین عکسها، یادگاریها و وقایع نگارها نگهداری میشود.
با توجه به اینکه توجه علاقمندان سوارکاری و رسانه های خبری بیشتر بر روی موفقیت اسبهای نر در مسابقات و همچنین نژادهای اصیل نر برای اصلاح نژاد متمرکز است، تبلیغات بسیار کمتری بر روی مادیانهای اصیل انجام میگیرد. یکی از این مادیانها، لا ترویین (La Troienne) نام دارد که یکی از باارزش ترین مادیانهای قرن بیستم محسوب میشود و بسیاری از اسبهای قهرمان نژاد تروبرد، از نسل او هستند.
مشهورترین اسب استرالیا فارلپ (Phar Lap) نام دارد که در اصل نیوزیلندی و یک اسب یورتمه رو اصیل و بیار موفق در دهه 60 بود.

در کانادا، مشهورترین اسب، نورترن دنسر (Northern Dancer) نام داشت که پس از برنده شدن در مسابقه کنتاکی و پریکنس (Preakness)، موفقترین اسب و پدر تروبرد نام گرفت . پسر او که نیژینسکی (Nijinsky) دوم نام دارد نیز دارای شهرت فراوانی است.
یک اسب مشهور دیگر، شرگر (Shergar) نام داشت و در ایرلند که به خاطر تاریخ اسبدوانی خود بسیار شهرت دارد، به مقام قهرمانی مسابقات اسبدوانی تروبرد شد. این اسب در 8 فوریه 1983 دزدیده شد و هرگز یافته نشد.
همه اساتید سوارکاری معتقدند که تا سوارکاری هر چقدر هم مستعد اصول و مفاهیم اولیه را به درستی درک نکرده باشد ، نمی تواند ادعا کند که سواری را به درستی آموخته است .
هرگز هیچ بنائی روی ستونهای لرزان پایدار نیست و اسب و سواری که خود به درستی به آنچه انجام می دهند واقف نیستند ، قادر نخواهند بود به استعدادهای نهفته در درون خود پی ببرند . به همین دلیل اصول اولیه حاکم بر سوارکاران و اسب های پر ش را نه روی مانع بلکه باید روی زمین جستجو کرد .
این اصول عبارتند از : آرام ، مستقیم ، به جلو و در نهایت حرکت صحیح روی خط شکسته و قوس ها . که ابتدا در باره این اصول و پس از آن وابسته گان آنها" تعادل و آهنگ حرکت" بحث می کنیم . "گوستاو اشتین برشت" بزرگ استاد ورزشهای سواره آلمان درباره اصول ابتدائی سوارکاری می گوید ، اسب خود را مستقیم به جلو هدایت کنید .

ژنرال "لوت" استاد بلند آوازه فرانسه این اصول را قبول کرده و آرام را بر آن مقدم دانسته ولی می گوید" آرام ، مستقیم به جلو " ، که جزءجزء این اصول ریشه ای به درازای عمر و تجربه این اساتید و و دیگر بزرگان سواری دارد ، قابل بحث ، گفتگو و تفکر هستند. بعنوان مثال ، باید از خود سوال کنیم که ابتدا حرکت اسب روی خط مستقیم مهم تر است یا تمرکز روی اطاعت محض در حرکت به جلو .
در حالیکه این اصل ّ حرکت به جلو و مستقیم بودن ّ جزء اصول جدائی نا پذیرند نمی توان از اسبی که اندامش مستقیم نیست توقع داشت به نحو دلخواه به جلو حرکت کند ، چرا که ّکجی" نقص طبیعی " باعث تخریب روند حرکت موزون و روان به جلو می شود. در واقع می توان منشاء امتناع اسب از حرکت روان و دلخواه به جلو را در کجی ، خصوصیات اخلاقی و ذاتی اسب جستجو کرد و در نظر داشت که مستقیم نگه داشتن بدن اسبی که میل ندارد به جلو حرکت کند هم ، مشکل است . بنا بر این باید قبل از تصمیم گیری بر تقدم و یا تاخر هر یک از این مقوله ، مشخصات اصولی هر یک و ارتباط آنها با یکدیگر را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارداد .
مستقیم بودن : در چه حالی اسب کاملا مستقیم است ؟ به عبارت دیگر ، در چه حالتی تمامی ستون فقرات او روی خط مستقیم قرار گرفته است ؟ تشخیص این حالت برای مشاهده کننده ای روی زمین در حال نظاره اسبی در حال ایست ساده است . یعنی اسب مستقیم است یا در ظاهر این گونه بنظر می رسد که ، چهار پای او روی اضلاع مستطیلی به درستی رسم شده قرار گرفته و وزن او به تساوی روی چهار پایش تقسیم شده باشد.
اما وضعیت اندام اسب زیر پای سوار ، ایستاده یا به هنگام حرکت ، متفاوت است . در حرکت ستون فقرات انحرافی جانبی دارد و در گام های مختلف چگونگی استقرار دنده ها متفاوت هستند . به هر حال اگر در حرکت هر یک از اندامهای حرکتی جانبی روی خطی مستقیم در راستای حرکت قرار داشته باشند ، می توان گفت اسب مستقیم است . در این حالت باید در نظر داشت که عرض کپل اسب از سینه او بیشتر است و چنانچه نظاره گر اسبی باشیم که از روبرو به طرف ما می آید و پاهای جلو ، پاهای عقب را می پوشانند در حالیکه بخش کوچکی از سم پای عقب هم قابل روئیت است ، باید قبول کنیم که اسب مستقیم است.
از طرف دیگر حالت قرارگیری ما روی زین ،ساده ترین روش برای قضاوت درباره مستقیم بودن اسب به شرطی است که : وزن به تساوی روی هر نشیمن تقسیم شده باشد ، نشست سوار کار در عمق زین باشد ، هر ساق به تساوی در طرفین اسب آویخته باشند ، حرکت متساوی و متعادل هر دو کتف اسب قابل روئیت باشد ، سرو گردن اسب مستقیم و درست در وسط اندام سوار ، گوشها مساوی ، مژه غیر قابل روئیت و دستجلوها به طور کامل به تساوی در هر دو دست قرار گرفته باشند. فقط در این حالت است که سوار می تواند قاطعانه اسب را مستقیم براند

اهمیت و ضرورت انجام پروژه

اهمیت ورزش سوارکاری هم از نظر ایجاد نشاط در بین مردم و هم از نظر اقتصادی دیگر از دید علاقمندان به این حرفه پوشیده نبوده ودر چند دهه اخیر صنعت اسب دوانی دنیا به حدی توسعه یافته است که سالانه رقم کلانی از درآمد ملی کشورها از این صنعت کسب می گردد ونگاه مسئولین و همکاری آنها باعث توسعه ورشد تدریجی مجموعه های سوارکاری خواهد شد .
پس از تشکیل هیئت سوارکاری شهرستان زرندیه در اوایل سال ۱۳۸۹ تمامی اهداف وتوان هیئت را جهت فعال نمودن وتشویق سوارکاران ومالکان محترم اسب بکار برده تا با توکل به خداوند متعال وپشتیبانی فرماندار محترم شهرستان زرندیه جناب آقای مهندس نیک منش وهمکاری مسئولین وکلیه اعضای محترم هیئت سوارکاری این ورزش ملی مذهبی جایگاه خود را به سرعت کسب نماید تا بتواند با سیاست های علمی مبنی بر مسائل اقتصادی باعث شناخته شدن شهرستان زنجان وسوارکاران آن در سطح استان گردد .

۱- جایگاه ورزش به عنوان نیاز در جامعه کنونی
در دنیای معاصر ، ورزش به عنوان پدیده ای موثر در همه ی جوامع جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. ارتباط فعالیت های بدنی و ورزش با علوم مختلف زمینه های جدیدی را برای مطالعه ی انسان فرا هم کرده و گستردگی مطالب و مسائل مرتبط با ورزش و تربیت بدنی به حدی است که نیاز به علوم تخصصی و مطالعات ویژه را ایجاد کرده است در این مقاله مطابق با موضوعی که انتخاب شده است بخش روانی و اجتماعی ورزش مور بررسی قرار گرفته و تمامی مطالب ارائه شده جنبه ی کاربردی دارد و تمامی افراد در گرو ه های سنی مختلف می توانند مورد استفاده قرار دهند
تعریف ورزش و تندرستی
"ورزشعبارت است از یک فعالیت نهادینه شده که مستلزم کاربرد نیروی جسمانی شدید با استفاده از مهارت های جسمانی پیچیده به وسیله شرکت کنندگانی است که توسط عوامل درونی و بیرونی تحریک می شوند. این تعریف با فعالیت های ورزشی سازمان یافته ارتباط پیدا می کند " (کوشافر ،۱۳۸۱، ص ۵۸ ) در جوامع اسلامی با توجه به این که کلیه سیاستگذاری ها در خدمت مکتب می باشد ، تربیت بدنی نیز جدا از این اصل کلی نبوده و ضمن این که پی ریزی این علم بر مبنای مسائل جسمانی و فیزیکی است ولی در نهایت وسییله ایست که در کمال و تعالی انسان ها موثر بوده و می تواند گامی در جهت اهداف غایی انسان ها که همان سیر الی الله است بر دارد. (عزیز آبادی فراهانی ،۱۳۷۳ ،ص ۷) "همانطوری که با ورزش قوت جسمانی خودتان را تقویت می کنید ، قوای روحانیتان را هم تهیه و تقویت کنید. همانطوری که کوشش میکنید جسمتان قوی باشد ، کوشش کنید که روحتان هم قوی باشد "(امام خمینی (ره)،۱۳۸۶،ص۲۵۵) از نظر سازمان بهداشت جهانی ،"تندرستی صرفاً نداشتن بیماری و ضعف نیست؛ بلکه منظور از آن سلامتی کامل جسمی ، ذهنی ، اجتماعی و روحی است . در حقیقت دو هدف عمده تندرستی ، به تاخیر انداختن مرگ و از بیماری است" ( گائینی ، ۱۳۸۶ ،ص ۲۷)
چکیده ای از تاریخچه پیوند تن و روان
فیلسوفان در بستر تاریخ همواره درباره دوگانگی یا یک پارچگی تن و روان تردید داشته اند . از شواهد موجود چنین بر می آید که در روزگاران کهن تن و روان را یک پارچه می داشتند .در فرهنگ های نخستین عقیده بر این بود که بیماری از رسوخ ارواح خبیثه در بدن ناشی می شود . باستان شنا سان جمجمه های سوراخ شده از عصر سنگی پیدا کرده اند که به عمد با ابزارهای سنگی سوراخ شده بودند .گمان می رود که انسان های عصر سنگی می خواستند با سوراخ کردن جمجمه ، ارواح خبیثه را از بدن بیمار خارج کنند .
یونانیان از نخستین مردمانی بودند که فرضیه ی جدایی تن و روان را مطرح کردند . آنان به جای آن که بیماری را به ارواح خبیثه نسبت دهند آن را پیامد بر هم خوردن تعادل مایعات بدن می دانستند . بر طبق این فرضیه ،که ابتدا توسط بقراط عنوان شد و جالینوس آن را بسط داد بیماری از برهم خوردن تعادل چهار خلط در بدن ایجاد می شود .این چهار خلط عبارتند از:خون ،سوداء ، صفرا و بلغم.
از این رو درمان بیماری مستلزم برقراری تعادل مجدد بین این چهار خلط بود. از شواهد چنین بر می آید که در این دوران تاثیر عوامل روانی بر بیماری کاملاً نادیده گرفته می شد. در سده های میانه سبب شناسی و درمان بیماری در قلمرو جن شنایس قرار گرفت. علت بیماری را تنبیه خدایان می دانستند و برای درمان آن بیماران را شکنجه و آزار می دادند .
با آغاز دوره رنسانس و انجام پژوهش های پزشکی نظریه برهم خوردن تعادل خلط ها در بدن مردود شناخته شد و نظریه ای به عنوان آسیب شناسی یاخته ای رواج یافت .بر پایه این نظریه آسیب های وارد بر یاخت های بدن عامل کلیه ی بیماری ها به شمار می آمدند .پژوهش های آزمایشگاهی و پیشرفت های روز افزون علم پزشکی در این دوره باعث شدند که توجه این علم به جای روان به عوامل جسمانی معطوف گردد .دانشمندان در تلاش برای در هم شکستن خرافات گذشته ، از نظریه دوگانگی تن و روان قویاً جانبداری کردند اکنون ما شاهد تغییرات زیادی در این شیوه تفکر هستیم .در حاال حاضر دانشمندان معتقدند سلامت جسمی فرد با عوامل روانی و محیط اجتماعی وی در ارتباط است .تن و روان با یکدیگر در تعاملند و هر دو در سلامت و بیماری دخالت دارند. (منشئی ،۱۳۷۶،صص۳و۴)
تاثیر ورزش در اجتماعی شدن
پژوهش های اجتماعی شدن در ورزش با توسعه ی جامعه شناسی ورزش ارتباط مستقیم داشته است .طی دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ برای تبیین جنبه های گوناگون شرکت در فعالیت های ورزشی تلاش بسیاری شده است .اغلب مطالعات اجتماعی شدن در ورزش حول دو مساله متمرکز بوده است .یکی پیشایندهای شرکت در ورزش یعنی اینکه چگونه و تحت چه شرایطی شخص به ورزش رو می آورد و دیگری پیامد های شرکت در ورزش .این دو فرایند را اجتماعی شدن در نقش اجتماعی و اجتماعی شدن از طریق نقش اجتماعی نیز نامیده اند . لذا در اغلب منابع دو عنوان اجتماعی شدن در ورزش و اجتماعی شدن از طریق ورزش به چشم می خورد .در اولی فرد در نقش ورزشی مانند "ورزشکار " اجتماعی می شود و در دومی به یاد گیری نگرش ها ، ارزشها ، مهارت ها و گرایش هایی کلی – مانند جوانمردی ،انضباط – اشاره دارد که تصور می شود در فعالیت های ورزشی حاصل آید .اجتماعی شدن از طریق ورزش عبارت است از تاثیر ورزش بر باورها ، نگرش ها و … .
چنین پنداشته می شود که در درس هایی که از شرکت کردن در ورزش می آموزیم به سایر جنبه های اجتماعی انتقال پذیر است و از این طریق فرد را برای شرکت موفقیت آمیز در آن زمینه ها یاری می دهد .
دانیش اظهار می دارد که کودکان مهارت های ارتباط و تصمیم گیری را با شرکت در ورزش کسب می کنند . (عبدلی ، ۱۳۸۶ ،صص ۱۳۶و ۱۳۹ ) تربیت بدنی در قبول مسولیت برای پرورش و القای ارزش های اجتماعی در افراد جامعه خصوصاً دانش آموزان مدارس سهیم بوده و به عنوان عاملی در جهت تقویت ارزش های اجتماعی و رفتار های مطلوب انسانی موثر است .(عزیز آبادی فراهانی ، ۱۳۷۳ ،ص ۱۱ ) اهتمام به موضوع اجتماعی شدن و رابطه ی آن با ورزش زمانی به اوج خود رسید که سمیناری بین المللی با موضوع " اجتماعی شدن از طریق ورزش" بر پا شد این سمینار که در سال ۱۹۷۱ در کانادا برگزار گردید به این نتیجه رسید که فرهنگ بدنی عاملی مهم در اجتماعی شدن فرد می باشد .(انور الخلولی ،۱۳۸۳ ،ص۲۰۰ ) به عقیده ی راجر کایو آ "تمدن فقط در سایه برتری و ارزش والای قهرمانی یعنی بازی رقابت آمیز و مسابقه ای که سر چشمه ی دموکراسی و حکومت مردم بر مردم است به وجود آمده است. " (توماس ،۱۳۷۰ ،ص ۹۳ ) روند اجتماعی شدن کودکان با فعالیت های اولیه ورزشی آنان آغاز میشود و موجبات رشد و تکامل حرکتی در دوره کودکی و مشارکت ورزشی آنان در سال های بعد را فرا هم می کند .(ام .هی وود ،۱۳۸۷،ص۴۷۴ )
تاثیر ورزش در شخصیت
شخصیت اجتماعی بیان کننده ی رشد صحیح و طبیعی روانی افراد است . چنانچه تربیت بدنی در یک جامعه مطابق با اصول این علم در نظر باشد ، افراد ورزشکار را از فرد گرایی و خود محوری خارج کرده و رشد روحیات طبیعی را در فرد بهبود می بخشد که در نتیجه شکوفا شدن این استعداد، فرد باسایر افراد اجتماع آسانتر ارتباط بر قرار کرده و در کنار آنها زندگی می نماید .(عزیز آبادی فراهانی ،۱۳۷۳،ص ۲۰ ) جرج کلی از روانشناسان معروف ، "شخصیت را روش و شیوه خاص هر فردی در جستجو برای پیدا کردن و تفسیر معنای زندگی تعریف می کند ." مطالعات انجام یافته نشان می دهد که ورزشکاران و قهرمانان ،با شهامت و فدا کار می باشند و بر اراده خود تسلط دارند .(کوشافر، ۱۳۸۱ ،صص۱۷۱و۱۷۲ ) بازی و ورزش پیوند تنگاتنگی با رشد و تکامل شخصیت کودک دارند و آن را به مرحله نضج و آگاهی اجتماعی می رسانند . پژوهشگران تحقیقات فراوانی پیرامون نقش بازی وگیم ها در اجتماعی شدن و همچنین درباره این مساله به انجام رسانده اند که چگونه فعالیت های بدنی ،روی هم رفته در تکوین تصویر روشنی از بدن در ذهن کودک ،که به تصویر بدن معروف است ،تاثیر می گذارد .تصویری که مفهوم خود بدنی و در نتیجه مفهوم خود پنداره بر پایه ی آن استوار است و نخستین خشت بنای شخصیت کودک به شمار می آید .فعالیت حرکتی عموماً فرصت پر باری برای خود شکوفایی کودک فرا هم می آورند . کودک در ضمن پرداختن به بازی تجربه های پیروزی و شکست را از سر می گذراند و این تجربه ها در گسترش تصورات او و پیوند دادن مفاهیم و اهداف و چشم انداز های وی با واقعیت خویش تاثیر می گذارد و ادراک واقع بینانه و غیر مبالغه آمیز او از حدود و توانایی های جسمش را افزایش می دهد که این خود ، شخصیت اجتماعی او را نضج می دهد و به وی اعتماد به نفس می بخشد و باعث دور شدنش از خصلت هایی چون خود شیفتگی و غرور می گردد بی آنکه از ارزش او چه در برابر خودش چه در برابر دیگران چیزی بکاهد.(انور الخلولی ، ۱۳۸۳ ،صص ۸۲و ۸۳) دیدگاهی نیز اعتقاد دارد که ورزش به عنوان واسطه و عامل ارتباط بین فرد با خودش یا دیگران است. این شناخت چند جنبه ای می تواند در ساز گاریهای اجتماعی و شخصیت دخیل باشد .درباره ارتباط ورزش با صفات شخصیتی ، آیزاک با گرد آوری لیست مهمی از نتایج تحقیقات ورزش و شخصیت بیان کرد که سه زمینه خوب از شخصیت در رابطه با ورزش از قبیل برون گرایی ، روان رنجوری و سایکوتیسم وجود دارد و برخی از صفات ،حالات و خلق و خوی ارتباط خوبی با رفتار ورزشی دارند.وی می گوید: " تغییرات ناشی از ورزش در شخصیت به تدریج و آهسته و پس از سالها روی می دهد ،زیرا ورزش اعمال سیستم عصبی سمپاتیک ،انتظارات و ارزش ها را تغییر می دهد. " (عبدلی ،۱۳۸۶ ،صص۶۰ و ۶۱)
تاثیر ورزش در اخلاق و رعایت حقوق دیگران
چون برنامه های تربیت بدنی امکان و شرایطی دارد که شخصیت و ماهیت افراد بروز می کند و آشکار می گردد لذا رفتار و اعمال ناشایسته شناخته می شود و جایگزینی خصایص انسانی و رعایت قوانین صورت می گیرد .بدین گونه هر فرد می تواند از احترام لازم در بین دسته و جامعه خود برخوردار گردد.این ارتباط مطلوب شکل گرفته و به صورت اخلاق در آمده و به قلمرو های خارج نیز انتقال یافته و مشاهده می شود .(کوشافر،۱۳۸۱،ص۶۸ )
هربرت رید اغراق نکرده است آنجا که می گوید : "من کاملاً موافقم که تربیت ورزشی تا حدی به پرورش اراده می انجامد .همچنین از این که در مدارس ما زمانی را به بازیها اختصاص می دهند متاسف نیستم ،بلکه بر عکس ،این زمان تنها زمانیست که به بهترین وجه می گذرد … اخلاق ورزشی روحیه تیمی و گروهی ،به سنتی ،در کنار دیگر سنت های اجتماعی ، تبدیل شده است ." (انور الخلولی ، ۱۳۸۳ ،ص ۸۰ ) انتقال و کاربرد آموخته های اجتماعی ورزش ها و انعکاس این رفتار های آموخته شده فرد را برای زندگی در گروه آماده تر می سازد .تجربه اجتماعی کسب شده از راه فعالیت های گروهی تربیت بدنی در حل مسائل اجتماعی بسیار مفید می باشد .تصمیم گیری های منطقی ، قضاوت های اخلاقی و تجربه آنها در میادین ورزشی قابل انتقال به زندگی هستند . تقلید از مربیان و رهبران در گفتار و کردار که مورد احترام شرکت کنندگان در فعالیت های ورزشی هستند باعث ایجادصفات برجسته و مطلوب در ورزشکاران و دانش آموزان می گردد .کنترل احساسات ،احترام به قوانین ،رعایت منافع جمعی از جمله عاداتی هستند که در ورزش امکان آموزش آنها موجود است .اغلب ورزشکاران اذعان دارند که فلسفه زندگی مربیان و طرز رفتار آنها در زندگی اجتماعی و اخلاقی این گروه موثر بوده ، زیرا آنان در موقعیت بهتری برای الگو برداری قرار دارند .تربیت اخلاقی ورزشکاران از رفتار مربیان نشات می گیرد پس مربیان با اعتماد به کار و نقش خود لازم است اصول انسانی و اخلاقی را رعایت کنند . (کوشافر ،۱۳۸۱ ،ص ۱۷۷ ) از آنجا که انجام مهارت های ورزشی طبق قوانین و مقررات خاص هر رشته اجرا می گردد و رعایت مقررات بازی برای کلیه بازیکنان الزامی می باشد ،در نتیجه ، بازی موقعیتی است برای آموزش رعایت مقررات و قرار داد های اجتماعی ،خصوصاً برای کودکان که درسنین اولیه با مقررات اجتماعی درگیر نیستند اثرات کاربردی را به همراه دارد.(عزیز آبادی فراهانی ،۱۳۷۳، ص ۲۰ )
تاثیر ورزش در کاهش افسردگی
به عقیده ی محققین ،ورزش باعث شادی و نشاط و بالا بردن اعتماد به نفس می گردد زیرا افراد افسرده یا اعتماد به نفس ندارند یا میزان آن در انان بسیار پایین است . ورزش احساس رضایت باطنی شخص را بالا برده و فرد حس می کند که به موقعیت هایی دست یافته است . (فراهانی ،۱۳۸۶ ) ورزش در درمان بسیاری از بیماری ها از جمله افسردگی تاثیر به سزایی دارد. ۳۰ دقیقه ورزش در روز می تواند آثار افسردگی به اندازه ی برخی روش های روانی- درمانی و داروهای ضد افسردگی کاهش دهد .به گزارش پایگاه اینترنتی مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس ،بررسی روان پزشکان نشان می دهد روزانه ۳۰ تا ۳۵ دقیقه ورزش می تواند آثار و عوارض افسردگی تا نصف کاهش دهد و این کار برابر با تاثیر روش های درمانی متداول و مصرف برخی داروهای افسردگی می باشد.
روانپزشکان قصد دارند با استفاده از نتایج این تحقیق شیوه ای مختلط از روش های روان درمانی و ورزش را برای درمان افسردگی ابداع کنند .(سایت تبیان،۱۳۸۸) فواید ورزش در بهبود افسردگی به طور فهرست وار ارائه می -شود :
۱-احساس کاهش قابل ملاحضه ی غم واندوه
۲-افزایش اعتماد به نفس
۳-ایجاد احساس موفقیت
۴-افزایش خلاقیت های فردی (رضوانی ، ۱۳۸۷)
در یکی از جالبترین تحقیقات کلینیکی مشخص شده است که ورزش نه تنها در معالجه افسردگی بسیار موثر است بلکه نقش به سزایی در جلوگیری از بازگشت این بیماری دارد و با توقف انجام حرکات ورزشی خطر بروز علایم افسردگی افزایش چشم گیری خواهد داشت . به گفته یکی از روانشناسان مهم نیست که افراد افسرده به چه میزان ورزش می کنند بلکه مهم این است که به طور مرتب روزانه وقتی را برای این امر اختصاص دهند.(سایت پارس نایس ،۱۳۸۸ )
تاثیر ورزش در کاهش اضطراب
استرس هنگامی رخ می دهد که فرد احساس کند بین قابلیت های فردی خود و آن چه در یک موقعیت خاص لازم است توازن وجود ندارد ،در عین حال پیامد عمل نیز مبهم باشد .( س .رابرتس و همکاران ، ۱۳۸۲ ،ص ۱۱۶)
در زمانی که احساس نگرانی و اضطراب پیش می آید انسان باید به کار و فعالیتی مشغول شود چون معمولاً ذهن انسان در یک لحظه نمی تواند به چند موضوع متفاوت فکر کند .دراین میان هر قدر کار و فعالیت حالت سرگرم کنندگی بیشتری داشته باشد موثر تر خواهد بود . این عمل باعث خواهد شد راحتتر با افکار اضطراب زا مبارزه کند . در واقع خواهیم توانست ذهن خود را از درگیر شدن با افکار منفی منحرف کنیم.در این خصوص ورزش کردن باعث خواهد شد فرد در مواجه با شرایط اضطراب زا خونسردی و آرامش بیشتری داشته باشد . تحقیقات کارشناسان نشان میدهد که ورزش تاثیرات فیزیولوژیکی بر بدن دارد که این تاثیرات فیزیو لوژیک فراهم کننده آرامش در افراد هستند .( پناهی ، ۱۳۸۸ ) در دنیای امروزه دانستن راه و روش زندگی و پیشرفت عملاً بدون استرس امکان پذیر نیست و در بین جوامع بشر به صورت قانون در آمده است . نظام پیچیده ی کنونی ما چنان است که دستگاه عصبی ما در طی روز دائماً از سوی تکان های استرس زای کوچک و بزرگ بسیار زیاد ی بمباران می شود و دستگاه های عصبی- عضلانی ما دائماً در حالت تنش به سر می برند . در نتیجه استرس یکی از عمومی ترین مشکلاتی است که افراد با آن روبرو هستند . و از آنجایی که امروزه مساله سالم زیستن و رابطه ی آن با فعالیت های بدنی اهمیتی اساسی یافته است ، تمرین و ورزش یکی از ساده ترین ابزار هایی است که استرس را کنترل می کند . ما می دانیم که ورزش مداوم بدنی در صورتی که به درستی انجام شود و با بیماری شخص در تضاد نباشد در نگهداری سلامت جسم و روان و بهزیستی فرد و پیشگیری از بسیاری از بیماری ها ، یکی از مهم ترین عوامل به شمار می رود . و این واقعیتی است که فعالیت بدنی ، استرس عاطفی را به طور موثر می نشاند و بسیاری از پیامدهای نا خوشایند آن را خنثی می کند اگر چه ورزش مشکلات کاری را حل نمی کند و یا وقتی در ترافیک قرار گرفته ایم کار پلیس راهنمایی و رانندگی را انجام نمی دهد و راه را برای ما باز نمی کند مطمئناً به دلیل فعل و انفعالاتی که در بدن صورت می گیرد به ما کمک می کند که از عهده فشار روحی بر آییم و از تبدیل آن به یک مساله مزمن جلوگیری کنیم ( سایت وگاب ، ۱۳۸۸ ) .
نقش ورزش در پر کردن اوقات فراغت
فراغت شامل فعالیت هایی جدا از اجبار های شغلی ، خانوادگی و اجتماعی است که در آن فرد فقط به میل خود عمل می کند . در نتیجه فراغت ، کار یا بی کاری نیست ، بلکه یک تجربه با ارزش زندگی است و به قول ارسطو ،فراغت جدیترین مشغله انسان است (جمشیدی، ۱۳۸۷ ) . دکتر ناش در کتاب فلسفه ی تفریحات سالم و اوقات فراغت را آن بخش از زندگی تعریف می کند که " شخص کار موظف و تکالیف دینی و اجتماعی خود را انجام دارده و در خواب نیست ". بنا براین شامل ساعتی است که با تفریحات و ورزش سپری می کند . در فراغت اندکی که امروزه میسر و ممکن است اجرای برنامه های مناسب تفریحی ورزشی برای تلطیف زندگی ، کاستن از فشارهای زندگی ماشینی ، ارضای غرایز و تمایلات ذاتی ، تامین سلامت جسمانی و روانی ضرورت دارد . این امر مورد توجه برنامه ریزان تعلیم و تربیت بوده و از هفت بند اهداف تعلیم و تربیت در بند ششم : استفاده صحیح از اوقات فراغت جایگاه پیدا کرده و آموزش های لازم نظری و عملی در مدارس صورت می پذیرد (کوشافر ،۱۳۸۱ ، ص ۸۹ ).یکی از روش هایی که می تواند اوقات فراغت افراد جامعه را زیر پوشش قرار دهد و بسیاری از ضعف ها و کمبود های جسمانی و روانی را رفع و درمان کند ، ورزش و تفریحات سالم است . تربیت بدنی و ورزش گذشته از جبران ضعف ها و حفظ تندرستی ، افراد را برای زندگی ، تلاش و اهداف مشترک آماده می سازد . استفاده از بازی در اوقات فراغت فرصتی برای پیشرفت فرد فرا هم می نماید ( جمشیدی ، ۱۳۸۷ ) . فراغت همیشگی انسان را گرفتار بی حو صلگی و دلتنگی می سازد .انسان بی کار فرصت پیدا می کند که خاطرات گذشته را تجدید کند و در غم و اندوه گرفتار شود یا به آینده فکر کند و دچار دلهره و اضطراب شود . تربیت بدنی در رفع این عوارض سهیم است و عامل موثری برای مبارزه با بیحوصلگی و پر کردن اوقات فراغت فرد می باشد (عزیز آبادی فراهانی ، ۱۳۷۳ ، صص ۲۵ و ۲۶ ) . ورزش بعنوان یکی از روش های گذران اوقات فراغت در جذب ارزش های فرهنگی موثر است . در ورزش های گروهی بازیکن تلاش می کند تا برای جذب بهتر درگروه ، رضایت سایر بازیکنان را به دست آورد و از این طریق ملاک ها ی سازگاری در جمع را در خود ایجاد نماید . از دیدگاه جامعه شناسی ، گذران اوقات فراغت با ورزش از غیر پویا شدن و به انحراف رفتن توانایی های افراد جامعه به ویژه جوانان جلوگیری می کند و در مقابل ، قابلیت تولید و بهره وری آنها در قالب های مختلف اجتماعی و اقتصادی را هر چه بیشتر تقویت می نماید ( عبدلی، ۱۳۸۶ ، ص ۱۸۰ ) .
به طور کلی ورزش در تمام دوران زندگی انسان ها حائز اهمیت است ولی چون مبنای تربیت جسمی و روحی در سنین جوانی گذاشته می شود باید اهمیت بیشتری در این دوران برای ورزش قائل بود . ورزش علاوه بر آن که موجب می شود جوانان سرگرمی مناسبی برای گذران اوقات فراغت خود داشته باشند در نامین سلامت جسمی و روحی آنان تاثیر بسزایی دارد . بسیاری از آثار نامطلوب محیط اجتماعی ، اقتصادی وضع خانوادگی، وراثت و نظایر آن با استفاده از ورزش می تواند کاهش یابد یا حتی به طور کلی از میان برود .تربیت بدنی و ورزش اگر به طور اصولی و بر اساس یک برنامه منظم و صحیح استفاده شود در تحقق بسیاری از نیاز های مهم دروران جوانی ، شناخت زندگی سالم اجتماعی و اصلاح یا جلو گیری از رفتار های انحرافی نقش موثری می تواند داشته باشد (قنایی ، ۱۳۸۷ ) .
تاثیر ورزش بر فرهنگ
" فرهنگ را می توان به عنوان مجموع ویژگی های رفتاری و عقیدتی اکتسابی اعضای یک جامعه خاص تعریف کرد واژه تعیین کننده در این تعریف همان واژه اکتسابی است " ( کوئن ، ۱۳۸۶ ،ص ۳۹) ورزش بخش مهمی از فرهنگ ملل در جهان معاصر است بحث های محافل گوناگون ، سر فصل روزنامه ها ، برنامه های رادیوئی و تلویزیونی جایگاه آن را روشن ساخته است . اعلام موفقیت در مسابقات ملی و بین المللی میلیون ها نفر را شاد و و شکست در برنامه ها مردم را غمگین و خشمگین می سازد . جلب میلیون ها نفر تماشاچی به استادیوم ها ،تبلیغات تجاری در کنار و خلال مسابقات ، حمایت تماشا گران و استقبال آنان از تیم های مورد علاقه در کمک به بالا بردن استعداد ها و ارائه ی مطلوب و موزون حرکت ها و فعالیت های ورزشی موثر می باشد .( کوشافر ، ۱۳۸۱ ، ص ۱۶۷ ) . ورزش ، تمرین تفکر واقع گرایانه و پرهیز از تفکر ذهنگرایانه است . با ورود ورزش به فرهنگ ایده آلیست این تفکر به نفع فرهنگ رئالیست رنگ می بازد. ابعاد غیر مادی فرهنگنظیر اعتقادات ، آداب و رسوم و ارزش و نیز ابعاد مادی فرهنگ نظیر معماری و تکنولوژی ،تحت تاثیر ورزش وارد سیر تکاملی می شوند . یکی از جلوه های غیر مادی فرهنگ ، جایگاه زن در جامعه است . در جهان ورزش تجلی آزادی زن از قیومیت مرد مشاهده می شود . پس از تربیت ورزشی زن به عنوان یک انسان شجاع و سرسخت به جامعه باز می گردد (خزایی ، ۱۳۸۸ ) .
تاثیر ورزش بر حافظه
مدت هاست که فواید ورزش برای قلب و عروق شناخته شده است . اما امروزه مشخص شده است که ورزش برای همه ی بدن حتی مغز سودمند است . ورزش جریان خون را در کل بدن افزایش می دهد و بالطبع جریان خون در مغز نیز افزایش می یابد . به نظر می رسد افزایش جریان خون در مغز فرایند از دست رفتن بافت سلولی مغز را که در حدود ۴۰ سالگی شروع می شود کند می کند. محققان هنوز مطمئن نیستندکه میزان مورد نیاز ورزش برای بهتر شدن حافظه چقدر است ، اما چیزی که می دانیم این است که حتی مقدار بسیار کمی ورزش و فعالیت فیزیکی می تواند به بهتر شدن حافظه شما کمک کند و این تاثیر وقتی بیشتر میشود مرتباً و حداقل سه بار در هفته ورزش کنید ( ترکمان ،۱۳۸۸ )تحقیقات دکتر هیتر .س.اولیف در دانشگاه علوم تندرستی اورگان در آمریکا نشان داد سالمندانی که یک برنامه تمرینی شامل راه رفتن سریع بر روی نوار گردان را سه بار در هفته و به مدت یک ساعت ، در طول چهار ماه انجام می- دادند حافظه وزمان واکنش آنها ،بهبود یافته بود . تحقیقات بیشتر نشان داد که آهسته دویدن ، راهپیمایی دوچرخه سواری و حرکات موزون نیز مانند راه رفتن سریع موجب بهبود حافظه و زمان واکنش در سالمندان می شود . پژوهشگران همچنین دریافتند سالمندانی که در یک برنامه تمرینی ، قدرتی و انعطافی به مدت یک ساعت ۳ بار در هفته و در طول ۴ ماه شرکت کردند عملکردشان در اجرای آزمون های حافظه بهبود یافت . اگر چه این گونه بهبود حافظه بیشتر در سالمندانی که تمرین های هوازی انجام می دهند رخ می دهد اما تحقیقات بیشتر نشان داده است که هیچ تمرین ورزشی نسبت به تمرین های ورزشی دیگر از لحاظ تاثیر بر حافظه برتری ندارد . به عبارت دیگر بین ورزش های مختلف از حیث تاثیر بر حافظه تفاوت معنی داری مشاهده نمی شود ( اچ. ویلمور وال . کاستیل ، ۱۳۸۶ ، صص۲۴۱ و۲۴۲ ).در نتیجه تمرین های ورزشی مداوم میزان جریان خون در مغز افزایش می یابد افزایش جریان خون موجب اکسیژن رسانی وتغذیه بهتر نرون های مغز شده و از تنگ شدن عروق مغز جلوگیری می کند . این تاثیرات خود موجب پیشگیری از فراموش و زوال توانمندی های ذهنی درسالمندی می شود . تمرین های ورزشی همچنین موجب آزاد سازی نوعی فاکتور رشد به نام B.D.N.F می شود که می تواند نرون ها را درمقابل آسیب وصدمه مقاوم نمودو از بروز بیماری های آلزایمر و پارکینسون تا حدودی جلوگیری کند ( دانغیان ، ۱۳۸۸)

نتیجه گیری
ورزش و فعالیت بدنی در صورتی که به صورت منظم و مستمر صورت گیرد آثار مفیدی در فرد برجای می گذارد . آثار اجتماعی و روانی ورزش در فرد عبارت است از: کمک به فرد در جریان اجتماعی شدن و سازگاری با محیط ، کمک به فرد درتکامل شخصیت مناسب ، پر کردن اوقات فراغت و جلوگیری از انحرافت اجتماعی به خصوص در دوران جوانی ،تصحیح و تکمیل اخلاق مناسب و آماده کردن فرد برای رعایت حقوق دیگران ،کمک به فرد در جریان فرهنگ سازی و داشتن فرهنگی مناسب . همچنین هنگام ورزش با توجه به فعل و انفعالاتی که در بدن صورت می گیرد بیماریهایی از قبیل : افسردگی ، اضطراب و استرس ،آلزایمر که در طول عمر به سراغ آدمی می آیند به تدریج از میان می رون

۲- اسب، تجارت، صنعت و اشتغال زایی
* صنعت اسب در دنیا همیشه یکی از صنایع پول ساز با گردش مالی بالا بوده است چون از یک سو افراد بسیاری به نگهداری و پرورش اسب علاقه مند بوده اند و در آن سرمایه گذاری کرده اند و کم کم آن را به شکل اقتصادی در آورده اند و برای آن با تبلیغات و رسانه های جمعی بازار ایجاد کرده اند که این بازار به سرعت به سمت حرفه ای شدن پیش می رود و از سوی دیگر دولت ها همیشه در حال گسترش فعالیت های مرتبط با اسب بوده اند از دو منظر؛ یکی سرگرمی و دیگری اشتغالزاصنعت اسب در دنیا همیشه یکی از صنایع پول ساز با گردش مالی بالا بوده است چون از یک سو افراد بسیاری به نگهداری و پرورش اسب علاقه مند بوده اند و در آن سرمایه گذاری کرده اند و کم کم آن را به شکل اقتصادی در آورده اند و برای آن با تبلیغات و رسانه های جمعی بازار ایجاد کرده اند که این بازار به سرعت به سمت حرفه ای شدن پیش می رود و از سوی دیگر دولت ها همیشه در حال گسترش فعالیت های مرتبط با اسب بوده اند از دو منظر؛ یکی سرگرمی و دیگری اشتغالزایی.
جنبه سرگرمی گاه استفاده های سیاسی نیز در بر داشته است بدین صورت که با ایجاد مسابقات و کمک به تولید و ایجاد رقابت بین تولید کنندگان از اسب به عنوان یک ابزار ساده و کم هزینه برای سرگرم کردن مردم استفاده کرده است. و از دیدگاه دیگر بخش اشتغالزایی ، صنعت اسب یکی از صنایع بسیار اشتغالزا است از تولید تا نگهداری و آموزش اسب برای مسابقات و خدمات وابسته و تولید لوازم سوارکاری که هنوز به صورت دستی تولید می شوند و فروش بالایی هم دارند. البته این بدان معنی نیست که نباید با تکنولوژی در تولید پیش رفت.
در این مقاله به بررسی وضعیت اقتصادی کشورهای آمریکا و روسیه که دو کشور مهم و تاثیرگذار در زمینه مرتبط با بازار و اشتغال اسب هستند پرداخته می شود تا در فرصتی دیگر به این مهم پرداخته شود که چرا با وجود سفارشات موکد دینی به ورزش اسب سواری، این ورزش و صنعت وابسته به آن چندان جدی گرفته نمی شود.
ایالات متحده آمریکا
یکی از غول های صنعت اسب در تمام زمینه ها از آموزش ، پرورش ، صادرات تا برگزاری تورهای اسبی و استفاده غذایی از اسب آمریکا است.
در آمریکا نگاه به اسب مثل تمام صنایع دیگر کاملا اقتصادی است و بنابراین برای رشد و جذب سرمایه گذار و پیشرفت نیاز به رشد مداوم دارد و به راحتی از صنایع مورد نیاز برای رشد استفاده و پویایی خود را حفظ می کند و برخورد با این صنعت کاملا حرفه ای است و تولید کننده و دیگر قسمت ها شغل های جداگانه تخصصی به حساب می آیند که دارای رشته دانشگاهی در سطوح بالا هستند چون اگر صنعت به شکل حرفه ای پیش نرود در رقابت با اروپا بازار را از دست می دهد و زیان ده می شود.
گردش مالی سالانه کالاها و خدمات صنعت اسب آمریکا بیش از 3/25 میلیارد دلار بوده و مبلغ 1/112 ملیارد دلار تولید ناخالص داخلی آمریکا از صنعت اسب است. که شامل کورس ، مسابقات زیبایی و استفاده تفریحی و ورزشی از اسب است. که هریک حدود 25 درصد از کل را در بر می گیرد.
در آمارگیری سال 1996 تعداد کل اسبان موجود در آمریکا 7 میلیون بوده که 725000 در صنعت کورس مشغول به فعالیت بوده اند.1900000 اسب در مسابقات حرفه ای پرش و درساژ؛ 2900000 در استفاده های تفریحی از اسب و 120000 اسب در چوگان، سواری وسترن ، تورهای اسبی و اسب های پلیس و سواره نظام و مابقی در اصطبل های شخصی و در یک سال حدود 40000 اسب وارد آمریکا شده است.
در آمریکا زیر ساخت های مرتبط با صنعت اسب و همچنین صنایع پائین دستی مرتبط نیز رشد خوبی داشته اند.
مشتری یابی: بزرگ ترین شبکه بازاریابی صنعت اسب که شامل مجله های با موضوع اسب و خبرنامه ها و وب سایت های مرتبط با تبلیغات و فروش در ایالات متحده به چاپ می رسد و روزانه افراد جدیدی را به سرمایه گذاری در این صنعت ترغیب می کند.
روسیه
روسیه با داشتن نژادهای آخال تکه ، کاباردین ، ارلف ، تراکنر ، عرب و نژادهای سنگین بومی خود عمده فعالیت خود را روی نژاد آخال تکه متمرکز کرده و در پروسه 30 ساله توانسته اسبان خاصی را تولید کند و به عنوان یک محصول تجاری که انحصار مالکیت آن را دارد به دنیا با قیمت های بسیار گزاف به فروش برساند و در اینترنت و کتاب های گوناگون اسب های آخال تکه را اسب ترکمن معرفی می کند و به دنیا قبولانده که چیزی که خود معرفی می کند اصیل است و اسب های ترکمن دیگری که در ایران در یا جاهای دیگر تولید می شوند نژاد بومی آن کشور است و نه اسب ترکمن و در این راستا مدعی داشتن کتاب تبارنامه بین المللی نیز هست. و این در حالی است که 30 درصد جمعیت اسب ترکمن دنیا به صورت طبیعی در ایران زندگی می کند. و این حق ایران است که در تصمیمات مربوط به کتاب تبارنامه بین المللی شرکت داشته باشد و گرنه اگر این تصمیم عملی شود رسما اسبان ترکمن ایران هیچ ارزش بین المللی نخواهند داشت و فراموش خواهند شد.
نتیجه تولیدات سال های قبل که از لحاظ کیفیت بسیار شاخص بودند به کشورهای مثل آلمان و لهستان برده می شود و با امتزاج با نسل های بعدی اسب عرب اسب هایی تولید می شوند که از لحاظ قدرت و زیبایی در مسابقات، قهرمان دنیا می شوند و امروزه تقریبا در بیشتر قهرمانان دنیا رد پایی از خون عرب روسی دیده می شود، ولی روسیه هیچ حضور تاثیرگذاری در مسابقات زیبایی اسب عرب ندارد.
در روسیه سالانه یک نمایشگاه بین المللی اسب توسط وزارت کشاورزی در 17 شاخه برگزار می شود که شامل تمام صنایع مرتبط با اسب و نمایش زیبایی اسبان است و شرکت کنندگانی از سراسر دنیا نیز در آن شرکت می کنند.
همچنین در روسیه تعداد 4 مجله و چند وب سایت قوی نیز در زمینه بازاریابی و معرفی تولیدات و خدمات مرتبط با اسب نیز فعال هستند
*
" آثاری از اسب های ترکمن تا چهار صد سال قبل از میلاد مسیح در گورستان های اقوام سکائی در پازیریک در کوه های آلتائی بدست آمده که نشان می دهد در ۴۰۰سال قبل از میلاد مسیح نیز اسب های ترکمن را مانند زمان کنونی با نمد می پیچیدند.

اسب های لاغر اندام و بلند بالای ترکمن در این گورستان ها همراه با اربابان وخادمین خود دفن شده و اسب های ضعیف را نیز کشته وبا این اسب های اصیل به خاک می سپردند و بر آن عـقـیده بودند که خادمین نیز سوار بر این اسب ها پست تر شده، همراه سروران خود به اتفاق اسب های اصیل به آسمان ها خواهند رفت.

امپراطوران سلسله ی " هان" در چین عاشق این اسب های لاغر اندام و کشیده ی ترکمن بوده و آن ها را اسب های آسمانی می نامیدند. به همین دلیل لشکریان خود را برای گرفتن این اسب ها نزد خوانین تراکمه می فرستادند که با یا به عـنوان امانت گرفته یا خریده واگر میسر نبود به سرقت می بردند. بدین منوال تا بالاخره قراردادی بین طرفین بسته شد که هر ساله تعداد سی راس از این اسب ها به امپراطور چین داده شود. در سپاه داریوش هخامنشی سی هزار اسب ترکمن موجود بوده است."

اسب ترکمن در دو مقطع از تاریخ شد یدا از دست حکام ضربه خورده است یکی در دوره ی نادر شاه افشار که اسب های ترکمنی با سیلمی های عرب ترکیب و نژاد جدیدی به نام چناران به وجود می آید. در این مورد در کتاب تبار نامه اسب ترکمن آمده است: " یکی دیگر از تیره های اسب ترکمن، چناران است که این اسب وسیله ی نادر شاه برای لشکر کشی و سواره نظام ایران به منظور تصرف هندوستان به وجود آورده شده است. برای رسیدن به هندوستان راه های طولانی وطاقت فرسا در پیش لشکریان ایران بوده و برای طی این مسیر احتیاج به یک مرکبی بود که قادر باشد این مشکل را حل کند به این منظور طبق دستور نادر شاه سیلمی های عرب با مادیان های ترکمن ترکیب ونژاد جدیدی به نام چناران به وجود آمد".

باز طبق نوشته ی تبار نامه ی اسب " مدارک قابل ملاحظه ای دردست است که نشان می دهد یکی از اجداد اولیه در تولید اسب انگلیسی( تروبرد )، اسب بلند، کشیده وسریع ترکمن می باشد که در تمام مدت ۲۰۰۰سال تاریخ خود این اسب از لحاظ چابکی، استقامت و پرش مورد تحسین عموم بوده است".

نویسنده ی اثر تبار نامه ی اسب در مورد سابقه ی نژاد یموت می نویسد:

" متجاوز از چندین قرن است که اسب های منطقه ی فارس، خوزستان برای سیلمی به دشت گرگان برده شده وبا مادیان های ترکمن مخلوط گردیده اند که نتیجه ی آن تیره ی یموت است که با دیگر تیره های ترکمن از قبیل آخال تکه در بعضی مشخصات اختلاف دارد. تیره ی یموت از لحاظ هیکل کوچکتر ولیکن با استخوان بندی قویتر وسم های محکم تر و به طور کلی اندامش سبک تر ولی استقامت این تیره بسیار عالی بوده ویال ودم آن نیز پر پشت تر می باشد.

یموت اسب سریعی نیست ولیکن پر نفس است؛ در سال های اخیر به علت ورود اسب های خالص پاکستانی که مناسب برای مسابقات سرعت در دور های کوتاه هستند، میدان رقابت برای اسب های ترکمن که دارای قدرت ونفس هستند تنگ شده و در نتیجه تعدادی از اسبداران ترکمن بدون هیچگونه مطالعه ی علمی و هدف صحیح شروع به خریدن آن برای نسل کشی با مادیان های ترکمنی نمودند و اسب های دو خونی به وجود آمد. این نوع کشش ها اصالت چندین صد ساله اسب ترکمن را نیز از بین برده است ".

● خصوصیات اسب ترکمن: یموت- آخال تکه

اسب های آخال تکه و یموت شرایط ومشخصات کلی زیر را دارا می باشند:

۱) قد: اسب ۱۴۸تا۱۵۵ سانتیمتر، مادیان ۱۴۷ تا ۱۵۳ سانتی متر.

۲) سر: صورت کشیده وبلند، استخوانی، ظریف، نیم رخ محدب یا صاف.

۳) گوش: گوش ها دراز تر از اسب عرب و کاکل آنها کم مو ونرم ، فک بال وپایین کشیده.

۴) گردن: بلند، کشیده، نازک و اتصال آن به بدن قوی.

۵) شانه: بلند و عضلانی.

۶) کمر: بلند وکشیده

۷) کپل: کم شیب با عرض خوب و خروج دم بالاتر شروع می شود و اغلب دم ها کم مو و بلند و هیچ وقت دم نمی گیرند، زیر دم یعنی سرین جادارتر است.

۸) سینه: عمیق قوی و متناسب، دور سینه اسب به طور متوسط ۱۶۷ سانتیمترو مادیان به طور متوسط ۱۶۵ سانتیمتر است.

۹) قلم دست وپا: بلند وکشیده، قوی و استخوانی ولیکن ظریف، مفاصل قوی و متناسب، ساق متناسب و خوش ترکیب، بخلق نسبتا کوتاه و کم مو، سم پهن تر وکوتاه تر از اسب عرب.

۱۰) فاصله ی بین زانو و بخلق به طور متوسط برای اسب ۱۹ سانتیمتر و برای مادیان ۱۸ سانتیمتر.

۱۱) کتف: عریض، بلند افتاده.

۱۲) اندام: بلند وکشیده و باریک با شکم جمع.

۱۳) پوست: نرم وموج دار و براق، یال و دم کم مو و روی ساق پاهاعاری از پشم وموی بلند.

۱۴) بلند ترین نقطه ی شانه تا بلند ترین نقطه ی کپل اسب۲/۱۵۴سانتی متر، مادیان۱۵۴ سانتی متر.

۱۵) رنگ های اصلی: کهر، نیله، کرنک، سمند و قره کهر.

۱۶) خصوصیات اخلاقی: خونسرد، نجیب و مطیع.

۱۷) امکانات اسب: کورس، پرش، سواری.

۱۸) تغذیه: کاه، علف بهاره، جو، یونجه.

۱۹) مناسب ترین آب وهوا و منطقه مورد نظر:

هوای معتدل و مرطوب و اراضی نرم غیر شنی و سنگلاخ مانند منطقه " تمر قره قوزی "- آی تمر- یلی بدراق واقع در بخش کلاله.

۲۰) طول بدن اسب ترکمن کشیده وباریک. این کشیدگی در نوع آخال تکه بیشتر از اسب یموت است.

۲۱) سم اسب های ترکمن مخصوص خاک نرم و بهتر و سالم است.

● تیره های اسب ترکمن

اسب ترکمن دارای دو تیره ی مشخص ویک تیره ی مخلوط ولی معروف می باشد به شرح زیر:

۱) یموت

۲) آخال تکه

۳) چناران

گذشته از سه تیره ی فوق انواعی از نژاد اسب با تغییرات جزئی به نام " جرگلان " و جیب ایشان وغیره … وجود داردکه فقط به مناسبت پرورش در منطقه نام گرفته اند و تغییری در جهت شکل در آن ها به وجود نیامده است.

● پوشش اسب

اسب ترکمن پوششی مخصوص و مفصل دارد که همراه با زیو های آ ن به اسب زیبایی می بخشد. جل های بسیار قشنگی از گلیم و قالیچه می بافند و آن را روی نمد بسیار بلند که مخصوص پوشش اسب است می اندازند.این پوشش ها عبارت اند از:

۱) درونی ترین پوشش اسب را " اچرگی " می نامند.

۲) بعد از " اچرگی" ، نمد دیگری به نام" گزرمن" قرار می دهند.

۳) جًــل و " اورتمن" پوشش های بعدی را تشکیل می دهند.

تمامی این پوشش هارا با بندی به نام " قارن باق" ( شکم بند) به تنگ گاه سینه ی اسب وصل می کنند. در زمستان اسب را با نمد سفید و بزرگی می پوشانند که به آن " بورامه کچه " می گویند.

ترکمن ها به اسب نعل نمی کوبند چون خاک صحرا نرم است و احتیاجی به نعل ندارد.زین را به ترکمنی " ایه ر" می نامند که رکاب " اوزنگ" به آن متصل است مهار اسب را " اویه ن" می نامند.

● زیور اسب

اسب ترکمن دارای زیورآلات نقره ای باآب طلا داشت که به اسب زیبایی خاصی می داد که عبارتند از:

۱) آلاغا یش: نوار چرمی که روی آن را با نقره وطلا آرایش داده زیور بسیار جالبی که نفیس و گرانقیمتی است وآن را به گردن اسب می بندند.

۲) گووس بند: زیوری از طلا و نقره بعد از آلاغا یش می بندند.

۳) یل فه ووچ: که بر پیشانی اسب می بندند و دارای زیــوری است از نقـــره وطلا، که جهت دفع مزاحمت حشرات مزاحم استفاده می شود.

طناب مخصوصی به نام " یان طناب" که طنابی است که از کنار لگام عبور می دهند.

مربی اسب را به ترکمنی " سیس" و تازنده ی اسب را که نوجوانی ۸ الی ۱۲ ساله است " آت اوعلان" می نامند.

اسب تازه به دنیا آمده " کره" را وقتی دوساله شد" ایکی یاشار" و در سه سالگی " اوچ یاشار" می نامند.

مادیان های ترکمن را در ۶ ماهگی از شیر گرفته، آن ها را با نمد زین کرده و با دهنه آشنا می کنند. شرکت در مسابقات اسبدوانی برای اسب های ترکمن از یک سالگی شروع می شود و روزانه اسب را برای آماده شدن به راهپیمایی طویل فرستاده و در بعضی اوقات اسب را چهارنعل می تازند.

● مسابقات اسبدوانی

در گذشته به مناسبت های جشن عروسی یا تولد فرزند و یا به مناسبت های دیگر مسابقات بر گزار می شد که شکل خاصی داشت که به صورت دویده به دور میدان به تعداد سیزده بار بودکه این میدان را " آیلم" می گفتند. داوری سیزده قطعه چوب به دست گرفته با هر بار گذشتن از مقابل داوران یکی از چوب هارا به زمین می گذاشت و الی آخر که برنده معین می شد.

بعد ها از نفـوذ فـرهـنگ غـربی، شکل مسابقات سنتی عوض شده و به صورت مانژ ودپار در آمده است. پرداخت جایزه نقدی، روح تجارت ومادی گری، جای تبلیغ و ترویج مردانگی و شجاعت را گرفته است.
* .

فصل اول: آشنایی با موضوع

*
* از نظر تکاملی طبق یافته های فسیلی ، منشاء اسبهای امروزی از پستاندار کوچکی تحت عنوان ائوهیپوس که شباهت زیادی به روباه داشته و مربوط به حدود ششصد میلیون سال قبل ، یعنی دوران ائوسن از نظر زمین شناسی است و چنین بر می آید که از نظر تکاملی اسبهای امروزی درطی میلیونها سال از این پستاندار کوچک منشاء گرفته اند .
*
* قد این جانور در حدود 30 الی 35 سانتیمتر بوده و گسترش جهانی داشته است . بدن آن گرد و دارای پشتی خمیده بوده و در هنگام راه رفتن از کف پنجه های خود استفاده می کرده است . در اندام حرکتی قدامی خود 4 انگشت و در اندامی خلفی خود 3 انگشت داشته است .حدود 13 نوع از این جاندار در بخشهای مختلف آمریکای شمالی و انگلستان ، سیوئیس ، فرانسه و بلژیک یافته شده است .
*
* بنابر کشفیات بعمل آمده نه تنها طویل شده و نیز کاهش تعداد تدریجی اندامهای حرکتی اسب استنباط می شود ، بلکه تغییراتی که بصورت طولانی شدن گردن و جمجمه همراه با تغییر عادات چرا کردن ( مانند خوردن میوه های آبدار که در بالای سطح زمین رشد می کنند ) به رژیم علف خواری ( خوردن علف های خشبی و سخت از سطح زمین ) ایجاد شده را می توان بر گرفت . گرچه اولین فسیل یافت شده از ائوهیپوس به ثبت رسیده است ، ولی به جرات می توان گفت که این جانور کوچک اندام از یک دودمان اصلی پستاندار که دارای 5 انگشت بوده تکامل یافته است .
*
* پس از گذشت میلیونها سال انواع تکامل یافته این حیوان ( حدود 57 میلیون سال ) بنام تک سمیان دوران پلیوسن تحت نام پلیوهیپوس شکل گرفت اند .
*
* یافته های باستان شناسی در ایران توسط آقای ماکنم ، یکی از معاونان دومرگان باستان شناس معروف ، فسیل یک نوع اسب تحت عنوان هیپاریون در سال 1904 میلادی در ناحیه مرزه چال مراغه بدست آمده است که مربوط به اواخر دوران سوم زمین شناسی یعنی پلیوسن و قبل از فوارن آتشفشان سهند ( بیش از یک میلیون سال قبل ) می باشد .
*
* با آغاز دوره یخبندان در کره زمین و تغییرات جوی انواع مختلف پلیوهیپوس مهاجرتهای گسترده ای به قاره های قدیم ( آسیا ، اروپا و آفریقا ) آغاز کردند . بنابر دلایلی که هنوز روشن نیست قاره آمریکا بطور ناگهانی و پس از قطع ارتباط آن با قاره های قدیم ، از وجود پلیوهیپوس پاک گردید.
*
* انواع مختلف پلیوهیپوس در طی مهاجرتهای خود در بخشهای آفریقا و اروپا و آسیا پراکنده شدند و منشاء انواع مختلف گور خر ، خر و چهار تیپ از اجداد اولیه اسبهای امروزی گردیدند .
* بنابر این اسبهای امروزی دارای چهار جد اولیه هستند و از نظر تاریخی فلات ایران منطبق بر محدوده جغرافیائی پراکندگی دو نوع از انواع چهار گانه این اجداد محسوب می شود .
*
* اسبهای نژاد ترکمن و کاسپین موجود در این سرزمین پس از گذشت قریب به یک میلیون سال از پیدایش آن دو نوع اجداد اولیه اسب ، هنوز بعنوان شبیه ترین اسبهای موجود در جهان به اجداد فوق محسوب می شود و مورد توجه خاص جهانیان و پژوهشگران قرار گرفته است .
*
*
*
بخش اول: آشنایی با اسب
*
اسب هایی که اشکال اندام و یا اخلاقی دارند:
* درچندین سال گذشته تولید اسب پیشرفت شایانی کرده است . اسب های ورزشی امروزه از کمیت قابل توجهی برخوردارند. علیرغم این نکات باید بدانیم که هیچ اسبی کامل نیست . همه آرزوی داشتن اسبی کامل داریم ، ولی پیدا کردن آن چندان هم ساده نیست . هنر تربیت اسب پی بردن به توانایی های بالقوه اسب و پرورش آن تا حد ممکن است .باید بدانیم که چگونه و تا چه اندازه ای می توانیم به نقائص اخلاقی و اندامی اسب پی ببریم . این آگاهی نیاز به تجربه ای گران و کار کردن سال های متمادی با اسب های مختلف دارد.
*
* باید بدانیم که تربیت هر اسب با اسب دیگر متفاوت و دارای راز و رمز خاصی است . ولی چهارچوب کلی آن همین اصول اولیه تربیت اسب است که درباره اش بحث کردیم . به هرحال روش هایی وجود دارند که درباره نحوه کار با اسب هایی که خوش اخلاِق نیستند و نقصی در اندامشان وجود دارد، بحث می کنند. معنی این بحث این نیست که مبانی اصول اولیه نادیده گرفته می شوند بلکه علیرغم مشکلات ، فقط ممکن است این اصول جابه جا شوند.
*
*
بد اخلاقی:
*
* اسب با خصوصیات اخلاقی و اندام خاصی خود به دنیا می آید. با استفاده از اصول صحیح آموزش و محیط سالم می تواند اسب را برای سواری دادن به کار کشید. از طرف دیگر چنانچه روش آموزش و نگهداری غلط در پیش گرفته شود، نتیجه عکس آنچه گفته شد خواهد بود. اصلاح مشکلات طبیعی اسب مشکل است . تجربه ثابت کرده است که علیرغم صرف وقت و تلاش مضاعف چنانچه موفقیتی مناسب به وجود آید مشکل نهفته خودنمایی خواهد کرد.
*
*
اسب عصبی:
*
* این گونه اسب ها در روبرو شدن با موقعیت های غیرمعمول از قبیل صدای غریب ، و حرکت های سریع و یا پرچم رم می کنند: این گونه اسب ها در اثر کار دقیق و نگهداری صحیح و حوصله آرام می شوند. اگر اسب در حرکت عصبی است و یا از اشیاء روی زمین رم می کند، کار بسیار مشکل خواهد شد. تجربه من نشان داده که این گونه اسب ها هرگز کاملاً آرامش پیدا نمی کنند. مربی فقط باید محدودیت ها را در نظر بگیرد و برعکس حساسیت های زیادی و یا عصبیت های خاصی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. خود من ترجیح می دهم با اسبی سرحال ، اگر چه کمی عصبی و نگران کار کنم تا اسبی تنبل . اسب عصبی برای سوارکاری با حوصله بدون حرکت اضافه و آرام روی اسب ، هدیه ای آسمانی است . چنین اسبی کمترین اثرها را نیاز دارد و سوار هم که آرامش خود را روز او حفظ می کند و زمانی می رسد که اسب اثر ساِق را پذیرفته و به جلو رانده می شود. در این بازی برنده سوارکار با حوصله است ولی سوار کار بی حوصله هیچ گاه نباید اسب عصبی سوار شود.
*
*
اسب تنبل :
*
* اسب تنبل سوار را به جنون می کشد. در ابتدا می بایست پی برد که اسب ذاتاً تنبل است یا این که دلائلی باعث این تنبلی است . به عنوان مثال ، ممکن است اسب به آمادگی مطلوب نرسیده باشد. مثلاً چاقِ یا لاغر باشد، بیمار بوده و یا اثرهای سوار را نمی فهمد. بهتر است اسب تنبل را همراه با اسبی چالاک به صحرا ببریم . اگر او همچنان میل به حرکت نداشت ، سوار اثرها را قوی تر کند. و در موقع مناسب او ضربات مقطع و شدید شلاِق را به کار خواهد گرفت و اگر اسب به جلو پرید باید او را نوازش کرد. این تمرین باید تا آن جا که تکرار شود تا اسب منظور سوار را دریافته به سادگی به اثرها جواب دهد. مهم این است که سوار اسب را به حرکت به جلو وادار کند. او می بایست این فشارها را به مرور کاهش دهد تا اسب را نسبت به آنها بی تفاوت نشود.
*
*
اسب کله شق :
*
* این گونه اسبی قادر به تحرک و اعمال قدرت است و مایل نیست آنها را در خدمت سوار کار بی تفاوت بگذارد. و نکته این جاست که اسب پی ببرد سوار آنقدرها خبره و مصمم نیست . اسب به سرعت به این موضوع پی برده و سردست می زند و مشکل بتوان این حرکت را از سرش انداخت . برای حل این مشکل سواری مورد نیاز است که به زین چسبیده و بدون این که اسب اجازه نافرمانی بدهد او را به جلو هدایت کند. به محض اطاعت اسب سوار باید او را نوازش کرده و اطمینان اسب را جلب کند. به محض این که سوار احساس کند اسب می خواهد رم کند و یا سردست بزند، باید یکی از دستجلوها را کشیده و مانع حرکت او شود و دقت کند که حرکت طولانی نباشد، چه ممکن است اسب روی سوارکار بغلتد.
*
*
نامتناسب بودن اندام:
*
* امروزه اسب هایی که دارای مشکلاتی در اندام هستند به ندرت برای فروش به عنوان اسب ورزشی ارائه می شوند. اگر این عدم تناسب فقط مربوط به ضعف دست و پاها و مفاصل باشد، با مراقبت و پیگیری و حفاظت می توان این نقاط ضعیف آنها را همراه با پرورش سایر اندام ها پروراند. البته گفتن این مطلب بسیار ساده و عمل آن بسیار مشکل است .
*
*
نامتناسب بودن گردن:
*
* امروزه این اسب ها کمتر برای فروش ارائه می شوند. اگر علاوه برنامتناسب بودن گردن فک پایین هم سنگین و بزرگ باشد، احتمال درست کردن چنین اسبی خیلی ضعیف است . بزرگی و سنگینی فک پایین به اسب اجازه نمی دهد به آبخوری شود. چرا که استخوان بزرگ فک پایین روی گردن فشار آورده و اجازه فعالیت را از آن می گیرد. من پیشنهاد می کنم با چنین اسبی کار نشود.
*
* بعضی از اشکالات گردن مثل شکستگی از مهره سوم ناشی از دست های خشن سوارکار است ، به هنگام تربیت اسب جوان یا اسبی که در اثر بدسواری خراب شده است ، باید پیرو همان اصولی بود که اسب از عقب به جلو درست می شود، نه این که روی سر و گردن او فشار آورده و آنها را از کار بیاندازیم .
*
* اسب هایی که دارای گردن قوی مانندی هستند معمولاً برقرار تماس با دهان آنها مشکل است . برای تربیت این گونه اسب ها باید تلاشی مضاعف داشت و برنامه آموزشی طولانی مدت و سخت از جهت سوارکار – برای آنها در نظر گرفت . و اگر قصد داشته باشیم آنها را زود به بهره برداری برسانیم موجب شکستن گردن از مهره سوم می شویم . وقتی که اسب سرو گردن خود را جلو و پایین کشیده به دنبال آبخوری می رود می توان آموزش او را ادامه داد. اگر از اسبی با این خصوصیات خیلی زود بخواهیم سرو گردن را افراشته کند، عضلات ناحیه جدوگاه او لق تر شده و دیگر اصلاح نمی شود.
*
* این نوع گردن انعطاف پذیر است می تواند آن را جمع کرد و یا به طرفین انحناء داد که باعث جابجائی گردن شده و شانه خارج را به طرف خارج متمایل می کند. راندن این گونه اسب ها به جلو بسیار مهم است . اگر اسب آبخوری را قبول نمی کند، آبخوری کلفت تری استفاده کنید. در حرکت روی قوس ها اثرهای دست و وزن و پای خارج قوی تر باشند. برای ریشه کنی این نقیصه باید عضلات زیرین گردن را قوی کرد و با راندن اسب به جلو و واداشتن او برای کشیدن سرو و گردن به جلو و پایین این امر میسر است .
*
*
گردن گوزنی :
*
* عضلات زیرین این گونه گردن بسیار بزرگ هستند. برای اسبی این چنین کشیدن گردن بسیار مشکل است . باید عضلات زیرین گردن را آب کرده و عضلات بالائی را پرورش دهیم و می توان اسب را با بغل بندهایی که پایین تر بسته شده اند و یا تعلیمی ثابت که سر او را پایین نگه می دارد سوار شد. این گونه اسب ها کمر منقبض دارند. کار روی کاوالتی و پرشهای ژیمناستیکی برای نرم کردن کمر آنها بسیار مفیداند.
*
*
شکل غلط کمر:
*
* اسب هایی که طول کمر آن ها – کوتاه یا بلند – غلط است همواره از آن دسته ای نیستند که برای کار مشکل داشته باشند. اسب هایی که کمر آنها بلند است معمولاً خوش سواری هستند. اگر عضلات کمر آنها بین جدوگاه و تهی گاه به خوبی پرورانده شده باشند، مشکلی برای کار نخواهند داشت و برعکس کمربلند و نرم مزیتی است برای تربیت او. به هرحال اگر کمر آنقدر بلند باشد که پاها نتوانند خود را به مرکز ثقل برسانند، طول گام ها کوتاه شده و این گونه اسبها برای درساژ مناسب نیستند، ولی برای پرش و سه روزه مناسب ترند، چرا که در صورت ارتکاب اشتباهی ، از کمر خود به عنوان ستونی متعال کننده کمک می گیرند. باید به هنگام شروع آموزش چنین اسبی در نظر داشت که ، کمربلند را نمی توان با آموزش کوتاه کرد، فقط می توان با نیم توقف و حرکت های انتقالی متوالی در تمرین ها شلنگ های او را کشیده تر کرد.
*
*
کمر کوتاه :
*
* بدیهی است که پای این گونه اسب ها به راحتی به زیرآمده و تجمع آنها ساده تر است . از طرف دیگر آنها همواره با مشکل کمر مواجه اند. کمر کوتاه نیازمند گردن بلند است تا به نرمش آن کمک کند. اگر طول گردن اسب بلند نباشد در عمل مشکل بتوان پاهای اسب را به زیر کشید. این گونه اسب ها خوش سواری نیستند. اسب های کمر کوتاه فقط زمانی به حداکثر توان ورزشی می رسند که سوار توجه خاصی به تمرین های به جلو و پایین کشنده مبذول کرده و دست های بسیار نرمی داشته باشد.
*
*
اسبی که عقبش بلندترازجلوست :
*
* از آن جا که اسب های جوان هنوز به کاملترین مرحله رشد نرسیده اند، معمولاً عقبشان بلندتر از جلویشان است و در نتیجه وزن روی دستهایشان می افتد. اگر پس از رشد کامل این نقیصه برطرف نشود این چنین اسبی برای درساژ مناسب نیست . برای پرش نمی توان آن را نقص به حساب آورد، چرا که اسب های "هالاوآلا" برنده مدال های المپیک شده اند.
*
* در تمرین ها نباید از این اسبها خواسته شود که در زمان طولانی با سر پایین و کشیده حرکت کننده ، حتی در زمان استراحت هم باید برای حفظ تعادل سرو گردن را کمی بالاتر بگیرند.
*
*
کپل های افتاد یا بُز کپل:
*
* زاویه مفاصل خرگوشی این گونه اسب ها حاده است و نمی توان آنها را آنقدر پرورش داد که قوی شده و نهایت فعالیت را داشته باشند. آنها مناسب پرش نیستند و برای درساژ هم باید با احتیاط به طرف آنها رفت . این چنین اسب هایی ، پاهای خود را به راحتی به زیر می کشند ولی فشار مضاعفی روی کمر خود وارد می کنند که مشکل زاست . آنها را همواره باید با قدرت و حداقل تجمع به جلو حرکت داد.
*
*
نقص در پاها:
*
* آموزش این اسب ها محتاطانه است . سوار کار باید چگونگی کار با این اسب ها را دقیقاً برنامه ریزی کرده باشد. هر دو نقیصه به یکسان فشار بیش از اندازه برروی مفاصل خرگوشی وارد می کنند.
*
* هر دو گونه باید تمرین های تجمعی محدود داشته باشند. تجربه به من نشان داده که با اسب مفصل گاوی می توان بیشتر کار کرد، چرا که فرسایش این نوع مفاصل کمتر از بقیه انواع مفاصل خرگوشی هستند.
*
* با تمرین های روی دو محور و شانه به داخل می توان تعادل برقرار کرد، اما مشکل بتوان به درجاتی از موفقیت اطمینان داشت . در جائی که می توان با اسب سالم کار کرد، بهتر است از کار کردن یا خریدن اسب هایی که مشکل اندامی و اخلاقی دارند بپرهیزیم .
*

استانداردهای محل نگهداری اسب :
*
*
محل نگهداری اسب

* اصطبل : از آنجائی که اسب بیشتر اوقات شبانه روز را در اصطبل بسر می برد محل نگهداری او باید دارای شرایط زیر باشد:
*
* – آفتابگیر باشد ، تا هم خود اسب و هم محیط اطراف او در معرض تابش نور خورشید بوده و در معرض امراض ناشی از عدم تابش نور قرار نگیرد. اسب بطور مداوم خود را تخلیه میکند و محیطی مناسب برای رشد و نمو میکروبها بوجود می آورد و میکروب امراضی از قبیل کزاز در محیط آلوده اصطبلی بدون نور آفتاب ، براحتی زندگی می کنند.
*
* – دارای فضای کافی بوده تا اسب براحتی در آن گردش کرده و بخوابد و بلند شود . اسبها در صورت احساس امنیت و داشتن فضای کافی براحتی می خوابند .
*
* – حرارت ثابتی داشته باشد .
*
* – دیوارهای آن از مصالحی ساخته شده باشد که در اثر سایش اندامهای اسب با آنها ،او را زخمی نکند .
*
* – آخورها و کف آن قابل شستشو باشد و هر چند روز یکبار بخصوص آخورها ، تمیز شوند . بستر نرم و پوشیده از کلش یا خاک اره باشد تا براحتی قابل حمل و نقل بوده و هرچند روز یکبار تعویض شوند .
*
* – درب و یا دربها به اندازه کافی فضا برای ورود و خروج اسب داشته باشند .
*
* – حصارهای بین اتاقکها طوری تعبیه شوند که اسبها براحتی یکدیگر را دیده و از مصاحبت با یکدیگر لذت ببرند .
*
* مزرعه ، پادوک یا مرتع: اسبها باید مدتی آزادانه در مرتع ، مزرعه ، پادوکها رها باشند . گذشته از علف که غذای طبیعی اسب است ، وقت گذرانی در محوطه باز به او آرامش می دهد . بعضی از اسبها به طور دائم آزاد هستند و برخی به تناوب ، هفته ای یا ماهی را آزادانه سر می کنند . اسبهای درون اصطبلی که تمام مدت هم زیر فشار کار هستند معمولا تعطیلات خود را در محوطه آزاد می گذرانند . مهم نیست اسب چه مدت آزاد باشد ، مهم این است که اطمینان داشته باشیم حصار محوطه ای که در آن رها شده ایمن است.
*
* آنچه را که باید درفضای آزاد مد نظر داشت ، قبل از آنکه اسب را رها کنیم نکاتی زیر است :
*
*
حصار اسب
*
* دو نکته اساسی دررابطه با حصار وجود دارد ، اول اینکه به اسب آسیب نرساند ، دوم امکان فرار نداشته باشد . حصاری که به درستی تعبیه نشده است ، اسب را به مخاطره انداخته ، به او آسیب هم می زند . هر حصار نا امنی ممکن است باعث شود تا اسب با پریدن از روی آن ، شکستن آن یا فشار و پائین کشیدن آن ، فرار کند .
*
* حصارهائی که پایه های عمودی و اتصال های افقی چوبی دارند .
*
* این نوع حصارها گرانترین و بهترین نوع حصار محسوب می شوند . در این نوع حصارها دو یا سه نرده روی دو پایه نصب می شوند . این نوع حصارها پس از نصب باید به درستی نگهداری شده و هر پایه یا نرده شکسته بلافاسله ترمیم و یا جایگزین شود . چوب های این نوع حصار باید ایزوله شوند تا در مقابل هوا و جویدن اسب مقاومت کنند.
*
*
پایه های چوبی و سیم:
*
* هزینه این نوع حصارها کمتر است. ممکن است ردیف بالا را نرده چوبی استفاده کرد و یا سه یا چهار ردیف سیم از روی هر پایه عبور داد . سیم ها باید به خوبی کشیده شده و روی هر یک از پایه ها محکم شوند . ارتفاع سیم ردیف زیرین از زمین در حدود 45 سانتیمتر است تا اسب نتواند دست و پای خود را از زیر رد کرده و گیر بیفتد. اگر ارتفاع سیم زیرین بیش از حد باشد ، ممکن است اسب سر خود را هم از زیر آن رد کند .
*
*
حصار های الکتریکی:
*
* این نوع حصارها بیشتر برای تفکیک استفاده می شود و زمانی کاربرد دارد که اسب از وجود آن آگاه بوده و به عملکرد آن پی ببرد .
*
* در این نوع حصارها احتمال خطر برای انسان و بخصوص اطفال وجود دارد . بهترین روش نمایان کردن چشم انداز آنست که در فواصلی علامتی از پارچه یا پلاستیک به آن وصل می کنند .
*
*
درختچه
*
* این نوع حصار باید به اندازه کافی انبوه باشد تا امکان فرار را از اسب بگیرد و در عین حال باید در تعبیه درختچه هائی استفاده کرد که سمی نبوده و تیغ و خار آنها اسب را به خطر نیاندازد . از این نوع حصارها بعنوان سرپناه هم می توان استفاده کرد .
*
*
دیوار
*
* عرض و ارتفاع این دیوارها باید طوری باشد که هم جلوی پریدن اسب از روی آنها را گرفته و هم در اثر لگد زدن نریزد .
*
*
حصارهای نامناسب عبارتند از :
*
*
*
حصارهای توری
*
* این نوع حصارها اسب را ترغیب می کنند که دست یا پای خود را داخل آن فرو کرده و گیر بیفتد.
*
* ویا حصارهائی که پایه های نرده مانند نوک تیز دارند و نرده های آن هم سیمی است ، سرهای نوک تیز پایه های این نوع حصارها اسب را زخمی میکنند.
*
*
سیم خاردار

* از این نوع حصارها در اغلب مراتع استفاده می شود . اگر اسب خود را برای خاراندن به خارهای این سیم بمالد زخمی می شود . اگر از این نوع حصار استفاده کردید باید از استحکام سیم ها بطور دائم اطمینان داشته باشید. سیم ها باید محکم و کاملا کشیده شده باشند . اگر سیم از جای خود رها و آزاد شود ، به دو ردست و پای اسب پیچیده و آن را به شدت زخمی می کند. اطراف خارجی حصار هم باید بطور دائم مراقبت شود تا علوفه در دسترس اسب به هنگام کشیدن سرش به بیرون برای چریدن آنها سمی نبوده و آسیب رسان هم نیستند. هر نوع نارسائی در حصار باید به فوریت برطرف شود .
*
*
دروازه
*
* دروازه باید به اندازه کافی عریض باشد تا اسب ها و خودروها یه راحتی از آن عبور کنند و همواره در شرایط مناسب باشد تا در استفاده از آن به زحمت نیفتیم . دروازه باید طوری تعبیه شود که انسانها به عبور از روی آن تشویق نشوند . اینگونه دروازها گاهی از لولا و یا از جا در رفته غیر قابل استفاده می شوند . چفت ها باید بالا و پائین تعبیه شود تا در لنگر نیاندازد.
*
* موقعیت قرار گرفتن درب ورودی برای دسترسی بسیار اهمیت دارد . درب ورودی که رو به جاده ای پر رفت و آمد تعبیه شده چندان قابل توجه نیست . برای عبور و مرور اسبها ایجاد خطر کرده و دزدی اسب را هم ساده تر می کند .
*
* دسترسی به درب ورودی باید راحت ، ساده و دارای امنیت کافی باشد .
*
*
تغذیه اسب
*
* اسبی که تشنه و یا گرسنه است و یا بد تغذیه می شود هیچگاه به درستی سواری نمی دهد . غذا باید دارای دو خاصیت عمده باشد ، حرارت بدن اسب را ثابت نگهدارد و انرژی لازم را برای زنده ماندن در درجه اول و سپس کارهای اضافه خواسته شده او را تامین نماید.
*
* غذا باید متناسب با کار و سن و وزن اسب بوده و تامین کننده نیازهای رشد و انرژی او باشد. ( برای اسبی با متوسط 10 سال سن و 160 سانتی متر قد و 400 کیلو وزن که در روز بین دو تا چهار ساعت کار می کند 4 کیلو خوراک و 4 کیلو جو کافی است . آب تمیز و بهداشتی همواره باید در دسترس اسب باشد . مگر به هنگام خستگی زیاد و یا عرق دار بودن بدن .
*
* آب 60% وزن بدن را تشکیل می دهد و عامل جذب غذاست ، 78 تا 82 درصد از خون را تشکیل می دهد . حرارت بدن را تنظیم و به دفع مواد زاید کمک می کند معده اسب نسبت به جثه او کوچک بوده و به تعدد دفعات غذا به مقدار کم به او فرصت هضم آسان و راحت تر را می دهد .
*
* غذا باید حاوی مواد ازته ، چربی ، مواد هیدرو کربنه ، مواد معدنی و ویتامین ها باشد . که انواع صیفی ( یونجه ، شبدر ، ذرت ) غلات (جو ، چاودار) و میوه ها تامین کننده نیازهای حیاتی اسب می باشند .
*
* پرخوری و یا کم خوری هر دو زیان آور هستند .
*
*
*

۲- خاستگاه و تکامل اسب ۱
*
* از نظر تکاملی طبق یافته های فسیلی ، منشاء اسبهای امروزی از پستاندار کوچکی تحت عنوان ائوهیپوس که شباهت زیادی به روباه داشته و مربوط به حدود ششصد میلیون سال قبل ، یعنی دوران ائوسن از نظر زمین شناسی است و چنین بر می آید که از نظر تکاملی اسبهای امروزی درطی میلیونها سال از این پستاندار کوچک منشاء گرفته اند .
* قد این جانور در حدود ۳۰ الی ۳۵ سانتیمتر بوده و گسترش جهانی داشته است . بدن آن گرد و دارای پشتی خمیده بوده و در هنگام راه رفتن از کف پنجه های خود استفاده می کرده است . در اندام حرکتی قدامی خود ۴ انگشت و در اندامی خلفی خود ۳ انگشت داشته است .حدود ۱۳ نوع از این جاندار در بخشهای مختلف آمریکای شمالی و انگلستان ، سیوئیس ، فرانسه و بلژیک یافته شده است .
* بنابر کشفیات بعمل آمده نه تنها طویل شده و نیز کاهش تعداد تدریجی اندامهای حرکتی اسب استنباط می شود ، بلکه تغییراتی که بصورت طولانی شدن گردن و جمجمه همراه با تغییر عادات چرا کردن ( مانند خوردن میوه های آبدار که در بالای سطح زمین رشد می کنند ) به رژیم علف خواری ( خوردن علف های خشبی و سخت از سطح زمین ) ایجاد شده را می توان بر گرفت . گرچه اولین فسیل یافت شده از ائوهیپوس به ثبت رسیده است ، ولی به جرات می توان گفت که این جانور کوچک اندام از یک دودمان اصلی پستاندار که دارای ۵ انگشت بوده تکامل یافته است .
* پس از گذشت میلیونها سال انواع تکامل یافته این حیوان ( حدود ۵۷ میلیون سال ) بنام تک سمیان دوران پلیوسن تحت نام پلیوهیپوس شکل گرفت اند .
* یافته های باستان شناسی در ایران توسط آقای ماکنم ، یکی از معاونان دومرگان باستان شناس معروف ، فسیل یک نوع اسب تحت عنوان هیپاریون در سال ۱۹۰۴ میلادی در ناحیه مرزه چال مراغه بدست آمده است که مربوط به اواخر دوران سوم زمین شناسی یعنی پلیوسن و قبل از فوارن آتشفشان سهند ( بیش از یک میلیون سال قبل ) می باشد .
* با آغاز دوره یخبندان در کره زمین و تغییرات جوی انواع مختلف پلیوهیپوس مهاجرتهای گسترده ای به قاره های قدیم ( آسیا ، اروپا و آفریقا ) آغاز کردند . بنابر دلایلی که هنوز روشن نیست قاره آمریکا بطور ناگهانی و پس از قطع ارتباط آن با قاره های قدیم ، از وجود پلیوهیپوس پاک گردید.
* انواع مختلف پلیوهیپوس در طی مهاجرتهای خود در بخشهای آفریقا و اروپا و آسیا پراکنده شدند و منشاء انواع مختلف گور خر ، خر و چهار تیپ از اجداد اولیه اسبهای امروزی گردیدند .
* بنابر این اسبهای امروزی دارای چهار جد اولیه هستند و از نظر تاریخی فلات ایران منطبق بر محدوده جغرافیائی پراکندگی دو نوع از انواع چهار گانه این اجداد محسوب می شود .
* اسبهای نژاد ترکمن و کاسپین موجود در این سرزمین پس از گذشت قریب به یک میلیون سال از پیدایش آن دو نوع اجداد اولیه اسب ، هنوز بعنوان شبیه ترین اسبهای موجود در جهان به اجداد فوق محسوب می شود و مورد توجه خاص جهانیان و پژوهشگران قرار گرفته است .
*
۳- تاریخچه اسب در ایران ۲
*
* جهان به مردمان به پای است و مردم به حیوان و نیکوترین ازحیوانات اسب است.
* قابوسنامه
* اگر کسی بخواهد تاریخ اسب را در ایران بنگارد و یا نقش اسب را در هنر و ادب ایران بررسی کند، دیر یا زود متوجه خواهد شد که راهی طولانی در پیش دارد زیرا در طول تاریخ کهن ایران ، در کمتر دوره ای است که به نحوی از آنجا نام و نشانی از اسب نیامده باشد .
* در دوره های ما قبل تاریخ که بیشتر اطلاعات ما از آن مبتنی بر افسانه های اساطیری است همه جا اسب با قهرمانان و نام آوران همراه است و در میتولوژی ایران نام بسیاری از پادشاهان و پهلوانان با پسوند اسب پیوند خورده است.
* نامهایی چون لهراسب ، ارجاسب ، گرشاسب ، و تهماسب که به ترتیب به معنی دارندگان اسب تند ، اسب گرانبها ، اسب لاغر و اسب فربه است – نامهایی آشنا برای ایرانیان هستند.
* واژه اسب ( َAspa ) خود یک واژه هخامنشی است که در اوستا ، قدیم ترین کتاب دینی ایرانیان با همین لحن آمده است . در سنگ نبشته های داریوش اول (486-522 پ م ) در بیستون ، واژه اسب چهاربار بکار رفته است . کهن تر از آن سنگ نبشته ای است از سارگون پادشاه آشور ( 705-722 پ م ) که در آن ذکری از یکی از شاهان مادی به نام ایسپا را گردیده است . واژه هایی چون ( اسپریس ) به معنی میدان اسب دوانی و ( اسپست ) ( یونجه ) که با تلفظی متفاوت به برخی از زبانهای دیگر منتقل شده است . اشتقاقی از همان ریشه فارسی است و دهها واژه رایج دیگر از جمله اسپهان ( اصفهان ) به معنای محل نگهداری اسبان و یا اسپهبد ( سپهبد ) که به معنای فرمانده سپاه است ، از مشتقات کلمه اسب است.
* در حفاریهای باستانشناسی در نقاط مختلف ایران، اشیاء بسیاری در ارتباط با اسب به دست امده است که قدمت برخی از آنها به عصر حجر می رسد . در یکی از غارهای نزدیک بیستون – 48 کیلومتری کرمانشاه – و در گودین تپه در زاگرس مرکزی ، باقیمانده استخوانهای اسبهای کوچکی پیدا شده که احتمال می رود از اجداد اسب مینیاتور خزر که هنوز هم در مازندران یافت می شود ، بوده باشد . در تپه سیلک کاشان ، چغازنبیل در شوش ، باباخان درلرستان و حسنلو در آذربایجان آثار و ابزاری از هزاره دوم پ م ، به دست امده که مرتبط با اسب است . در برخی از مقابر اطراف شهر کرمان نیز مجسمه های کوچکی از اسب و اسب سوار کشف شده که قدمتشان به هزاره دوم پ م میرسد.
* با شواهدی که در دست است به نظر می رسد که دامنه نشینان زاگرس از اولین مردمی بوده اند که به ترتیب و زاد و ولد اسب همت گماشته اند .
پس از موفقیت هیتیها در نبرد با سومریان ، اسب به عنوان عامل پیروزی در جنگ ، از اهمیتی والا برخوردار شد . از این رو تلاش همه جانبه ای برای تربیت و تکثیر اسب و و فروش آن به اهالی بین النهرین در منطقه پدیدار گشت.
* زاگرسیها ، کاسیها ، کوریها و هیتیها از پیشروان این جنبش بودند . بنا به عقیده پورداود و بعضی مورخان غربی ، کاسیها که از اقوام ایرانی الاصل و ساکن دامنه های زاگرس بودند پس از آنکه اسب پرورش یافته اقوام آریایی را به دست آوردند به پرورش آن همت گماشتند . چنان که اسب به صورت مهمترین اقلام بازرگانی و داد و ستد آنها درآمد . کاسیها اسبهایشان را پس از عبور از گردنه های زاگرس به دشتهای ماوراءالنهر می بردند و به بابلیها می فروختند . از همین رو در نوشته های باستانی بابل ، اسب ، خر کوهی خوانده شد زیرا آن را از مردمی کوه نشین خریداری می کرده اند . از همین جا اسب به سرزمینهای دیگر از جمله سوریه و مصر نیز برده شد تا جائیکه در اواسط هزاره دوم پ م ، علاوه بر هیتیها ، مصریها ، آشوریها و ایلامیها نیز به ارتش سواره مجهز شدند.
* همزمان با پرورش و صادرات اسب صنایع مربوط به اسب نیز در منطقه زاگرس رونق گرفت .نوعی زین که از تشکچه نمدی و فرش بافته شده تشکیل می شد ، ساخته شد و ابزار و تزئینات فلزی توسعه چشمگیری یافت . در هزاره اول پ م ، لرستان به صورت یکی از از بزرگترین مراکز تولید لوازم مفرغی درآمده بود و برخی از ابزارهای اسبی آن به مناطق دیگر صادر می شد. در برخی از نقش برجسته های آشوری نمونه هایی از دهنه های ساخت لرستان را می توان دید ( عکسهای 3 و 4 و 30 ).
* مهارت مردم زاگرس در سواری و تربیت اسب منجر به روی کار آمدن کاسیها شد که توانستند بر حکومت بابل دست یابند و بیش از 500 سال بر آن حکومت کنند . سلطه اینان در 1171 پ م ، به پایان رسید . مادها نیز که در مناطق شمالی تر و در حوالی همدان زندگی می کردند به تدریج صاحب قدرت شدند و علاوه بر زیر فرمان آوردن سرتاسر غرب ایران ، توانستند دولت آشور را نیز سرنگون کنند . بنا به گفته هرودت ( حدود 425-484 پ م ) سوارکاران مادی لباس مخصوصی که متشکل بود از خرقه ای با آستین بلند و روپوش پولکداری شبیه فلس ماهی ، و شلواری تنگ و چسبان که به نیم چکمه ختم می شد ، می پوشیدند و کلاه نمدی مخصوصی بر سر می گذاشتند که به تیارا معروف بود . این لباسها بعدها الگوئی برای سوارکاران مناطق دیگر شد . در حجاریهای کاخ آپادانا در تخت جمشید ، هیئت مادی را با لباس فوق الذکر می توان دید که همراه اسبهای مادی و وسایل مربوط به اسب در صف هدیه آورندگان به حضور شاه هخامنشی قرار گرفته اند ( عکسهای 3،4،5 ).
* در دوران اقتدار هخامنشیان مقام اسب بیش از پیش فزونی یافت . داریوش اول در سنگ نبشته ای در تخت جمشید ، کشور خود را ( زاد بوم مردمان و اسبان خوب ) خوانده است . هرودت می نویسد ، ( ایرانیان به فرزندان خود سه چیز می آموزند : اسب سواری ، تیراندازی ، راستگوئی ) و در نوشته های گزنفون ( حدود 354-430 پ م ) آمده ، " بهترین هدیه به یک پارسی اسب خوب است . "
* در زمان مادها و هخامنشیها چراگاههای بزرگ شاهی برای تربیت اسب در سرتاسر مملکت برپا بود . بنا به گفته مورخین یونانی تنها در چراگاه نسا ( بین همدان و کرمانشاه ) 160 هزار اسب نگهداری می شد که هنگام هجوم اسکندر این رقم به 60 هزار تقلیل یافته بود . به گفته هرودت و دیگر مورخان یونانی اسبهای نسایی ازگرانبهاترین اسبها بودند و زیبایی و سرعت و جثه درشتشان از جمله وی‍‍‍ژگیهای آنها بوده است . این اسبها عمدتاً در اختیار شاه بود . نوع سفید آن مقدس شمرده می شد و مختص گردونه شاهی بود .
در زمان هخامنشیها بخشی از مالیات ایالات به اسب پرداخت می شد . در نقش برجسته های تخت جمشید و پله های آپادانا از 23 هیئت نمایندگی ملل مختلف 7 هیئت اسب به همراه آورده اند . به گزارش مورخان یونانی ساتراپ ارمنستان سالیانه 20 هزار و ساتراپ کاپا دوکیه Capadocia 500 اسب و دو هزار قاطر و مادها دو برابر این رقم اسب مالیات می دادند و ساتراپ سیلیسیه Cilicia سالیانه 360 اسب سفید ارسال می داشت.
* اسب سفید علاوه بر اینکه اسب مورد نظر شاه بود ، در آئینهای مذهبی نیز نقش مهمی داشت و ارابه خدایان را می کشید . به گفته گزنفون در مراسم خورشید و آب ، اسب سفید قربانی می شد . در اوستا ارابه ایزدان به چهار اسب سفید مجهز است که جاودانه آن را می کشند . اسبهایی که سمهای پیشینشان زرین و سمهای پسینشان سیمین است .
در دوره اشکانیان (226 پ م – 224 م ) اسب نقش بیشتری در زندگی روزمره یافت . کلمه پارتی که معنای نجیب زاده قهرمان یا جنگجوی سواره را می داد زیاد هم بی مسمی نبود ، زیرا پارتها در سوارکاری و رزمندگی شهره زمان بودند . به قول جوستین Justin پارتها تمام اوقات سوار بر اسب بودند ، در مهمانی ، در معابر عمومی و به هنگام گام زدن . و حتی هنگام توقف و مکالمه نیز از اسب پیاده نمی شدند . زیرا پیاده دلیل بردگی و سواره نشانی از اشرافیت بود . پارتها علاوه بر اسبهای درشت هیکل سرزمین خود به منابع اسبهای هخامنشی در جنوب نیز دسترسی داشتند . سواره نظام پارتی به تعدادی رسیده بود که در زمان جنگ با مارک آنتونی 50 هزار سوار پارتی در میدان جنگ حضورداشته است.
* در زمان پارتها تجهیزات اسب و سوار تکامل بیشتری یافت . نعل معمول گشت و نوعی زین برجسته جای تکه فرش قبلی را گرفت و زره ای که از اتصال قطعات کوچک چرم متشکل می شد ، ساخته شد . اما این وسایل در اختیار سپاهیان معمولی قرار نمی گرفت و بیشتر مختص نخبگان و سرداران بود.
*
*
*
* در دوره ساسانیان (652-224 م ) به پرورش اسب و تکمیل ابزار آن بیش از پیش توجه شد . چنان که علوم مربوط به اسب از جمله تغذیه و تعلیم و چگونگی انتخاب مهتر ، بخشی از اوستا را تشکیل می داد . اسبان درشت جثه نسایی هنوز جزء بهترین اسبها محسوب می شدند . زیرا علاوه بر زره خویش قادر به حمل رزمنده ای زره پوش نیز بودند . در طاق بستان پیکره ای از خسرو پرویز ( 628-590 م ) به همراه اسب محبوبش شبدیز به جا مانده که نمونه اسب ایده آل این دوران است . این اسب جثه ای متوسط ، سینه ای ستبر ، گردنی سترگ ، و سری کشیده دارد . گویند خسرو این اسب را چنان دوست می داشت که سوگند یاد کرده بود هرکس خبر هلاکش را بیاورد او را به قتل خواهد رساند . روزی که شبدیز مرد میرآخور هراسان به باربد رامشگر پادشاه پناه برد ، باربد ضمن آوازی واقعه مرگ اسب را با ابهام و تلویح بیان کرد ، شاه فریاد زد ، " ای بدبخت مگر شبدیز مرده است " باربد گفت ، " شاه خود چنین فرماید " خسرو گفت ،" هم خود را نجات دادی و هم دیگری را . "
* شبدیز اسبی سرشناس در ادبیات و نقاشی ایران است و اشعار و تصاویر زیادی از او در کتابها به جا مانده است.
با پیدیش اسلام نه تنها از اهمیت اسب و فرهنگ مربوط به آن کاسته نشد بلکه آن را در مسیر متحول تری نیز قرار داد . با اینکه مرکب اصلی اعراب شتر بود و اسب مرکبی جدید الکشف محسوب می شد ، اما با فتوحات جدید و دستیابی به سرزمینهای اسب خیز از جمله ایران روز به روز بر اهمیت اسب افزوده گشت . به ویژه که حفاظت و تربیت اسب شرعاً و از طریق قرآن نیز تکلیف شده بود و نیز حدیث است که رسول اکرم ( ص ) فرموده ، وعده ثواب مرا آن کس را که اسب را نیکو دارد . همچنین فرموده که ، هرکس بر اسب تازیانه زند و توبه نکند گناهکار باشد .
* با تجربه ای که ایرانیان داشتند و با راهنماییهای آنان کتابهایی درباره تغذیه ، تولید مثل ، درمان ، سواری ، چوگان و جنگ بااسب تدوین یافت و قوانین سختی برای دستبرد به اصطبل اسبان و تخطی به زین و برگ آنها تدوین یافت . ابومسلم خراسانی کسانی را که اسب و یا دهنه ، زین ، افسار و یا علیق اسب کسی را سرقت می کردند به سختی مجازات می نمود . علاوه بر کتابهای تخصصی درباره اسب در دیگر کتابهای تاریخی و حماسی نیز اغلب شرح وتصویری از اسبهای معروف شاهان و قهرمانان دیده می شد . در میان این اسبان رخش رستم جای خاصی داشت و تنها اسبی بود که قادر به سواری دادن رستم بود . در طول زندگی پر فراز و نشیب رستم رخش یار باوفای او بود و با او نیز از میان رفت . شبرنگ ، اسب سیاوش که با عبور از آتش بی گناهی سیاوش را به اثبات رساند نیز به عنوان اسبی قهرمان و با وفا شناخته شده . همچنین است شبدیز ، اسب خسرو پرویز .تالیفات زیادی نیز تحت عنوان فرسنامه از دوران صفویه به بعد به جا مانده است . فرسنامه ها که هم به شعر و هم به نثر نوشته می شد کتبی تخصصی و تماماً در مورد اسب بود وهرگونه اطلاعات مربوط به اسب ، تولید نسل ، تربیت و نگهداری ، انواع نژادها ، رنگها ، بیماریها و شیوه های معالجه در آنها یافت می شد . این کتابها احتمالاً به سفارش دربار جهت آگاهی بیشتر میرآخوران و مهتران برای حفاظت از اسبهای شاهی نوشته می شده است.
* سیاحان اروپائی نیز در سفر نامه های خود مطالبی راجع به اسبهای ایرانی نوشته اند که در نوع خود مفید و خواندنی است.
* شاردن جهانگرد معروف فرانسوی که در سالهای 1665 تا 1669 م ، به ایران سفرکرده می نویسد ، " اسبهای ایران زیباترین اسبها در شرق اند. این اسبها از حیث قد ، بلندتر از اسبهای انگلیسی هستند . سر آنها کوچک و ظریف ، ساقها باریک و موزون و اندام و ساختمانی بی نهایت مناسب دارند . خیلی آرام و صبور و در خوراک قانع اند ، به طوری که هر علوفه ای را می توان به عنوان غذا به آنها داد "و در جایی دیگر می نویسد ، " صدور اسب از ایران منوط به اجازه مخصوص شاهنشاه است … در ایران فقط شاهنشاه می تواند ایلخی اسب داشته باشد … شاهنشاه ایلخیهای عظیمی در سراسر کشور دارد … در ماد ، در پارس و مخصوصاً در مجاورت پرسپولیس . عالی ترین اسبهای امپراتوری در آنجاست ."
* اسب ایران از دیرباز به کشورهای مختلف صادر می شده است . مارکوپولو – که در قرن 13 میلادی به ایران سفر کرد- می نویسد ؛ " در این سرزمین [ ایران] یک نوع اسب عالی و گرانبها وجود دارد که قیمت هر راس آن به 200 لیر تورینزه می رسد … مردم این سرزمینها اسبان را برای فروش تا کیش و هرمز ، دو شهری که در کنار دریای هند واقع شده ، می برند و در آنجا تجار دیگر انتظارشان را می کشند تا آن اسبان را با قیمت خوب بخرند . " دولت فرانسه نیز طی قراردادی که به امضای لویی چهاردهم و شاه سلطان حسین صفوی رسیده بود هر ساله 8 هزار سر اسب تخمی و چهار سر مادیان از ایران خریداری می کرد . از جمله شرایط این قرارداد این بود که اسبهای فوق از رمه های سلطنتی و اسبهای خاصه شاه نباشند . همچنین گفته شده که اسب برخی از سلاطین قدرتمند اروپا از جمله ناپلئون بناپارت ، ایرانی بوده است.

اسب سواری در ایران باستان
از زمانیکه اسب توسط انسان رام شد، از آن برای سواری، بارکِشی و مسابقه استفاده می شود. اسب از چهارپایان مورد علاقه ایرانیان از زمانهای دور بوده است. اطلاع درستی از نحوه تربیت اسب و چگونگی استفاده از این حیوان قبل از ورود آریاییها در دست نیست.
اقوام آریایی در مدت زمانی در حدود هزار سال از شمال شرقی و شمال غربی به ایران نفوذ کردند. یکی از عوامل برتری آریاییها داشتن اسبهای خوب و تندرو بود. آنها با این وسیله نقلیه سریع و قوی، توانستند به هر دیار و سرزمین رخنه کنند و بر بومیها چیره شوند.
نخستین بار اسب توسط آریاییها به نقاط مختلف آسیا و اروپا برده شد. یکی از رسوم آریاییها این بود که موقع دفع اجساد مردگان، ابزار، آذوقه و اسبهایشان را نیز دفن می کردند.
دیودور سینیوری مورخ قرن اول قبل از میلاد در مورد دشت "نیسایه" که چراگاهی پر آب و علف در کشور ما بود می نویسد: "در روزگار اسکندر ۶۰۰۰۰ اسب در چراگاه نیسایه در چرا بودند و قبل از آن روزگار ۱۶۰۰۰۰ اسب در آنجا پرورش داده می شد."
هرودوت در توصیف لشکرکشی سال ۴۸۰ ق.م. خشایارشاه به یونان می نویسد:
"… آنگاه هزار سوار برگزیده ایرانی و به دنبال آنان هزار نیزه دار برگزیده و پس از آن ده اسب مقدس که آنها را نیسایی خوانند و با زیباترین زینت ها آراسته بودند، نمودار می شدند…
… پشت سر این ده اسب، گردونه مقدس که هشت اسب سفید به آن بسته بودند پدیدار گشت و فردی پیاده، لگام اسبها را در دست داشت زیرا کسی نباید در چنین گردونه ای جای گزیند. به دنبال این گردونه، خود خشایارشاه در گردونه ای که اسب های نیسایی آنرا می کشیدند، نشسته بود. …
… خشایارشاه هنگام جنگ با یونان به "تسالی" رسید و در آنجا شنید که اسبهای این سرزمین بهترین اسب های یونانی هستند، خواست آنها را با اسبهای ایرانی بسنجد. در اسپریس (میدان اسب دوانی) فرمان مسابقه اسب دوانی داد. در این مسابقه اسبهای تسالی واپس ماندند."
آثار متعددی وجود دارد که نشان از توجه خاص پادشاهان هخامنشی به اسبهای خود دارد. واژه اسب در اوستا و در فرس هخامنشی اسپ Aspa و در سانسکریت اسو Asva خوانده می شد. واژه های نسبتاً زیادی از کلمه اسپ مشتق شده است از جمله:
▪ اسپست: یونجه
▪ اسپهند: سردار سواره نظام
▪ گرشاسپ: گرش اسپ: دارنده اسب لاغر و از کارافتاده
▪ طهماسب: دارنده اسب فربه و زورمند
▪ کوروش هم به پرورش اسب، اسب سواری و تیراندزای و … اهمیت فراوانی می داد.
گزنفون در مورد اوامر کوروش می نویسد:
"به آنکس که عمل نیکی انجام داده است پاداش مناسب اعطا نمایید. در آبادی سرزمینهای بایر بکوشید و به پرورش حیوانات و احداث جنگل برای شکارگاه ساعی باشید. هیچگاه قبل از تمرینات بدنی به خوردن غذا مبادرت نورزید و اسبان را بدون اینکه کاری انجام دهند فربه و کامل نکنید. من به تنهایی ولو صاحب بزرگترین قدرت و توانایی انسانی باشم از عهده دفاع از شما و مال و زمینهای شما نیستم."
تشکیل سواره نظام در دولت هخامنشی توسط کوروش انجام گرفته است.
کوروش برای سوارکاران ورزیده مسابقه ترتیب می داد و به برندگان جایزه مناسب اهدا می کرد. از آشوریها، فرمانده آنان و از ارامنه، تیگران و از هیرکانیان، پسر پادشاه و در میان اهالی ساس یک سوار معمولی گوی سبقت را از همه ربود. این سوار زبده نیم میدان از همه جلو بود.
می گویند: کوروش از این جوان چابک سوار و ماهر، سوال کرد آیا حاضر است اسب خویش را در برابر پادشاهی یک ملک معاوضه کند. جوان جواب داد: "در برابر پادشاهی یک ملک حاضر به چنین تعویضی نیستم اما حاضرم در برابر جلب دوستی مرد شجاعی آن را تقدیم کنم." کوروش گفت: "من به تو محلی را نشان می دهم که اگر مشت خاکی پرتاب کنی حتماً به مرد دلیر و شجاعی اصابت خواهد کرد." مرد دست برد قطعه متراکمی از خاک برگرفت و گفت: "آن محل را نشان بده". کوروش گوشه ای که دوستانش جمع بودند نشان داد. مرد چشمان خود را بست و قطعه خاک را پرتاب کرد. خاک به "فرولاس" اصابت کرد. فرولاس که مشغول انجام فرمان کوروش بود، بدون اینکه روی خود را برگرداند، همچنان به کار خویش پرداخت.
مرد جوان چشمان خود را باز کرد و سوال کرد: "به کدام یک اصابت کرد؟" کوروش جواب داد: "به هیچیک از حضار بلکه به آن کس که می بینی مشغول تاخت است برخورد."
پس چرا روی خود را به عقب برنگرداند؟
در فکر کار خویش بود.
مرد جوان از شنیدن این جواب متحیر شد و به تاخت رو به "فرولاس" روان شد، مرد به او نزدیک شد، و چون به او رسید صورتش خاک آلود و از بینی اش خون جاری است. مرد به او نزدیک شد و سوال کرد آیا چیزی به صورت او اصابت کرده است؟
فرولاس جواب داد: بلی، صورتم مورد اصابت ضربه قرار گرفته.
مرد جوان گفت: پس این اسب به تو تعلق دارد، آنرا بگیر.
فرولاس پرسید: "به چه مناسبت"
جوان، برای او شرح ماوقع را بیان کرد و گفت: "می بینم که واقعاً مرد شجاعی را هدف قرار دادم."
فرولاس جواب داد: "حق این بود که اسب خود را به مرد غنی تری اهدا می کردی. با امتنان اسب تو را می پذیرم و امیدوارم خدایان به من فرصت دهند که این کار نیک تو را جبران کنم و از کرده خویش پیشیمان نشوی. حال بر اسب من سوار شو و به محل خود باز گرد. کمی بعد من هم خواهم آمد."
بدین ترتیب آن دو مرد اسبان خود را مبادله کردند.
سکاهای تیزخود، خراج سالیانه را از مرغوبترین کالای سرزمین خود که از آن جمله اسب است، به بارگاه داریوش کبیر اهدا می کردند.
در چند جای مختلف در تخت جمشید، نقش اسب حجاری شده است.
در زمان ساسانیان اسبها را با زره "برگستوان" و وسایل دیگر و سلاحها مجهز می کردند که در واقع مثل یک تانک و زره پوش به جلو حرکت می کرد و موجب شکست پیاده یا سوارنظام دشمن می شد. در طاق بستان مجسمه سنگی خسرو پرویز سوار بر اسب معروفش "شبدیز" هنوز پابرجاست. شاه عباس صفوی از سواری و راه پیمایی خسته نمی شد.
قدرت بدنی او به حدی بود که می توانست یک شبانه روز بی یک شبانه روز بیخواب و خوراک سواری کند. می گویند در یک مورد حدود ۵۳۰ کیلومتر فاصله بین شیراز به یزد را در مدت ۲۹ ساعت پیمود. در هنگام گرفتن آذربایجان از ترکان عثمانی، شاه عباس با سواران و جوانان ورزیده اش از اصفهان تا تبریز را در عرض یازده روز پیمود، آنچنان که مردم تبریز و "علی پاشا" حکمران تبریز از حمله ناگهانی او دچار حیرت گردیدند. در زمان حکومت رضاشاه پهلوی نیز مسابقات اسب سواری در میدانهای اسب دوانی تهران و شهرستانها در فصول مختلف سال برگزار می شد و برندگان به دریافت جوایز نائل می شدند.
● امدادی با اسب در دوران باستان:
شاید بتوان گفت که مبتکر مسابقات امدادی امروزی، ایرانیان چند هزار سال پیش بوده اند. گزنفون مورخ یونانی راجع به ایجاد چاپار که اصل و منشا مسابقات امدادی بود، چنین نوشته است:
… پس از تعیین مسافتی که یک اسب می تواند در یک روز طی کند. بدون آنکه از حد اعتدال خارج باشد، کوروش فرمان داد در راههای کشور اصطبل هایی بسازند که فواصل آنها با یکدیگر مساوی باشد. در هر یک از اصطبلها (چاپارخانه ها) اسبان چابک به تعداد کافی معین نمودند و قاصدان همیشه آماده رساندن خبر بودند. در هر چاپارخانه مرد تیزهوشی مراقب بود که به محض رسیدن چاپاری با نامه، آن را تحویل گرفته به چاپار دیگری می داد و او را روانه می ساخت و اسب و چاپار استراحت می کردند تا چاپار از سمت دیگر برسد و به مبدا برگردد.
بین مردم ضرب المثلی وجود داشت که: چاپارها در سرزمین پارس از بازهای شکاری سریع تر در حرکت هستند.
اگرچه در این جمله مبالغه به کار رفته است ولی نشان از انسجام، سرعت عمل و نظم چاپارها دارد.
هردوت تاریخ نویس یونان در این مورد می نویسد:
"… در میان موجودات فانی، موجودی نیست که زودتر از چاپار پارس به مقصد برسد. زیرا پارسها ترتیب این کار را بسیار ماهرانه داده اند. گویند راه هر قدر طویل باشد، در آن آنقدر آدمی و اسب نگاه می دارند که هر یک روز را، یک چاپار و یک اسب طی طریق کند. نه برف و نه باران ممکن است مانع از حرکت چاپار گردد، و نه شب و نه گرما. چاپار اولی موضوع ماموریت خود را به دومی و دومی به سومی می دهد و همینطور به چارپارهای بعدی …"
● ارابه رانی در ایران باستان
در بازیهای المپیک باستان گاهگاهی مسابقات ارابه رانی دو اسبه و چهار اسبه انجام می شد. اما خیلی پیشتر از آن ایرانیان به ارابه و ارابه رانی آشنایی داشته اند.
در کتاب تمدن هخامنشی از علی سامی آمده است: … آریاها با گردونه هایی که اسبها آن را می کشیدند وزن و فرزند خود را از نقطه ای به نقطه دیگر حمل می کردند.
در گنجینه جیحون گنجینه ای که کنار رودی منشعب از رود سیحون میان راه تاش و گرگان نزدیکی راه سمرقند کشف شده ارابه زرینی است که نه تنها شاهکار زرگری مهمی است بلکه نمونه ای از یک ارابه سلطنتی را نشان می دهد.
یکی از جالبترین مهرهای هخامنشی، مهر داریوش کبیر است که در موزه بریتانیا نگهداری می شود. نقش روی این مهر عبارتست از ارابه دو اسبه که اسبان آن در حال تاخت هستند و لاشه شیر کشته ای در زیر دست و پای اسبها به زمین افتاده است.
در ارتش پارت از ارابه برای حمل زنان غیرعقدی پادشاهان استفاده می کردند. ارابه در آن زمان جنبه تجملی و تفننی داشته نه جنبه جنگی و رسمی.
در زمان ساسانیان برای پیروزی در جنگ و حمله و دفاع از ارابه استفاده می کرده اند. این ارابه ها با اسبهای مخصوصی کشیده می شدند.
در کتاب کوروش نامه اثر گزنفون آمده است:
"… سپس کوروش فرمان داد مسابقه ارابه رانی آغاز شود و به هر یک از قهرمانان گاو فربهی اهدا شد تا قربانی کنند و ضیافتی برپا سازند. علاوه بر این جامهای متعدد پیروزی بین برندگان مسابقات توزیع نمودند. به کوروش نیز در ازای پیروزی اش گاو فربهی اهدا شد، گاو را پذیرفت ولی جامهای زرین را به "فرولاس" که در نظم امور دربار مهارت و مجاهدت بسیاری نموده بود بخشید

تاریخچه پرورش اسب
در دوره نوسنگی انسان با اختراع کشاورزی و اهلی کردن برخی از جانوران وحشی غول آسا قدمی در جهت تسلط واقعی و عملی بر محیط خویش برداشت. شکارگر سرگردان به اجتماعی سازمان یافته پیوست که در روستاهای محاصره شده با مزارع کشت شده به زندگی ادامه داد در این روند تکامل است که برای اولین بار انگیزه شهرنشینی و زندگی اجتماعی بوجود آمد و تمدن هایی چون بین النهرین ، آناتولیا ، ایران و غیره پدید آمد.
ایرانیان دارای کهن ترین تمدن ها می باشند. کشور عزیز ما ایران با چندین هزار سال تاریخ آغشته به خون خود یکی از کهن ترین تمدن هاست. ایرانیان اولین قومی بودند که به رام کردن و تربیت اسب پرداختند. آنان از اسب برای شخم زدن ، حمل و نقل و بارکشی استفاده می کردند و در کنار خانه هایشان جایگاه هایی که امروزه به آن اصطبل می گوییم مهیا کردند و در واقع در کنار یکدیگر زندگی می کردند که طبیعی است چنین زندگی ای علاقه، اهمیت و صمیمیت بوجود می آورد. اسب از جانورانی است که از آغاز در میان آریاییها و در فرهنگ اقتصادی و اعتقادی ایرانیان جایگاه ویژه ای داشته است. مهاجرت آریاییها در هزارو چهارصد سال پیش از میلاد توسط ارابه های اسبی بوده است و ارابه های معروف آن ها از همه چیز بیشتر توجه تاریخ نگاران را به خود جلب کرده، به طوری که آنان همیشه با احترام و اهمیت از آن یاد کرده اند. در دوره مادها که به سال 554-701 قبل از میلاد بر می گردد و حدود بیشتر از یک و نیم قرن حکومت کردند در نبردهای خود اساسی ترین نقش را به سواره نظام داده بودند که همین امر باعث شد که کیاکسار سومین پادشاه ماد برای رویارویی با ارتش بزرگ آشور که در بین النهرین وجود داشت به تاسیس دسته سواره نظام بپردازد و بعد از اتحاد مادها-پارت ها و پارس ها که همگی آریایی بودند یورش و ارتش بزرگ و شکست ناپذیرآشور و شکست دادن آن قوم وحشی و از میان بردن نسل و نژاد آنها پیش آمد و این پیروزی دروازه ای برای ورود اسب آرین به دنیای عرب گردید. البته پیش از آن زمان هم اعراب اسب را از آشوریها گرفته بودند و آشوریها نیز اسب را در یورشهای متمادی قبلی از قوم آرین بدست آورده بودند. چینی ها در منابع فرهنگی خود از اسبان تیز تک اشکانی که موثرترین ابزار کار پارتیان بوده نام برده اند . پارت قومی است ایرانی و آریایی که مردان و اسبان جنگی بسیار خوبی داشته و واژه پارتیزان به معنی چریک جنگی از نام قوم پارت برداشته شد به دلیل چالاکی و چابکی و جسارتشان در جنگ با دشمن.
در بازرگانی اشکانیان اسب بسیار مهم بوده است، هم برای حمل و نقل و هم برای فروش . اسبان را به جزایر و سرزمین های خلیج فارس می بردند و اعراب با خرید اسب در برابر خرما و همچنین بدست آوردن اسب ها از راه دزدی و غارت اسبهای موردنیاز خود را تا حدی تامین می کردند. این را بایستی متذکر شویم که در آیین اول ایرانیان یعنی دین زرتشت و نیز در دین اسلام قربانی کردن اسب آزاد نبوده و این حیوان نجیب از سوی حضرت رسـول اکـرم (ص) مکـروه اعلام شد تا این حیــــوان نسلش به انقراض کشیـــــده نشود به شکلی که در حدیثی می فرمایند:" بر پیشانی اسبان تا قیامت خیر حک شده است و کسی که در راه خدا آنها را نگهداری و تیمار می نماید همانند کسی است که دست خود را به صدقه دادن گشوده و تا ابد هرگز نمی بندد. (فقیر نمی شود) "
پس به گواهی تاریخ و بدون هیچ تردیدی خاستگاه این چارپای برازنده، ایران بزرگ بوده است که محدوده آن از شمال به کرانه های دریاچه آرال، از شرق به دامنه های پامیر و ماورالنهر و ازجنوب به کرانه های خلیج همیشگی فارس تا شمال آفریقا و از غرب به میان رودان (بین النهرین ) تا سرزمین های بیزانس بوده است تا آنجا که می گویند در سراسر جهان اسبی یافت نمی شود که که خون اسب نژاد آرین در رگهایش جاری نباشد.
باستان شناسان از دل خاک سنگ نبشته هایی به جا مانده از خاکهای آپادانا، شوش و تخت جمشید بدست آورده اند که هرچه عمیق تر به آن می نگریم در آن نقشی از پیکر اسبان بیشتر نمود پیدا می کند. و حتی کشف اسکلت چند سوار و اسب در دسته آبادگیران و یا اشیاء دیگر همچون لگام و زین در مناطق لرستان و یک نوع اسب به نام هیپاریون در مرز چال مراغه کشف شده که اتکا ایـــــرانیان را در امور سیاسی – نظامی و اقتصادی به اسب اثبات می کند.
اسب از دیرباز در خدمت انسان بوده است ، این حیوان بدست ایرانیان تربیت و به جهان عرضه شده است. اما اقوام دیگر میوه زحمات آرین را در چپاولگریهای بی رحمانه غارت کرده و حتی به نام خودشان نام گذاری کرده اند.
نام اسب در بین ایرانیان باستان به عنوان بخشی از نام انسانها بوده است ، مانند :
تهماسب= تهم + اسب به معنای اسب قهرمان یا دارنده اسب قهرمان
گشتاسب = گشت + اسب به معنای اسب گردنده ، تیزرو و چوگانی ، راهوار
جاماسب = جم + اسب به معنای اسب جمشید
نویسنده ای به نام امین نارسلن در کتاب خود به نام تمدن شرق می گوید:" ایرانیان دلیر بوده و در سوارکاری و تیراندازی کمتر قومی به آنان می رسد . دیگر نویسندگان این را نوشته اند ولی من به چشم خود دیده ام."
هرودوت، نویسنده و مورخ یونانی که در2100 سال پیش زندگی می کرده است می نویسد ایرانیان از پنج سالگی تا بیست سالگی سه چیز را می آموزند سوارکاری، تیراندازی و راستگویی.
هرودوت در جایی دیگر می گوید :" خشایار شاه ایرانی در لشگرکشی به یونان به هنگام جنگ به منطقه ای به نام تسالی رسید، در آنجا شنید که اسبهای این سرزمین بهترین اسبهای یونان هستند پس دستور تاخت داد در این آزمایش اسبهای تسالی واپس ماندند ."
داریوش اول در سنگ نوشته تخت جمشید می گوید :" و سزاوار است پادشاهی که زاد و بومش دارای مردم خوب و اسبهای خوب است."
هرودوت می گوید رمه اسبهای سپاهیان هخامنشی در بابل نگهداری می شود که هشتصد اسب و شانزده هزار مادیان در آنجا پرورش می یابد.
اسب های زیادی در تاریخ ایران همواره به همراه سواران خود جاودانه گشتند و در کتابهای تاریخی و سینه های مردم ثبت شده اند مانند شباهنگ بیژن، شبدیز خسرو پرویز، رخش رستم، غزال شاه عباس صفوی و حتی ذوالجناح، اسب سالار شهیدان، حسین بن علی (ع) که از نژاد ایرانی بوده است.
در نوروز نامه قیام آمده است که از صورت چارپایان هیچ صورتی نیکوتر از اسب نیست و در قابوس نامه این جمله آمده که جهان به مردمان بپای است و مردمان به حیوان و نیکوترین حیوانات اسب است که داشتتنش هم کدخدایی است و هم ثروت.
اسب به دو صورت وارد بین النهرین شد اول از طریق آشوریها که قبلاً به ذکر آن پرداختیم و دوم همانطور که در کتاب اصل اسب به آن اشاره شده که می گوید هنگامی که اسب توسط بازرگانان فنقی(لبنانی ) و ایرانی به عربستان و بین النهرین رسید نخستین خرید و فروشها در آن زمان انجام گرفت و تا مدتی نام این حیوان برای آن ها معلوم نبود و به آن (پاکورا) یا خرکوهی یا خرشرقی می گفتند. کولن در کتاب خود تحت عنوان نژاد اسب های اصیل یا نژاد اسب های جهان می گوید در سال 1824 سواره نظام ارتش انگلیس در هندوستان دارای 7546 راس اسب بود که همگی از نژاد اسب ایرانی و از ایران تهیه شده بودند و کسورات آنها هر ساله از ایران تامین می شد.
در ماه اوت سال 1715 در زمان فتحعلی شاه قاجار به مناسبت روابط حسنه فی مابین دولت ایران و فرانسه یکی از نامی ترین اسبهای ایران به رسم پیشکش و هدیه به دربار ناپلئون بناپارت فرستاده شد و این همان اسبی است که ما در عکسهای ناپلئون او را سوار بر آن اسب سفید دیده ایم ، عکس این اسب توسط نقاشی به نام هوراس نقاشی شد.
اسم این اسب پر آوازه (جهان پیما ) بود و پوست آن نیز اکنون در موزه لوور نگهداری می شود.
اسب و کرمانشاه:
در فرهنگ سینه به سینه مردم کرمانشاه آمده است که نام این شهر کرمادشاه ( پسر شاه ماد ) بوده است چرا که این شهر ولیعهد نشین بوده و مرکز حکومت مادها در آن زمان هگمتانه – اکباتان یا همدان کنونی بوده است . در دشت مادی دشت که امروزه به آن ماهیدشت گفته می شود و در چند کیلومتری کرمانشاه واقع است ، مرکز پرورش اصلی اسب هوخشتر پادشاه مادی بوده است.
ایلخی معروف کرمانشاه خیرالله خان سرتیپی بود که در منطقه میان دربند در کوههای بیستون بوده است . گله خیرالله خان در حدود 50 الی 60 سال حدود 1000 راس می رسد که اکثر آنها دارای یال و دم سفید رنگ بودند و به همین خاطر معروف به تیره یال و دم سفید سرتیپی معروف شده بودند. که البته از آن نژاد بسیار کم باقی مانده است.
تیره دیگری از نژاد اسب های کرد به نام افشاری و جاف معروف بود که متعلق به منطقه کردستان بود ولی بعلت ورود هجوم اسبهای آلوده عرب عراقی تماماً از بین رفته که به جرات می توان گفت حتی یک راس اسب خالص در منطقه کردستان و مخصوصاً در شهرستان سنندج وجود ندارد.
تیره بعدی اسب کرمانشاه معروف به سنجابی بود که در دشت سرسبز و سطح سنجابی توسط مرحوم دکتر کریم سنجابی و عسگر خان سنجابی نگهداری می شوند تعداد آن ها به 2500 راس می رسید که به علت شیوع طاعون اسبی بیشتر آنها از بین رفتند.
به طور کل از نژادهای اسب ایرانی می توان به نژاد کرد، عرب ایرانی، اصیل ایرانی، ترکمن و کاسپین ( خزری) را نام برد.پیشینیان برای اسبهای خود احترام ویژه ای قائل بوده اند به شکلی که صاحب اسب تا 12 نسل از نژاد پیشین اسب خود را می شناخته و هنگام مرگ اسبش بسیار غمگین می شده چرا که اسبش را حیوانی نجیب می شناخته است اما به توصیه همان پیشینیان به هنگام عصبانیت و خشم این حیوان نجیب، نزدیک شدن به آن توصیه نمی شود.
دوباره بایستی متذکر شویم که اسب در روزگاران قبل از ماشین و در تمام دنیای پیش و بعد از اسلام بعنوان یک ابزار ارزشمند بوده است به شکلی که انسان جان و جسم خود را به شهامت و استقامت این حیوان می سپارد . در این سبقتهای تاریخی و قهرمانی های تاریخ ساز این اسب اصیل ایرانی بود که که تا آتن پیشرفت و نادرشاه افشار تمدن ایران را بر پشت همین اسب اصیل ایرانی نهاد و به هندوستان برد و عباس میرزا توسط همین اسب 17 شهر قفقاز را باز پس گرفت.
پس حیف است که ما امروزه این رفیق دلیر و تاریخ ساز را بی محلی کنیم و خدمات او را نادیده بگیریم. باید به یاد داشته باشیم که در میان میادین نبرد این اسب ایرانی است که یک روز تمام را همراه سوار خود می جنگید.

０- اسب در اسلام ۳

در قرآن و احادیث، اسب به صور مختلف و از جهات متعدد، به ویژه از دیدگاه نظامی و رزمی، مورد تمجید و تقدیر قرار گرفته است. خداوند متعال در قرآن به رزمندگان اسلام دستور می دهد، همیشه اسبان جنگی را آماده و مهیّا نگهدارند:

"واعدوا لهم ما استطعتم من قوّه و من رباط الخیل ترهبون به عدوالله وعدوکم؛هر چه در توان دارید، از نیرو و اسب های آماده بسیج کنید، تا با این [تدارکات]، دشمن خدا و دشمن خودتان را بترسانید."

همچنین، اسب، قاطر و الاغ را وسیله سواری و زینت مناسب معرفی می کند:

"و الخیل و البغال والحمیر لتر کبوها و زینه و یخلق ما لا تعلمون؛ و اسبان و استران و خران را [آفرید] تا بر آن ها سوار شوید و [برای شما] تجملی [باشد]، و آن چه را نمی دانید می آفریند."

حضرت سلیمان پیامبر صلی الله علیه و اله را از علاقه مندان به اسب معرفی نموده و می فرماید: وی از اسبان قوی و چابک جنگی، سان می بیند و به آنان آن چنان علاقه می ورزد که دستور می دهد آن ها را باز گردانند و با این که تاریکی شب همه جا را فرا گرفته و اسبان به خوبی قابل رویت نیستند، با کشیدن دست به ساق ها و گردن هایشان، آن ها را آزموده و مورد نوازش قرار می دهد:

"اذ عرض علیه بالعشیّ الصّافنات الجیاد؛ [به خاطر بیاور] هنگامی که [طرف] غروب، اسبان چابک و تندرو را بر او عرضه داشتند."

"فقال انّی احببت حبّ اخیر عن ذکر ربی حتی توارت بالحجاب؛ گفت: من این اسبان را به خاطر پروردگارم دوست دارم[من می خواهم از آن ها در جهاد استفاده کنم. او همچنان به آن ها نگاه می کرد] تا از دیدگانش پنهان شدند."

"ردوها علی فطفق مسحا بالسوق والا عناق؛[آن ها آن قدر جالب بودند که گفت:] بار دیگر آن ها را باز گردانید، و دست به ساق ها و گردن های آن ها کشید [و آن ها را نوازش کرد]."

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله اسب را که (سبب تقویت بنیه نظامی مسلمانان است)، موجب عزت مسلمین معرفی می کند و می فرماید:

"اربطوا الخیل فان ظهورها لکم عز واجوافها کنز؛ اسب ها را برای سواری و جنگ آماده کنید، زیرا پشت های آن ها (یا ظاهر آن ها) برای شما عزت و قدرت بوده، و شکم هایشان (یا باطن آن ها) برایتان گنج است."

"انّ الله اعزامّتی بسنابک خیلها و مراکز رماحها؛ خداوند، امت مرا به وسیله سم اسب ها و فروگاه نیزه ها عزیز ساخت."

آن حضرت همچنین اسب را یک مرکب بهشتی دانسته و می فرماید:

"خیول الغزاه حنو لهم فی الجنه؛ اسبان رزمندگان اسلام، در بهشت نیز اسبان آن ها خواهند بود."

و پرورش اسب را از شمار سرگرمی های باطل و بیهوده، خارج شمرده و می فرماید:

"کل لهو المومن باطل الا فی ثلاث: فی تادیبه الفرس، و رمیه قوسه، و ملاعبته امراته، فانهنّ حقّ؛ همه سرگرمی های مومن، جز در سه مورد باطل است: در آموزش دادن اسب و پرورش آن، و تیراندازی با کمان، و بازی کردنش با زنش؛ این سه مورد [باطل نبوده] حق است."

و اسب را برای همیشه خوب و خیر می داند و می فرماید:

"اخیر معقود بنواصی الخیل الی یوم القیامه؛ خیر و خوبی به پیشانی اسب تا روز قیامت بسته شده است."

جالب تر این که خود آن حضرت در مسابقه اسب دوانی شرکت می نماید.

روزی به همراه گروهی از مسلمانان، دشمنان و دزدان را در خارج از شهر تعقیب می نماید. دشمنان، متفرق شده و می گریزند. آن گاه ابو قتاده به پیامبر صلی الله علیه و اله، پیش نهاد مسابقه اسب دوانی می دهد. آن حضرت نیز پذیرفته و در مسابقه شرکت می کند، و در این مسابقه، گوی سبقت را از همه شرکت کنندگان ربوده و اول می شود. و قابل توجه، این که نه تنها تعیین جایزه و شرط بندی را در این مورد جایز می داند، بلکه گاه، مخارج جوایز برندگان مسابقه را نیز خود به عهده می گیرد:

امام باقر علیه السلام فرمود: "انّ رسول الله صلی الله علیه واله سابق بین الخیل، و اعطی السّوابق من عنده؛ رسول خدا صلی الله علیه واله مسابقه اسب دوانی ترتیب داده و جوایز را از مال خویش پرداخت."

"رایت رسول الله صلی الله یلوی ناصیه فرس باصبعه؛ رسول خدا صلی الله علیه واله را دیدم که با انگشت خویش موی پیشانی اسبی را می پیچید."

"و هو یمسح وجه فرسه بردائه؛ او صورت اسب خود را با عبای خویش پاک می کرد."

از مجموع مطالب مطرح شده می توان فهمید، اسلام چقدر برای این ورزش سالم، مفید و رزمی، ارزش و اهمیت قایل است.

امام زین العابدین علیه السلام فرمود: "انّ رسول الله صلی الله علیه واله اجری الخیل و جعل سبقها اواقی من فضه؛

رسول خدا صلی الله علیه و اله، [در مسابقه اسب دوانی]، اسب دوانیده، و جایزه اش را چندین آق از جنس نقره قرار داد."

آن حضرت نیز همانند حضرت سلیمان علیه السلام، آن چنان به اسب اهمیت داده و بدان عشق می ورزد، که به دست مبارک خود، موی پیشانی اسب را پیچیده و صورت آن را با عبای خویش پاک و تمیز می کند
*
* با توجه به این که کتاب آسمانی ، کلام خالق به مخلوق ،بزرگترین و کاملترین رساله ایست که توسط خداوند احدیت به انسان ارزانی گشته است و در برگیرنده تمام نیازهای انسان است . در این راستا به آیاتی در مورد اسب اشاره می شود که عبارتند از :
العادیات ، ص ، انفال ، نحل ، حشر ، الاسراء ، آل عمران که در ذیل ضمن ذکر آن آیات به اهمیتی که در این آیات به اسب داده شده است پی می بریم .
* سوره العادیات
بسم الله الرحمن الرحیم
والعادیات ضبحا ، فالموریات قدحا ، فالمغیرات صبحا ، فاثرن به نفعا ، فاثرن به جمعا ، ان الانسان لربه لکنود .
سوگند به اسبان دونده که (در پیکار با کافران) به هنگام دویدن نفس زنند ، سوگند به اسبانی که به هنگام دویدن (در جهاد ) بنواختن سمهای خود برسنگ از سنگها آتش بر آرند آتش برآورندی ، سوگند به اسبانی که (سواران بر آنها) به هنگام سپیده دم غارت کننده اند ، پس از آن اسبان (به هنگام سپیده دم) در آن وادی (یا در مکان دشمن) غباری برانگیختند ، پس از آن اسبان در آنحال که دشمنان جمع بودند ایشان را در میان گرفتند (یا آن اسبان به هنگام با مداد گروهی از دشمنان را به میان در آورن)، سوگند با آنچه بیان شد حقاً که آدمی ( به نعمتهای ) پروردگار خویش را ناسپاس است .
سوگند به این انسانهای پرقدرت سوگند به این سواران شجاع
سوگند به نفس مرکبهای مجاهدان سوگند به آن جرقه های آتشین که از سم آنها بر می خیزد .

سوره ص
بسم الله الرحمن الرحیم
اذ عرض علیه بالعشی الصافات الجیاد ، فقال انی احبیت حب الخیر عن ذکر ربی حتی توارت بالحجاب ، ردوها علی فطفق مسحا ، بالسوق والاعناق .
به خاطر بیاور هنگامی را که عصرگاهان اسبان چابک تندرو را بر او عرصه داشتند . گفت من این اسبان را به خاطر پروردگارم دوست دارم ( و می خواهم از آنها در جهاد استفاده کنم به آنها نگاه می کرد ) تا از دیدگانش پنهان شدند . ( آنها آنقدر جالب بودند که گفت ) بار دیگر آنها را باز گردانید و دست به ساقها و گردنهای آنها کشید ( و آنها را نوازش داد ) .

سوره الانفال
بسم الله الرحمن الرحیم
و اعدوالهم ما اسطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدوالله وعدوکم و آخرین من دونهم لا تعلمونهم الله یعلمهم و ما تنفقوا من شی فی سبیل الله یوف الیکم و انتم لا تظلمون .
( ای مومنان ) برای انبازگیران هر چه توانید از نیرو و اسبان بر آخور بسته شده تهیه کنید تا بدان آمادگی دشمن خدا و دشمن خود را و نیز دشمنان دیگری را غیر از کفار مکه که ایشان را ( بنفاق ) نمی شناسید خدا ایشان را می شناسد بترسانید و آنچه در راه خدا مصرف می کنید ( پاداش آن ) تمام شبها پرداخت خواهد شد و شما ستم نخواهید دید .

سوره النحل
بسم الله الرحمن الرحیم
والخیل و البغال و الحمید لترکبوها و زینه و یخلق مالاتعلمون.
و خداوند اسبان و استران و درازگوشان را ( خلق کرده ) تا بر آنها سوار شوید و تا ( روزگار خود را بران ) آرایش کنید آرایش کردنی و او چیزها می آفریند که شما نمی دانید .

سوره الحشر
بسم الله الرحمن الرحیم
و ما افآءالله علی رسوله منهم فما او جفتم علیه من خیل و لارکاب و لکن الله یسلط رسله علی من یشاء و الله علی کل شی قدیر .
و آنچه را خدا به رسولش از آنها ( یهود ) بازگرداند چیزی است که شما برای بدست آوردن آن ( زحمتی نکشیدید ) هیچ اسبی نتاختید و نه شتری ولی خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلط میسازد ، و خدا بر هر چیزی قادر است .

سوره الاسراء
بسم الله الرحمن الرحیم
و استغفزز من استطعت منهم بصوتک و اجلب علیهم بخیلک و رجلک و شارکهم فی الاموال و الاولاد و عدهم و ما یعدهم الشیطان الاغرورا .
هر کدام از آنها را ( فرزندان آدم ) توانی ببانگ خویش از جای بجنبان ( و گمراه کن ) و سواران و پیادگان خویش را برایشان برانگیزان و با ایشان در مالها و فرزندان شرکت کن و ایشان را ( به وعده های دروغ ) وعده بده ( تا بفریبی ) و شیطان ایشان را جز بفریب وعده نمی دهد .

سوره آل عمران
بسم الله الرحمن الرحیم
زین للناس حب الشهوات من النساء و البنین و الفتاطیر المقنطره من الذهب و الفضه و الخیل المسومه و الانعام و الحدث ذلک متاع الحیوه الدنیا و الله عنده حسن الماب .
برای مردمان میل به شهوات دنیا از زنان و پسران و همیانهای پر ( و به اندازه آن مال بر هم نهاده ) از زر و سیم و اسبان نشاندار و چارپایان و کشتزار ، آرایش شده اینها کالای زندگی دنیاست و بازگشت نیکو نزد خداوند است.

*
* ۴-۱- شرط بندی بر روی اسب ۳
* هر نوع بازی که به صورتِ برد و باخت و شرط بندی باشد، حرام است ؛ مگر در مسابقه ی تیراندازی و اسب سواری .
*
* نکته۱ :
* در مسابقات اسب سواری و تیر اندازی چنان چه این امر میان خود آنان انجام گیرد اشکال ندارد ؛ ولی شرط بندی در مسابقات شنا جایز نیست .
* نکته ۲ :
* مسابقه اسب دوانی و تیر اندازی ، دارای شرایطی است که باید آن ها را رعایت کرد .
* نکته ۳ :
* تماشاچیان مسابقات اسب دوانی و تیراندازی ، نمی توانند با یکدیگر در پیش بینی نفرات برتر شرط بندی نموده و دریافت پول نمایند ، این کار حرام است و حکم قمار را دارد و تنها این امر ( شرط بندی ) میان خود سوارکاران مشروعیت دارد .
* شرط بندی در مسابقات به این معنا که طرف های مسابقه قرار بگذارند هر کس بازنده شد چیزی را به برنده بدهد یا کاری برای او انجام دهد، حرام است و همچنین حرام است اگر تماشاگران باهمدیگر شرط بندی کنند. البته این حرمت برای شرکت کننده های مسابقات اسب دوانی و تیر اندازی استثنا شده است.[1]و نیز در مواردی که از طرف دولت، ارگان، موسسه یا شخص سومی به عنوان هدیه، جایزه و یا عنوان دیگر در مسابقات به برنده مالی داده می شود، شرط بندی نبوده و اشکالی ندارد. اما اگر در ابتدا مبلغی جهت انجام هزینه های مسابقه از طرفین مسابقه گرفته شود و در نهایت بخشی از آن برای جایزه آنها صرف شود چون جایزه از اموال بازنده گرفته شده است شرط بندی و حرام است.[2]
* بعضی مراجع عظام تقلید در شرط بندی فرقی بین شرط مالی و معنوی نگذاشته اند؛ و براین عقیده اند که حتی اگر در مسابقه ای شرط شود که هرکس بازنده شد یک جزء قرآن برای اموات شخص برنده بخواند این شرط اشکال دارد.[3]اما بعضی دیگر از مراجع به شروط معنوی اشکال نمی گیرند.[4]
* اما اگر طرفین، در شرط بندی جدی نباشند و شرط الزام آوری برای مسابقه خود قرار ندهند و فقط به صورتی تفریحی و شوخی قراری بگذارند که خود را مجبور به انجام آن ندانند در اصل شرط بندی نکرده اند و اشکالی ندارد.
* پاسخ آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:
* 1. شرط بندی در مسابقات اسب دوانی، فیل سواری و تیراندازی با کمان جایز است.
* 2. شرط بندی در مسابقاتی که موجب آمادگی جنگی است؛ مانند تیراندازی با اسلحه های امروزی یا پرتاب نارنجک و امثال آن، جایز می باشد.
* 3. شرط بندی در مسابقات ورزشی که پیروزی در آن موجب اعتلای کشور اسلامی یا منفعت آن برای جامعه و یا فرد مسلم باشد، به شرط عدم تحقق فعل حرام در آن ورزش، جایز می باشد.
* 4. احتیاط اکتفا به مورد دوم، یعنی مسابقاتی که موجب آمادگی جنگی است، می باشد و از آن به احتیاط نزدیک تر شرط بندی فقط در مورد اول است.
* 5. شرط بندی در مسابقاتی که فاقد خصوصیات مذکور در موارد اول تا سوم باشد؛ مانند مسابقه سگ دوانی یا بین خروس های جنگی و امثال آن حرام و باطل می باشد.
* 6. مراد از شرط بندی، شرط بندی بین شرکت کنندگان در مسابقه یا اعطای جایزه از سوی شخص ثالث به آنها است و شرط بندی بین افراد خارج در مورد نتیجه جایز نیست مطلقا که ظاهرا سوال اصلی ناظر به همین مورد بوده است.

مقدمه
به نظر می رسدگله های رمیده ویا درحال چرای اسب نقاشی شده دردشتهای دوردست آنچنان قرابتی با اسبهای اهلی درون اصطبلها که ایام را به خوردن وکار کردن و یا چریدن در پادوکها می گذرانند نداشته باشند ، اعمال و رفتارشان را ازاجداد وحشی خود به ارث برده وحفظ کرده اند.
اگر با اسب سرو کار دارید باید بررفتار او اشراف داشته باشید تا از واکنشهای او در قبال محرکهای خاص آگاه بوده وزبان گویای اندام او و اصوات هشدار دهنده اش را هم بدانید.عمده دلیل بر این آگاهی ،ایمنی است . برای اجتناب از هر گونه خطر و یا آسیب احتمالی . دیگر ویژگی این آگاهیحفظ سلامت جسم و روان اوست که به موقع از بیماری و یا ناخشنودی او مطلع شده و در پیرفع آن بر آیید . و دیگر آنکه بتوانید با علم به رفتار اسب این حیوان را به بهتریننحو تر بیت نموده و ازاودر جهت های اهداف خویش استفاده کنید.

روش طبیعی زندگی اسب
امروزه گله های اندکی آن هم در دورافتاده ترین نقاط کره زمین بهزندگی ادامه میدهند.دراین روش زندگی طبیعی و آزادانه آنها چراگاهها،سبزینهزارها،بوته زارهارا برای پیدا کردن آب و غذا در می نوردند.زندگی در گله حافظ امنیتآنهاست و این گله را سیلمی برتر،محافظت می کند و احتمال خطر قریب الوقوع را هشدارمی دهد .
اسب وحشی باید واکنشهای سریعی داشته باشد تا بتواند به زندگی ادامهدهد.کره های نو زائیده شده باید به سرعت سرپا بایستند تا اگر گله رمید،آنرا همراهیکنند.اسب فقط به هنگامی که گیر می افتد با لگد و سر دست زدن ویا گاز گرفتن به دفاعبر می خیزد .ضامن تنازع بقا در اسب شنوائی خوب، دید وسیع و سرعت در فرار به هنگاملزوم است .
هنوز هم بسیاری از ویژگی ها و غرایز اسبهای وحشی در مناطق امروزی بهچشم می خورد برای اطلاع از واکنشهای خاص اسب باید این غرایز و ویژگی رابشناسیم.
وجوه تمایز – مشخصات
اسب دارای وجوه تمایز و مشخصاتی است که بخشی از طبیعت اوهستند و این رفتار و روش متمایز زندگی اش او را از سایر موجودات متمایز می کند .

اجتماعی بودن
اسبها به زندگی در کنار یکدیگر و گاهی در دیگر حیواناتنیازمندند .از زمانی که اسبها به وسیله شکارچیان شکار می شدند ، زندگی گله وارامنیت آنها را ضمانت می کرده است چرا که تعدد ، شانس بقا را بیشتر کرده، اهمیت بخشبوده و فرار را تسریع می کرده است . ممکن است در اغلب اوقات اسبها را در حال نزاع ودرگیری با یکدیگر ببینید که این ناشی از خصیصه اجتماعی بودنشان است و تنهایی اوراخمود وکج خلق می کند.
اگر اسبی در محوطه ای محصوربه تنهایی رها شود ، به وضوحدیده می شود که سراسیمه و شیهه کشان به این طرف و آن طرف دویده و حتی از نرده ها میپرد تا خود را به دیگران و در کنارشان برساند. بعضی از اسبها از بودن در کنارحیواناتی مثل گاو و گوسفند هم راضی به نظر می رسند ولی به ندرت تنهایی را دوستدارند.
فهرست صفات ویژه برای به خاطر سپاری زندگی اجتماعی ( گله ) ؛پرسه زنی ،تقلید کننده،چرنده ،کنجکاوی ، حافظه قوی، قانون سلسله مراتب می باشد.

پرسه زنی
اسبها در طبیعت به دنبال غذا از مرتعی به مرتع دیگر پرسه زده و چرا میکنند.بیشتر اسبها امروزه درحصارها نگهداری می شوندولی این خصیصه را همچنان حفظ کردهاند . ممکن است اسبی در حال چریدن در محلی ناگهان به محل دیگری نقل مکان کند . نکتهجالب ، غریزه میل به منزل است که در اسبهای اهلی همچنان به قوت خود باقی است .
چه بسا اتفاق افتاده که اسبی رم کرده با سواریابدون سوار راهی منزل شده وحتیاگر سوارراه راگم کرده باشد اسب او را به طرف آن رهنمون کرده است . اسبها باعلاقهوشوق زیاد باگامهایی بلندتربه سمت منزل واسبهای دیگربرمی گردند.
ساز و کار دفاعی
بیشتر واکنش اسبها بازتاب این حقیقت است که آنها قربانی شکارچیان بوده اند .وسیله دفاعی آنها به ترتیب اولویت فرار و سپس جنگ است .
اولین واکنش فرار استو در صورت گیر افتادن به لگد پرانی ،جفتک اندازی و الاکلنگ و سردست زدن می پردازند،که در این حالت از ضربات دست همانند پا استفاده می شود.
اسبهابرسرآبوغذابایکدیگرمبارزه نموده وبرتری خودرابه رخ دیگری می کشند تااینکه رغیب راازمحیطدورکنند.

قانون سلسلهمراتب
به طریق اولی اسبها آزادی خواه نیستند و به هنگام زندگیآرام و در صورت هجوم دسته ای گرگ وقت را برای فرار کردن یا نکردن تلف نمی کنند .دراین حالت به تبعیت از رهبری سیلمی غالب پا به فرار می گذارند . این سیلمی محافظ گلهو راهنمای آنها به طرف آب و علوفه است . در بیشتراوقات این نقش رهبری را برایاسبهای اهلی،انسان عهده دارمی شود . در گله اسبهای وحشی سیلمی ویا مادیان غالب عهدهدار رهبری است که این رهبریت تحت قانون اطاعت ازبرتریاسلسله مراتب قدرت،صورت میگیرد و برای عهده دار شدن این نقش قدرت وقاطعیت،نقش اساسی ایفا می کند .
کنجکاوی
اسبهاشدیدا کنجکاوند واغلب برای کشف غیر معمول ها به این طرف و آنطرف سر می زنند ،از اینخصیصه می توان برای به دام انداختن اسبهای دست نیافتنی درمزارع استفاده کرد. دراصطبلهایی که اصولی ساخته شده اند دیواره ی کناری هرباکس طوری طراحی شده که اسبهابه راحتی قادر به دیدن هم باشند تا کنجکاویشان درمورد اسبهای دیگر ارضاء شود. اسبمی خواهد بدان اسبی که درهمسایگی اش میباشدکیست ، چه ویژگیهایی دارد،چه میکندتابتواند بااوارتباط دیداری ، علاوه برشنیداری داشته باشد.
چرنده
اسب چرندهای است که از هر نوع سبزینه ای تغذیه می کند . او در 24 ساعت بین 16تا20 ساعت بطورپیوسته وکم کم می چرد و زمان استراحتش کوتاه است . این نحوه چرای کم کم ، پیوستهخوردن نامیده می شود. اسبهابرای چریدن تمایل بیشتری به صورت گله ای دارندشایدمادیانهارابه همراه کره هایشان درمحیطی بازوسرسبزبسیاردیده باشیدکه
مشغولچرایند.

تقلید
اسبها ازیکدیگر تقلید کرده و از همین طریق عادات بد از قبیل انواع تیک و این پا، آن پا کردنرا فرا می گیرند . دواسبی که درمجاورت هم بودندیکی ازدیگری دندان کشیدن به دیوارهباکس واین پا و آن پا کردن را تقلیدمی کرد.

حافظه قوی
حافظه اسب بخصوص در مورد تنبیه هایدردناک بسیار قوی است . اگربه دنبال مقاطعی از طول عمر تربیتی با اوبد رفتاری شود ،در شرایط مشابه او تبدیل به موجودی نا خوشایند خواهد شد . و بنابراین خوش رفتاری بااو از همان بدو شروع به کار و نو جوانی دارای اهمیت بسزایی است . اسبهابه خوبیاسبهای هم اصطبلی رامی شناسند و باهم ارتباط برقرار می کنند وتازه واردها رادیده وسعی درجهت شناخت ایجاد ارتباط برمی آیند.

غرایز
اسبها دارای رفتار های غریزی قویهستند.این غرایزارثی اند،که به صورت بازتابهای احساسی به شرایط و عوامل تاثیر گذارتجلی می کنند. این بازتابها رامی توان در اندام یا بینی آنها مشاهده کرد . ترس ،عصبیت ، خشم ، درد ، خشنودی وناخشنودی ، توجه جلب شده

ترس
در فضای باز اسب ترسیده رم می کند.او بهسرعت به دورخودمی چرخدوبعد فرارمی کند. گاهی دیده می شود که پدیده ای باعث فرار اوشده و رمیده و سپس باز گشته و به آن خیره شده است.اگر پدیده آنچنان تهدید کنندهنباشد ، او با سری به پائین کشیده شده و فرنه کنان در حالی که همچنان خود را آمادهفرار کردن نگه میدارد ، به موضوع نزدیک می شود . در حال سواری ممکن است صدایی و یاحرکتی ناگهانی اسب را به جهیدن به سمت مخالف آن وا دارد که اگر خطر ادامه داشتهباشد چرخیده و فرار می کند.در اصطبل اسب تا حد ممکن خود را از موضوع مورد ترس دورنگه می دارد و به گوشه ای از باکس پناه می بردوسررابالا میگیرد، مورد ترس را باچشمانی از حدقه در آمده و خیره می نگرد ، پره های بینی باز شده و فرنهمیکند،گوشهایش سیخ وجنبنده اند تاهرصدایی راسریعاً بشنود،بدن خود رادرامتداد موضوعترس نگه داشته وتامی تواندآنرا بالا کشیده وعضلات خودرامنقبض میکندوآماده دفاعازخویش می شود.

عصبیت
سررا بالا گرفته و چشمانش راازحدقه بیرون زده وبسیار هوشیار است . پره های بینی بازشده وفرنه میکشد یاصدایی خرخر گونه از بینی خارج میکند.گوشهاسیخ،جنبان وحساسند.اندام کشیده ومنقبض وآماده فرار. اسب ممکن است بلرزد، رعشه بگیرد یاعرقکند.ضربان قلبش تند تر می شود و به تناوب پهن می ریزد.

خشم
اسب عصبانی سرش را پائین می گیرد،گوشها رابه عقب می خواباند،گردن را به جلو می کشد و چشمانش تنگ می شود. لبها را برای نشاندادن دندانها از هم باز می کند و حالت پرخاش جویانه به خود می گیردوعقب خودرابهطرفین می چرخاند . ممکن است سعی کند لگد زده و یا گاز بگیرد .

درد
ضربات دردناک اسب رافرار می دهد.اگر گیر بیافتد،گردنش افراشته، چشمانش تنگ و گاهی ممکن است سردست زدهلگد بزند و گاز بگیرد. مهمترین بازتاب ضربه های دردناک ماندگاری و خاطره ناخوشایندآن است که نه فقط رم کرده بلکه با الا کلنک و یا سردست زدن سوار را به زمین بزند . الاکلنگ واکنشی است در قبال خطری از پشت،که ممکن است ناشی از پریدن گرگی درنده برپشت اسب بوده باشد.الا کلنگ رامی نوان نشانی ازشادییا هیجان هم دانست.

خشنودی
اسب در این حالتدر آرامش کامل و راحت، عضلاتش شل، پوستش شفاف است وگوشهایش به آرامی درجستجوی صدامی جنبند.

ناخشنودی
اسبدر این حالت در خود فرو رفته،خمود،بی روحیه و بی حال است و یا برخوردی خصمانه دارد. سرش پائین و چشمان بی حال و نگاه خسته وگوشها افتاده و پوستش کدر می باشد. ادامهاین حالت، اسب را به ناهنجاریهای درون اصطبل و یا پرخاش جویی مبتلا می کند .

توجه جلب شده
گردن کمانی، پره های دماغ گشاد، گوشها جنبان ، بدون انقباض چشمان براق و پوزه به جلو کشیدهشده و نگاهش کنجکاوانه هدف را می نگرد .

هیجان زده
سر را بالا گرفته ، تنفس تند ،پره های بینی باز و فرنه کنان، گوشها سیخ و چشمان براقند و اسب ورجه ورجه کرده واحتمالاً الا کلنگ می کند بدنش هوشیار ، دم سیخ و ممکن است عرق کند.

شرارت
گوشها به عقب ولینه کاملاً خوابیده ، چشمان تنگ با نگاههایی معنی دار، پره های دماغ بسته اسب ممکناست لگد زده و یا فوراً پشت کند .

بازیگوشی
ممکن است با دست زمین را بکند،به سرعتحرکت کرده ، دویده ، لگدهایش کوتاه باشدوالا کلنگ کند.کره هابیشتربازی می کنند . ولی اسبهای مسن هم گاهی از بازیگوشی غافل نیستند.

هوشیاری
گوشها سیخ و جنبان ، چشمها شفاف وهوشیار، بدن بدون انقباض و آماده است .

نبردبر سر قلمرو
ممکن است با گردنی کشیده شده و پایین و یا باگردنی کمانی به بالا نگه داشته شده ، دندانها نمایان و لبها تهدید کنندهباشند.گوشها کاملاً به عقب خوابیده،چشمها تنگ و تهدید کننده، بدن کشیده و با دستزمین را میکند یا به طرفــین پشت کرده و می چرخد و آماده لگد زدن است .

اصوات
صدای اسب می تواندمبین احساسات درونی او و یا عملی باشد که در شرف انجام آن است .

شیهه
برای دعوت اسبهایدیگرویاوسیله ای است برای جلب توجه، اغلب این صدا به هنگام جدا شدن کره از مادرشنیده می شود.

شیهه ملایم
این نوع صدا به هنگام هیجان و یا ایجاد تنشی شنیده می شود.

هرهر
دعوت از اسبی درنزدیک،اظهار آشنایی با شخص نزدیک شونده و اظهار خوشحالی،به خصوص به هنگام دادنخوراک لذیذ.

صدای خارج شده ازدماغ
نشان دهنده هیجان ،خوشحالی است . ممکن است به عنوان اولینعلائم ترس هم شنیده شود ویا اسب خواسته باشد دماغ خودرا تمیز کند.

فرنه
به همگام تعیینقلمرو و بو کردن پهن به گوش می رسد .
رفتار با اسب
اصول کلی رفتار بااسب
رفتار خوش ،ارتباط و انضباط ،به همان اندازه که در رفتارانسان با دیگر انسانها دارای اهمیت است در مورد رفتار با اسب نیز دارای جایگاه خاصخود می باشد .

خوش رفتاری
همانگونه که بازتاب رفتاری انسانها نمودار تربیت آنهاست، رفتاراسبها نیزنشاندهنده نوع تربیت آنهاست. اسبهابه طور کلی نه فقط به مهترومربیان خود وابستههستندبلکه نسبت به رفتاروخصوصیات اخلاقی سوارکارانشان حساسیت نشان میدهند.
اسببرای خوش رفتاری باید آموزش دیده شود ، و ساده ترین این آموزشها عبارتند از :
آرامش کامل به هنگام تیمار،بلند کردن دست وپاهاباآرامش برای نظافت

ارتباط
آنهایی که با اسب سر و کار دارند باید بیاموزند که در امرآموزش مثبت بوده و کارشان تداوم داشته باشد . اگر خواسته های آموزش دهنده مبهم ومتغیر باشد اسب به سرعت
سردرگم می شود. بنابر این لازم است بدانیم که چه نکتهای را چگونه بیاموزیم و این امکان پذیر نیست ،مگر روش صحیح کار با اسب را آموخته وبه هنگام کار با او کاملا متکی به نفس باشیم .

انضباط و تشویق
روان اسبها در کره گی پاک است ورفتار آنها در آینده پی آمد چگونگی خوش و یا بد رفتاری آنها در طول نگهداری از آنهامی باشد. به هنگام کار با اسب انضباط اهمیت خاصی دارد. اگر حرکتی غلط را اصلاح کردهو حرکت صحیح را پاداش دهیم ، اسب به زودی در می یابد که کدام حرکات صحیح است و سعیدر تداوم آنها خواهد داشت.حرکت غلط اسب باید قاطعانه وبا صدائی بلند سرزنش شود.اغلباین روش موثر می افتد،ایجاد کمی تفاوت در صدا و قاطعانه بیان شدن آن کافی به نظر میرسد. اگر مربی به طور دائم بر سر اسب فریاد بکشد، اسب به صدای بلند خو کرده و برایشعادی میشود.
اگر صدای بلند فایده نکرد ،ضربه های کف دست روی گردن و کپل و درصورتی که گاز میگیرد روی پوزه لازم است.تنبیه باید بلا فاصله باشد تا او در یابد ازاو چه می خواهند.به محض انکه اسب درسش را آموخت ، دادن پاداش واجب می شود .نوازش،صدائی مهربان ،و یا حبه ای قند، به او می فهماندکه پی آمد رفتار صحیحش ، خوشرفتاری است.خوش رفتاری اعتماد اسبها را جلب کرده و متکی به نفس و خوش رفتار شده وبه موجوداتی دوست داشتنی تبدیل می شوند.

چگونگی رفتار با اسب
اسب دو تصویر جدا از هم رابه یک باره می بیند یکی را با چشم راست و دیگری را با چشم چپ.اسب با بالا و پایینآوردن سرخود اشیاء را در کانون چشمهای خود متمرکز میکند چون مردمک چشم اسب بر خلافمردمک چشم ما قادر به حرکت و جابجائی برای تمرکز بر روی اشیاء نیست.
حس بویاییاسب تکامل یافته و قوی است . اسب می تواند خانه اش ، چراگاه و دوستانش را با بوئیدنبه خوبی تشخیص دهد . هر نوع شیء یا حیوان بیگانه را ارزیابی کند و
تشخیص دهد کهآیا خطر ناک است یا بی خطر . اگر حس بویائی حافظه اسب رابه کارانداخته و به یادآورد که آن شیء یا حیوان ناآشنا ، زمانی باعث هراسش شده است
از آن شیء یا حیوانمی گریزد یا به آن حمله می کند.
حس لامسه اسب نیز قوی است به دلیل برخورداری ازگیرندههای لامسه به راحتی قابل کنترل است بخصوص نواحی بینی ،دهان ،گوشها ، گردن ،جدوگاه و دنده هایش
بسیار حساسند .
به هنگام نزدیک شدن به اسب با او صحبتکنید تا مطمئن شوید که متوجه شما شده است . زیرا اسبها در حالت ایستاده چرت می زنندو ممکن است وقتی به آنها نزدیک می شوید خواب باشند و واکنش نشان دهند.به یک اسبهراسان و وحشت زده فرصت دهید تا آرامش خود را باز یابد و سپس به کار کردن با اوادامه دهید . اگر حیوان متوجه حضور شما نشده باشد ممکن است ترسیده و در خطر صدمهدیدن قرار گیرید . باید سعی کنید با حالات و تغییرات سر ، گوشها و چشمهای اسب آشناشوید.
عوامل محیطی مانند رعد و برق ، باد و نزولات آسمانی بر چگونگی رفتار اسباثر می گذارند . رفتار و واکنش اسبها در روزهایی که هوا منقلب و متغیر استباروزهایی که هواآرام است کاملاً متفاوت می باشد . اگر اسب را در یک اصطبل انفرادییا حصار محدود ومحصور نمائید به راحتی به یک برنامه غذایی خاص خو می گیردواگراینعادت را از آن بگیرید رفتارش تغییرمیکند .
اسبها به راحتی رفتارهای ناپسند رافرا می گیرند آنها حالات و رفتار یکدیگررا تقلیدمیکنند ثمره این تقلید اسبهایافسارکش،لگدزن،گاز گیر و هواخوار است. می توان با درک صحیح روحیه وروان اسب و تربیتمناسب او از بروز این رفتارهای ناپسند و نامطلوب پیشگیری کرد. برای نزدیک شدن ،گرفتن و افسار کردن اسبی که خوب تربیت شده است نیازی به مهار فیزیکی وجود ندارد. بهجای آن می توانیدباتکیه برشرایط وحالات روانشناسانه کسب شده از سوی اسب از بدو تولدتا کنون اورا صدا بزنید و انتظار داشته باشیدکه توقف کند،آرام بایستد و به شمااجازه نزدیک شدن و افسار بستن را بدهد . بسیاری از سوار کاران دریافته اند شناختحالات ، روحیات ، شخصیت ، رفتاراسبهادرشرایط مختلف بایکدیگرفرق میکندوهمانند ماانسانها خصوصیات روحی و روانی خاص خودرادارند.
نتیجه…
شمابه عنوان یک مالک،مربی،سوارکارویامهتریک اسب باشناخت حالات وخصوصیات واخلاق اسب خودمی توانیدبه بهترین نحواوراتربیت کرده واز اودر جهت اهدافخود استفاده کنید. درصورت شناخت رفتارهای اسب میتوان اینموجودزیباوقدرتمندرادرورزشهایی مثل چوگان،کورس،پرش،استقامت،درساژ ودرزمینه هایتفریحی وآموزشی وتحقیقاتی وعلمی و بهبودصنعت پرورش ودرزمینه پزشکی استفاده نمود.حتیمیتوان درجایگاه یکی ازبهترین دوستان انسان ،اسب راقرارداد.
به بیان یکی ازدوستان که برای نخستین باراسب را از نزدیک مشاهده میکرد :
اسب انسانی است کهقادر به سخنگویی نیست

نژادهای موجود در ایران ۴

: در تاریخ و فرهنگ مردم به نام نژاد خاص نامیده شده و داراى مشخصات و تیره نژادى هستند، انبوهى از این اسب ها موجود و برخى از آنها داراى جمعیت نژادى محدود هستند. این نژادها عبارتند از:
الف _ اسب نژاد اصیل عرب ایران: به گواهى تاریخ خاستگاه اصلى آن ایران بوده و اکنون در سراسر دنیا پراکنده و به نام اسب عرب نامیده مى شود. مرکز اصلى نگهدارى آن بیشتر استان هاى خوزستان، لرستان، ایلام، تهران، کرمان، اصفهان، یزد، خراسان و فارس است و به احتمال قوى جمعیتى بیش از 40 هزار سر را شامل مى شود.
ب _ اسب نژاد ترکمن ایران: قسمت اعظم جمعیت این نژاد منطقه ترکمن صحرا بوده و همانند اسب عرب داراى تیره هاى متعدد نژادى از قبیل آخال تکه و یموت است.
ج- اسب نژاد کرد ایرانى: این نژاد اسب علاوه بر پاره اى دیگر از نقاط ایران در مناطق کردستان، کرمانشاه، ایلام، زنجان و آذربایجان غربى و دیگر استان هاى همجوار پراکنده است.
د _ اسبچه خزر ایرانى: خاستگاه نژادى آن دامنه هاى شمالى سلسله جبال البرز بوده و براى زیستن در جنگل هاى انبوه شکل یافته است و داراى بوله محکم، سم هاى بادوام و قد کوتاه بوده و براى عبور از جنگل و مناطق پرگل و لاى و بارانى مناسب است.
هـ ـ اسب نژاد چناران ایرانى: در دوره نادرشاه افشار از آمیزش مکرر اسب نژاد عرب و نژاد ترکمن به وجود آمده و داراى صفات ویژه قابل انتقال به نتایج خود است و پراکنش جغرافیایى این اسب در ایران قسمتى از استان خراسان است.
ى _ اسب نژاد قره باغ ایرانى: این نژاد اسم خود را از قره باغ منطقه قفقاز گرفته و پس از جدایى آن منطقه از ایران در جنگ عباس میرزا ولیعهد فتحعلى شاه ایلخى عظیم (پرنس میگرادوف) به ایران آمده و در آذربایجان پراکنده شده است.
و _ اسب سیستانى: تنها اسب خونسرد ایرانى بوده و داراى جثه اى تنومند که در سن بلوغ وزن آن از دیگر اسب هاى نژاد ایرانى سنگین تر است و پراکنش آن در سیستان و بلوچستان است.
توده هاى اسب هاى ایرانى: در کتب دامپرورى و تاریخ و اسب نامه ها و در فرهنگ مردم از آنها به نام اسب هاى بختیارى، قشقایى و ترکى، شاهسون، طالشى، باصرى، دره شورى و ورامینى نام برده مى شود.
گروه اسب هاى فلات ایران: به عبارتى به آن پلاتوپرشین گفته مى شود.
گروه اسب هایى که طى 60 سال اخیراً به کشور وارد شده اند: اسب هاى نونیوس (Nonius)، فوروویوس(Frovius) ، آردنه (Ardene)، یورا (Yura) و اسب هاى شبه جزیره بالکان به نام گیدران. این اسب ها در ایلخى هاى دولتى ورامین، بجنورد و مراغه با اسب هاى نژاد ایرانى آمیخته شده اند. نژاد خارجى قابل ذکرى که در حد جمعیت قابل ذکر به ایران وارد شده و در حال حاضر نزدیک به 200 سر از آن در کشور پراکنده است، اسب تروبرد مى باشد. این نژاد در ترکمن صحرا و تهران با اسب هاى ترکمن ایرانى آمیخته شده و دوخون هاى متعددى با ضرایب مختلف به وجود آورده است. طبق آخرین آمار جمعیت اسبى کشور بیش از 150 هزار سر است.
گذشتهٔ این نژاد هنوز به درستی شناخته نشده است، ولی بی تردید این نژاد بسیار قدیمی است و از خاور میانهو نواحی دشتی و کوهستانی یا نیمه کوهستانی این منطقه ریشه گرفته است. طی تلاش ایرانیان از قبل از هخامنشیان در پرورش و اصلاح این نژاد، اسب های اصیلی به وجود آمدند که به خاطر چابکی و مقاومتشان مایه حیرت شدند اما بیشترین فعالیت های اصلاح این نژاد در زمان اشکانیانکه ساکن شمال شرق ایرانبودند انجام شد و اشکانیان که سوارکارانی ماهر بودند پس از در دست گرفتن حکومت در ایران در۲۵۰ ق. م اسب پارسی را به اسب ترکمن ترجیح داده و به مرور زمان رو یه اصلاح و پرورش این نژاد و مقاوم کردن آن آوردند. نژاد اسب های اصیل انگلیسی از آمیزش اسب های پارس و اسب های محلی (انگلیسی) ریشه می گیرد. خون این نژاد امروزه تقریباً در رگ های همهٔ نژادهای سبک وزن جاری ا ست.[۱]
قد این اسب ها بین ۱٫۴۵ تا ۱٫۵۵ متر است. آن ها می توانند هر رنگی داشته باشند ولی ابلق نیستند. رنگ (اسب)|رنگ مشکی نیز در آنان بسیار نادر است. موهای اسب پارس ابریشم مانند است. یکی از خصوصیات آن دمش است که بالا نگه داشته شده است (حتی به هنگام حرکت). از خوصوصیات دیگر آن سر کوچک و برجسته، گردن بلند و کمانی، کمر کوتاه، کپل بالا و افقی و پاهای محکم آن است. پوست اسب پارس نازک است، به طوری که رک های آن به خصوص در سر، مشخص هستند. پیشانی آن صاف است سوراخ های بینی آن باز می باشد. به علاوه، اسب پارس بر خلاف دیگر نژادها ۱۷ دنده و ۵ مهرهٔ کمری دارند (به جاب ۱۸ دنده و ۶ مهرهٔ کمری).
خصوصیات اندام شناسی اسب عرب ایران
معمولاً وضعیت اندام شناسی، یک اسب در سه بخش سر، بدن و یال و دم و اندام حرکتی مورد بررسی قرار می گیرد. قد اسب عرب را از سطح زمین تا مرتفع ترین ناحیه جدوگاه ۱۴۲ تا ۱۴۹ سانتی متر و گاهی حدود ۱۴۵ سانتی متر مطرح کرده اند.
الف) مشخصات سر:
* پیشانی: معمولاً عریض، مسطح و یا کمی برجسته است.
* روی بینی: در اسبهایی که قسمت وسط بینی در مقطع طولی و نمای عرضی، عرض کمی داشته باشد آن را جمع می نامند که برخی نویسندگان این ویژگی را در اسب عرب مطرح می کنند ولی یکی از ویژگیهای اسب عرب در این ناحیه مقداری فرورفتگی در سطح طولی است و گاهی اوقات هم صاف دیده می شود، روی بینی اسب خوزستان عمدتاً صاف است.
* انتهای بینی و منحزین: در اسب عرب انتهای بینی به طور واضح برجسته می باشد و و منحزین کاملاً گشاد و ناصاف می باشد.
* گوش: معمولاً گوشهای اسب عرب کوچک هستند. گوش اسب عرب از ترکمن کوچکتر است.
* چشم: یکی از ویژگیهای بارز اسب عرب چشمهای زیبای آن هستند که جذابیت و زیبائی خاصی به چهره آن می بخشند ولی به طور کلی چشمهای اسب عربدرشت، گرد و معمولاً حدقه برجسته دارند که برجستگی حدقه در چشمان اسب عرب از ویژگیهای شاخص آن است.
* گونه: گونه در اسب عرب مشخص است. معمولاً دارای سطحی گرد است.
* لبها: باریک و متناسب است و زیبائی خاص به چهره می دهد.
به طور کلی اگر بخواهیم از اختصاصات عمومی و ویژگیهای اختصاصی ناحیه سر در اسب عرب صحبت کنیم می توانیم بگوئیم که اسب عرب سری متناسب با بدن خود دارد که سر در ناحیه گونه ها عمق زیادی دارد و معمولاً در ناحیه پیشانی در حد فاصل چشمها برجستگی سپر مانندی به نام جبه دارد و در ناحیه لبها و پوزه کمی جمع تر می شود و کلاً سر فرمی مثلثی شکل پیدا می کند و در ناحیه دو فک تحتانی فضای وسیعی وجود دارد که در اسب خوب این فاصله منحصربه فرد است. ب) مشخصات بدن و یال و دم:
* جدوگاه: معمولاً چون اسب عرب دارای اتصال قوی گردنی – سینه ای می باشد در نتیجه ارتفاع جدوگاه با گردن یکی شده و معمولاً جدوگاه مشخص در اسب عرب به چشم نمی خورد و بصورت پیوسته با گردن بلندی می یابد.
* کمر: معمولاً زین گاه اسب عرب اندکی پائین تر از سطح کپل و جدوگاه می باشد که مقدار این پائین افتادگی کمر بسیار متناسب با بدن و خوش فرم است.
* کپل: کپل اسب عرب یکی از ویژگیهای اندام شناسی آن است معمولاً اسب عرب دارای کپل گرد و کاملاً برجسته و بسیار خوش فرم است.
* سینه: این ناحیه در اسب عرب هم در عرض و هم در طول عمق متناسبی دارد و به خاطر عرض زیاد و متناسب آن ناحیه با ناحیه شکم پیوسته به نظر می رسد. در هر صورت این عمق متناسب سینه به همراه منخرین گشاد و فاصله زیاد دو فک تحتانی، شرایط تنفسی خوبی را برای این نژاد فراهم می سازد. در هر صورت سینه عریض و عضلانی از اختصاصات این نژاد می باشد.
* شکم: در اسب عرب شکم به صورت مدور و استوانه ای در امتداد سینه قرار دارد.
* یال و دم: یال و دم بلند و پرپشت در اسب عرب یکی از ویژگیهای بارز و شاخص این نژاد می باشد که زیبائی و جلوه زیادی به آن می بخشد. یکی از ویژگیهای اسب عرب بالا گرفتن دم در هنگام حرکت است.
ج) اندامهای حرکتی: از شاخص ترین ویژگیهای اندام حرکتی سم های سخت، بزرگ و معمولاً مقطع گرد آنها است. همچنین دستها و پاها کاملاًعضلانی و قلم در اندامهای حرکتی جلو و عقب قطر متناسب و قوی دارند و هم چنین یکی از ویژگیهای اسب عرب وجود موهایی در پشت ناحیه بخلق است که به نام Feather نامیده می شوند. همچنین در مفصل خرگوشی (Hock) در اسب عرب خمیدگی نسبت به بقیه نژادها اندکی بیشتر است). توضیح: یکی از ویژگیهای اسب عرب در مورد گردن آن است که معمولاً اسب عرب قوسی در ناحیه گردن دار دکه معمولاً به سر فرمی قوسی شکل یا قویی شکل می دهد که اصطلاحاً به آن Mitbah می گویند.اسب.
تفاوت اساسی ساختار و ترکیب بدن اسب عرب با سایر اسبها
اسبهای دنیا دارای ۱۸ دنده – ۶ مهره کمری و ۱۸ مهره دمی می باشند. اما اسب عرب دارای ۱۷ دنده – ۵ مهره کمری و ۱۶ مهره دمی می باشند. این اختلاف، به تحرک زیاد و ناحیه دم حیوان کمک می کند. ناحیه پشت حیوان کوتاه و تا حدودی مقعر می باشد. دست و پای قوی و بدن جمع و جور جزء صفات خوب اسب عرب است. اسب.[۲]
اسب اصولاً حیوانی است که در آب و هوای سرد و خشک تکامل یافته و در مناطق بیابانی همچون کویرهای عربستان رشد نیافته است.
آشنایی با اسب عرب

– نژادهای قدیمی اسبایران اسب قدرتمند نسایی را تشکیل دادند.- اسب نسایی از غرب ایران به بین النهرین و سپس عربستان و دیگر ممالک عربی برده شد.- با توجه به نبود اسب در صحاری عربستان و مصر، اسب های برده شده اهمیت و قدر و منزلت خاصی داشتند و در نزد روسای قبایل به بهترین نحو نگهداری و پرورش یافتند.- قبیله های عرب تعصب خود بر روی تبار قبیله ای را در مورد اسب های ارزشمند و زیبایشان نیز حفظ کردند و با توجه بسیار به تکثیر و پرورش آنها پرداختند و تیره های مختلف اسب عرب پدید آمد.- توجه به شکوه و زیبایی خیره کننده هر اسب که برتری مالک آن را ثابت می کرد، انتخاب جهت بهبود نژاد را به سمت گزینش اسب های زیباتر و ظریف تر برد.- از طرفی نیاز به استفاده در شرایط سخت بیابان های بی آب و علف، انتخاب اسب های قویتر و با استقامت بیشتر را لازم نمود.- بدین ترتیب اسب عرب با زیبایی هر چه تمام تر و قدرت بالا در طی قرن ها به صورت نژادی ارزشمند درآمد.- نقش اعراب و قبایل مختلف آن در ایجاد این نژاد با ارزش و محبوب انکار ناپذیر می باشد.- در جریان جنگ های صلیبی، اروپاییان با این اسب توانا و زیبا آشنا شدند و شهرت آنان به قدری شد که حتی هر اسب شرقی را عربی خطاب می کردند. پس از این دوران اسب های عرب به اروپا راه یافتند.- در سال های پس از جنگ جهانی دوم اصلاحات فراوانی بر روی نژاد اسب عرب صورت گرفت و بیشتر به سمت گزینش اسب های زیباتر و ظریف تر حرکت نمود. در این مسیر بخش قابل توجهی از توان اسب عرب که شامل قدرت آن نیز می شد، کمرنگ شده و زیبایی مخصوصا" سر پر اهمیت تر گشت.- نقش قبایل عرب ساکن ایران در بهبود این نژاد و اهتمام فراوانی که در نگهداری و پرورش این نژاد داشته اند بسیار ارزشمند بوده است.- اسبی که امروزه در دنیا به نام عرب ایرانی مطرح است، از سرشاخه های قدیمیترین اسب های خالص عرب می باشد که در نتیجه بهبود نژادی قبایل عرب، اسبان ارزشمندی به دست آمدند. این گروه، خصوصیات اسبان عرب باستانی را بیش حفظ کرده اند و دست نخورده تر باقی مانده اند.- نحوه اصلاح نژاد و پرورش این اسب ها، تولید اسب های مرغوبی را باعث شد که هم در زیبایی و تناسب و هم در توان و قدرت نمونه بودند. این گروه که به نام اسب عرب ایرانی معروف می باشد، با وجود همه ضربه هایی که دیده همچنان تا روزگار ما باقی مانده است و از ذخایر ارزشمند ژنتیکی کشورمان محسوب می شود.- هر چند که ورود خون اسب های عرب وارداتی طی سالیان گذشته، تعداد زیادی از جمعیت این ذخیره ارزشمند را به شدت از خلوص تاریخی خود خارج نموده است، اما توجه به ارزش واقعی این اسب های تاریخی طی سال های اخیر، امیدواری به حفظ آنها را زنده کرده است.- هنوز هم می توان اسب های بی نظیر عرب ایرانی را که هم از نظر زیبایی مثال زدنی هستند و هم از نظر قدرت، سرعت و استقامت نمونه، در گوشه و کنار ایران زمین پیدا کرد.- خصوصیات: سر کوچک و سبک، گوش ها کوتاه، پیشانی صاف یا کمی برجسته، گردن بلند و کمانی، فاصله زیاد بین چشم ها، فک عمیق، پشت کوتاه، کپل افقی و دم پر پشت و در هنگام حرکت بالا، قلم ها کوتاه، استقامت زیاد در مسیرهای طولانی.- اگر به این نکته مهم توجه کنیم که این تیپ از اسب عرب فقط مخصوص ایران بوده و برعکس اسب های دارای خون مصری و آمریکایی و … در جای جای زمین، یافت نمی شود، ارزش و اهمیت حفظ این گنجینه تاریخی را بیشتر خواهیم دانست.- موفقیت کشورهای تولید کننده اسبان عرب زیبایی امروزی در آن است که اسب هایی تولید می کنند که از لحاظ زیبایی، دیگران توان تولید آنها را ندارند. ما هم قدر داشته هایمان را داشته باشیم و گوهرهایی تولید نماییم که قدرت، سرعت، استقامت و زیبایی را همزمان دارند و دیگران از داشتن آن محرومند. بی شک آینده متعلق به کسانی است که بازار بی رقیب جهانی را در انحضار خود خواهند داشت.

۵-۲- اسب ترکمن ۵
* . ویژگی های اسب ترکمن
*
*
*
*
* استخوان پیشانی باریک,جدوگاه معلوم صورت کشیده,فاصله دوگوش زیاد,پوست ظریف و موی نرم,گوشها نسبتا بلند,کاکل و یال کم پشت ,چشمها دو طرف استخوان صورت,فاصله دو فک مناسب با اندام اسب,رنگ قالب کهر و کرنگ,اتصال سر و گردن ظریف و متحرک ,عضلات گردن ظریف و متناسب,گردن مستقیم,اتصال گردن و سینه ظریف,سینه در طول رشد کرده,منخرین بسته,لبها آویزان ,کمر بلند,کپل افتاده,دخ کم پشت و اتصال دم بالا,عضلات شلوار و ران متناسب ,قلم ها بلند و نسبتا باریک,بخلق بلند نسبتا باریک,شکم آهویی,اتصال شکم به کپل متحرک,قد155,مناطق,ترکمنستان و دریای خزر ترکمن صحرا,اصفهان,تهران,خراسان
*
* سر و گردن ظریف و متحرک ,عضلات گردن ظریف و متناسب,گردن مستقیم,اتصال گردن و سینه ظریف,سینه در طول رشد کرده,منخرین بسته,لبها آویزان ,کمر بلند,کپل افتاده,دخ کم پشت و اتصال دم بالا,عضلات شلوار و ران متناسب ,قلم ها بلند و نسبتا باریک,بخلق بلند نسبتا باریک,شکم آهویی,اتصال شکم به کپل متحرک,قد155,مناطق,ترکمنستان و دریای خزر ترکمن صحرا,اصفهان,تهران,خراسان
*

اصیل ترکمن
اسب ترکمن گونه ای از زیباترین اسب ها است که در منطقهٔ ترکمن صحرا زیست کرده و پرورش می یابد. رنگ آن ها بیشتر خاکستری رنگ و بدنی کشیده و لاغر دارند. شکم آنها بر خلاف بسیاری از نژادهای دیگر اسبها، تخت و به معنی دیگر شکم آن ها لاغر است. صادرات این اسب به خارج از کشور ممنوع است.
اسب ترکمن اسبی است دارای ویژگی های منحصربه فردی از جمله: قد ۱۴۸ تا ۱۵۵ سانتیمتر، گوشهای بلند ومتحرک، سینه فراخ و متناسب، کپلکم شیب با عرض خوب، مفاصل قوی، سم های محکم با زاویه مناسب، تحمل حرکات سنگین ورزشی و…است. رنگ های اصلی این نژاد: کهر، نیله، کرنگ، سمند و قره کهر می باشد.
نژادهای شناخته شده از اسب ترکمن در چهار گروه: یموت، آخال تکه، چناران (مخلوط از تلاقی اسب ترکمن وعرب) و گوگلان (منقرض گردیده) دسته بندی شده اند.
اسب ترکمن اندامی کشیده، دُمی باریک، سر و گردن زیبا دارد. برای اسب های بانژاد ترکمن درسال های گذشته ذخیره های ژنتیک این اسب، تقاضای جهانی یافته است. اسب ترکمن در نزد ترکمن ها پیشینه ای طولانی در سنن و زندگی صحرانشینی وجنگ وگریزها درگذشته داشته است.
گفتنی است برنامه های اشتباه ایران در نیم قرن گذشته لطمه زیادی به ذخیره ژنتیکی اسب های ترکمن زده است و متاسفانه تعداد اسب های ترکمن خالص و خوب به شدت کاهش یافته است.
امروزه خالص ترین اسب های ترکمن ایران را در منطقه راز و جرگلان ترکمن صحرا از توابع استان خراسان شمالی می توان یافت که بیشترین جمعیت این اسب را دارا می باشد. خوشبختانه در سال های اخیر توجه بیشتری به تولید اسب های ترکمن شده است. تعدادی اندک و پراکنده از این نژاد توسط علاقه مندان در تبریز، اصفهان، تهران و همدان نیز نگهداری می شوند.
اصیل انگلیسی (تروبرد Thoroughbred)

اصیل انگلیسی (تروبرد)
این نژاد دیرینهٔ طولانی ای ندارد و از آمیزش اسب های اصیل عربی با اسب های محلی در انگلستانبه وجود آمده است. بلندی جدوگاهاسب های اصیل انگلیسی بین ۱٫۶۵ تا ۱٫۸۰ متر است. اسبان این نژاد تیزپاترین اسب های دنیا هستند و از آن ها در مسابقات اسب دوانی به خصوص مسابقات تاخت استفاده می شود. این اسب ها معمولاً در مسابقات درساژو پرش نیز موفق هستند. اسب های اصیل انگلیسی نسبتاً حساس، زودشکن و عصبی هستند، که با توجه به تقلا و ریسکی که حین مسابقات می کنند قابل توجیه است. رنگ بدن آن ها نیز معمولاً کهر، کهر تیره، خاکستری و سیاه است. رنگ های ابرش و طلایی نیز در آن ها دیده می شود. رنگ سفید بسیار نادر است. گردن و پاهای این نژاد بسیار کشیده می باشد.
هانوورین(Hanoverian)
اسبهای هانوورینیا هانووری شناخته شده ترین اسب های نژاد خونگرماروپاییبه شمار می روند و در ایالات متحدهو همچنین در کل جهان به خوبی شناخته شده اند. اسب نژاد هانوورین در رشته های پرش، درساژو سه روزهعملکردی بسیار خوب دارد.
بنابراین اگر در فکر خرید اسبی برای سوارکاری حرفه ای و شرکت در مسابقات پرش و به ویژه درساژ هستید اسب نژاد هانووری برایتان مناسب است. موفقیت هایی که این نوع اسب در رقابتهابه دست آورده است برتری او را به خوبی نشان می دهد. در المپیکسال ۱۹۹۲، ۱۳ مدالبه اسب های نژاد هانووری تعلق گرفت و ۴ عنوان قهرمانیپی در پی پرورش اسب جهان همراه با ۵ مدال طلا، ۱ نقره و ۲ برنز در مسابقات درساژو پرش نمایشیدر المپیک سال ۱۹۹۶ جایگاه این اسبها را هر چه بیشتر نشان داد.[۳]
انجمن اسبهانوورین آمریکا در سال ۱۹۷۸ شکل گرفت.
پیشینهٔ نژاد هانووری
این نژاد از ایالت نیدرزاکسنواقع در شمال آلماننشات گرفته است که پادشاهی سابق هانووری در آن وجود داشت. در آنجا یک صنعتپر رونق پرورش اسبدر شهر [سل] ([Celle]) به مدت تقریباً ۳۰۰ سال وجود داشت. با اینکه نسب نامهاسب هانووری رسماً از سال ۱۸۸۸ آغاز شد، اما نسب نامه های دقیق از سالهای سده ۱۷۰۰ میلادینگه داشته شده بود. در اصل تولید نژاد هانووری از آنجا آغاز شد که اسب نژاد تروبردبا مادیانهولشتاینریا هولستینر (Holsteiner) [جفت] شد تا اسب هایی با خصوصیات بهتر برای استفاده های نظامیو مزرعه داریتولید شود. اما در سدهٔ گذشته، برنامه های تولید نژاد هانووری به سمت تامین نیاز به اسب هایی ورزشی برای سوارکاریسوق یافته است که باعث شد نژادهای مناسب دیگر اسب نیز به این برنامه وارد شوند. اسب نژاد هانووری مدرن حاصل کار این برنامه ها است.[۴]
ویژگی های اسب هانووری

بارب
شیوه راه رفتن اسب نژاد هانووری بسیار با انعطافاست و به طرزی نرم گام بر می دارد، یورتمهرفتن او حالت شناوریدارد، و در هنگام تاختحرکتش سریع، منظم و ریتم داراست. شاید به همین دلیل باشد که این نوع اسب را برای درساژبسیار مناسب می دانند. قداسب هانووری به ۱۵٫۳ تا ۱۶٫۲ وجبمی رسد. این اسب ها اسبهایی قدرتمند و ورزشیهستند و رفتاری کاملاً آرام و متعادلدارند.
مشخصات فیزیکی این نژاد
پشتقوی، بدن و اندامزیبا، حرکات ورزشی سبکو زیبا. بسیار مناسب جهت درساژ. به رنگ های شابلوطی، قهوه ای، سیاه، سفیدو خاکستریوجود دارند.
مشخصات اخلاقی
مهربانو باهوش هستند و یه آسانی به تربیتو تعلیمپاسخ می دهند. اغلب دارای خلق و خوی ثابت هستند.[۵]
کوارتر(Quarter)

کوارتر آمریکایی
این نژاد آمریکایی بوده و از آمیزش نژادهای عرب، بارب و اسپانیایی به وجود آمده و با آمیزش با اسب های اصیل انگلیسی اصلاح یافته است. قد متوسط آن حدود ۱٫۵۰ متر است. سر آن کوچک و مثلث شکل است و بدنی عضلانی دارد. سرعت این اسب در مسافت های کوتاه بالاست و در مسابقات وسترنو رودئومورد استفاده بسیار قرار می گیرد. تقریباً همهٔ رنگ ها در این نژاد دیده می شوند. ًٌٍ
آپالوسا

اسب نژاد تروبرد چیست؟
۷مهر ۱۳۸۸
اسب نژاد "تروبرد" یکی از با ارزش ترین و سریع ترین اسب های کورس جهان است که وجودش همواره منشا رشد و تکامل بزرگترین تشکیلات بین المللی اسبدوانی و پرورش اسب های کورس بوده است.
اکثر افرادی که با پرورش اسب یا ورزش های سوارکاری و اسب دوانی، آشنایی هر چند مختصر دارند، با نام اسب تروبرد نیز آشنا هستند و معمولاً آن را مترادف با مفهوم اسب کورس می دانند. در نزد این افراد معمولاً بهترین و کامل ترین تعریف قابل تصور از اسب نژاد تروبرد اسبی است با اندامی بلند و نیرومند، گردن کشیده و شانه هایی مورب و قوی، پشت و کمر نسبتاً کوتاه با کپل عضلانی و دست و پاهایی که محکم و استوار هستند و سرانجام اسبی که در مسابقات کورس به خصوص مسافت های کوتاه تا متوسط از دگر اسبها سریع تر است و رقیب ندارد.
اما آنچه که در ورای ویژگی های پرجاذبه و برجسته این نژاد قرار گرفته و در اصل تمامی اعتبار و ارزش این نژاد اسب مرهون آن است، شجره، تبارنامه و در واقع منشا نژاد تروبرد می باشد.
به جرات می توان ادعا کرد که در میان انواع نژادهای اسبهای مدرن موجود در دنیا هیچ نژادی را نمی توان یافت که پس از پیدایش خود، دقت و شدت کنترل تبارنامه ای نژاد تروبرد را آن هم با هدف مشخص ارتقای قابلیت کورس و اسبدوانی تحمل کرده و اعتبار چنین شجره و تباری را به خود اختصاص داده باشد.
منشا پیدایش اسب های نژاد تروبرد به سده های ۱۵، ۱۶ و ۱۷ میلادی و سرزمین انگلستان باز می گردد.

Darley Arabian یکی از اولین اجداد اسب تروبرد
از اوایل همین دوره است که پرورش دهندگان اسب در کشور انگلستان با اهمیت و ارزش خون گرم اسب های شرقی (Oriental Horses) آشنا شده و به طور مرتب اقدام به خریداری و انتقال بهترین اسب ها و مادیان های نژاد عرب، بارب و ترک (ترکمن) از سرزمین های مختلف شمال آفریقا و خاورمیانه و آسیای صغیر به مراکز پرورش اسب در کشور خود می کنند. نتیجه آمیزش خون گرم اسب های شرقی با اسب های خون سرد بومی جزیره بریتانیا در طی سده های ۱۵ و ۱۶ به وجود آمدن نسلی از اسب های پرخون تر برای مسابقات اسبدوانی و کورس بود که با ورود این اسب های دونده به مسابقات، استقبال و تمایل عمومی به بهره گیری از خون اسب های شرقی در انگلستان بیشتر و بیشتر شد. به طوری که در اواخر سده ۱۶ که هنوز تا زمان پیدایش اولین اسب های نژاد تروبرد مدتها فاصله وجود داشت. به جز مادیانها که اطلاعی از تعداد شماره آنها در دست نیست، تنها ۱۷۴ راس سیلمی براساس مدارک قابل استناد (از شمال آفریقا، خاور میانه و سرزمین های عثمانی آن زمان) به انگلیس منتقل گردیده بودند.
در واقع منشا تمامی اسب های تروبرد موجود در جهان به ۳ راس از همین سیلمی های منتقل شده در اواخر سده ۱۶ و اوایل ۱۷ باز می گردد.
این ۳ راس سیلمی به اسامی Bayerly Turk ، Darly Arabian و Goodolphin بودند.
Bayerty Turk در سال ۸۷-۱۶۸۶ میلادی در طی جنگ با نیروهای عثمانی در حوالی "بوداپست" فعلی به غنیمت گرفته شده بود،DarlyArabian در سال ۱۷۰۴ میلادی از سرزمین سوریه امروزی به انگلستان منتقل گردیدو سرانجام Godolphin که در سال ۱۷۲۴ میلادی از سواحل شمال آفریقا خریداری شده بود ابتدا به فرانسه و سپس به انگلیس منتقل گردید.
نکته جالب توجه در مورد سیلمی Bayerly Turk آن است که همواره این گمان وجود داشته است که این اسب از نژاد اسب های ترکمن و به احتمال زیاد از تیره "آخال تکه" بوده است.

Byerly Turk اسبی که احتمالا از نژاد آخال تکه بوده است

امروزه این گمان با مطالعات مقایسه ای که بر روی فاکتورهای ژنتیکی موجود در خون اسب های نژاد "آخال تکه" و "تروبرد" انجام گرفته بیش از پیش به یقین نزدیک شده است. در هر حال این سه راس سلیمی منشا پیدایش خط خونی نژاد تروبرد و معروف ترین اجداد اسب های این نژاد در سده ۱۸ میلادی مانند Herod ، Matchem ، Flying ، Eclips و بعدها Ormond و Siant Simon بودند.
اما پیدایش رسمی نژاد تروبرد در واقع به سالهای بعد از ۱۷۷۰ میلادی مربوط می شود و مستقیماً نتیجه تلاش های فردی به نام James Weatherby است که در آن هنگام مسئولیت کنترل کتاب مسابقات Newmarket و در عین حال سمت منشی باشگاه سوارکاری را برعهده داشت. وی بر مبنای سالنامه های ورزشی باشگاه سوارکاری که از اواسط سده ۱۶ میلادی منتشر می شد، ابتدا در سال ۱۷۷۳ نسبت به انتشار کتاب سالنامه Weatherby که حاوی رکوردها و نتایج ثبت شده مسابقات اسبدوانی بود، اقدام کرد و سپس در سال ۱۷۹۱ پس از سالها تلاش نخست "مقدمه ای بر کتاب تبارنامه جامع" (Introduction to a General Stud Book) را تنظیم کرد و سپس در سال ۱۷۹۳ جلد اول "کتاب تبارنامه جامع" (The GeneralStud Book) نژاد تروبرد را انتشار داد.
امتیاز انتشارکتاب سالنامه "و دربی" (Weatherby's Calender) که نتایج و رکوردهای اسب های تروبرد را منتشر می کرد، تا سال ۱۹۰۰ میلادی (یعنی حدود ۱۳۰ سال بعد از انتشار نخستین جلد آن) در اختیار خانواده Weatherby بود و سپس به باشگاه سوارکاران واگذار گردید. اما امتیاز نشریه کتاب تبارنامه جامع General Stud Book همچنان مختص به خانواده Weatherby باقی مانده و تا به امروز همواره نسخه های جدید آن به طور منظم منتشر گردیده است.
به این ترتیب تلاش های James Weatherby که هدف جلوگیری از خط روزافزون احتمال خطا در خطوط خونی و شجره نژاد اسب های تروبرد آغاز شده بود، به همراه انتشار کتاب سالنامه رکورد اسب های این نژاد، منشا شکل گیری و اعتبار امروزی نژاد تروبرد گردید. بر این اساس عملاً نژاد تروبرد امروزی نژادی است که در قالب قراردادی مشخص و از پیش تعیین شده و پذیرفته شده تعریف می شود و مضمون آن این است که :
"تنها اسبی از نژاد تروبرد به شمار می آید که مستقیم یا غیرمستقیم شجره خود را به یکی از جلدهای کتاب تبارنامه جامع تاروبرود General Stud Book برساند ولاغیر".

Godolphin یکی دیگر از اجداد تروبردهای امروزی

در همین جا لازم است گفته شود که در بسیاری از کشورها مانند فرانسه، استرالیا، نیوزلند، ایالات متحده امریکا، ژاپن، افریقای جنوبی، آرژانتین و… برای اسب های نژاد تروبرد خود که تبارنامه هایشان به یکی از کتاب های تبارنامه جامع ودربی می رسید، کتاب های تبارنامه ملی مطابق استانداردهای کتاب تبارنامه جامع منتشر می شود. در واقع همین کتابها هستند که اعتبار اسب های نژاد تروبرد غیر انگلیسی امروزی را به ارمغان آورده اند.
اسب های نژاد تروبرد امروزی از نظر اندام شناسی دارای ویژگی ها و شاخص های زیر هستند :
قد : ارتفاع ناحیه جدوگاه در اسب های تروبرد امروزی به طور متوسط به حدود ۱۶۲ سانتیمتر می رسد که در حدود ۱۰ سانتیمتر از اجداد اولیه خود بلندقدتر شده اند. در هر حال ممکن است در این نژاد اسب هایی با قدهای بلندتر و یا کوتاهتر نیز مشاهده شوند.
سر : سر موزون و زیباست و اتصال آنها به گردن کاملاً مشخص است خط نیم رخ صورت برخلاف اجداد عربی این نژاد، معمولاً مستقیم و بدون برجستگی ناحیه پیشانی است. گوش ها کوچک و متحرک و منخرین کاملاً قابل اتساع است و چشم ها درشت و هوشیار هستند.
گردن و کتف : گردن کشیده و منتهی به جدوگاه مشخص و کتف مورب و قوی است.
سینه : سینه عمیق بوده و از قابلیت اتساع زیادی برخوردار است.
بدن : با پوست بسیار ظریف و نازکی پوشانیده شده است. دارای تناسبات بدنی کامل یک اسب کورس بوده و به ویژه ناحیه پشت و کمر قوی و دارای عضلات کپل و ران نیرومندی است.
اندام حرکتی : اندام حرکتی بلند و کشیده بوده و در عین حال محکم و استوار هستند.
رنگ بدن : اسب های نژاد تروبرد معمولاً به رنگ های کهر، قره کهر، کرنگ بوده و به ندرت ممکن است به رنگ نیله دیده شوند.

Bernardini نمونه یک تروبرد تکامل یافته امروزی
از دیگر ویژگی های برجسته این نژاد باید به توان فوق العاده آن در مسابقات کورس در مسافت های متوسط اشاره کرد، به نحوی که عملاً در مسافت های ۱۲۰۰ تا ۲۴۰۰ متر، این اسب ها در میادین اسبدوانی بدون رقیب به شمار می آیند. از دیگر ویژگی های این نژاد، زود هنگام بودن بلوغ ورزشی آن است، به طوری که کره های ۲ ساله و یا کوچکتر نژاد تروبرد در مقایسه با سایر نژادها عملاً با قابلیت های یک اسب بالغ و آماده کورس وارد میادین اسبدوانی می شوند. این زودهنگام بودن بلوغ ورزشی باعث شده است که عمر مفید ورزشی اسب های نژاد تروبرد کوتاه شود؛ به همین خاطر معمولاً در سنین نه چندان بالا کارایی خود را از دست می دهند و ناچار به ترک میادین اسبدوانی می شوند.
تمرکز اصلاح نژاد تنها بر "افزایش هر چه بیشتر سرعت و کاهش مدت زمان رسیدن به بلوغ ورزشی" به ناچار به قیمت چشم پوشی از برخی صفات مطلوب و ظهور برخی صفات نامطلوب تمام شده است. از جمله صفات نامطلوب که امروزه از ویژگی های این نژاد به شمار می آیند، می توان به حساسیت زیاد این نژاد نسبت به شرایط نامناسب نگهداری و تغذیه ای، آسیب پذیری بیشتر اندام حرکتی، کاهش نسبی توان استقامت اسب های امروزی تروبرد در مسابقات مسافت های بلند نسبت به اجداد اولیه آنها و همچنین پایین تر بودن درصد باروری در این نژاد اشاره کرد. در هر حال در نتیجه سالها دخالت انسان و تمرکز فوق العاده در انتخاب و اصلاح نژاد اسب های تروبرد امروزه عملاً با پدیده ای مواجه هستیم که از یک سو به این نژاد اسب قابلیت های یک ماشین بسیار تخصص یافته برای مسابقات اسبدوانی را بخشیده است و از سوی دیگر بسیاری از ارزش ها و صفات مطلوب یک اسب کامل را از آن سلب کرده است.

آپالوسا
اسب آپالوسا به اسب سرخپوستیهم معروف است. زیرا برای اولین بار توسط آن ها پرورشداده شده است. اسب آپالوسا حاصل پرورش انتخابی توسط سرخپوستان Nez Perceایداهودر شمال شرقی اورگانو جنوب شرقی واشنگتنبوده است. آنها اساس این نژادرا اسب های اسپانیاییقرار دادند. آپالوسا نیز نامی است که از رودخانه ای به نام پالوس، نزدیک یکی از قبایلسرخ پوست گرفته شده است.
در ژورناللویسو کلارکاز سفرهای سال ۱۸۰۶ آنها از این اسب های خالداریاد شده است.
پس از اینکه ارتش سواره نظام ایالات متحده، سرخپوستان را تا کوه های بیرپادر مونتانادنبال کرد و آنها را قتل عام نمود، این نژاد اسب تقریباً از بین رفت. در سال ۱۹۳۸، گروهی از حامیان اسب در مسکو، ایداهو، یک مرکز ثبت نژاداسب آپالوسا تشکیل دادند و برای نجات و حفظ این نژاد تلاش کردند. این نژاد در حال حاضر سومین نژاد پرجمعیت اسب در جهان است.
شاید منحصربه فرد ترین ویژگی اسب های آپالوسا، خالداربودن یعنی وجود لکه های رنگی روی بدن آنهاست که در شکل ها و رنگ های مختلف بر روی زمینه های متنوع دیده می شود. به همین دلیل اسب های این نژاد از نظر ظاهری بسیار متنوعمی باشند. معمول ترین الگوی خال های بدن اسب آپالوسا، رنگ تیره کل بدن با خال های روشن (دانه برفی) و یا رنگ روشن کل بدن با خال های تیره (پلنگی) است.
اسب خالدار به شکل های دیگری نیز دیده می شود، از جمله بدن برفکی با لکه های سفید، رنگ سفید مرمریکه کل بدن اسب را پوشانده، و یا لکهسفید بزرگی روی کپلاسب که معمولاً خال های تیره رنگ هم روی آن وجود دارد. سماسب آپالوسا عموماً راه های سیاه یا سفید دارد.
نژاد آپالوسا امروزه به واسطه ترکیب آن با اسب کوارتردارای انواع گوناگونی است. بسیاری از آپالوساها یالو دمکم پشت دارند، و بعضی افراد معتقدند چشم اسب های آپالوسا حالتی انسان گونه به آنها می دهد.
قد اسب آپالوسا بین ۱۴٫۳ تا ۱۵٫۴ وجب است. بلندی جدوگاه این اسب ها بین ۱٫۴۲تا ۱٫۶۳ متر می باشد و دارای سینه ای پهن و کمری کوتاه است.
از دیگر ویژگی های شناخته شده اسب آپالوسا، طبیعتآرام آن است. این اسب ها را می توان برای اهداف مختلف استفاده کرد؛ در پرشقدرتمندند و در رویدادهای وسترنو سه روزهقابلیت بالایی نشان داده اند. آپالوسا برای پیمودن مسیرهای طولانی نیز کاملاً مناسب است.[۶]
فالابلا

فالابلا
با این که فالابلا از نظر قد پونی محسوب می شود، ولی به دلیل ریشه های نژادش در لیست اسب ها قرار می گیرد. این نژاد به احتمال قوی از آمیزش اسب های اصیل انگلیسی با شتلندها (Shetland) به وجود آمده است. قد فالابلا حدود ۷۸ cm است و به نوعی یک اسب مینیاتوری محسوب می شود. با این وجود، نسبت به قد کوتاهش از توان بدنی بالایی برخوردار است.
شایر(Shire)

شایر
این نژاد از شمال انگلستان ریشه می گیرد و بزرگ ترین نژاد اسب است. قد شایرها به ۲ m نیز می رسد. وزن آن هم حدود ۱ تن می باشد. این نژاد نیز بسیار قدیمی بوده و نام آن توسط سزارهزاران سال پیش در ماجرای جنگ های گالی (Gaules) آمده است. رنگ شایرها معمولاً سیاه بوده، ولی به رنگ کهربایی با لکه هایی سفید در پاها یا سر نیز دیده می شوند. بدن آن ها بسیار عضلانی و قوی است و از آن ها برای کشیدن درشکه یا گاری استفاده می شد. این نژاد بسیار آرام، مهربان و مطیع می باشد.
اصیل اسپانیایی (آندالوزین Andalusian)

اصیل اسپانیایی (اَندلسی)
این نژاد قدیمی از منطقه ای به نام "اَندَلُس" در اسپانیاریشه می گیرد. قبل از قرون وسطی، این اسب ها به دلیل چابکی و نرمی حرکات، در جنگ ها بسیار مورد استفاده قرار می گرفتند. در قرون وسطی، به دلیل سنگینی سلاح های جنگی، اسب های درشت هیکل تر ترجیح داده می شدند تا این که با رنسانسنرمی و سبکی حرکات این اسب ها دوباره مورد توجه قرار می گیرد. امروزه از این نژاد به خصوص در نمایش ها و سیرک ها استفاده می شود.
بلندی این اسب ها بین ۱٫۵۵ تا ۱٫۶۵ متر است و معمول ترین رنگ آن ها خاکستری است. رنگ آن ها با بالا رفتن سن به تدریج روشن تر می شود. پال اسبان اصیل اسپانیایی بلند و حالت دار است.
فریزین (Friesian)

فریزین
فریزین از جمله قدیمی ترین نژادهای اسب هاست. استخوان های سه هزار سالهٔ آن در اروپا در هلند کنونی یافته شده اند. ابتدا از فریزین برای کشیدن گاری استفاده می شد. در قرون وسطی به دلیل ظاهر و وقار و حرکات شاهانه اش در دوئل برای از رو بردن حریف استفاده می شد.
قد متوسط فریزین بین ۱٫۵۵ تا ۱٫۶۵ متر است. بعضی ار فریزین ها به ۱٫۷۵ متر نیز می رسند. رنگ آن ها همیشه سیاه یک دست است، مگر در صورت آمیزش. به همین دلیل به مروارید سیاه معروفند. پال و دم آن ها نیز مشکی، بلند و مجعد یا حالت دار است. حرکات این اسب، به خصوص به هنگام یورتمه بسیار با وقار است. رفتار این اسب ها به طلا معروف است، زیرا بسیار قابل اعتماد هستند و به صاحب خود دلبستگی زیادی دارند. همچنین در بسیاری از مسابقات مثل درساژبسیار خوب عمل می کنند.
انگلیسی-عرب

انگلیسی-عرب
این نژاد فرانسوی می باشد که با آمیزش اسب های اصیل عرب و انگلیسی اصلاح یافته است. اسب اصیل عرب علاوه بر زیبایی و وقار، به این نژاد مقاومت و انعطاف و نرمی در حرکات بخشیده است؛ در حالی که اسب اصیل انگلیسی قد آن را افزایش داده و سرعت آن را بالا برده است.
قد اسب انگلیسی-عرب حدود ۱٫۶۶ متر است و به هر رنگی دیده می شود، ولی کهربایی، کرنگ و خاکستری متداول ترند. امروزه از این اسب ها در مسابقات پرش، استقامتو درساژاستفاده می شود.
پینت (Paint)

پینت
این نژاد از نژاد کوارترها می باشد، با این تفاوت که این اسب ها ابلق هستند. قد آن ها بین ۱٫۴۸ تا ۱٫۶۰ متر است. خصوصیات آن ها بسیار به کوارترها شبیه است.
بارب (Barb)
این نژاد بسیار قدیمی می باشد و از آفریقای شمالی ریشه می گیرد. به این نژاد پیرامون دو هرار سال پیش در کتاب های رومیاشاره شده است. از آن زمان تعداد زیادی بارب به اروپا به خصوص انگلستان برده شد. ریشهٔ بسیاری از نژادهای امروزی از جمله اصیل اسپانیایی به نژاد بسیار قدیمی بارب ها بر می گردد. از این اسب امروزه برای اصلاح اژاد بسیار استفاده می شود.
اسب های این نژاد دارای سری بلند، گردنی متوسط و شانه هایی پهن هستند. موهای یال و دم این اسب ها پرپشت بوده و سم های آن ها سخت می باشند. قد متوسط آن ها حدود ۱٫۵۵ متر است. رنگ آن ها نیز معمولاً خاکستری، کهربایی، کهربایی تیره و سیاه می باشد. بارب ها اسبانی آرام، شجاع، مقاوم و سریع هستند، به همین دلیل از آن ها خیلی در مسابقات غیر دو استفاده می شود. این حیوان در شرایط بیابانی بسیار مقاوم است.
اسب کاسپین (خزری)
شواهدی مربوط به وجود یک اسب سواری اولیه و همچنین اسبی که متفاوت با اسبهای هند و اروپایی باشد در دست است. محققان سالها از وجود نقش یک اسب کوچک روی حجاریها در ایران آگاه بودند اما طراحان اغلب این طور تفسیر می کردند که حجاری اسبهای کوچک به دلیل کمبود جا بوده است. در بعضی از موارد این امر ممکن است دلیلی برای به تصویر درآوردن اندازه های متفاوت باشد، همان طور که این روش گاهی برای تمیز موقعیت دو یا چند تصویر به کار می رفته است ولی به ندرت در یک حجاری در مورد تندیس ها یا حیوانات رزمی که دارای اندازه های کاملاً متفاوت هستند به کار گرفته شده است. تخت جمشید و دارابگرد نمونه هایی عالی از مورد آخر هستند. در حجاریهای تخت جمشید اختلاف اندازه بین اسب نیسایی و اسبهای کوچک لیدیایی به ۸/۲۱ سانتی متر می رسد. باتطابق این مقدار با اندازه های طبیعی، اختلاف قد این دو اسب ۴۰ سانتی متر است. در حجاریهای دارابگرد که از زمان ساسانیان به جا مانده نیز اختلاف بین اندازه این اسبها در همین حد بوده است اسب خزر به لحاظ ظاهری، تناسب اندام یک اسب بزرگ را دارد برخلاف بسیاری از پونیها که دارای دست و پای کوتاه و تنه درشت می باشند، دقیقاً یک اسب مینیاتوری است که شناخت آن از روی عکس و تصویر به راحتی امکان پذیر نیست و از آن جا شناخت زیادی با اسب نژاد عرب دارد، باید آن را در کنار یک شاخص قرار داد تا بتوان آن را تشخیص داد.
سر کوچک، چشمها درشت و برجسته، پیشانی کمی محدب و گوشها کوچک است. پوزه آن ها معمولاً کوچک و دارای منخرین باز هستند. گردن آن ها معمولاً قوس دار، باریک و دارای تناسبی مطلوب می باشد. یال و دم پر پشت و زیبا، کمر تا حدودی کشیده و بدن آن ها تقریباً باریک است. اندام حرکتی در عین ظرافت دارای استخوان بندی بسیار قوی و محکمی می باشد. دارای سم بسیار سفت و بیضی شکل است که احتیاج به نعل بندی ندارد. از نظر رنگ این نژاد به رنگ های سفید، سیاه، نیله یا خاکستری، کرنگ، کهر همانند رنگ کرنگ می باشد فقط یال، دم، دست و پا سیاه می باشد. سمند که همانند رنگ طلایی است فقط موهای یال، دم و قسمت های پایینی دست و پا سیاه است. در این نژاد تا کنون اسب ابلق دیده نشده است. قد اسب خزر کمتر از ۱۲۰ سانتیمتر است.
1. اسب خزر فاقد Parietal Crest در جمجمه خود می باشد.
2. استخوان کتف در اسب خزر پهن تر از سایر نژادهای ایرانی بوده و بیشتر به استخوان کتف نشخوار کنندگان شبیه است.
3. متاکارپ و متاتارس اسب خزر نسبت به قد حیوان بلند تر و باریک تر می باشد.
4. شش مهره اولی سینه ای دارای تیغه پشتی دراز تر نسبت به سایر نژادها می باشند و به خاطر همین اختلاف، جدوگاه در اسب خزر بسیار بالاتر از کپل قرار می گیرد.
5. سم اسب خزر باریک و بیضی شکل و بیشتر شبیه به سم Equus Asinus می باشد تا شبیه سم

جنبه های فنی ورزش های سوارکاری
فدراسیون بین المللی سوارکاری یگانه مرجع برای تمامی رویدادهای بین المللی در سه رشته سوارکاری المپیک، یعنی پرش، درساژ و مسابقه های سه روزه و همچنین رویدادهای دیگر نظیر کالسکه رانی، استقامت، والتیژ و چادرافکنی است. پرش، درساژ، کالسکه رانی و استقامت به عنوان رشته های ورزشی سابقه خاصی دارند که از کار روزانه با اسب سرچشمه می گسرد. مسابقات سه روزه با ترکیب انواع سوارکاری مانند درساژ، استقامت، سواری از روی مانع، سوارکاری صحرایی و پرش فقط با هدف آزمایش اسب افسران ابداع گردید. رشته های والتیژ و چادر افکنی نیز ریشه در نظامی گری دارند که اولی برای تربیت سوارکاران تازه کار و دیگری فقط برای سرگرمی انجام می گردید.
در زبان فدراسیون بین المللی سوارکاری عبارت "مسابقه" به مجموعه ای مرکب از نمایش، رقابت، قهرمانی یا بازی که تحت نظارت یک کمیته سازمان یافته انجام گردد، اطلاق می شود. عبارت " رقابت" به هر یک از طبقاتی گفته می شود که رقیبان در آن رده ها جای دارند. عبارت "رشته" نیز بیانگر رویداد یا رقابتی است که برای آن، قوانین معین وضع گردیده باشد. کلمه "رده" به گروهی از رقیبان که برای آنان مسابقه یا رقابتی سازمان یافته، اطلاق می گردد. کلمه "سری" به مجموعه ای از رقابت هایی اطلاق می گردد که پی در پی و در مسابقاتی که به یک طبقه بندی نهایی منتهی می گردند، برگزار میشود. عبارت "مرحله" یا فاز بیانگر رقابت های جداگانه ای است در یک مسابقه که به یک طبقه بندی منتهی می شود. اصطلاح "راند" به دو یا بیشتر از دو قسمت از مراحل پی در پی در یک کورس از یک رقابت اطلاق می شود.
هفت رشته مختلف فدراسیون سوارکاری با حروف زیر نشان داده می شوند:
پرش (S)، درساژ (D)، مسابقات سه روزه (C)، کالسکه رانی (A)، استقامت (E)، والتیژ (V) و چادرافکنی (T).
هر یک از مسابقه ها را نیز می توان به این صورت خلاصه کرد: ملی (N)، مرزی (F)، دوستانه (A)، بین المللی (I) و رسمی بین المللی (IO).

پرش
در پرش هماهنگی سوارکار و اسب در شرایط گوناگون در مسیری با موانع مختلف آزمایش می شود. هدف این است که مهارت های اسب مانند قدرت، دقت، سرعت، فرمانبری و نیز توان سوارکار شرکت کننده به نمایش درآید.
چنانچه سوارکار به اشتباه هایی نظیر انداختن مانع، امتناع از پرش از مانع، یا تجاوز محدوده زمان مشخص دست زند برای او جرائمی در نظر گرفته خواهد شد. برنده رقابت، سوارکاری است که جرائم کمتری دریافت داشته، کورس را سریعتر به پایان برده، و بیشترین تعداد امتیاز را بسته به نوع رقابت به خود اختصاص داده باشد. رقابت در سوارکاری در انواع و گونه های متعددی انجام می پذیرد. رقابت های کلاسیک عبارتند از، جدول A در برابر زمان و جدول A براساس پرش ها که در آن رقبا براساس خطاها و زمان طبقه بندی می شوند. همچنین جدول C وجود دارد که در آن، خطاها تبدیل به زمان می گردند. این رقابت های کلاسیک در مسابقات قهرمانی و بازی ها همچنین در رقابت های اصلی در رویدادهای بین المللی انجام می شوند.علاوه بر این ها گونه های دیگری از رقابت مانند قدرت با حداکثر چهار پرش و با موانع پی در پی، خطا و اخراج که در آن دور مسابقه با اولین خطا پایان می یابد، از دور خارج شدن با دو سوارکار که در پیست های موازی با یکدیگر رقابت می کنند، بزن و فرارکن، امتیاز بالا، امتیاز جمع کن و غیره – که برای عبور از هر مانع امتیازی داده می شود – و رله برای دو یا سه سوارکار، وجود دارد.
طول کورس به متر هرگز از حاصل ضرب تعداد موانع در عدد شصت بیشتر نیست. به استثنای رقابت های قدرت، نیرو و مهارت، یا در رقابت های پرش ارتفاع هیچ مانعی بیش از 7/1 متر ارتفاع ندارد. موانع پهن نباید طولشان بیش از دو متر باشد و در این مورد فقط میله های سه تایی که ممکن است حداکثر 2/2 متر وسعت داشته باشند مستثنا هستند. پرش از روی موانع آبی نیز نباید بر روی آبگیری با وسعت بیش از 5/4 متر انجام پذیرد. انداختن یک مانع، نافرمانی اسب، انحراف از مسیر، زمین خوردن اسب یا سقوط سوارکار، همکاری غیر مجاز و گذشتن از محدوده زمان مجاز، همگی ماردی هستند که در طول یک راند به دادن جریمه منجر می گردد.

درساژ
هدف از درساژ، رشد هماهنگی بدن و توانایی اسب است. در نتیجه چنین رشدی اسب به موجودی آرام، سربه زیر، نجیب و دارای انعطاف، ولی در عین حال متکی به نفس، هوشیار و متعصب تبدیل می شود و بدین سان، حس ادراک خوبی میان او و سوارکار ایجاد می گردد. اسب باید به حالتی برسد که کارهایی را که از او خواسته می شود به گونه ای انجام دهد که گویی خود مایل به انجام دادن آن است. گام های او عادی و بدون فشار، یورتمه رفتن او با آزادی، ملایم، محکم و پرتحرک بوده، حرکت چهارنعل او دارای توازن سبک و آهنگین باشد. چهارنوع گام یعنی آرام، متوسط، سریع و آزاد در این جا شناخته شده است. علاوه بر سه گام، توقف، لگام زنی، انتقال ها، نیمه توقف و تغییر مسیر همگی مورد قضاوت قرار می گیرند. افزون بر این حرکات، چند حرکت دیگر نظیر چرخش، حرکت مارپیچ و عدد هشت انگلیسی و حرکات کناری و از پهلو، چرخش روی پاشنه و نیم چرخش روی پاشنه، به همراه رفتن به چپ و راست و یورتمه آهسته نیز دارای امتیاز است و داور بر آنها نظر دارد.
هر رقابت درساژ، آزمایشی مخصوص به خود به شکل زیر دارد:
* جایزه سن ژرژ، نیمه استاندارد،
* متوسط 1، با استاندارد نسبتا پیشرفته،
* متوسط 2، با استاندارد پیشرفته،
* جایزه بزرگ، با بالاترین استاندارد،
* جایزه بزرگ ویژه، با همان استاندارد جایزه بزرگ،
* آزمایش روش آزاد، رقابتی از سوارکاری هنرمندانه با موزیک یا بدون آن.
در بازی ها و قهرمانی ها، چه جهانی و چه قاره ای، آزمایش جایزه بزرگ تعیین کننده تیم های برنده مدال است و جایزه بزرگ ویژه مخصوص تعیین قهرمان انفرادی است. محوطه مسابقه که به خوبی مسطح و تراز است، 60 متر طول و 20 متر عرض دارد. در بازی ها و قهرمانی ها این محوطه باید ماسه ای باشد. این محوطح در فاصله ای از تماشاچیان قرار دارد که حداقل آن 20 متر است. حروفی که در خارج از محوطه قرار داردند آن را علامت گذاری می کنند.
تمامی آزمایش های رسمی فدراسیون بین المللی سوارکاری باید کاملا در حافظه بوده، در واقع از حفظ انجام شود. سایر آزمایش ها را می توان با راهنمایی انجام داد. هر حرکت توسط سه تا پنج داور کنترل می شود که هر یک امتیازی بین صفر تا ده به آن حرکت می دهند. امتیازهای مشترکی نیز به گام ها، خلاقیت و فرمانبرداری اسب و همچنین به طرز نشستن سوارکار داده می شود.

مسابقات سه روزه
مسابقات سه روزه رقابتی است ترکیبی که به تجربه سوارکار در کلیه فنون و مهارت های سوارکاری نیازمند است. این رقابت مرکب از سه آزمایش است که هر یک در یک روز انجام می شود و سوارکار در هر سه روز باید از یک اسب استفاده کند و عبارتند از:
* آزمایش درساژ،
* یک رقابت استقامت مرکب از 4 مرحله جاده و پیست، سواری از روی موانع باز، جاده، پیست و صحرایی،
* آزمایش پرش.
رده بندی نهایی با جمع خطاهایی که هر شرکت کننده در سه آزمایش مرتکب شده است به دست می آید. برنده رقیبی است که کمترین امتیاز منفی را بدست آورده باشد. در صورت تساوی بین شرکت کنندگان، نمره بهتر در مرحله صحرایی تعیین کننده برنده خواهد بود. تیم برنده که معمولا سه یا چهار عضو دارد، تیمی است که پس از جمع امتیازهای سه رقیب بهتر در مجموع، امتیاز بیشتری را کسب کرده باشد. به طوز اصولی اهمیت و نفوذ نسبی آزمایش های گوناگون و مراحل مختلف در رده بندی نهایی باید به شکل زیر باشد:
درساژ3، استقامت 12، پرش 1.
در هر مسابقه بین المللی سه روزه، اسب ها تحت آزمایش آمادگی بدنی قرار می گیرند که نخستین آزمایش، قبل از رقابت درساژ، آزمایش دوم پس از دومین دور جاده و پیست قبل از صحرایی و آخرین آن صبح روز سوم قبل از مسابقه پرش انجام می شود. این سه آزمایش توسط داوران داخل زمین و یک مقام رسمی از کمیته دامپزشکی انجام می گردد. علاوه بر این، دو آزمایش دیگر نیز وجود دارد که توسط یک دامپزشک اجرا می شود که اولین آن در هنگام ورود اسب به اصطبل و ازمایش دوم پس از وزن کشی سوارکار در پایان مسابقات استقامت انجام می گیرد.
ارتفاع مانع های ثابت و محکم موجود در دور صحرایی نباید از 2/1 متر تجاوز کند. ارتفاع کلی پرچین ها یا بوته های طبیعی نیز حداکثر می تواند 40/1 متر باشد.
سرعت و فاصله چهار مرحله مسابقات استقامت در بازی ها و قهرمانی ها ثابت و به صورت زیر است:
* جاده و پیست: سرعت 220 متر در دقیقه، مسافت 16 تا 20 کیلومتر،
* سواری از روی مانع: سرعت 690 متر در دقیقه، مساحت3105 تا 3405 متر،
* صحرایی: سرعت 570 متر در دقیقه، مسافت 7410 تا 7980 متر.

کالسکه رانی:
فدراسیون بین المللی سوارکاری در سال 1970 اولین قوانین کالسکه رانی را برای سه نوع رقابت وضع کرد:
1. نمایش و درساژ،
2. ماراتن،
3. کالسکه رانی از روی مانع.
ترکیب هر یک از این سه نوع با کالسکه رانی ترکیبی معروف است.
مسابقه های قهرمانی در حال حاضر از هر سه نوع رقابت تشکیل گردیده و برای تیم هایی با چهار اسب یا دو اسب انجام می ود. در عین حال، رقابت هایی به صورت انفرادی و سوارکاران دو ترکه نیز برپا میگردد. هدف از نمایش، قضاوت در مورد عملکرد، پاکیزگی و شرایط عمومی اسب ها، یراق و کالسکه است.
منظور از مرحله درساژ تصمیم گیری و قضاوت درباره آزادی، نظم گام ها، سبکی و آرامش در حرکات، خلاقیت و جایگیری صحیح اسب ها در حین حرکت است. راننده نیز براساس روش راندن و دقت عمل و تسلط کلی بر تیم خود مورد قضاوت قرار می گیرد.
ماراتن نیز هدفی در پی دارد و آن، آزمایش آمادگی و قدرت و بنیه اسب ها و قضاوت در مورد گام ها و توان سوارکاری راننده است.
منظور از کالسکه رانی از روی مانع، محک زدن آمادگی، فرمانبرداری و آرامی اسب ها است و در عین حال، مهارت و روحیه رقابت راننده نیز بررسی می گردد. در تمام رقابت ها به استثنای ماراتن، لباس راننده و سرنشینان باید با نوع یراق و کالسکه مورد استفاده هماهنگی داشته باشد، اما در ماراتن مب توان از وسیله دیگری استفاده کرد.
رده بندی انفرادی با احتساب امتیازهای فنی که در هر رقابتمنظور گردیده معین می شود. در رده بندی تیمی مجموع امتیازهای دو سوارکار بهتر از سه سوارکار در هر رقابت – به شرط آنکه در طول سه مسابقه هیچ یک از اعضای تیم حذف نشده باشند – رده بندی را مشخص می کند.
طول ماراتن در رویدادهای بین المللی نباید کمتر از 23 کیلیمتر و بیشتر از 27 کیلومتر باشد. در قسمت "E" ماراتن که حدود 10 کیلومتر است، حداکثر هشت مانع مصنوعی کارگذاشته شده است.

والتیژ
والتیژ در اصل از تمایل یادگیری سوارکاری با عادت کردن به حرکات اسب و دستیابی به یک احساس توازن سرچشمه می گیرد. در بسیاری از مدارس سوارکاری والتیژ برای هنرجویان مبتدی اجباری بود.
در مسابقه های قهرمانی بین المللی یا قاه ای باید رقابت های والتیژ جداگانه ای برای پسر ها و دخترها برگزار گردد. بازیکن می تواند در رقابت های والتیژ تیمی تا پایان سالی که به هجده سالگی می رسند اجازه ورود دارند. برای رقابت های انفرادی هیچگونه محدودیتی برای سن بالا وجود ندارد.
هر تیم والتیژ از هشت بازیکن اصلی، یک رزرو، یک میان دار و یک اسب تشکیل می شود. اسب دور یک دایره به قطر حداقل 13 متر چهارنعل می تازد. هم مسابقه های انفرادی و هم رقابت های والتیژ از دو بخش اجباری و آزاد تشکیل می گردند.

استقامت
سوارکاری استقامت رقابتی است که هدف از آن آزمایش سرعت و توان و استقامت اسب است. در عین حال این رقابت نمایانگر آگاهی سوارکار از گام ها و ایتفاده صحیح از اسب خود در مسابقات صحرانوردی است. عملکرد اسب در زمین هایی با کیفیت های متفاوت و در حین عبور از خطرهای طبیعیریال برای تشخیص قدرت سوارکار و هنر سوارکاری بسیار موثر است.
هر رقابت از چندین مرحله تشکیل شده است. در پایان هر مرحله که حداقل 40 کیلومتر است، یک توقف اجباری به منظور معاینات پزشکی اسب در نظر گرفته می شود. این کراحل را می توان طی 2 روز یا بیشتر به انجام رساند. نباید بیش از 10 درصد از مسیر مسابقه در زمین های سفت باشد. قسمت حسحس تر مسیر باید در نزدیکی پیاین آن قرار داشته باشد.
حداقل فاصله برای مسابقات یک روزه 120 کیلومتر است . برای رقابت های بیشتر از یک روز، حداقل میانگین مسافت در وریدادهای معمولی بین النللی 80 کیلومتر و در رویدادهای رسمی 100 کیلومتر است. هر روز را باید به دو مرحله تقسیم کرد.

چادرافکنی
در این رویداد، هماهنگی اسب و سوارکار با نیزه ای در دست با سرعتی از پیش تعیین شده برای برداشتند میخ چوبی با نیزه به نمایش در می آید. هدف از این رقابت نمایش آزادی، انرژی، مهارت و فرمانبرداری اسب در حین تاخت در یک پیست مستقیم و در هنگامی که سوارکار قصد دارد میخ چوبی را با نیزه از زمین بردارد. درعین حال توان سوارکاری شرکت کننده نیز در معرض آزمایش قرار می گیرد. هر شرکت کننده می تواند چهار بار، 2 مرتبه با میخی به پهنای 6 سانتی متر و 2 مرتبه با میخی به پهنای 3 سانتی متر اقدام به این کار کند.
هر میخ 34 سانتی متر طول داشته، کلفتی آن 5/2 سانتی متر است. سوارکار اسب را با سرعت 750 متر در دقیقه در پیست به طول 100 متر به حرکت وا میدارد. زمان مجاز هشت ثانیه است. برای میخی که حداقل 15 متر حرکت داده شود، 5 امتیاز محسوب می گردد. در صورتیکه سوارکار میخ را بلند کند، ولی از نیزه او جداشود 3 امتیاز منظور می شود و چنانچه نیزه فقط به میخ برخورد کند، یک امتیاز به او تعلق خواهد گرفت.

بتاریخچه پرورش اسب
در دوره نوسنگی انسان با اختراع کشاورزی و اهلی کردن برخی از جانوران وحشی غول آسا قدمی در جهت تسلط واقعی و عملی بر محیط خویش برداشت. شکارگر سرگردان به اجتماعی سازمان یافته پیوست که در روستاهای محاصره شده با مزارع کشت شده به زندگی ادامه داد در این روند تکامل است که برای اولین بار انگیزه شهرنشینی و زندگی اجتماعی بوجود آمد و تمدن هایی چون بین النهرین ، آناتولیا ، ایران و غیره پدید آمد.
ایرانیان دارای کهن ترین تمدن ها می باشند. کشور عزیز ما ایران با چندین هزار سال تاریخ آغشته به خون خود یکی از کهن ترین تمدن هاست. ایرانیان اولین قومی بودند که به رام کردن و تربیت اسب پرداختند. آنان از اسب برای شخم زدن ، حمل و نقل و بارکشی استفاده می کردند و در کنار خانه هایشان جایگاه هایی که امروزه به آن اصطبل می گوییم مهیا کردند و در واقع در کنار یکدیگر زندگی می کردند که طبیعی است چنین زندگی ای علاقه، اهمیت و صمیمیت بوجود می آورد. اسب از جانورانی است که از آغاز در میان آریاییها و در فرهنگ اقتصادی و اعتقادی ایرانیان جایگاه ویژه ای داشته است. مهاجرت آریاییها در هزارو چهارصد سال پیش از میلاد توسط ارابه های اسبی بوده است و ارابه های معروف آن ها از همه چیز بیشتر توجه تاریخ نگاران را به خود جلب کرده، به طوری که آنان همیشه با احترام و اهمیت از آن یاد کرده اند. در دوره مادها که به سال 554-701 قبل از میلاد بر می گردد و حدود بیشتر از یک و نیم قرن حکومت کردند در نبردهای خود اساسی ترین نقش را به سواره نظام داده بودند که همین امر باعث شد که کیاکسار سومین پادشاه ماد برای رویارویی با ارتش بزرگ آشور که در بین النهرین وجود داشت به تاسیس دسته سواره نظام بپردازد و بعد از اتحاد مادها-پارت ها و پارس ها که همگی آریایی بودند یورش و ارتش بزرگ و شکست ناپذیرآشور و شکست دادن آن قوم وحشی و از میان بردن نسل و نژاد آنها پیش آمد و این پیروزی دروازه ای برای ورود اسب آرین به دنیای عرب گردید. البته پیش از آن زمان هم اعراب اسب را از آشوریها گرفته بودند و آشوریها نیز اسب را در یورشهای متمادی قبلی از قوم آرین بدست آورده بودند. چینی ها در منابع فرهنگی خود از اسبان تیز تک اشکانی که موثرترین ابزار کار پارتیان بوده نام برده اند . پارت قومی است ایرانی و آریایی که مردان و اسبان جنگی بسیار خوبی داشته و واژه پارتیزان به معنی چریک جنگی از نام قوم پارت برداشته شد به دلیل چالاکی و چابکی و جسارتشان در جنگ با دشمن.
در بازرگانی اشکانیان اسب بسیار مهم بوده است، هم برای حمل و نقل و هم برای فروش . اسبان را به جزایر و سرزمین های خلیج فارس می بردند و اعراب با خرید اسب در برابر خرما و همچنین بدست آوردن اسب ها از راه دزدی و غارت اسبهای موردنیاز خود را تا حدی تامین می کردند. این را بایستی متذکر شویم که در آیین اول ایرانیان یعنی دین زرتشت و نیز در دین اسلام قربانی کردن اسب آزاد نبوده و این حیوان نجیب از سوی حضرت رسـول اکـرم (ص) مکـروه اعلام شد تا این حیــــوان نسلش به انقراض کشیـــــده نشود به شکلی که در حدیثی می فرمایند:" بر پیشانی اسبان تا قیامت خیر حک شده است و کسی که در راه خدا آنها را نگهداری و تیمار می نماید همانند کسی است که دست خود را به صدقه دادن گشوده و تا ابد هرگز نمی بندد. (فقیر نمی شود) "
پس به گواهی تاریخ و بدون هیچ تردیدی خاستگاه این چارپای برازنده، ایران بزرگ بوده است که محدوده آن از شمال به کرانه های دریاچه آرال، از شرق به دامنه های پامیر و ماورالنهر و ازجنوب به کرانه های خلیج همیشگی فارس تا شمال آفریقا و از غرب به میان رودان (بین النهرین ) تا سرزمین های بیزانس بوده است تا آنجا که می گویند در سراسر جهان اسبی یافت نمی شود که که خون اسب نژاد آرین در رگهایش جاری نباشد.
باستان شناسان از دل خاک سنگ نبشته هایی به جا مانده از خاکهای آپادانا، شوش و تخت جمشید بدست آورده اند که هرچه عمیق تر به آن می نگریم در آن نقشی از پیکر اسبان بیشتر نمود پیدا می کند. و حتی کشف اسکلت چند سوار و اسب در دسته آبادگیران و یا اشیاء دیگر همچون لگام و زین در مناطق لرستان و یک نوع اسب به نام هیپاریون در مرز چال مراغه کشف شده که اتکا ایـــــرانیان را در امور سیاسی – نظامی و اقتصادی به اسب اثبات می کند.
اسب از دیرباز در خدمت انسان بوده است ، این حیوان بدست ایرانیان تربیت و به جهان عرضه شده است. اما اقوام دیگر میوه زحمات آرین را در چپاولگریهای بی رحمانه غارت کرده و حتی به نام خودشان نام گذاری کرده اند.
نام اسب در بین ایرانیان باستان به عنوان بخشی از نام انسانها بوده است ، مانند :
تهماسب= تهم + اسب به معنای اسب قهرمان یا دارنده اسب قهرمان
گشتاسب = گشت + اسب به معنای اسب گردنده ، تیزرو و چوگانی ، راهوار
جاماسب = جم + اسب به معنای اسب جمشید
نویسنده ای به نام امین نارسلن در کتاب خود به نام تمدن شرق می گوید:" ایرانیان دلیر بوده و در سوارکاری و تیراندازی کمتر قومی به آنان می رسد . دیگر نویسندگان این را نوشته اند ولی من به چشم خود دیده ام."
هرودوت، نویسنده و مورخ یونانی که در2100 سال پیش زندگی می کرده است می نویسد ایرانیان از پنج سالگی تا بیست سالگی سه چیز را می آموزند سوارکاری، تیراندازی و راستگویی.
هرودوت در جایی دیگر می گوید :" خشایار شاه ایرانی در لشگرکشی به یونان به هنگام جنگ به منطقه ای به نام تسالی رسید، در آنجا شنید که اسبهای این سرزمین بهترین اسبهای یونان هستند پس دستور تاخت داد در این آزمایش اسبهای تسالی واپس ماندند ."
داریوش اول در سنگ نوشته تخت جمشید می گوید :" و سزاوار است پادشاهی که زاد و بومش دارای مردم خوب و اسبهای خوب است."
هرودوت می گوید رمه اسبهای سپاهیان هخامنشی در بابل نگهداری می شود که هشتصد اسب و شانزده هزار مادیان در آنجا پرورش می یابد.
اسب های زیادی در تاریخ ایران همواره به همراه سواران خود جاودانه گشتند و در کتابهای تاریخی و سینه های مردم ثبت شده اند مانند شباهنگ بیژن، شبدیز خسرو پرویز، رخش رستم، غزال شاه عباس صفوی و حتی ذوالجناح، اسب سالار شهیدان، حسین بن علی (ع) که از نژاد ایرانی بوده است.
در نوروز نامه قیام آمده است که از صورت چارپایان هیچ صورتی نیکوتر از اسب نیست و در قابوس نامه این جمله آمده که جهان به مردمان بپای است و مردمان به حیوان و نیکوترین حیوانات اسب است که داشتتنش هم کدخدایی است و هم ثروت.
اسب به دو صورت وارد بین النهرین شد اول از طریق آشوریها که قبلاً به ذکر آن پرداختیم و دوم همانطور که در کتاب اصل اسب به آن اشاره شده که می گوید هنگامی که اسب توسط بازرگانان فنقی(لبنانی ) و ایرانی به عربستان و بین النهرین رسید نخستین خرید و فروشها در آن زمان انجام گرفت و تا مدتی نام این حیوان برای آن ها معلوم نبود و به آن (پاکورا) یا خرکوهی یا خرشرقی می گفتند. کولن در کتاب خود تحت عنوان نژاد اسب های اصیل یا نژاد اسب های جهان می گوید در سال 1824 سواره نظام ارتش انگلیس در هندوستان دارای 7546 راس اسب بود که همگی از نژاد اسب ایرانی و از ایران تهیه شده بودند و کسورات آنها هر ساله از ایران تامین می شد.
در ماه اوت سال 1715 در زمان فتحعلی شاه قاجار به مناسبت روابط حسنه فی مابین دولت ایران و فرانسه یکی از نامی ترین اسبهای ایران به رسم پیشکش و هدیه به دربار ناپلئون بناپارت فرستاده شد و این همان اسبی است که ما در عکسهای ناپلئون او را سوار بر آن اسب سفید دیده ایم ، عکس این اسب توسط نقاشی به نام هوراس نقاشی شد.
اسم این اسب پر آوازه (جهان پیما ) بود و پوست آن نیز اکنون در موزه لوور نگهداری می شود.
اسب و کرمانشاه:
در فرهنگ سینه به سینه مردم کرمانشاه آمده است که نام این شهر کرمادشاه ( پسر شاه ماد ) بوده است چرا که این شهر ولیعهد نشین بوده و مرکز حکومت مادها در آن زمان هگمتانه – اکباتان یا همدان کنونی بوده است . در دشت مادی دشت که امروزه به آن ماهیدشت گفته می شود و در چند کیلومتری کرمانشاه واقع است ، مرکز پرورش اصلی اسب هوخشتر پادشاه مادی بوده است.
ایلخی معروف کرمانشاه خیرالله خان سرتیپی بود که در منطقه میان دربند در کوههای بیستون بوده است . گله خیرالله خان در حدود 50 الی 60 سال حدود 1000 راس می رسد که اکثر آنها دارای یال و دم سفید رنگ بودند و به همین خاطر معروف به تیره یال و دم سفید سرتیپی معروف شده بودند. که البته از آن نژاد بسیار کم باقی مانده است.
تیره دیگری از نژاد اسب های کرد به نام افشاری و جاف معروف بود که متعلق به منطقه کردستان بود ولی بعلت ورود هجوم اسبهای آلوده عرب عراقی تماماً از بین رفته که به جرات می توان گفت حتی یک راس اسب خالص در منطقه کردستان و مخصوصاً در شهرستان سنندج وجود ندارد.
تیره بعدی اسب کرمانشاه معروف به سنجابی بود که در دشت سرسبز و سطح سنجابی توسط مرحوم دکتر کریم سنجابی و عسگر خان سنجابی نگهداری می شوند تعداد آن ها به 2500 راس می رسید که به علت شیوع طاعون اسبی بیشتر آنها از بین رفتند.
به طور کل از نژادهای اسب ایرانی می توان به نژاد کرد، عرب ایرانی، اصیل ایرانی، ترکمن و کاسپین ( خزری) را نام برد.پیشینیان برای اسبهای خود احترام ویژه ای قائل بوده اند به شکلی که صاحب اسب تا 12 نسل از نژاد پیشین اسب خود را می شناخته و هنگام مرگ اسبش بسیار غمگین می شده چرا که اسبش را حیوانی نجیب می شناخته است اما به توصیه همان پیشینیان به هنگام عصبانیت و خشم این حیوان نجیب، نزدیک شدن به آن توصیه نمی شود.
دوباره بایستی متذکر شویم که اسب در روزگاران قبل از ماشین و در تمام دنیای پیش و بعد از اسلام بعنوان یک ابزار ارزشمند بوده است به شکلی که انسان جان و جسم خود را به شهامت و استقامت این حیوان می سپارد . در این سبقتهای تاریخی و قهرمانی های تاریخ ساز این اسب اصیل ایرانی بود که که تا آتن پیشرفت و نادرشاه افشار تمدن ایران را بر پشت همین اسب اصیل ایرانی نهاد و به هندوستان برد و عباس میرزا توسط همین اسب 17 شهر قفقاز را باز پس گرفت.
پس حیف است که ما امروزه این رفیق دلیر و تاریخ ساز را بی محلی کنیم و خدمات او را نادیده بگیریم. باید به یاد داشته باشیم که در میان میادین نبرد این اسب ایرانی است که یک روز تمام را همراه سوار خود می جنگید.
اسب ایرانی: غیورترین، فداکارترین، وفادارترین، مهربانترین و زیباترین اسب جهان
خش سوم: آشنایی با شاخه های مختلف سوارکاری
０- مسابقات اسب دوانی ۱۳
１- مسابقات درساژ :
２- حرکات نمایشی اسب های تربیت شده که در آن کیفیت ارتباط میان سوارکار و اسب سنجیده میشود این نوع سوارکاری در زمین هایی مستطیل شکل به طول 60 متر و عرض 20 متر انجام میشود در این روش سوارکار باید سعی کند حرکاتش برای هدایت اسب تا حد امکان مخفی و دیده نشود بطوری که احساس شود ارتباط میان آن دو توسط تلپاتی انجام میگیرد .
= مسابقات پرش :
３- که متداول ترین مسابقات سوارکاری در جهان می باشد .
４- = مسابقات استقامت :
５- طی مسافتی طولانی بین 20 تا 160 کیلومتر را که در یک روز و گاهی در دو روز انجام میگردد مسابقات استقامت میگویند در این نوع مسابقات اغلب اسبهای عرب به لحاظ جثه کوچک و مقاوم در برابر گرما و تمرینات سخت و اسبهای انگلیسی به دلیل سرعتشان مورد توجه بسیار قرار میگیرند .
６- = مسابقات وسترن یا آمریکایی:
７- که ریشه آنها بیشتر به مسابقات گاوچرانی بر می گردد .
８- = مسابقات رودینو : که مسابقه با اسبهای وحشی است .
= مسابقات چوگان :
９- قدیمی ترین ورزش گروهی که بیشتر در ایران باستان رواج و اهمیت زیادی داشته و به ورزش شاهان معروف است .
１０- = مسابقات یورتمه :
１１- مسابقات یورتمه ( سوار بر اسب یا ارابه ) که در آنها هدف نفر اول رسیدن به خط پایان است بدون اینکه اسب با سرعت گرفتن شروع به تاختن نماید ودر صورت تاختن اسب سوارکار حذف واز دور مسابقه خارج میشود.
= مسابقات تاخت :
１２- در این مسابقات که بین 1600 و 2400 متر است هدف رسیدن به خط پایان با تاخت است و نوع دیگر آن تاخت با مانع است که اسبها باید علاوه بر تاخت در مسیر از روی آن موانع نیز بپرند
１３-
درساژ
این لغت فرانسوی ، و معنی آن در لغت نامه ، نظم دادن و مرتب و منظم کردن است . پس در حقیقت ، نظم دادن به حرکت های طبیعی اسب را می توان درساژ نامید.
درساژ، مادر ورزشهای سوارکاری است و اگر به آن بها داده نشود و اسب به درستی تربیت نشود هیچگاه قادر نیست از تمام توان برای اجرای حرکتهایش بهره بگیرد.
هراسبی ، حتی اسبی که به گاری بسته می شود، نیاز دارد تا بطور اصولی وپایه ای برای آن کار آموزش ببیند. اسبی که برای سواری آزاد در نظر گرفته می شود و صرفاً وظیفه ای تفریحی و سرگرم کننده ای را عهده دار است ، هم نیاز دارد آموزش ببیند. یعنی حرکتهایش نظم و تربیت داشته باشد، به عنوان مثال اگر سوارش در بیابان از او پیاده شد، به آرامی در کنارش ایستاده و اجازه بدهد دوباره به راحتی سوارش شود. همین خود می تواند درساژ باشد. پس می توان گفت درساژ در ابتدا یعنی ، آشنا کردن کره به گلگیر و نظافت و بلند کردن دست و پا تا آخرین مراحل هنر نمایشی که خرامش و یورتمه در جا و… باشد.
یک سوارکار باید خود به درستی آموزش دیده باشد مثل طفلی که وارد دبستان می شود و تا به دکتری رسیدن زحمت و مرارت و دود چراغ خوردن لازم دارد، طی مراحل ابتدایی تا دکترای این رشته هم مرارت دارد.

گامهای انتقالی

در شروع آموزش اسب درساژ، باید نحوه صحیح حرکت با گامهای طبیعی – متعادل و آهنگین – همان روشی که در یورتمه به آن رسیده ، به او آموخته و اسب یاد بگیرد به نرمی و زیبائی هرچه تمامتر از گامی به گامی دیگر حرکت انتقالی مستقیم و یا معکوس انجام دهد.

نیم توقف

نیم توقف از با اهمیت ترین اصول سوارکاری است و باید خیلی زود به اسب آموخته شود. با اجرای نیم توقف اسب را به تعادل مجدد یا متعادل تر شدن دعوت می کنیم . نیم توقف به مثل مبتدائی برای خبر، اسب را برای اجرای حرکت بعدی هشیار و آماده می کند.
پس ، ابتدا باید نیم توقف داد و سپس حرکت بعدی را با اجرای اثرهای مناسب آن حرکت ، از اسب خواست .
برای آموزش نیم توقف سوار باید وضعیت خود راروی اسب تصحیح کند. با فشار ساقها، اسب را به جلو رانده ، انگشتان دستهایش به آرامی جمع شوند. نشست خیلی جزئی سبک شده و به محض دریافت جواب مساعد از اسب ، انگشتان دستها باز می شوند تا اسب با استفاده از پاها، خود را جمع کند.
سوار بعد از این او را با گام معمولی یا هرگام دلخواه دیگری به حرکت وامیدارد. پس از آموزش نیم توقف به اسب ، از مزایای بیشمار همکاری او با خود بهره مند خواهید شد.
برای آموزش نیم توقف به اسب جوان ، قدم بروید در وسط خط حصار، تکرار رو کرده بطرف مرکز میدان حرکت کنید، در مرکز اثرهای ایست را اجرا کنید.
این تمرین را حداقل 20 بار تکرار کنید تا اسب خود را با اثر وفق داده و ایست کند، پس از مکثی کوتاه دوباره حرکت کنید.
به گام یورتمه برویدو با اجرای اثرهای حرکت انتقالی معکوس او را به قدم بیاندازید. همزمان با اثرهای نشیمن ، ساِق و دست از صدا هم استفاده کنید. هنگامیکه اسب به اثرهای بازدارنده و انتقالی معکوس جواب داده با استفاده مجدد از اثرهای نشیمنی و ساِق و آزاد شدن انگشتان دستها، مجدداً او را در همان گام قبلی به جلو برانید. پس از اینکه مطمئن شدید اسب روی خط وسط به اثرهای انتقالی معکوس و مستقیم جواب می دهد، اثرهای نیم توقف را در جای جای محوطه تمرین به اجرا بگذارید تا، اسب در گام یورتمه و پی در پی به اثرهای نیم توقف به درستی جواب بدهد. پس از اینکه اسب در گامهای سه گانه قدم ، یورتمه و چهارنعل متعادل شد، می توانید نیم توقف را در این گامها هم به اجرا بگذارید.
تاریخچه درساژ

تاریخچه درساژ به روم و یونان باستان بر می گردد .درساژ با حرکات رزمی ای که به موفقیت سربازان سواره بسیارکمک میکرد، شروع شد.در قرون وسطی چون سواره نظامان به زره های سنگین متوسل شده بودند و در جنگ، خود و اسبشان را با زره های سنگین می پوشاندند ،از هنر درساژ دور ماندند.شاید بتوان ادعا کرد که به واسطه همین دوری از درساژ بود که در قرن پانزدهم تربیت اسبها بر پایه زور و تنبیه انجام می شد اما با روی کار آمدن هفت تیر و تفنگ در جنگ ها و ناکامی در تربیت اسب های خوب جنگی بود که به مانورهای رزمی (درساژ) توجه دوباره شد و چون زره های سنگین وزن مانع نشانه گیری سواران از فواصل دور می شد و لازم بود سوارکاران در جنگ تیز و بز بر اسبهایشان بنشینند و مسلط باشند و با دشمن بجنگند هر سوارکار باید خوب سواری در جنگ یا همان درساژ را یاد می گرفت.

درساژ مدرن در دوره رنسانس وقتی که نجیب زاده ای ناپلی به نام "فدریکو گریسون" آکادمی سواری را در سال 1532 میلادی در شهر ناپل تاسیس کرد، شکل گرفت. از همین جا سواری در محوطه محصور پایه ریزی شد.
در دوره ویکتوریا تکمیل مراحل آموزش اسب و سوار سالها به طول می انجامید و کتب مختلفی از سوارکاران و مربیان نوشته شد.
اولین دستنوشته های آموزشی مبنی بر اصول اولیه درساژ کلاسیک در کتاب زنوفون دیده می شود که اساس آموزش بر پایه مهربانی با اسب و دادن پاداش است.

در مدارس سواری حرکاتی به اسب آموزش داده می شد که در بالای زمین و در هوا انجام می شد تا سوارکاران در جنگ ها بتوانند از موانعی که آنها را محاصره کرده است فرار کنند ویا به راحتی عبور نمایند. از این حرکات می توان بهlevade capriole , courbette , ballotade اشاره کرد که امروزه اسب وسواری را در حال اجرای آن نمی توان پیدا کرد و همچنین piaffe, passageو half-passکه امروزه هنوز در میدانهای درساژ به اجرا گذاشته می شود.
به سرعت فرانسه مهد درساژ شد و حرف اول را در دنیا می زد.
مسابقات درساژ برای نخستین بار در سال ۱۹۱۲ در لیست بازی های المپیک دراستکهلم قرار گرفت.
در قرن بیستم بود که آلمان از فرانسه پیشی گرفت و به عنوان بهترین تیم درساژ جهان شناخته شد.

امروزه از مدارس قدیم که درساژ کلاسیک تدریس می کردند ،فقط کادر سیاه درسومور- مدرسه سواری اسپانیا در وین-مدرسه آموزش هنر سوارکاری سلطنتیآندلوسی در جرز و مدرسه هنرهای سواره پرتغال در لیسبون باقی مانده است وفقط تعداد اندکی از مربیان در حفظ و نگهداری این هنر به شیوه قدیم می کوشند.

۲-۳- مسابقات پرش با اسب ۱۵

*

* پرش با اسب

بخش اول" محل جهش"
محل جهش چیست ؟ مناسب ترین محلی را که اسب از آن ، جهش برای پریدن از روی مانعی را شروع می کند وبه راحتی بدون اصابت دست و پایش به تیرها و یا خود مانع ، و با صرف حداقل انروی از روی آن با زیباترین حالت عبور می کند ، محل جهش نامیده می شود .

محل جهش در کجا قرار گرفته ؟ محل جهش همواره در جلوی هر مانعی متناسب با ارتفاع عرض ، یا عرض و ارتفاع آن مانع قرار گرفته است . به طور کلی ارتفاع ، عرض و یا عرض و ارتفاع با هم تعیین کننده محل جهش می باشند . به عنوان مثال ، برای مانعی به ارتفاع 105 سانتیمتر محل جهش تقریبا 120 سانتیمتر در جلوی آن می باشد .

بطور کلی موانع بر دو نوعند :

1- موانعی که فقط دارای ارتفاع و یا عرض هستند ، موانع ساده .
2- موانعی که دارای عرض و ارتفاع هستند ، موانع مرکب .
تمامی انواع بقیه موانع مانند نردبانی ، بادبزنی و …… مشتقی از این دو نوعند .
تیرهائی که برای ساختن موانع به کار می روند باید 4 متر طول و 10 سانتیمتر قطر داشته باشند و برای ساختن موانع با عرض کم نباید طول تیر از دو متر کمتر باشد .

یادآوری : اسب در صورتی ، روی دو نوع مانع ساده و مرکب حالتی زیبا همراه قوس کامل بدن را به نمایش می گذارد ، که برای پرش از روی مانع ساده (عمودی) از محل جهش مناسب ، جهیدن را شروع کند و برای پرش از روی مانع مرکب ( داری عرض و ارتفاع ) محل جهش او کمی به مانع نزدیک تر می شود .

اسب چگونه از محل جهش پرش را شروع می کند ؟ اسبی که به خوبی تربیت شده ، در حال حرکت با گام چهار نعل منظم ، متعادل ، با تحرک کافی در حالیکه به دهنه است (گوش به فرمان) در رسیدن به مانعی ساده با ارتفاع 105 سانتیمتر حدود 180 سانتیمتری مانع در مرحله دوم چهار نعل یعنی اوریب پای داخل و دست خارج ، در محل جهش قرار خواهد گرفت .

اولین مرحله از مراحل پرش اسب: گردن خود را به جلو می کشد و سر را پائین می آورد و دست داخل را در حدود 60 سانتیمتری جلوتر از دست خارج روی زمین می گذارد . بعد ، برای حفظ تعادل گردن خود را جمع می کند ، سر را بالا می آورد و از فاصله 120 سانتیمتری دستهای خود را بلند ، و آنها را جمع ، با کمک پاها که به زیر بدن کشیده شده اند و مفاصل خرگوشی جمع شده خود را جهانده و به هوا پرتاب می کند .

یادآوری : برای عبور از مانع بیش از 120 سانتیمتری اسب دیگر سر و گردن خود را پائین نمی اندازد بلکه خود را جمع می کند .

دومین مرحله ، تعلیق بر روی مانع (روی هوا): اسب گردن خود را کشیده ، به پائین می آورد تا شانه ها را آزاد کرده ، با استفاده از ستون فقرات قوس کمانی شکل کاملی از سر تا به دم تشکیل می دهد ، در حالیکه هر چهار دست و پای او جمع و به زیر بدن کشیده می شوند .

سومین مرحله ، فرود: اسب دستهای خود را به جلو می کشد ، سر را بالا می گیرد تا مجددا متعادل شده و با چهار دست و پا روی زمین فرود می آید . این محل فرود 120 سانتیمتر بعد از مانع می باشد ، سپس سرو گردن را پائین می کشد تا پاها بیشتر به زیر کشیده شده و خود را بیشتر جمع کند . اسب ها تمایل بیشتری دارند که روی دست چپ فرود بیایند.

یادآوری: اسب به هنگام جهش دو حرکت کاملا متمایز از یکدیگر انجام می دهد
• اول ، هر دو دست با هم از زمین کنده می شود .
• دوم ، هر دو پا ، اغلب ، روی جای دستها از زمین کنده می شوند . ولی دیده شده که گاهی پا ها جلوتر قرار گرفته و نزدیک تر به مانع از روی زمین جدا می شوند .

طول و عرض محل جهش : اسبها ، برای پرش از روی هر مانعی ، از محل جهش مناسب برای همان مانع جهش را شروع می کنند. به عنوان مثال ، برای عبور از مانعی عمودی به ارتفاع 120 سانتیمتر محل های جهش می توانند بین 120 سانتیمتر تا 180 سانتیمتر باشد. پس طول محل پرش در حدود 60 سانتیمتر و عرض آن به اندازه عرض بدن اسب است . که این محل باید همواره در وسط و عمود بر مانع باشد .
اسب برای جهیدن باید بتواند هر دو دست خود را تقریبا هم زمان روی زمین قرار دهد ، یعنی باید مرحله دوم چهار نعل را کامل کرده و وارد سومین مرحله شده باشد.
پس با توجه به این نکات اساسی ، سوارکار باید قادر باشد طول شلنگهای اسب خود را قبل از مانع بصورتی تنظیم کرده باشد که دستهای اسب او به هنگام شروع پرش به درستی در محل جهش قرار گرفته باشد .

۲-۴- مسابقات استقامت ۱۵
* سواری استقامت از رشته های رسمی فدراسیون سوارکاری جهانی است . این رشته در ایران سابقه زیادی دارد ولیکن هرگز به آن بصورت منسجم توجه نشده بوده است. از سالها پیش مسابقات بصورت متفرق و عمدتآ تحت نظر مسئولین اسب اصیل ایرانی انجام گردیده است ولیکن از اواخر دهه هفتاد هجری شمسی و متعاقب انتشار ترجمه قوانین بین المللی این رشته و اخذ مدرک بین المللی داوری توسط علاقمندان ایرانی ، مسابقات شکل منسجم تری گرفت و آگاهی سوارکاران و علاقمندان افزایش یافت و دوره های متعدد آموزشی برای تربیت کادر فنی مسابقات برگزار گردید.
*
هم اکنون نیز فدراسیون سوارکاری با تلاش بی شائبه و همکاری کادر فنی بین المللی موفق به تدوین و تصویب و انتشار مقررات و قوانین ملی این رشته گردیده که گام بسیار مهمی در توسعه و پیشرفت این ورزش خواهد بود.
* موارد ذیل بطور خلاصه در مورد سواری استقامت قابل ذکر است :
* – برگزاری مسابقات سوارکاری استقامت به شیوه کنونی از سال 2000 میلادی آغاز شد. قبل از آن شیوه متفاوتی انجام میشد.
* – ورود کشورهای عربی منطقه خلیج فارس بخصوص کشور امارات متحده عربی به جرگه برگزارکنندگان و علاقمندان این رشته ، باعث پیشرفت و توسعه ناگهانی و سریع این رشته در جهان شد بطوریکه هم اکنون رشته سواری استقامت از نظر تعداد مسابقات برگزار شده ، جایگاه دوم ( بعد از پرش با اسب ) را در فدراسیون جهانی سوارکاری دارد.
* – کشورهای آمریکا و استرالیا از جمله کشورهائی بوده اند که علاقه زیادی به این رشته نشان داده اند.
* – تقریبآ تمامی کشورهای اروپائی به این رشته پرداخته اند که از بین آنان کشور فرانسه موفق به کسب عناوین متعدد قهرمانی در سطح اروپا و جهان شده است و این رشته در آن کشور بصورت حرفه ای دنبال می شود. کشورهای اسپانیا و آلمان و ایتالیا نیز وضعیت مناسبی دارند.
* – تقریبآ تمامی کشورهائی که به این رشته پرداخته اند دارای قوانین ملی برای برگزاری این رشته هستند که حتی بعضآ با قوانین جهانی آن منافات دارد ولی برای مسابقات ملی ( و نه بین المللی ) استفاده می شود. در این قوانین برای شروع کنندگان اعم از اسب و سوارکار مسافتهای کوتاه و مقررات دقیق پیش بینی شده تا از آسیب رسیدن به آنان ، بخصوص اسبها ، جلوگیری شود.
* – کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس سرمایه گذاری عظیمی در این رشته انجام داده اند و با استفاده از خرید اسبهای گرانقیمت و بکار گیری کارشناسان مجرب جهانی توانسته اند خود را تبدیل به قطب سواری استقامت در جهان نمایند. مقامهای متعدد بین المللی تیمی و انفرادی بخصوص برای کشور امارات متحده عربی شاهد این سخن است.
* – کشور ما ایران از نظر پتانسیل های لازم برای این رشته بسیار غنی است : سوارکاران جسور و مقاوم – انواع ارتفاع و شرایط آب و هوائی در سطح کشور – امکان برگزاری مسابقه در تمام فصول در ایران – اسبهای مناسب بومی که از هزینه های اضافی جلوگیری خواهد کرد – و ….
* – با انتشار قوانین ملی این رشته انتظار می رود یکسان سازی برگزاری مسابقات و شفاف شدن مقررات و موارد مربوط به مسابقه ، برگزاری ، نحوه ارتقا کادر فنی ، نحوه و شرایط معرفی سوارکاران به مسابقات خارج از کشور ، نحوه انتخاب تیم ملی و … ، باعث رشد تصاعدی این رشته در کشور از نظر کیفی و کمی گردد.

* مسابقات اسب دوانی این مسابقات از دوران قدیم در بسیاری از تمدن ها همچون یونان و روم باستان وجود داشته است. مسابقات یورتمه و تاخت از مسابقات رایج اسب دوانی هستند.
*
* مسابقات یورتمه (سوار بر اسب یا ارابه)، که در آن ها هدف نفر اول رسیدن به خط پایان است، بدون این که اسب با سرعت گرفتن شروع به تاختن کند. تاختن اسب باعث حذف شدن سوارکار از دور مسابقه می شود.

مسابقات تاخت، که در آن ها نیز هدف اول رسیدن به خط پایان است، اما این بار با تاخت. مسافت این مسابقات بین ۲٫۴۰۰ و ۱٫۶۰۰ متر است. نوعی دیگر از مسابقات تاخت، همراه با مانع است و اسب باید از روی آن ها بپرد. مسافت این مسابقات با توجه به نوع مانع ها متفاوت است.

شاخه های متعددی در آن جای می گیرند که در آن ها هدف بردن مسابقهٔ دو نیست.
*
* مسابقات ارابه رانی که معمولاً دارای سه مرحله هستند: مرحلهٔ درساژ (که در آن شیوه و جذابیت نمایش و رفتار و حرکات اسب سنجیده می شود.)، مرحلهٔ ماراتون (که امتحانی زمان بندی شده است و از قسمت های مختلفی تشکیل شده است و مهمولاً دارای موانعی طبیعی یا مصنوعی است. در آن مهارت، توانایی جسمی و سرعت اسب سنجیده می شود.) و مرحلهٔ آخر که عبارت است از حرکت در راه هایی که از اطراف، توسط توپ هایی (یا چیزهای دیگری) محدود شده است. گذشت وقت مجاز یا افتادن توپ باعث از دست رفتن امتیاز می شود. تعداد اسب هایی که ارابه را می کشند به نوع مسابقه بستگی دارد و به جز در مواردی خاص، بیش از چهار عدد نیستند.
* درساژ(حرکات نمایشی اسب های تربیت شده)، که در آن کیفیت ارتباط میان سوارکار و اسب سنجیده می شود. این مسابقات در زمین هایی مستطیل شکل به طول ۶۰ متر و عرض ۲۰متر برگزار می شوند، و سوارکاران به ترتیب در زمین حاضر شده و برنامه های خود را اجرا می کنند. این برنامه ها می توانند مشخص شده یا آزاد باشند. داوران بر اساس تکنیک و دقت سوارکار و همچنین اطاعت و حرکات اسب و ارتباط میان آن دو، قضاوت کرده و بین صفر تا ده امتیاز می دهند. سوارکار باید سعی کند حرکاتش برای هدایت اسب تا حد امکان مخفی باشد و دیده نشود، به طوری که احساس شود ارتباط میان آن دو توسط تِلِپاتی انجام می گیرد. این کار ممکن است به نظر تماشاگران بسیار آسان بیاید، در حالی که نتیجهٔ تلاش چندین سال می باشد.

مسابقات پرش، که از متداول ترین مسابقات سوارکاری در جهان می باشد.
پرش مسابقات استقامت، که هدف از آن ها طی کردن مسافتی طولانی (بین ۲۰ تا ۱۶۰ کیلومتر) در یک (و گاهی دو) روز است. اسب های عرب از بهترین نژادها برای این نوع مسابقات هستند، زیرا جثه ای کوچک و مقاوم در برابر گرما و تمرینات سخت دارند. اسب های انگلیسی نیز به دلیل سرعتشان در این زمینه مورد توجه بسیاری قرار می گیرند.

مسابقات وسترن یا آمریکایی، که ریشهٔ آن ها به مسابقات گاوچرانی برمی گردد. رودیئو، که مسابقه با اسب های وحشی است.

رودئو. چوگان، که قدیمی ترین ورزش گروهی است. این ورزش در ایران باستان رواج و اهمیت زیادی داشته است و به بازی شاهان معروف است. امروزه چوگان به دلیل هزینهٔ بالا کمتر مورد توجه عام قرار می گیرد.
* چوگان از ورزشهای کهن ایرانی است که امروزه به ورزشی جهانی تبدیل شده است. این رشته به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان به بازی شاهان معروف است. نام چوگان از نام چوبی که در آن استفاده می شود برگرفته شده است. این بازی در ابتدا عنوانی نظامی و جنگی داشت و سوارکاران ایرانی در آن استعداد اسب های جنگی خود را به نمایش می گذاشتند.[نیازمند منبع]
* امروزه بیش از ۷۷ کشور مسابقات و برنامه های ویژهٔ چوگان برگزار می کنند. چوگان همچنین از جمله ورزش هایی است که از سال ۱۹۰۰ (میلادی)تا سال ۱۹۳۹ (میلادی)به عنوان یک ورزش درمسابقات جهانی المپیکبازی شده و هم اکنون نیز از سوی کمیته بین المللی المپیک به عنوان یکی از ورزش های جهانی شناخته شده است اما این ورزش در زادگاه خود ایران چندان مورد اقبال عمومی نیست.[۱]
تاریخچه

یک اثر نگارگریکه بازی چوگان را نمایش می دهد.
این بازی از نزدیک ۶۰۰ قبل از میلاد در ایران شکل گرفت و در زمان هخامنشیان بازی می شده است. چوگان به هنگام کشور گشایی داریوش اول در هند، در آن سرزمین رواج یافت. همچنین در دوره ساسانیانبخشی از فرهنگ بازی های این دوره بوده است.[۲]
رودکینخستین شاعری است که پس از اسلام از چوگان گفتگو می کند[۳]و فردوسینیز فراوان از آن نام می برد. فردوسی قصهٔ چوگان بازی سیاوشو افراسیابرا به نظم درمی آورد و در جای دیگری می گوید:
همه کودکان را به میدان فرست

برای دیدن گوی و چوگان فرست
سعدی، حافظ، ناصرخسروو مولاناهم به چوگان اشاره کرده اند.
مغولان پس از حمله به ایران و در زمانی که با فرهنگ و هنر ایران آشنا می شوند چوگان بازی را نیز یاد گرفته و در سراسر امپراطوری وسیع خود رواج می دهند. می توان گفت که گرایش کشورهای شرق آسیا به چوگان به همین دلیل است. از این دوره به عنوان جدّی ترین برهه خروج چوگان از ایران یاد می شود.[۴][۵]
چوگان در دوره صفویه به شکوفایی رسید.[۱]
اسناد تاریخی نشان داده اند که شاه عباسچوگان باز بوده است و حتی پیش از اینکه به اصفهانبیاید در قزوینکه پایتخت ایران بوده چوگان بازی می کرده است. همچنین میدان نقش جهاناصفهان برای چوگان بازی بنا نهاده شده بود. اروپاییان در زمان صفویانو در زمان استعمار خود در هند، با این بازی آشنا شدند و افسران انگلیسی نیز به طور حرفه ای چوگان را در باشگاه کلکته آموخته و با خود با انگلیس بردند. بعدها نیز ورزش هایی از قبیل گلفو هاکیپدید آوردند که دسته های استفاده شده در این بازی ها به همان چوب چوگان برمی گردد. در سال ۱۸۶۰ (میلادی)چوگان در انگلیس متداول می شود. سپس از این کشور بازی به آمریکای جنوبیمی رود و به شدت رواج می یابد چنانکه اکنون چوگان در آمریکای جنوبی از همه جای دنیا بیشتر بازی می شود و طرفداران بسیاری نیز دارد.[۱]
این ورزش در ایران پس از صفویانکم کم رو به فراموشی رفت. البته در زمان پهلوی، در ارتباط با اروپاییان، چوگان دوباره مورد توجه قرار گرفت، ولی مانند گذشته رواج نیافت. امروزه سعی می شود توجه بیشتری به این ورزش نشان داده شود. همچنین اقداماتی برای تاُسیس زمین هایی سرپوشیده برای زنان انجام شده است.[نیازمند منبع]
چوگان بازی بی انگیزه ای نبوده است و کاملا یک بازی استراتژیک است که آمادگی سوار و اسب را با هم نیاز داشته است. سوار و اسب در بازی چوگان مشق رزم میکرده اند. اسب وقتی مقابل مانعی قرار می گیرد، فرار می کند اما اسب چوگان به سمت مانع رفته و خود را در شرایطی قرار می دهد که سوار، چوگان بزند. اسبی که خود با شرایط چوگان باز در میدان تطبیق می دهد براحتی در میدان جنگ نیز حضور می یابد. [
مشخصه های زمین چوگان
طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷۴ و ۱۴۵ متر است (البته در کشور ایالات متحده آمریکاو آرژانتیناین ابعاد کمی از استاندارد رایج بزرگ تر می باشد). طول دروازه نیز ۷ متر می باشد.
مدت زمان مسابقه
یک بازی چوگان به ۶ دوره زمانی (چوکه) که هر کدام ۷ دقیقه می باشد تقسیم می شود. البته این استاندارد مربوط به کشور انگلستانمی باشد ولی در آرژانتین و آمریکا این مدت زمانی به هشت قسمت تقسیم شده و بین هر چوکه استراحتی معادل۳ دقیقه و بین دو نیمه ۵ دقیقه در نظر گرفته می شود.
تعداد بازیکنان

تیم بانوان چوگان ایالات متحده
در هر تیم چهار نفر بازی می کنند. نفر اول یک مهاجم است و کار او حمله و نیز کمک به مدافع است. نفر دوم نیز مهاجم است، ولی وظیفه او در دفاع مهم تر است. نفر سوم که معمولاً بهترین بازیکن تیم است، وظیفه دارد تا حرکات دفاعی را به ضد حمله تبدیل کند. نفر چهارم نیز مدافع است و وظیفه دارد توپ را از دروازه دور کند. از آن جایی که چوگان بازی ای با روند سریع است، امکان دارد بازی کنان یک تیم در قسمت های مختلفی از زمین قرار گیرند که مربوط به وظیفه بازیکن دیگر باشد. در این حالت باید وظایف آن بازیکن را انجام دهند تا به جای خود بازگردند.
هدف و قوانین بازی
هدف این بازی فرستادن توپ در دروازهٔ حریف می باشد. هنگامی که توپ از پشت دروازه خارج می شود، پرتاب توپ به تیم مورد حمله قرار گرفته تعلق می گیرد، مگر این که خود این تیم باعث خارج شدن آن شده باشد. در این صورت به تیم مقابل یک پرتاب آزاد (از ۸۴ متری محل خروج) تعلق می گیرد. پس از هر گل، دو تیم زمین خود را تعویض می کنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار می دهد. در صورتی که دو تیم برابر شوند، وقت اضافی به آن ها تعلق می گیرد و اولین تیمی که گل بزند برنده اعلام می شود. هنگامی که بازیکنی به سمت جهتی که توپ در آن پرتاب شده است می تازد، تقدم با اوست در صورتی که (و تنها در این صورت) که توپ در سمت راست او باشد. در این صورت هیچ بازکنی اجازه ندارد راه او را سد کند، مگر آن که در فاصلهٔ معقولی قرار گیرد که هیچ جای خطر نباشد.
خطاهای ورزش چوگان
1. قطع مسیر سوارکاری که در طول مسیر خود در حال زدن توپ است و با این کار، انداختن جان او در مخاطره.
2. ضربه زدن از جهت مخالف (از سمت چپ).
3. سوارکاری و یا زدن ضربه به شکلی که برای سایر سوارکارها خطرناک باشد.
انواع جریمه های بازی چوگان

یک نگارگریکه بازی چوگان را نمایش می دهد.
1. احتساب یک گل برای تیم مقابل درصورت برخورد خطرناک و یا خطای عمد در نزدیکی دروازه.
2. زدن یک ضربه آزاد از فاصله ۲۷ متری در جهت مخالف دروازه، و قرار گرفتن مدافعین در پشت خط دروازه. مدافعین تنها زمانی اجازهٔ دخالت دارند که ضربه زده شود.
3. زدن یک ضربه آزاد از فاصله ۳۶ متری با همان شرایط.
4. زدن یک ضربه آزاد از فاصله ۵۴ متری به طوری که هیچ مدافعی تا فاصله ۲۷ متری نقطه زدن توپ قرارداشته باشد.
5. زدن یک ضربه آزاد از وسط زمین (بدون وجود قانونی مانند آفساید و… مانند فوتبال).
6. زدن یک ضربه آزاد از محل وقوع خطا. در این شرایط هیچ مدافعی نباید تا فاصله ۲۷ متری از نقطه زدن ضربه قرار داشته باشد.
7. کورنر مانند فوتبال وجود ندارد ولی حرکتی مشابه به شکل زیر انجام می گیرد: یک ضربه آزاد از فاصله ۵۴ متری دروازه به این شرط که مدافعین در فاصله ۲۷ متری از زدن ضربه قرارداشته باشند.
داوری در چوگان
بازی چوگان توسط دو سر داور و یک داور قضاوت می شود. سرداوران برای اینکه در کم و کیف بازی قرار داشته باشند سوار بر اسب می باشند. در صورت توافق بین کاپیتان های دو تیم می توان قضاوت را به دو سرداور واگذار کرد ولی در صورت عدم توافق بین آن دو، تصمیم گیری حکم قطعی به عهده داور سوم است.
شروع مسابقه چوگان
در ابتدای شروع مسابقه، هر دو تیم در میانه زمین و پشت خط میانی صف آرایی کرده و چیدمان مخصوص به خود را می گیرند. سپس داور توپ را از فاصله ۶/۴متری به میان آنها پرتاب می کند و بازی با تصاحب توپ از طرف یکی از دو تیم شروع می شود.
توقف بازی
توقف مسابقه چوگان در شرایط معمولی فقط در زمان پایان یک چوکه، جهت استراحت و تعویض اسب ها صورت می گیرد، ولی اگر در میان یک چوکه یکی از اتفاقات زیر رخ دهد داور می تواند دستور توقف بازی را صادر نماید:
* زمین خوردن یکی از اسبها در حین مسابقه.
* مصدوم شدن یک اسب بر اثر سانحه و یا اتفاقی غیر منتظره برای یکی از اسب ها (در صورت زمین خوردن سوار کار از اسب به طوری که اتفاق جدی برای سوارکار رخ نداده باشد، بازی همچنان ادامه خواهد داشت.).
نحوه ثبت امتیازات
زمانی یک امتیاز برای تیمی ثبت می شود که توپ از خط دروازه آشکارا بگذرد و داور صحت آن را تصدیق نماید. در صورتی که توپ به قسمت فوقانی دروازه برخورد کند ثبت امتیاز مشروط به تاُیید داور است.
اسب های چوگان
در ورزش چوگان معمولاً از اسبهای کوتاه قد استفاده می شود، بدین منظور پونی ها از جایگاه ویژه ای برخوردارند. در یک بازی معمولاً از یک اسب حداکثر در دو چوکه استفاده می شود، البته باید بین آن ها یک چوکه استراحت به اسب داده شود.
وسائل ضروری اسب در حین مسابقه چوگان
* بانداژ برای حفاظت چهار ساق اسب به منظور عدم برخورد ضربات توپ و یا چوب چوگان به ساق ها.
* انتخاب افسار (دهنه، لگام) مناسب جهت کنترل هرچه بهتر اسب در حین مسابقه.
وسائل ضروری سوارکار
* کلاه ایمنی مخصوص چوگان
* دستکش
* شلاق چوگان که اندازه آن تقریباً معادل ۱۰۶ سانتیمتر می باشد و علت آن نیز سهولت استفاده از آن حین مسابقه است.
* چکمه سوارکاری بدون بند
* زانوبند

نژاد اسبی بی نظیر به نام پالومینو
* اندازه قلم
* چاپ
* ایمیل
* نظر بدهید!
اصل و منشا اسب نژاد پالومینو به درستی مشخص نیست. اساطیر و افسانه های گوناگون از کشورهای مختلف آغاز پیدایش اسب طلایی را در بر دارد. اسب طلایی رنگ با یال و دم سفید در نقاشی ها و نقش-بافته های اروپا و آسیا دیده می شود. اسب پالومینو در طول قرنها در تاریخ وجود داشته است.
در زمان جنگ های صلیبی، امیر عرب صلاح الدین ایوبی دو اسب شکوهمند را برای ریچارد اول پادشاه انگلستان هدیه برد که یکی از آنها پالومینوی توسی رنگ و دیگری یک پالومینوی طلایی بود.

این دو اسب بی نظیر مورد توجه ملکه ایزابلا دو بوربن قرار گرفت. او صد تا از این نوع اسب را برای خود گرد آورد که بهترین نمونه های این نژاد به شمار می رفت. مردم عادی اجازه نداشتند حتی یکی از این نوع اسبها را در تملک خود داشته باشند.

ملکه ایزابلا یک نریان پالومینو را همراه با 5 مادیان پالومینو به اسپانیای جدید (مکزیک کنونی) نزد والی خود فرستاد. از همین جا بود که این نژاد به تگزاس راه یافت و از تگزاس به کالیفرنیا برده شد.

واژه پالومینو در اصل یک نام خانوادگی اسپانیایی است. این واژه برای رنگ طلایی دیگر نژادها نیز به کار می رود؛ به همین خاطر بسیاری از افراد تصور می کنند پالومینو صرفا نوعی رنگ است و نژاد اسب به شمار نمی رود. اما پالومینوی آن زمان اسپانیا که به دورادوی طلایی معروف است نام یک نژاد اسب بوده است. دورادو (Dorado) نژادی آمیخته از اسب عرب، مغربی و اسپانیایی است که بسیار شبیه به اسبهای عرب و اسبهای وحشی مغربی است.

پالومینو یک نژاد چند منظوره است. این اسبها نه تنها از نظر زیبایی بی نظیر و قابل ستایش هستند، بلکه دارای استقامت، انعطاف و قابلیتهای زیادی هستند که آنها را به نژادی منحصربفرد تبدیل کرده است. اگر برای هر یک از اهداف دام پروری و مزرعه داری، مسابقات اسب دوانی، پرش، نمایش، رودئو، سواری تفریحی، رژه، مراسم و اعیاد و یا هر مورد دیگری در فکر اسب مناسب هستید دنیای اسب نژاد پالومینو را به شما توصیه می کند.

فصل دوم: بررسی و شناخت وضعیت منطقه از کل به جزء

تقسیمات اقلیمی ایران
به منظور استفاده در معماری، شرایط اقلیمی ایران را به 4 منطقه، سرد و گرم و خشک، معتدل و گرم و مرطوب تقسیم نموده اند.
البته تقسیمات اقلیمی ایران را به لحاظ معماری به 6 منقطه تقسیم کرده اند در بررسی هایی که به طور مقدماتی در زمینه گروه بندی اقلیمی شهرهای ایران از نظر عملکرد حرارتی ساختمانهای معمولی انجام شده است این شهرها را به شش گروه اقلیمی تقسیم شده اند. معیار این تقسیم بندی عملکرد حرارتی عنصار مختلف ساختمانی و نحوه کنترل نهایی فضاهای داخلی ساختمان بوده است.
تقسیمات اقلیمی
1- اقلیم سرد 2- اقلیم معتدل و مرطوب 3- اقلیم نیمه بیابانی 4- بیابانی شدید
5- خیلی گرم 6- خیلی گرم و مرطوب

نقشه پهنه بندی اقلیمی ایران
گروه اقلیمی 1- گروه اقلیمی 2 -گروه اقلیمی 3-گروه اقلیمی 4-گروه اقلیمی 5-گروه اقلیمی 6
با توجه به پهنه بندی اقلیمی فوق می توان طراحی اقلیمی انجام داد طراحی اقلیمی طراحی است که بتواند با بهره گیری از نیروهای طبیعی با امکانات بالقوه موجود در پیرامونش حتی الامکان شرایط محیطی مناسبی در فضاهای داخلی و محیط بلافصل خود ایجاد نموده یا از طریق هماهنگی با شرایط محیطی مصرف انرژی را به حداقل ممکن رسانید این عوامل اقلیمی در شکل گیری الفبای معماری آن منطقه تاثیر بسزائی خواهند داشت.
همانطور که در نقشه دیده می شود قسمت شمالی تهران که کوهپایه های البرز را شامل می شود دارای اقلیم سرد و قسمت میانی و جنوبی تهران دارای اقلیم نیمه بیابانی می باشد بنابراین منطقه 12 تهران دارای اقلیم نیمه بیابانی می باشد.
گروه اقلیمی نیمه بیابانی
این گروه مناطق کوهپایه ای کشور به طور کلی اراضی حد فاصل مناطق مرتفع (کوهستانی) و مناطق کویری را در بر می گیرد. به همین دلیل دارای شرایطی نیمه کویری است که عمده ترین ویژگی آن نوسان دمای هوا است.
در اکثر نقاط واقع در این اقلیم ، متوسط حداقل دمای هوای در سردترین ماه سال زیر صفر و متوسط حداکثر آن در گرمترین ماه سال بالاتر از 35 درجه است.
مشخصات اقلیمی تهران:
دشت تهران به ارتفاع 1191 متر از سطح دریا به طور کلی دارای آب و هوای گرم و خشک است و فقط نواحی شمالی آن در دامنه های کوهستان البرز است. هوای تهران در تابستان گرم و خشک و در زمستان سرد است.
توزیع مکانی بارش در استان تهران
بارش در سطح تهران، اساساً تحت تاثیر ارتفاع قرار دارد به طور که از جنوب به شمال که ارتفاع زمین افزایش می یابد به میزان بارش نیز افزوده
می شود میزان بارش در سطح استان به تناسب ارتفاع کم یا زیاد می بشود میانگین نزولات در شهر تهران 229 میلیمتر است.
دما
میانگین دمای تهران 17 درجه سانتیگراد است این میانگین به 6/22 درجه در تابستان و در زمستان به 5/11 درجه سانتیگراد می رسد حداکثر – حداقل دما 44 درجه در تابستان و 8/14 درجه سانتیگراد زیر صفر در زمستان است.
جهت استقرار ساختمان
جهت مناسب استقرار ساختمان نقش بسیار مهمی در تامین بخشی از نیازهای حرارتی فضاهای داخلی به طور طبیعی ایفا می کند.
در این اقلیم بهتر است ساختمان در جهت دریافت حداکثر انرژی خورشیدی در ماههای سرد و همچنین در جهتی که نمای آن در حوزه بی اثر یا نیمه موثر بادهای سرد زمستانی باشد مستقر گردد.
از نظر دریافت انرژی خورشیدی در طول سال جهت های جنوب تا 30 درجه شرقی مناسب ترین و جهت 15 تا 60 درجه غربی مناسب ترین جهت محسوب می شوند.

کروکی روش های طراحی با اقلیم
به طور کلی محور اصلی بنا باید در جهت غالب باد عمود باشد البته پلان
می تواند حول این محور حدود 20 درجه الی 30 درجه بچرخد.
استفاده از مداد با ظرفیت حرارتی زیاد جهت ذخیره حرارت خورشید.
درختان همیشه سبز در قسمت غرب و شمال غرب اغلب می توانند مانعی در مقابل باد زمستان باشند سایر رستنی ها و نرده ها و دیوارها می توانند نقش بادشکن داشته باشند.
در سمت غرب خانه از گیاهان زیاد بوته ها و پرچین ها استفاده می شود تا مانعی در مقابل آفتاب بعدازظهر باشد.
استفاده از تابش بند افقی – تابش و نور قابل کنترل…

1ـ

-1-1 تاریخچه ای از تهران
در سال 331 ( ق ) تهران روستایی سرسبز و دارای باغ های فراوان بوده که میوه های فراوان داشته و ساکنان آن بیشتر در زیر زمین زندگی می کرده اند . به سال 620 ( ق ) تهران را قریه ای از قرای ری می دانند که اکثر آن زیر زمین ساخته شده و شامل 12 محل است و اطراف آن دارای باغ های زیادی است . در سال 961 ( ق ) به دستور شاه طهماسب حصاری دور شهر بنا شد که 4 دروازه و نیز 114 برج داشته و طول آن 600 قدم بود . در دوره حمله افاغنه تهران سقوط کرد و به دستورات اشرف افغان تمام باغات و تاکستان ها تبدیل به ویرانه شد . در سال 1200 ( ق ) آقا محمد خان قاجار در تهران جلوس کرد و تهران را دارالخلافه و پایتخت قاجاریه خواند . در زمان فتحعلی شاه ساختمان های تازه ای احداث شد . مهاجرت اهالی قفقاز به علت جنگ ایران و روس و سکونت آن ها در تهران نیز موجب رونق و رشد تهران گردید .
اوایل سلطنت ناصرالدین شاه به همت امیر کبیر بناهای زیادی احداث شد و جمعیت آن بر 150 هزار نفر بالغ گردید . همچنین صدر اعظم و وزیر مامور شدند محدوده جدید شهر را تعیین کنند و این امر نیازمند نقشه بود لذا در سال 1275 ( ق ) گروهی به سرپرستی علیقلی میرزا و با همکاری موسیو کرشیش برای اولین بار از تهران نقشه برداری کردند .
در سال 1284 نقشه جدیدی از شهر تهران تهیه شد و اراضی وسیعی را داخل محدوده شهر وارد کردند و شهر را با خندق ها و پاروهای جدید به شکل هشت ضلعی محدود ساختند ارتباط شهر با خارج نیز از طریق دوازده دروازه به نام های شمیران ، دولت ، یونس آباد ، تپه دوشان ، دولت خراسان ، باغشاه ، قزوین ، گمری ، حضرت عبدالعظیم ، غار و خانی آباد امکان پذیر بود . طی تحولات قبل از 1300 چند محله به نام های سنگلج ، خانی آباد ، قنات آباد ، پاجنار و بازار بزرگ به محله های تهران اضافه شد . تحول اساسی و نوین سازی تهران از سال 1300 به بعد انجام شد .

7-1-2 موقعیت طبیعی شهر تهران
شهر تهران در دامنه جنوبی کوه های البرز و حاشیه شمالی کویر مرکزی ایران در دشتی نسبتاً هموار واقع شده که شیب آن از شمال به جنوب است .
شهر تهران از نظر جغرافیایی در 51 درجه 17 دقیقه تا 51 و 23 دقیقه طول خاوری و 35 درجه و 36 دقیقه تا 35 درجه و 44 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته و ارتفاع آن در جنوب 1100 در نواحی مرکزی 1200 و در شمال 1700 متر است .
دشت تهران به طور کلی دارای آب و هوای گرم و خشک است و فقط نواحی شمالی آن که در دامنه های البرز واقع است ، اندکی معتدل و مرطوب می باشد . هوای تهران در تابستان گرم و خشک و در زمستان معتدل و گاه سرد است . حداکثر دمای ثبت شده حدود 42.5 درجه و حداقل آن 20.5 درجه و متوسط سالیانه آن در حدود 16.5 درجه سانتی گراد می باشد . میزان بارندگی سالانه آن 200 تا 400 میلیمتر بوده و از نظر زلزله جزو مناطق پر زیان محسوب می گردد 1

7
7-1 موقعیت شهر تهران (ماخذ : طرح جامع تهران )
7-1-3 ویژگی های اقلیمی شهر تهران2
دما و رطوبت
بر اساس آمار 18 ساله تخمینی ایستگاه هوا شناسی نمایشگاه بین المللی تهران ، ماه ژوئیه ( 10 تیر تا 10 مرداد ) با دمای متوسط5/35 درجه سلسیوس به عنوان گرم ترین ماه سال معرفی می شود . بر همین اساس ماه ژانویه ( 10 دی تا 10 بهمن ) با متوسط حداقل 7/0- درجه سردترین ماه سال است . در این ایستگاه دوره گرما از ماه ژوئن ( 10 خرداد تا 10 تیر ) آغاز شده و تا پایان ماه اوت ( 10 مرداد تا 10 شهریور ) به طول می انجامد .
تا پایان ماه اکتبر ( 10 مهر تا 10 آبان ) دما همچنان در حد نسبتاً مناسبی البته همراه با اندکی سرمای شبانه باقی می ماند . از ماه نوامبر ( 10 آبان تا 10 آذر ) حضور سرما محسوس می شود . اما در ایم ماه دمای ساعات روز همچنان بالاتر از 10 درجه است . از اوایل ماه دسامبر تا پایان ماه فوریه ، دمای هوا به کمتر از 10 درجه تقلیل می یابد .
در ماه آخر فصل زمستان شرایط حرارتی بهبود یافته و دمای هوا در روز تا 15 درجه افزایش می یابد . با شروع فصل بهار ، متوسط حداکثر دما به بیش از 20 درجه می رسد .
در بررسی آمار مربوط به تغییرات رطوبت نسبی ، مشاهده می شود که حداکثر رطوبت نسبی در ماه های سرد در حدود 70 درجه است و متوسط حداکثر رطوبت در ماه های گرم تا 22 درصد کاهش می یابد . متوسط حداقل رطوبت نسبی در ساعات میانی گرم ترین ماه سال ، حدود 23 و در سردترین ماه حدود 58 درصد است .

بارندگی
معدل 18 ساله آمار تخمینی ایستگاه هوا شناسی نمایشگاه بین المللی تهران نشان می دهد که میزان کل بارندگی سالانه حدود 5/280 میلیمتر است و به طور کلی بیشترین بارش در فصل زمستان با 43 درصد کل بارندگی سالانه و بعد از آن در فصل بهار با 36 درصد روی می دهد . مقدار بارندگی در تابستان تنها 2 درصد و در پاییز 19 درصد کل بارش سالانه است . در واقع بارش های زمستانی تا اواسط بهار ادامه دارد و در عوض خشکی تابستان به پاییز کشیده می شود .
وزش باد
از نظر حرارت و شرایط محیطی ، این عنصر اقلیمی می تواند از دو جهت موثر باشد . در تابستان با پایین آوردن حداکثر دما و گسترش منطقه آسایش و در زمستان با افزایش اتلاف حرارت و میزان نیاز به گرمایش .
در دو فصل زمستان و بهار ، بادهای اصلی منطقه عمدتاً از غرب می وزند و باد شمال غربی با اختلاف نسبتاً زیادی در درجه دوم اهمیت قرار دارد . در فصل زمستان به علت پایین بودن مقدار نوسان دمای هوا ، از میزان وزش بادها کاسته می شود . به طوری که تقریباً در 47 درصد از مواقع دیده بانی شده در این فصل هوا ساکن بوده است .
در فصل بهار اگر چه درصد اوقات آرام کاسته می شود ، اما در این فصل نیز بازهم بادهای غربی و شمال غربی ، بیشترین میزان وزش را دارند . در فصل تابستان درصد مواقع آرام به حداقل خود می رسد ( 22 درصد ) در این فصل از مقدار وزش باد غربی کاسته شده و بادهای مناسبی از جهت های جنوب شرقی و جنوب می وزند که می توانند برای تعدیل شرایط حرارتی هوا مناسب باشند . عمر بادهای جنوب و جنوب شرقی با آغاز پاییز به پایان می رسد و از مقدار وزش آن ها در این فصل کاسته می شود . اما بادهای غربی در وضعیتی مشابه تابستان باقی مانده و بر مقدار باد شمالی افزوده می شود . لازم به توضیح است که اگر چه در این فصل درصد وزش بادهای شمالی افزایش می یابد ولی این بادها از سرعت بسیار کمی برخوردارند و قدرت تاثیر آن ها به مراتب کمتر از باد غربی که سرعت بیشتری دارد ، کمتر است .
به طور کلی می توان گفت که وجود باد غربی در کل سال محسوس است . اما تاثیر وجود آن در فصل زمستان بیش از هر زمان دیگری مشخص است . در مقابل بادهای جنوبی و جنوب شرقی تنها در تابستان شدت می گیرند . در این دوره آمارگیری از میان کلیه جهت ها ، جهت های شرقی و شمال شرقی به ترتیب کمترین درصد وزش را داشته اند .

شکل 7-2 بررسی جهت قرارگیرس ساختمان و خیابانها با توجه به وزش باد
بر این اساس می توان نتیجه گرفت که به طور کلی و در تمام طول سال وزش باد در روزها بیشتر از شب ها می باشد . در روزهای کلیه ماه های سال ، به استثنای ماه ژوئیه تا سپتامبر( 10 تیر تا 10مهر) باد غربی عمده ترین باد است . در ماه های ژوئیه الی سپتامبر میزان وزش بادهای جنوب شرقی و جنوبی از بادهای غربی است .
به طور کلی در شب های کل سال به ترتیب بادهای غربی ، شمالی و شمال غربی اهمیت بیشتری دارند و در روزهای کل سال نیز باد غربی بیشترین اهمیت را دارد . اما در این ساعات بادهای جنوب شرقی و جنوبی در درجه دوم و سوم اهمیت قرار می گیرند . به طور خلاصه در کل سال چه در روزها و چه در شب ها باد غربی ، باد غالب منطقه است ، اما در روزها بادهای شمالی و شمال غربی در درجات بعدی اهمیت قرار می گیرند .

شکل 7-3 نمودار های جهت و سرعت وزش باد در فصول مختلف
(ماخذ : مرتضی کسمائی ، اقلیم ومعماری ، تهران 1384 )
تابش
موقعیت ظاهری و لحظه ای خورشید در آسمان ، در هر نقطه از کره زمین تابع زمان و عرض جغرافیایی آن نقطه است . هرچه عرض جغرافیایی کمتر باشد ، ارتفاع موقعیت خورشید با زاویه تابش بیشتر و انرژی حرارتی حاصل از آن زیاد تر است .
با در دست داشتن زوایای موقعیت خورشید می توان شدت انرژی حرارتی حاصل از تابش آفتاب بر سطوح مختلف را محاسبه نمود . با بررسی مقادیر انرژی خورشیدی تابیده شده بر سطوح قائم در کل مواقع سال ( ساعات آفتابی ) مشاهده می شود که در سردترین ماه سال انرژی خورشیدی تابیده شده بر سطوح قائم رو به جنوب بیش از 5/3 برابر انرژی تابیده شده بر سطوح قائم رو به شرق یا غرب است در گرم ترین ماه سال این نسبت برعکس می شود . یعنی دیوارهای شرقی یا غربی حدود 2.7 برابر بیشتر از دیوارهای جنوبی انرژی دریافت می کنند . در قسمت های بعدی از این اطلاعات در تعیین مناسب ترین جهت استقرار ساختمان و محاسبه عمق سایه بان پنجره ها استفاده خواهد شد .

شکل 7-4 موقعیت و زوایای تابش خورشید در عرض جغرافیایی 35 درجه
(ماخذ : مرتضی کسمائی ، اقلیم ومعماری ، تهران 1384 )
7-1-4 شرایط حرارتی در فضاهای آزاد
فضای آزاد محیطی است که در آن شرایط اقلیمی به طور مستقیم بر انسان تاثیر می گذارد و تغییر در هر یک از عناصر اقلیمی ( دما ، رطوبت ، باد و تابش آفتاب ) می تواند به میزان قابل توجهی در احساس انسان از محیط موثر باشد .
شرایط حرارتی هوا در چهار ماه سال یعنی از ماه ژوئن تا سپتامبر ( 10 خرداد تا 10 مهر ) از حد بالای آسایش می گذرد اما شدت حرارت و رطوبت هوا در حدی است که با استفاده از جریان هوا یا افزایش رطوبت دما شرایط حرارت آن در حد بالای آسایش خیلی زیاد نیست و در این ماه می توان با استفاده از جریان هوا و ایجاد سایه ، شرایط حرارتی هوای خارج ساختمان را بهبود بخشید ، اما در سه ماه دیگر تنها راه تعدیل حرارت هوا افزایش میزان رطوبت آن است.
البته در ماه های ژوئن و ژوئیه ، شرایط حرارتی هوا به مرز احساس آسایش در رطوبت هوا نزدیک می شود و این امر بیان کننده آن است که در برخی از سال ها ، به دلیل گرم تر بودن هوا در گرمترین ساعات روز ، ممکن است نتوان شرایط حرارتی مناسبی در این فضاها فراهم ساخت . اما در کلیه ماه های یاد شده ، شرایط هوایی هوا ، در عصرها و شب ها داخل منطقه آسایش یا زیر حد پایین منطقه آسایش است . بنابراین حتی در گرمترین ماه سال فضاهای آزاد می توان شرایط حرارتی مناسبی داشته باشند . در فصل زمستان هوا به قدری سرد می شود که حتی در گرمترین ساعات روز فضاهای آزاد واقع در آفتاب به اندازه کافی گرم و از نظر آسایش مناسب نیستند .
بنابراین درصد دوام شرایط حرارتی مختلف با نیازهای حرارتی انسان در فضاهای آزاد به شرح زیر می باشد :
– در 32 درصد از سال هوای آزاد سردتر از آن است که بتوان با بهره گیری از تابش آفتاب ، در روزها یا پوشش نسبتاً مناسب در شب ها شرایط حرارتی کاملاً مناسب در فضاهای خارجی ایجاد کرد .
– در 28 درصد از سال گرچه هوا سرد است ، اما می توان با بهره گیری از انرژی خورشیدی در روزها یا پوشش مناسب در شب ها ، شرایط حرارتی فضاهای خارجی را در حد آسایش تنظیم نمود ( دمای بین 10 تا 20 درجه سلسیوس ) .
– در 18 درصد از سال شرایط هوا به خودی خود مناسب است . در این مواقع فضاهای خارجی واقع در سایه شرایط مناسبی دارند ( دمای بین 20 تا 27 درجه ) .
– در 22 درصد از سال هوا گرمتر از حد آسایش می شود . اما در این موقع می توان با بهره گیری از امکانات طبیعی از قبیل جریان هوا ( در بیشتر مواقع ) یا با افزایش رطوبت هوا ، شرایط مناسبی در فضاهای آزاد فراهم ساخت ( دماهای بالاتر از 27 درجه ) .
7-1-5 شرایط حرارتی در فضاهای داخلی
میزان تاثیر شرایط اقلیمی در وضعیت حرارتی فضاهای داخلی به نوع ، فرم کالبد ، مقیاس ساختمان و همچنین به خصوصیت کالبد آن ( دیوارها ، پنجره ها و بام ) بستگی دارد برای بررسی نقشی که عناصر مختلف ساختمان در تعدیل شرایط حرارتی فضاهای داخلی دارند ، از جدول بیوکلیماتیک ساختمانی استفاده می شود .
در ماه های ژوئن ، اوت و سپتامبر ( خرداد و مرداد و شهریور ) شدت حرارتی هوا در حدی است که می توان برای کنترل شرایط حرارتی هوای داخلی ساختمان از عملکرد حرارتی مصالح ساختمانی سنگین استفاده کرد . اما در گرمترین ساعات ماه ژوئیه ( 10 تیر تا 10 مرداد ) هوا به قدری گرم می شود که برای خنک کردن فضاهای داخلی ، باید از سرمایش تبخیری یا کولر آبی استفاده شود .
اما در فصل زمستان تغییرات روزانه دمای هوا بین محدوده های استفاده از سیستم های خورشیدی غیر فعال و سیستم های حرارتی مرسوم در نوسان است این امر نشان می دهد که به استثناء سردترین ماه سال ، در فصل زمستان ، در روزهای آفتابی که تعدادشان بسیار زیاد است می توان با بهره گیری از انرژی خورشیدی ، فضاهای داخلی را در حد مناسبی گرم نگهداشت . در صورتی که اجزاء و عناصر فضاهای داخلی بتوانند حرارت ناشی از تابش آفتاب را جذب و در خود ذخیره نمایند و می توان مقداری از حرارت مورد نیاز جهت گرم کردن فضاهای داخلی در شب های فصل زمستان را با استفاده از حرارت ذخیره شده در مصالح داخلی تامین نمود . اما در هر صورت به دلیل پایین بودن دمای هوا در شب ها برای گرم کردن فضاهای داخلی استفاده از نوعی سیستم گرم کننده اجتناب ناپذیر است .
برای بررسی دقیق تر حدود عملکرد عناصر ساختمانی و میزان نیاز به گرمایش ، در این مرحله نیز با استفاده از تغییرات 2 ساعته دمای هوا در ماه های مختلف و رسم منحنی های دمای آستانه های مشخص شده در جدول بیوکلیماتیک ساختمانی ، دوام شرایط حرارتی درطول سال با نیازهای حرارتی ساختمان مشخص شده است بنابراین :
– در 22 درصد از سال برای گرم نگهداشتن فضاهای داخلی ، استفاده از وسایل گرم کننده اجتناب ناپذیر است ( دمای زیر 7 درجه سلسیوس ) البته این در صورتی است که از سیستم های خورشیدی فعال استفاده نشود . هرگاه امکان استفاده از چنین سیستم هایی وجود داشته باشد ، نیاز به گرمایش مکانیکی به 10 درصد مواقع سال کاهش خواهد یافت ( دمای زیر 3 درجه سلسیوس )
– در 22 درصد از سال در صورت بهره گیری از انرژی خورشیدی می توان فضاهای داخلی را گرم نگهداشت ( دما 7 و 14 درجه سلسیوس )
– در 17 درصد از سال با بسته نگه داشتن فضاهای داخلی و در 23 درصد از سال با ایجاد ارتباط بین فضاهای داخلی و محیط خارج و جلوگیری از نفوذ آفتاب به فضاها می توان شرایط آسایش را ایجاد نمود . بدین ترتیب مجموعاً از 40 درصد از سال تنها با کنترل ارتباط بین فضاهای داخلی و خارج می توان دمای فضاهای داخلی را کنترل کرد .

شکل 7-5 جدول بیو کلیماتیک ساختمانی تهران
(ماخذ : مرتضی کسمائی ، اقلیم ومعماری ، تهران 1384 )
7-1-6 توپوگرافی
چنانکه از مرکز شهر به اطراف نگاه کنیم ، وجود ارتفاعات سلسله جبال البرز در شمال و ارتفاعات آنتی البرز در مشرق باعث به وجود آمدن شیب طبیعی شمال به جنوب و شرق به غرب می شود . شیب شرق به غرب تا مرکز شهر نزولی بوده و بعد از آن صعودی می شود . کمتر از شیب شمال به جنوب بدین ترتیب منطقه تهران به طور طبیعی در گودالی قرار دارد که از سمت شمال ، شرق و جنوب شرقی به وسیله موانع با ارتفاعات مختلف محصور می باشد . منطقه مسکونی تهران به طور پیوسته در قسمت شمال یا در قسمت شمال تا حاشیه کوهپایه البرز ( با قله توچال به ارتفاع 3940 متر ) با ارتفاع 1750 متر نسبت به سطح دریا ، در شمال دشت پیشروی دارد . از سوی جنوب به سمت دشت ورامین تا منتهی الیه جنوبی منطقه تهران یعنی کهریزک به ارتفاع 1005 متر شاهد اراضی مسطحی با ناهمواری های اندک به ارتفاع متوسط 1025 متر هستیم .(شکل 7- 1)
آب های زیر زمینی
میزان ذخیره آب زیر زمینی در یک سفره به میزان نزولات جوی و نوع رسوباتی که آب در آن ذخیره می شود ، بستگی دارد . به طور کلی منطقه تهران از نظر ساختمان طبیعی از رسوبات دوران چهارم زمین شناسی به وجود آمده است . تحتانی ترین رسوبات آبرفتی دشت تهران مخلوطی از قلوه سنگ شن و ماسه و رس می باشد که توسط مواد آهکی به هم چسبیده و لایه مقاومی را به وجود آورده است . در نواحی شمال کمتر موارد رسی دیده می شود و هر قدر به طرف جنوب پیش می رویم ، درصد رس در آبرفت بیشتر می شود .
عمق آب های زیرزمینی ، در بعضی از قسمت های مرتفع تهران به 150 متر و در قسمت های جنوبی شهریار و شهر ری به عمق کمتر از 5 متر می رسد .
زمین شناسی و چینه شناسی
با استفاده از نقشه زمین شناسی مقیاس 1250000 سازمان زمین شناسی کشور و بررسی های انجام شده بر روی زمین به طور کلی پوشش منطقه پروژه را تشکیلات مربوط به دوران سوم ( تشکیلات کرج ) و دوران چهارم می پوشاند .رشته جبال البرز که در شمال ایران از شرق به غرب کشیده شده و قسمت مرکز آن که در منطقه مورد مطالعه واقع شده دارای چین خوردگی آلپ و همزمان با آن می باشد . به طور کلی بخش جنوبی البرز از چند بخش تشکیل شده است .
بدین معنی که بر روی رسوبات قاعده ای ائوسن که اغلب از کنگلومرا و آهک تشکیل شده است . به طور متقاطع یکسری از سنگ های سبز به صورت ضخیم قرار دارد و همین توقف ها در حد جنوبی کوهپایه البرز رورانده بر روی آبرفت های کنگلومرا یلبوسن قرار گرفته و تمامی حجم توچال را در شمال تهران به وجود می آورند . نیروهای تکنونیکی در منطقه باعث خرد شدگی و شکستگی در طبقات شده و گسل های عمده ای را نیز در منطقه به وجود آورده است که در قسمت شمال و شمال غرب گردنه قوچک و محدوده شمالی منطقه شهرک شهید محلاتی به چشم می خورند و تقاطع آن ها در حد رسوبات دوران چهارم و بخش تحتانی و توقف میانی است .
خطر زمین لرزه گسترده تهران
آمارهای موجود نشان می دهد که اثرات زیان بار و ویرانگر این پدیده در کشورهای پیشرفته که مشغول بررسی ژرف زمین لرزه می باشند . بسیار کم بوده و در کشورهای جهان سوم بسیار گسترده و فاجعه بار است . شهر تهران در دامنه جنوبی البرز مرکزی و به طور عمده بر روی رسوبات آبرفتی کواتر بر بنا شده و قسمت جنوبی آن کم و بیش در کناره شمال باختری کویر مرکزی ایران قرار دارد . اختلاف بلندی ناگهانی و شدید میان شهر تهران ( با میانگین بلندی 1300 متر ) و نزدیک ترین تیغ کوه به آن در یک فاصله کمتر از 10 کیلومتر ( تیغ توچال با بلندی نزدیک به 3933 متر ) یکی از ویژگی های پستی و بلندی گستره است . نتیجه مولفه شاقولی است که در راستای راندگی فعال شمال تهران روی داده است .

شکل 7-6 گسلهای تهران
ماخذ: مرکزاطلاع رسانی ایران
افزون بر راندگی شمال تهران و چند گسل جوان و فعال دیگر در شمال و جنوب شهر ، آبرفت های شهر تهران و شهر ری دارای شکستگی های کوچک فراوانی است که همگن است و به هنگام جنبش گسل های بزرگ و زمین لرزه دار ، دچار لغزش ، جنبش و جابجایی می شود . با توجه به تاریخچه زمین لرزه های بزرگ گذشته ( سده بیستم و بیش از آن ) و وجود گسله های مهم در گستره تهران بزرگ و پژوهش های کنونی احتمال رویداد زمین لرزه ویرانگر با بزرگی بالاتر از 7 درجه ریشتر نکته بسیار جدی است . نکته هایی چون کوچه های تنگ و باریک در محلات قدیمی تهران ، دیوارهای بلند ، تراکم خانه ها و جمعیت که راه فرار را به هنگام رویداد زمین لرزه خواهد بست از جمله گرفتاری های شهر مهم تهران می باشد . که خوشبختانه به دلیل بروز حوادث در حال حاضر عرض معابر به حداقل 6 متر رسیده و این طرح مدتی است که در شهر تهران شروع شده است .
7-1-7 جهت گیری ساختمان در رابطه با اقلیم
عوامل موثر بر جهت گیری ساختمان به طور کلی عبارتند از : دسترسی ، شکل زمین ، چشم انداز ، فضاهای خصوصی ، سروصدا ، تابش خورشید ، و جهت وزش باد که از این میان دو عامل تابش آفتاب و جهت وزش باد از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
1 – جهت گیری ساختمان با توجه به تابش
جهت مناسب در رابطه با تابش اشعه خورشید به ساختمان ، بایستی به گونه ای باشد که سطوح عمودی ساختمان از حداکثر تابش در مواقع سرد سال و از حداقل تابش در مواقع گرم سال برخوردار باشد .
2 – جهت گیری ساختمان با توجه به جهت وزش باد
تهویه طبیعی و اتلاف حرارت از عوامل مهم در تعیین جهت ساختمان در رابطه با جهت وزش باد می باشد . در مناطق سردسیر عامل تعیین کننده اتلاف حرارت خواهد بود و جهت ساختمان باید به گونه ای باشد که باد باعث اتلاف حرارت ساختمان نگردد . در حالی که در مناطق معتدل ، گرم و خشک ، گرم و مرطوب از باد برای تهویه طبیعی ساختمان استفاده می شود .
در شکل وضعیت های مختلف جهت گیری ساختمان نشان داده شده است و می توان بهترین جهت را در برابر باد تا 45 درجه نسبت به جهت وزش باد دانست .

شکل 7-7 جهت گیری ساختمان در رابطه با اقلیم
(ماخذ : مرتضی کسمائی ، اقلیم ومعماری ، تهران 1384 )

7-1-8 تحلیل جهت گیری ساختمان در رابطه با خورشید
جهت جنوبی
خورشید دیر وقت در صبح طلوع و تا غروب می تابد . در طول ماه های تابستان به نظر می رسد که خورشید در بالای آسمان و در طول ماه های زمستان در پایین آسمان قرار دارد . جنوبی بودن خانه بهترین جهت برای کسب حداکثر نور خورشید در طول روز می باشد .
خورشید سوزان تابستان به راحتی به وسیله کرکره های درست طراحی شده قابل کنترل است . زاویه کم خورشید در جهت جنوب باعث می شود که در ماه های زمستان اشعه خورشید به صورت عمیق به داخل اتاق بتابد .
جهت شرقی
در تابستان وقتی خورشید از جهت شرق طلوع می کند ، در ساعات اولیه صبح به ساختمان می تابد . خورشید در آسمان پایین است ( زاویه ارتفاعی خورشید کم است ) و شدت نور خورشید هم چندان زیاد نیست . در زمستان خورشید بیشتر در جهت شرقی طلوع می کند و در نتیجه مدت زمانی که نور خورشید در دسترس است ،کمتر است .

شکل 7-8 جهت جنوبیشکل 7-9 جهت شرقی
جهت جنوب شرقی
تابش خورشید از ساعات اولیه صبح دیروقت در صبح یا احتمالاً ظهر ادامه دارد . وسط صبح خورشید در بالای آسمان قرار دارد . در این شرایط خورشید دارای شدت متوسطی است . در تابستان تابش خورشید به ساختمان نسبتاً زیاد است ، ولی در زمستان تابش خورشید به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش می یابد .
جهت جنوب غربی
تابش خورشید به ساختمان از اول بعدازظهر تا غروب خورشید ادامه دارد . خورشید در بالای آسمان قرار دارد و اشعه های خورشید دارای شدت زیادی است . در تابستان بیشترین مقدار تابش خورشید را بر روی ساختمان خواهیم داشت ، در زمستان خورشید در جهت جنوب غربی غروب می کند .

شکل 7-10جهت جنوب شرقیشکل 7-11جهت جنوب غربی
جهت غربی
تابش خورشید از وسط بعد از ظهر تا غروب آفتاب ادامه دارد . خورشید غربی دارای شدت خیلی زیادی است . خورشید در جهت غرب و شمال غربی غروب می کند . در طول ماه های زمستان خورشید در جهت جنوب غربی غروب می کند .

جهت شمالی
هیچ گونه تابش خورشید از طرف شمال وجود ندارد با استفاده از دیاگرام تهیه شده مناسب ترین جهت و جهت های قابل قبول در رابطه با تابش آفتاب و کسب حداقل انرژی خورشیدی در مواقع گرم و حداکثر آن در مواقع سرد سال ، عمود بر محور شمال -جنوب می باشد . با کشیدگی ساختمان در جهت محور شرقی- غربی . قابل ذکر است که تغییر جهت ساختمان تا 15 درجه سمت جنوب شرقی و جنوب غربی قابل قبول است .

شکل 7-12جهت غربیشکل 7-13جهت شمالی

شکل 7-14جهت وزش باد در مواقع سرد سال ، آذر ،دی ، بهمن

شکل 7-15جهت وزش باد در مواقع گرم سال ، خرداد ،تیر ،مرداد
7-1-9 فرم ساختمان در رابطه با اقلیم
تاثیر مستقیم اقلیم بر کلیه موجودات عالم اعم از نباتات و حیوانات واقعیتی است انکار ناپذیر ، چرا که لازمه حیات همسازی و تطابق با محیط است . به طوری که در مناطق معتدل و مرطوب گیاهان پهن برگ و در مناطق گرم و خشک و سردسیر گیاهان سوزنی برگ هستند که این امر باعث می شود تا گیاهان در مقابل گرما و یا سرمای زیاد حالت متعادل تری را به دست آورند . لذا شکل ساختمان می تواند تاثیر بسزایی در تعدیل شرایط بحرانی خارج به داخل و یا بالعکس داشته باشد . و هماهنگ کننده اقلیم و ساختمان باشد .
البته ذکر این نکته ضروری است که فرمی مناسب خواهد بود که در زمستان بیشترین حد ممکن انرژی را جذب و یا کمترین مقدار را جذب و یا کمترین مقدار را پس بدهد و در تابستان هم بتواند مقدار انرژی را جذب نماید .
سایه بان متناسب
طراحی سایبان باید به گونه ای انجام گیرد که عامل جلوگیری نفوذ اشعه خورشید به داخل ساختمان در فصول گرم سال گردد . ضمن اینکه در فصول سرد امکان نفوذ اشعه خورشید به داخل فضای اتاق را میسر سازد . این مطلب در این اقلیم که دارای تابستان گرم و زمستان سرد است از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
انواع سایبان
1 . سایبان عمودی 2 . سایبان افقی 3 . سایبان طبیعی
1- نمونه هایی از سایبان های عمودی
– لبه عمودی کادر پنجره
– شکستگی خود ساختمان پیش آمدگی ساختمان و یا ساختمان های دیگر و تو رفتگی پنجره از نمای ساختمان
2- سایبان افقی را می توان به دو نوع ثابت و متحرک تقسیم کرد
نوع ثابت این سایبان کنسول ، پیش آمدگی های مختلف چون تراس ، بالکن که پنجره در زیر آن واقع می شود که این نوع سایبان با استفاده از مصالح ساختمانی سنگین چون آجر، بتن و … ساخته می شود . از نوع سایبان های افقی می توان پارچه ، چوب ، آلومینیوم و پلاستیک را نام برد .
3 – سایبان های طبیعی
درخت کاری یکی از مهمترین مواردی است که در میان جوامع بشری مرسوم است به خصوص کاشت اشجار در مناطق گرمسیری ایران که این سنت پسندیده علاوه بر استفاده های مختلف چون ابعاد فضاهای خصوصی و جلوگیری از دید جذب گرد و غبار جلوگیری از سروصدا و ایجاد محیطی دلپذیر جهت ارضاء نیازهای روحی و… به عنوان سایبان نیز عمل خواهد کرد . در این میان درختان پهن برگ با ایجاد سایه در تابستان و ریزش برگ آن در زمستان دارای اهمیت ویژه ای هستند .

جهت در سایبان
در دو جهت غرب و شرق به دلیل کم بودن زاویه تابش خورشید سایبان هایی به شکل قاب ، سایه های مناسب بر روی پنجره ایجاد می کنند ، به خصوص اگر تیغه عمودی قاب نسبت به سطح پنجره
با زاویه 45 درجه به طرف جنوب قرار گیرد .
به علل بیان شده در بالا سایبان های عمودی نسبت به سایبان های افقی در این دو جهت کارآمدتر هستند . حتی سایبان های عمودی به ارتفاع زیاد نه تنها در تابستان ایجاد سایه نمی کند ، بلکه در زمستان مانع از نفوذ اشعه خورشید به داخل اتاق می شود .
برای ایجاد سایه مناسب ، بر روی پنجره های جهت جنوب ، جنوب شرقی و غربی به دلیل زیاد بودن زاویه تابش خورشید سایبان های افقی موثر تر از سایبان های عمودی می باشد .
تعیین عمق سایبان
با استفاده از منحنی هم دما و دیاگرام موقعیت خورشید و نقاله سایه یاب به این نتیجه می رسیم که در جهت مناسب استقرار ساختمان یعنی عمود بر محور شمال و جنوب در جهت جنوب ساختمان سایبان های افقی به طو ل83/0 متر برای پنجره های به ارتفاع یک متر لازم است . در جهت شمال ساختمان سایبان افقی به علت پایین بودن زاویه تابش خورشید به هنگام طلوع و غروب جوابگو نمی باشد . این پنجره های باید از سایبان های عمودی استفاده کرد و سایبان عمودی موثر برای این پنجره ها دارای طول 17/0 متر می باشد .
با توجه به مواردی که گذشت ، سایبان به صورت قاب و به ضخامت 17/0 متر دورتادور پنجره پیشنهاد می شود که ضمن اینکه عملکرد سایبان را دارا می باشد . نمای زیبایی به ساختمان خواهد داد .

7-1-10ضوابط طراحی ، مصالح ساختمانی
در تهران به علت بالا بودن روز درجه گرما بیش از ( مقدار روز درجه گرمایش برابر 6/1809 و روز
درجه سرمایش برابر 865 است که نسبت آن برابر 09/2 می باشد که نیاز به گرم کردن محیط در زمستان اهمیت بیشتری نسبت به خنک کردن آن در تابستان دارد ) و ضرورت گرم کردن ساختمان در زمستان ، هدف اصلی نگهداری گرما در داخل ساختمان بوده و عمده ترین عامل در این مورد مقاومت حرارتی دیوارهای جانبی ساختمان است . بنابراین لازم است دیوارهای جانبی ساختمان مقاومت حرارتی مناسبی داشته باشند تا از اتلاف گرمای داخلی ساختمان جلوگیری نماید .
برای ساختمان های کوچک باید 10 درصد به مقدار حاصل از فرمول قبل اضافه گردد . همچنین برای بام 20 درصد به مقدار فوق اضافه می شود .همچنان که قبلاً گفته شده متوسط حداقل دمای ماهانه 5/1- درجه است که مربوط به دی ماه می باشد و در نتیجه در فرمول برابر 5/1- است .
مقدار 18/1 از مقاومت سبک ترین دیوار در شرایط 5/1- درجه سانتی گراد بیشتر است و می توان نتیجه گرفت که علاوه بر مصالحی با وزن 20 kg/cm2 برای ایجاد شرایط مطلوب . لایه های عایق حرارتی نیز به مصالح دیوار باید افزوده گردد .
استفاده از رنگ روشن به منظور جلوگیری از جذب انرژی خورشیدی در تابستان ها برای دیوارها و بام پیشنهاد می شود .
نتایج از نمودارهای بیوکلیماتیک
1. گرایش منحنی ها به سمت سرما این است که برای ما گرم کردن محیط در زمستان اهمیت بیشتری نسبت به سرد کردن محیط در تابستان را دارد .
2. همچنان که در نمودارها دیدیم ، گرما باعث می شود که نمودارها در بالای منطقه آسایش قرار گیرد و این به حدی نیست که به طاقت فرسایی محیط منتهی شود .
3. تقریباً نیمی از منحنی های ماه های گرم سال ( خرداد ، تیر ، مرداد ، شهریور ) در محدوده آسایش قرار دارند و نیم دیگر در محدوده ای از جدول بیوکلیماتیک قرار دارند . با ایجاد کوران ، هدایت باد مناسب به داخل ساختمان و افزایش رطوبت محیط ( همانند مشجر نمودن محیط ، ایجاد آب نما و.. ) محیط قابل آسایشی را ایجاد نمود .
4. در ماه های سرد سال ( آذر ، دی ، بهمن ، اسفند ) انرژی خورشیدی برای تامین آسایش محیط کافی نیست و در این ماه ها استفاده از وسایل گرم کننده مکانیکی ضروری است .
7-1-11توصیه های منتج از نمودارهای بیوکلیماتیک ساختمانی شهر تهران
1 . کلیه ماه هایی که خطوط رابطه آن ها از منطقه آسایش می گذرد عبارتند از : اردیبهشت ، خرداد ، تیر ، مرداد ، شهریور و مهر
2 .به جز نیمه شب دو ماه تیر و مرداد نیمه شب بقیه ماه های سال خارج از محدوده آسایش قرار دارند . در ضمن اینکه نیمه شب ماه های فروردین ، اردیبهشت ، خرداد ، شهریور و مهر با در نظر گرفتن مصالح ساختمانی مناسب با اقلیم قابل تحمل است ، ولی ماه های آبان تا اسفند غیر قابل تحمل است .
3 . ظهر کلیه ماه های سال به جز ماه های فروردین و مهر خارج از محدوده آسایش واقع اند . به طوری که در ماه های اردیبهشت ، خرداد ، تیر ، مرداد و شهریور در محدوده گرمای جدول قرار دارند که با استفاده از کولر آبی و انتخاب مصالح مناسب ساختمانی قابل تحمل هستند و ظهر ماه های آبان ، آذر ، دی ، بهمن و اسفند در محدوده سرمای جدول واقع اند که ظهر ماه های آبان و اسفند با استفاده از مصالح مناسب ساختمانی قابل تحمل ولی بقیه ماه ها غیر قابل تحمل است .
-1 ویژگیهای شهر تهران

7-2 تهران از دیدگاه آمار جمعیتی
7-2-1 جمعیت
استان تهران با 11176239 نفر یک ششم جمعیت کل کشور را در خود جای داده است . این استان شامل 10 شهرستان می باشد که بیشترین تعداد جمعیت در شهرستان تهران با 6794347 نفر و کمترین مقدار جمعیتی را شهرستان شمیرانات با 30398 نفر دارا می باشد .
از نگاهی دیگر این استان با 9404754 نفر جمعیت شهر نشین مقام نخست استان ها را به خود اختصاص داده است ، در بین شهرستان های این استان ، شهرستان تهران با 4758845 نفر بیشترین و شهرستان ری با 11178 نفر کمترین میزان شهرنشینی را دارا می باشند .
شهرستان تهران با داشتن جمعیتی بالغ بر 6794348 نفر ، حدود 61 % جمعیت کل استان را در خود جای داده است .
7-3 ویژگی های منطقه 22 شهرداری تهران
7-3-1 خصوصیات جغرافیایی و طبیعی منطقه 22 شهرداری تهران
منطقه 22 شهرداری تهران در قسمت شمال غربی شهر تهران و در پایین دست حوضه آبریز رودخانه کن و وردیچ واقع شده است . این منطقه با مساحت 10000 هکتار ، در شمال کوهستان البرز مرکزی ، در شرق با حریم رودخانه کن ، در جنوب با آزاد راه تهران – کرج و در غرب با محدوده جنگل های دست کاشت برآورد می گردد . در تصویر زیر موقعیت منطقه 22 شهرداری تهران نسبت به سایر مناطق 22 گانه تهران نشان داده شده است .
به این ترتیب مرز شمالی منطقه 22 شهرداری تهران تا منتهی الیه دامنه های جنوب البرز تا ارتفاع 1800 متری توسعه یافته است. کوهستان البرز که طی 30 سال اخیر شهر را به سوی خود جذب نموده است مانند دیواری هلالی شکل فضای جغرافیایی تهران را محصور می کند و از ارتفاع 1800 متری به علت شیب زیاد و تنگناهای کوهستانی مانع بسیار سختی در مقابل گسترش فیزیکی شهر به وجود می آورد .

شکل 7-16 موقعیت منطقه 22 شهرداری تهران ( ماخذ : طرح جامع تهران )
با توجه به این که منطقه 22 شهرداری تهران در سمت غربی دشت تهران واقع شده است فضای کافی و گسترده ای برای توسعه شهر به وجود آورده است .
در پای ارتفاعات جنوبی البرز مرکزی از شرق به غرب علاوه بر ماهورهای پای دامنه ای دو بیرون زدگی (تپه) به نام تپه های پارگ جنگلی چیتگر وجود دارد . دو رودخانه اصلی منطقه 22 شهرداری تهران عبارتند از : کن و وردآورد که رودخانه کن از کوه های امامزاده داوود ، رندان و تالون در رشته کوه های البرز مرکزی سرچشمه گرفته و بعد از ورود به دشت تهران در جهت جنوب شرقی تقریباً از وسط دشت تهران – کرج گذشته و پس از پیمودن دره دوتویه به غربی ترین شاخه جاجرود ، مشهور به رودخانه شور پیوسته و بعد از الحاق به رودخانه کرج در نهایت به دریاچه نمک منتهی می گردد .

شکل 7-17 حوزه آبخیز منطقه 22 شهرداری تهران

شکل 7-18رودخانه وردیج
منطقه 22 شهرداری تهران از سمت شرق با منطقه 5 شهرداری تهران و از سمت جنوب با منطقه 21 شهرداری تهران همجوار می باشد . منطقه 22 شهرداری تهران شامل شهرک های راه آهن ، چشمه ، زیبا دشتک بالا و پایین ، المپیک ، لاله ، جهاد و پیکان شهر می باشد و همچنین پارک چیتگر ، مجتمع ورزشی آزادی ، باغ گیاه شناسی و مرکز تحقیقاتی ، تاسیسات پست برق فشار قوی وزارت نیرو و حریم های آن در این منطقه واقع شده اند . این منطقه دارای اماکن صنعتی ، تجاری ، نظامی ، و انتظامی نیز می باشد .

شکل 7-19نقشه موقعیت مسیلها
شکل 7-20 بخش شرقی منطقه 22 شکل 7-21نمایی از بزرگراه شهید همت غرب

پل همت روی مسیل کن (از شرق به غرب ) چشم انداز جنوبی مسیل کن ( از آزاد راه همت )

منظر عمومی مسیل کن از جنوب به شمال با دور نمایی از باغهای ده کن در شرق و ارتفاعات در شمال آن

منظر مسیل کن از منتها الیه پل آزاد راه همت رو به غرب منطقه

منظر عمومی منطقه از جانب مسیل ورد آورد مسیل ورد آورد از جانب آزاد راه تهران – کرج
شکل 7-22 چشم نداز هایی از منطقه 22 شهرداری تهران

7-3-2 ویژگی های اقلیمی منطقه 22 شهرداری تهران
شهر تهران از لحاظ اقلیمی به 4 حوزه اصلی تقسیم می شود که منطقه 22 در محدوده حوزه غربی قرار دارد . این حوزه توسط ایستگاه هواشناسی فرودگاه مهرآباد مورد بررسی قرار می گیرد .
7-3-2-1 دما
موقعیت خاص ایستگاه هوا شناسی فرودگاه مهر آباد در حوزه غربی تهران نشان می دهد که در این ایستگاه که ارتفاع 1191متر از سطح دریا بوده و در عرض جغرافیایی41 ،35 شمالی و 19 ، 51 شرقی قرار دارد .
گرم ترین ماه های سال تیر و مرداد و سردترین آن ها ی و بهمن می باشد . دامنه تغییرات حرارتی در ارتفاعات 8 الی 14 درجه سانتی گراد و در نواحی دشتی 10 الی 22 درجه سانتی گراد بوده که این دامنه تغییرات در فصل تابستان حداکثر و در ماه های اسفند و فروردین حداقل است .
ماه
درجه حرارت
مهر
آبان
آذر
دی
بهمن
اسفند
فروردین
اردیبهشت
خرداد
تیر
مرداد
شهریور
حداکثرمطلق دما
33
26
6/19
8/18
22
28
31
37
41
43
44
38
میانگین حداکثر دما
1/24
2/16
7/9
9/6
8/9
6/15
3/22
9/27
34
8/36
4/35
3/31
متوسط دما
3/18
2/11
3/5
7/2
1/5
3/10
4/16
8/21
3/27
3/30
2/29
1/25
میانگین حداقل دما
6/12
2/6
1
5/1-
4/0
1/5
6/10
7/15
6/20
8/23
23
8/18
حداقل مطلق دما
3
6/5-
4/13-
8/14-
11-
8-
3/3-
4/4
6
14
13
8/9
جدول 7-2 میانگین آمار درجه حرارت ایستگاه مهرآباد تهران ((˚c
ماخذ : مطالعات زیست محیطی تهران ، 1372
7-3-2-2 میزان بارش
اکثر بارندگی های تهران ناشی از سیستم های هوا شناسی مدیترانه ای است که در ماه های سرد سال این منطقه را تحت تاثیر قرار می دهند . بیشترین باران معمولاً طی ماه اسفند 6/38 میلی متر بارش به وقوع می پیوندد . و کم باران ترین ماه سال شهریور است با 1 میلی متر بارش .

شکل 7-23 میانگین ماهیانه ایستگاه مهر آباد تهران
7-3-2-3 رطوبت نسبی
مرطوب ترین ماه های سال آذر ، دی و بهمن بوده که میزان متوسط رطوبت نسبی در این ماه ها 55 الی 85 درصد است . ضمناً خشک ترین ماه های سال نیز خرداد ، تیر و مرداد است که مقدار متوسط رطوبت نسبی در این ماه ها 25 الی 55 درصد است .
ماه
رطوبت نسبی
مهر
آبان
آذر
دی
بهمن
اسفند
فروردین
اردیبهشت
خرداد
تیر
مرداد
شهریور
ساعت 30/6
43
59
70
75
70
61
52
44
34
32
32
33
متوسط
35
48
60
66
59
50
41
35
26
25
25
26
ساعت 30/12
27
36
49
57
48
40
30
25
18
18
18
19
جدول 7-3 میانگینبلند مدت رطوبت نسبی ماهیانه در ایستگاه مهر آباد تهران (برحسب درصد)
ماخذ : مطالعات زیست محیطی تهران ، 1372
7-3-2-4 باد
با توجه به این که فقط ایستگاه هواشناسی مهرآباد واقع شده در حوزه غربی اقلیمی تهران مجهز به دستگاه بادنگار است . بر اساس بررسی های به عمل آمده نشان می دهدکه وضعیت باد در این منطقه به شرح ذیل است :
الف – بیشترین تعداد وزش باد در ماه های فروردین و اردیبهشت اتفاق می افتد .
ب – با موقعیت جغرافیایی تهران می توان دریافت حرکت عمودی هوا از مهرآباد به سمت تهرانپارس است .
ج – تقریباً تمامی بادها منطقه تهران کمتر از 16 کیلومتر در ساعت سرعت داشته و این خود نشان دهنده کمبود بادهای مطلوب در طول فصول گرم می باشد . طبعاً مرز احساس آسایش و تحمل محیط ناشی از گرما و رطوبت تا حدودی بر اثر کوران طبیعی در محیط مسکونی و بدون استفاده از وسائل سرد کننده مکانیکی در این شهر ، عمدتاً امکان ناپذیر است .
د – به غیر از فصل تابستان 50 درصد بادها از سمت غرب و 10 درصد بادها از سمت جنوب شرقی می وزد .
ه – در فصل تابستان 35 درصد بادها از سمت جنوب شرقی و 17 درصد بادها از سمت جنوبی به تهران می وزد .
و – بادهای بالنسبه شدید ( از 10 کیلومتر به بالا ) از سمت غرب به شرق تهران می وزد که سرعت این بادها از سمت غرب در فصول بهار ، پاییز و زمستان تا 14 کیلومتر در ساعت نیز به ثبت رسیده است . بنابراین می توان نتیجه گرفت که جهت غرب جهت اصلی وزش باد غالب در سال بوده و سرعت باد از این جهت همواره بیش از 10 کیلومتر در ساعت است .
ز – در فصل تابستان علاوه بر سمت غرب ، بادهای جنوب شرقی نیز دارای سرعت و تواتر کافی می باشند . بادهای جنوب شرقی که از جریانات هوای نواحی مرکزی ایران بوده و به عنوان باد غالب در فصل تابستان گرد و غبار و شن به همراه می آورند ، بادهای محلی در تهران به دلیل وجود ارتفاعات و درج حرارت توده سنگی شمال و دشت جنوبی در شب از شمال به جنوب و به هنگام روز از جنوب به شمال می روند .
7-3-2-5 روزهای یخبندان
آمار متوسط ماهانه روزهای یخبندان حوزه غربی شهر تهران نشان می دهد که در میانگین 19 روز یخبندان رخ داده است و پس از آن بهمن و آذر هر کدام با 13 روز در ردیف دوم قرار دارند . تعداد روزهای یخبندان در اسفندماه 4 روز و در فروردین نادر است . اما قابل رخ دادن می باشد . آمار مهرآباد نشان نمی دهد در ماههای اردیبهشت ، خرداد ، تیر ، مرداد ، شهریور و مهر یخبندانی در این بخش تهران رخ داده باشد . وقوع یخبندان از ماه آبان با میانگین دو روز در ماه شروع و در فروردین ماه خاتمه می یابد .
7-3-2-6 ساعت آفتابی
ایستگاه سینوپتیک فرودگاه مهر آباد ، به تابش نگار مجهز بوده و از آمار آن برای تخمین روزهای
آفتابی در هر ماه استفاده شده است . طبق اطلاعات جمع آوری شده بیشترین ساعات آفتابی متعلق به تیر ماه با 6/349 ساعت می باشد و کمترین آن متعلق به آذر ماه با 6/168 ساعت است و میانگین جمع سالیانه ساعات آفتابی تهران برابر 9/3018 ساعت می باشد .
7-3-2-7 روزهای برفی
تهران که به طور کلی دارای اقلیمی سرد و خشک است مقداری از بارش خود را به صورت برف دریافت می کند . طبق آمار هوا شناسی از مجموع 13 روز برفی تهران ، یک روز به آبان و 3 روز آن به آذر تعلق دارد . بیشترین روزهای برفی متعلق به دی ماه است با 5 روز برفی و بهمن و آذر هر کدام 3 روز در ردیف دوم قرار دارند . تعداد روزهای برفی اسفند یک روز و برای فروردین نادر می باشد . از اردیبهشت تا مهر ماه اطلاعات موجود ، ریزش برف را نشان نمی دهد .
7-3-3 وضعیت توپوگرافی منطقه 22 شهرداری تهران 3
منطقه 22 به لحاظ وضعیت توپوگرافی در حاشیه جنوبی البرز مرکزی واقع شده است . در طول دوران سوم ، منطقه 22 شهرداری تهران ، به شدت تحت تاثیر فازهای متوالی کوهزایی آلپی قرار داشته است . به طور کلی سازندهای زمین شناسی منطقه 22 شهرداری تهران بیشتر مربوط به دوران ائوسن بوده ولی می توان توده های نفوذی سینوگابرو تا مونزو دیوریتی را که احتمالاً مربوط به اولیگومیوسن می باشد را ملاحظه کرد . جوانترین سازند موجود در منطقه ، نهشته های کواترنری می باشد .
عناصر ساختاری حوضه آبخیز منطقه 22 شهرداری تهران در واقع عناصر ساختاری البرز هستند که بعد از 410 میلیون سال ، اسکلت اولیه البرز از دریاهای پایان دوران سوم خارج شده و در طول دوران سوم به تدریج تحت تاثیر حرکات زمین ساخت بر ارتفاع و حجم آن افزوده شده است .
بخش البرز مرکزی عریض ترین و مرتفع ترین ناحیه کوهستانی منطقه 22 شهرداری تهران محسوب می گردد . ساختار ژئومرفولوژیکی منطقه 22 شهرداری تهران را می توان به 3 بخش ، کوهستانی ، تپه ماهوری و دشتی تقسیم بندی کرد .
بخش کوهستانی در شمال منطقه 22 شهرداری تهران قرار دارد ، عموماً از پاره سازندهای سازند کرج تشکیل شده است . بخش تپه ماهوری که بین راندگی فرحزاد – کرج و ارتفاعات پارک جنگلی چیتگر قرار گرفته ، اساساً توسط رسوبات آبرفتی پوشیده شده است .
بخش بزرگی از آن را مخروط افکنه و واریزه های پای دامنه تشکیل می دهند . در بخش شرقی و در غرب رودخانه کن ، سازند آبرفتی هزار دره بیرون زدگی دارد . بخش شمالی دارای شیب نسبتاً تند مرفولوژیکی سات که به سمت جنوب کاهش می یابد و مخروط افکنه ها بتدریج از پادگانهای سازند آبرفتی جوان تهران تبدیل می گردد .
بخش دشت منطقه ای نیز بین تپه های پارک جنگلی در شمال و آزاد راه تهران – کرج در جنوب قرار دارد ، شیب مرفولوژی نسبتاً ملایم در این بخش دیده می شود .
در منطقه 22 شهرداری تهران ، خاک ها عموماً بدون تحول پروفیلی هستند . اغلب آن ها دارای سنگ مادر رسوبی و آذرین هستند . خاک های این منطقه دارای زهکشی مناسب هستند . افق های خاک قابل تشخیص نیستند ولی در بعضی از قسمت های منطقه 22 شهرداری تهران ، خاک های نسبتاً تحول یافته نیز مشاهده می گردد . خاک های منطقه معمولاً دارای بافت متوسط تا سنگین و ندرتاً دارای بافت سبک و خیلی سنگین هستند . مقدار سنگریزه در خاک عموماً زیاد است . شیب
عمومی منطقه 22 شهرداری تهران به طور متوسط از 3 الی 20 درصد است .

شکل 7-24 نقشه شیب منطقه 22 شهرداری تهران
7-3-4 وضعیت موجود منطقه
منطقه 22 تهران که در غربی ترین محدوده تهران واقع شده است ، در حال حاضر خود به دلیل دارا بودن عملکردهای شهری عمده از موقعیت عملکردی ویژه ای در سطح شهر تهران برخوردار می باشد . وجود مجموعه ورزشی آزادی با استادیومی به گنجایش یک صد هزار نفر که از استانداردهای بین المللی برخوردار می باشد و به همراه سالن های سرپوشیده و فضاهای باز ورزشی ، در کنار پارک های وسیع جنگلی و سایر مراکز تفریحی در منطقه به عنوان عامل بالفعل در جهت ایجاد منطقه ای مناسب جهت گذراندن اوقات فراغت ساکنین شهر عمل می کند . هم چنین برخوردهای منطقه از سطح وسیع زمین بکر و آزاد جهت پیش بینی ساخت و سازهای آتی ، به عنوان امکانی مثبت و قابل برنامه ریزی به حساب می آید .
در حال حاضر درصد قابل توجهی از زمین های منطقه ارگان های نظامی به عنوان پادگان و مناطق آموزش نظامی و نیز مراکز دپوی تجهیزات نظامی اشغال شده و در قسمت هایی از آن ، ساخت و سازهایی نیز انجام گرفته است . هم چنین بخشی از آن به کارخانه ی هلیکوپترسازی اختصاص دارد .
در حاشیه های شمالی و به خصوص شرقی منطقه نیز ساخت و سازهایی در غالب شهرک های مسکونی صورت گرفته که عمدتاً به تعاونی های مسکن ادارات مختلف تعلق دارد . می توان گفت بر خلاف بدنه جنوبی منطقه و حاشیه شمالی اتوبان کرج که از بافتی همگون و یک دست برخوردار می باشند ، سایر بخش های مجموعه ، ترکیبی از عملکردهای ناهمگون و غیر هم ساز است .
فشارهای حاصل از افزایش جمعیت در دو دهه گذشته منجر به توسعه بافت های مسکونی موجود در منطقه گردیده که تامین خدمات آن ها در محدوده خدمات دهی شهرداری منطقه 5 قرار داشته است . بافت های مسکونی یاد شده شامل شهرک راه آهن ، چشمه ، المیپک ،زیبا دشت بالا و پائین ، لاله ، امیر کبیر ، هوانیروز ، آزاد شهر ، دانشگاه صنعتی شریف و پیکان شهر و نیز اماکن صنعتی ، تجاری ، نظامی و انتظامی می باشد .
حداقل 7 گونه غالب شهرک در منطقه 22 قابل شناسایی و دسته بندی می باشد :
1 – الف ) شهرک راه آهن : اکثر ساخت و سازهای قالبی و حداکثر 4 طبقه ، نامتجانس
ب ) شهرک امیر کبیر : اکثر ساخت و سازهای قالبی و حداکثر 4 طبقه ، نامتجانس
2 – شهرک چشمه : انبوه سازی دو طبقه همگون
3 – دهکده ی المپیک : ساختار خاص
4 – شهرک لاله : بلند مرتبه سازیو انبوه سازی
5 – شهرک تعاونی مسکن دانشگاه صنعتی شریف : کم ارتفاع
6 – پیکان شهر : مجموعه های میان مرتبه سازی و تا حدودی بلند مرتبه سازی تعاونی – صنعتی
7 – شهرک آزاد شهر : الگوی ساخت و سازهای بی برنامه ، نیمه زور آبادی و حاشیه نشین

شکل 7-25محدوده شهرکهای منقه 22 تهران
ماخذ : وب سایت ( distric web site 22 ) شهرداری منطقه 22 تهران
7-3-5 جمعیت منطقه 22 شهرداری تهران
در حال حاضر جمعیت منطقه 22 در حدود یک صد هزار نفر می باشد ، بر اساس نتایج بررسی های آماری در سال های 1359 ، 1365 و 1370 ، حدود 23 درصد از جمعیت منطقه 22 تا 5 سال سن داشته و 77 درصد ، 6 ساله و بالاتر بوده اند . این بررسی ها نشان می دهد که ترکیب سنی جمعیت
منطقه نه تنها با تهران بلکه با منطقه 5 شهرداری ( مجاور خود ) نیز تفاوت دارد و هم چنین از سال 1359 تاکنون به صورت فزآینده جمعیت جوانتری را جذب کرده است .

شماره منطقه
مساحت
تراکم جمعیت
نفر در کیلو متر مربع
جمعیت
جمعیت نسبی
خانوار

کیلومتر مربع
درصد

تعداد
درصد
مردان
زنان
تعداد
درصد
22
099/110
15
8/508
020/56
83/0
28695
27225
599/12
83/0
براساس اطلاعات اولیه و نام سر شماری نفوس و مسکن سال 1386 جمعیت منطقه 22 صدوده هزار نفر می باشد.
سرانه های منطقه 22 براساس طرح تفصیلی مصوب 1378
اطلاعات آماری وسعت منطقه 2 طرح تفصیلی مصوب 1378
کاربری
مساحت بر حسب هکتار
نام
مساحت بر حسب هکتار
آموزشی
80/447
محدوده طرح تفصیلی
6121
اداری دولتی
59/69
ارتفاعات 1400 تا 1800
3375
بهداشتی درمانی
41/49
محدوده خدماتی زیر 1400
226
تاسیسات و تجهیزات شهری
02/223
محدوده خدماتی بالای 1400
365
تجاری اداری
31/99
حریم استحفاظی
1446
تجاری مسکونی
14/100
مساحت کل منطقه + حوزه آبخیز
54000
تجاری اداری ناحیه ای محله ای
50/1

تفریحی
43/113

جهانگردی پذیرایی
42/20

حریم برق
37/89

حریم کناراتوبان
75/106

حریم کنار خیابان اصلی
22/0

حریم لوله آب
60/27

حریم مختلط
26/24

حریم مسیل
85/140

حمل و نقل
27/130

حوزه دریاچه
87/378

خدمات شهری
30/17

خدمات عمومی و ذخبره
20/41

رمپ و لوپ و رفوژ
84/173

شیکه دسترسیها
26/977

صنعتی کارگاه
17/19

فرهنگی و مذهبی
78/41

فضای سبز عمومی و پارک
58/1267

مسکونی تراکم زیاد
72/393

مسکونی تراکم کم
75/471

مسکونی تراکم متوسط
62/291

ورزشی
64/372

جدول 7-4 مشخصات مناطق بیست و دو گانه تهران 1375
جمعیت پیش بینی شده برای منطقه معادل 675000 نفر در نظر گرفته شده که قابل افزایش تا یک میلیون نفر در توسعه های بعدی می باشد . با فرض اسکان یک میلیون نفر در منطقه 22 و 8734000 نفر در تهران ( افق طرح ) جمعیت منطقه معادل 44/11 درصد کل جمعیت تهران خواهد بود .
7-3-6ساختار تراکم و الگوی مسکن در منطقه 22 شهرداری تهران در وضعیت فعلی
تراکم جمعیت تهران بزرگ 128 نفر در هکتار بوده و بالاترین تراکم در مناطق موجود تهران برای منطقه ، 19 معادل 710 نفر و پائین ترین تراکم در منطقه یک ، 38 نفر در هکتار است .
در مقام مقایسه منطقه 22 با جمعیت یک میلیون نفر از بالاترین تراکم خالص و ناخالص برخوردار خواهد بود .
الف ) تراکم جمعیتی
جمع سطوح ساخته شده شهرک های اعم از سطوح مسکونی ، خدماتی و معابر مربوطه در منطقه 22 در حدود 31/622 هکتار و جمعیت ساکن در آن ها در وضع موجود بالغ بر 100000 نفر می باشد . لذا متوسط تراکم جمعیتی یا تراکم ناخالص در شهرک ها 160 نفر در هکتار می باشد .
ب ) تراکم مسکونی
تراکم مسکونی یا نسبت جمعیت به واحد سطح تحت کاربری مسکونی در شهرک های مختلف متفاوت بوده و بین 100 الی 600 نفر در یک هکتار سطح مسکونی متغییر است .
پیکان شهر و مجموعه مسکونی بعثت متراکم ترین نقاط منطقه 22 هستند و زیبا دشتک بالا همراه با قسمت شرقی بخش شمالی زیبا دشتک پائین از حیث تراکم جمعیت در رده دوم قرار دارند .
کم تراکم ترین شهرک های منطقه را شهرک های چشمه ، لاله و شهرک دانشگاه صنعتی شریف ( با ترکیبی بین 100 الی 200 نفر در یک هکتار سطح مسکونی ) تشکیل می دهند .
تراکم مسکونی غالب در قسمت اعظم سطوح یا فضاهای مسکونی منطقه 22 ، حدود 201 الی 400 نفر در هکتار می باشد .
ج ) تراکم ساختمانی
تراکم ساختمانی ( نسبت به سطح ساخته شده در کلیه طبقات به سطح عرصه آن ها ) در هر یک از شهرک های منطقه نیز مانند تراکم مسکونی آن ها متفاوت بوده و از دو عامل اصلی ( الف ) نسبت سطح زیر اشغال بنا به سطح عرصه و ( ب) تعداد طبقات در ساختمان ها ، منتج می شود . دامنه ی تراکم ساختمانی در کل منطقه از 80 درصد شروع و به 140 درصد منتهی می گردد .
– در منطقه 22 بالاترین تراکم ساختمانی در دهکده المپیک به میزان 120 الی 240 درصد مشاهده می گردد .
– کمترین تراکم ساختمانی ( بین 80 الی 100 درصد ) در شهرک دانشگاه شریف ، شهرک امیرکبیر . نیز در بخش جنوبی و قسمت شرقی بخش شمالی زیبادشتک پائین دیده می شود .
– تراکم ساختمانی بقیه شهرک های موجود در منطقه غالباً 100 الی 120 درصد است
7-3-7 طرح تفصیلی منطقه 22 شهرداری تهران
در بسیاری از نقاط جهان طرح های تفصیلی به عنوان گامی موثر پس از طرح های جامع شهری ملاک عمل توسعه پایدار محدوده شهرک ها از جمیع جهات می باشند . طرح تفصیلی در حقیقت حاوی مدارکی مبنی بر توانمندی جذب جمعیت اراضی ، موقعیت و ظرفیت تاسیسات زیر بنایی ، نوع کاربری ، تراکم ساختمانی ، ارتفاع و سطح اشغال ساختمانی ، پراکنش خدمات شهری مورد نیاز ، سلسله مراتب شبکه های معابر ، موقعیت عوارض طبیعی و مصنوعی و نوع استفاده از حریم آن ها ، ارزیابی زیست محیطی ، کاربری ها و نحوه هم جواری آن ها ، با توجه به موقعیت مکانی و اقلیمی محدوده و … را در بر می گیرد .
معهذا روند تهیه طرح های تفصیلی در ایران تابع مقررات مشخص نبوده و در اکثر نقاط اهداف آن اصلاً دستخوش نا ملایمات اقتصادی و سیاسی گردیده ، به طوری که در طول زمان فیزیک بافت و عمل کرد شهر ها به خصوص در شهر های بزرگ به وضعیتی غیر متعارف و خارج از کنترل در آمده اند . شایان ذکر است چنین اشکالاتی را در مرحله اول می توان در تاخیر فاز برنامه ریزی شهری نسبت به اسکان جمعیت و در مرحله دوم در عدم وجود ابزارهای کنترل کننده چگونگی توسعه از جانب دستگاه های اجرایی جستجو نمود . ولیکن با وجود این که کلیه مهندسین مشاور تهیه طرح های تفصیلی ، از مفاد شرح خدمات مربوطه آگاهی کامل داشته اند ، به دلیل موانع متعدد ، موجب عدم انطباق شرح خدمات تهیه طرح با اطلاعات وضعیت موجود اراضی می گردد که در نتیجه در زمان اجرا ضمانت اهداف آن از شفافیت خارج خواهد شد .
طرح تفصیلی منطقه 22 دارای مراحل مختلف از تهیه تا تصویب بوده که در نتیجه در زمان اجرا به شرح ذیل ارائه می گردد :
1 – تهیه طرح تفصیلی ( در حد کاربری اراضی ) منطقه 22 که بنا به توصیه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در سال 1370 با هدف اعاده مفاهیم از دست رفته شهرسازی چون هویت ، خوانا بودن محیط ، جهت یابی و مکان یابی فضای مناسب در دستور کار مهندسین مشاور باوند قرار گرفت.
2 – در سال 1373 مطالعات تهیه شده توسط مهندسین مشاور باوند با عنوان طرح تفصیلی منطقه 22 تصویب شد .
3 – پس از تصویب طرح تفصیلی منطقه در سال 1373 زمینه اجرای آن با مسائل مختلف همراه گردید که باعث اعمال تغییراتی در برخی از خطوط آن شد . دلایل عمده این تغییرات که منجر به بازنگری طرح گردید عبارتند از :
شکل7-26نقشه طرح تفصیلی منطقه 22 تهران
تراکم ساختمانی
– تراکم واحد ساختمانی در هکتار
– در اراضی اختصاص یافته به کاربری مسکونی ، احداث ساختمان با انواع تراکم زیر مجاز شمرده می شود :
الف ) مسکونی با تراکم کم ( نوع یک )
در این نوع کاربری ، احداث مجموعه های مسکونی با تراکم خالص 410 نفر جمعیت ساکن در هر هکتار حداکثر 100 واحد مسکونی در هر هکتار ، مجاز است .
ب ) مسکونی با تراکم متوسط ( نوع دو )
در این نوع کاربری ، احداث مجموعه های مسکونی با تراکم خالص 554 نفر جمعیت ساکن در هر هکتار ، معادل حداکثر 135 واحد مسکونی در هر هکتار ، مجاز است .
ج ) مسکونی تراکم زیاد ( نوع سه )
در این نوع کاربری احداث مجموعه های مسکونی با تراکم خالص 820 نفر جمعیت ساکن در هر هکتار ، معادل حداکثر 200 واحد مسکونی در هر هکتار ، مجاز است .

شکل 7-27 کاربری مسکونی تراکم کم منطقه 22

شکل 7-28 کاربری مسکونی تراکم متوسط منطقه 22

شکل 7-29 کاربری مسکونی تراکم زیاد منطقه 22
اصول تقسیمات شهری
بافت منطقه به دو عرصه عمده ، یکی عرصه زندگی خصوصی ( مسکن ) و دیگر عرصه فعالیت های جمعی ( فضاهای عمومی و خدماتی ) تقسیم شده و در آن ها سلسه مراتب فضاها و الزامات زیست محیطی کارا و امروزی رعایت شده است .
شرایط عمومی منطقه 22 با در دسترس قرار دادن فضاهای باز و آزاد ، امکان تامین کیفیت محیطی و ساختمانی را از طریق احداث مجموعه های مسکونی پر تراکم و متکی بر روش ساخت صنعتی فراهم می آورد . از این رو ، از تفکیک زمین به قطعه های کوچک و در نتیجه منفرد سازی تا جای ممکن پرهیز شده است .
این امر از طریق هماهنگ ساختن اقدامات عمرانی سازمان های ذیربط و هدایت و کنترل ساخت و سازها تحقق پیدا می کند .
محله و ناحیه : شهر سازی امروز بر مفهوم محله یا منطقه زیستی تکیه دارد . وسعت محله ها را دو عامل تعیین می کنند : اول آن که ، محله ها به اندازه ای بزرگ باشند که بتوان در آن ها مراکز خرید و تجمع و تفریحی را ایجاد کرد و دوم آن که ، وسعت آن ها چنان زیاد نباشد که حرکت در آن ها از گنجایش خیابان های محلی فراتر رود ، زیرا راه های شریانی نباید از داخل مناطق زیستی ( محله ها ) بگذرند .
انتخاب حدود محله ها کار چندان ساده ای نیست ، چرا که خیابان های زیادی را در یک منطقه نمی توان شریانی طبقه بندی کرد و از طرفی با کوچک کردن محدوده محله ممکن است خدمات شهری مورد نیاز محله در فاصله دوری قرار بگیرد .
محله ها را می بایست گونه ای از هسته های شهری به شمار آورد . در محله هایی که سکونت بر دیگر فعالیت ها غلبه دارد هسته مسکونی شکل می گیرد ، علاوه بر آن هسته هایی دیگر با اولویت فعالیت های تجاری ، اداری ، آموزشی ، تفریحی و مانند آن تشکیل می شود . کانون این هسته ها مراکز ناحیه و منطقه و حوزه را شکل می دهند . سطح منطقه 22 با رعایت شرایط محیطی و سطوح و سرانه ها به شش ناحیه تقسیم شده است . ویژگی های زمین ، شبکه حرارتی منطقه و نحوه منطقه و نحوه توزیع خدمات در تفکیک ناحیه ها از یکدیگر دخالت داشته اند .
ناحیه یک :
در شمال شرقی منطقه قرار دارد ، ازطرف شرق به مسیل کن ، از طرف شمال به حد نهایی منطقه ، از طرف جنوب به ناحیه 2 و از طرف غرب به ناحیه 4 محدود می شود . این ناحیه که در آن شهرک های راه آهن ، چشمه و زیبا دشتک بالا قرار دارند ، با راه های شریانی به 7 مرحله تقسیم شده است . مساحت تقریبی ناحیه 1057 هکتار و جمعیت آن حدود 170000 نفر خواهد بود . تراکم جمعیتی در محله های 1 ، 7 به دلیل وجود سطوح بزرگ کاربری 2 ، 3 ، 4 ، به دلیل وجود شهرک های موجود پائین است ، اما برای محله های 1 ، 5 ، 6 تراکم خالصی معادل 580 نفر در هکتار برنامه ریزی شده است . خصوصیات غالب این ناحیه کاربری مسکونی از نوع شهرکی است .
ناحیه دو :
در جنوب شرقی منطقه واقع شده است از طرف شرق به مسیل کن ، از جنوب به آزاد راه تهران – کرج ، از غرب دریاچه و پارک چیتگر در ناحیه سه ، و از شمال به ناحیه یک محدود می شود. ورزشگاه آزادی و توسعه های آن ، هم چنین چهار باغ پائین ، به مثابه بخشی از محور مجاز خدمات حوزه – منطقه ، در این ناحیه قرار دارند . ناحیه 2 به 8 محله تقسیم شده است که محله های 3 و 4 آن را ورزشگاه آزادی و توسعه آن شکل می دهد و در بخشی از محله های 1 و 2 شهرک زیبا دشتک پائین قرار دارد . به همین دلیل آن ها تراکم های جمعیتی به نسبت پائین تری دارند . وسعت ناحیه نزدیک 1369 هکتار و جمعیت آن حدود 145441 نفر خواهد بود . خصوصیت غالب این ناحیه کاربردی ورزشی و خدماتی است . ایستگاه اول مترو در این ناحیه قرار دارد .
ناحیه سه :
در بخش مرکزی منطقه واقع شده است ، دو کاربری عمده ی پارک چیتگر ، و دریاچه سطح این ناحیه را می پوشاند و باقیمانده اراضی آن به شریان درجه یک اختصاص دارد . از این رو ، این ناحیه مرکزی تفریحی در مقیاس کلان شهر تهران خواهد بود و از لحاظ زیست محیطی هم برای منطقه و هم تهران نقش با اهمیتی دارد . مساحت این ناحیه 1148 هکتار ، شامل پارک جنگلی چیتگر 621 هکتار و دریاچه 356 هکتار است . ناحیه سه به دو محله تقسیم شده و در آن کاربری های کمتر از یک هکتار شده است . خصوصیات غالب ناحیه کاربری تفریحی است ایستگاه دوم مترو در این ناحیه قرار دارد .
ناحیه چهار :
در شمال مرکزی منطقه جای گرفته است و از شمال به ارتفاعات البرز ، از شرق به ناحیه یک ، از جنوب به کناره دریاچه و پارک چیتگر و از غرب به ناحیه 5 محدود می شود . ناحیه چهار 7 محله خواهد داشت و ادامه محور در ( 88 – 2 ) دریاچه و چهار باغ بالای آن تداوم می باید . مساحت ناحیه نزدیک به 866 هکتار و جمعیت آن حدود 145984 نفر تعیین شده است . تراکم خالص جمعیتی در این ناحیه به 578 نفر در هکتار می رسد . خصوصیت غالب این ناحیه در مرکزیت کاربری خدماتی آن نهفته است .

ناحیه پنج :
در غرب پارک چیتگر واقع است و از شمال به ناحیه 4 ، از شرق به پارک چیتگر ، از جنوب به آزادراه تهران – کرج و از غرب به ناحیه 6 محدود می شود . ناحیه متشکل از 6 محله است که محله های 3 و 4 آن را مراکز تحقیقاتی و باغ گیاه شناسی در حاشیه ی آزاد راه می پوشاند . مساحت ناحیه 5 در حدود 691 هکتار است و جمعیت آن 91560 نفر پیش بینی شده است . ایستگاه سوم مترو در این ناحیه قرار دارد . خصوصیت غالب این ناحیه کاربری پژوهشی و آموزشی آن است .
ناحیه شش :
این ناحیه در منتهی الیه غربی منطقه 22 واقع شده است و سه ضلع شمالی ، غربی و جنوبی آن با مرزهای ناحیه یعنی بلندی های البرز ، حریم 25 ساله تهران و آزاد راه تهران – کرج انطباق دارد و ضلع شرقی آن با ناحیه 5 همجوار است .شهرک های مسکونی دانشگاه صنعتی شریف و شهید خرازی و تاسیسات پست فشار قوی وزارت نیرو و حریم های آن ها سطوحی از این ناحیه را پوشانده اند و حاشیه های آن جنگل کاری مصنوعی دارد .
ایستگاه چهارم مترو در این ناحیه قرار دارد . مساحت آن بیش از 985 هکتار است و جمعیت ناحیه که قریب به 133412 نفر پیش بینی شده است ، در 7 محله اسکان می یابند . خصوصیت غالب این ناحیه نیز کاربری مسکونی و تاسیسات است .

شکل 7-30 منطقه 22 تهران به تفکیک نواحی و محلات
کاربری های عمده
کاربری های عمده سطح بزرگی را در برگرفته است که از جمله می توان پارک جنگلی چیتگر ، مجموعه ورزشی آزادی و مراکز آموزشی و پژوهشی واقع در امتداد بلوار پژوهش ، هم چون پژوهشگاه پلیمر ایران ، باغ گیاه شناسی ، مرکز تشخیص و کنترل دارد و مواد بیولوژیک ، مرکز تحقیقات ژنتیک و تکنولوژی زیستی و مرکز تحقیقات هواشناسی و علوم پایه را نام برد که تعدادی از آن ها ساخت و سازهای مقیاس بزرگ با معماری گیرا و جالب دارند .
کاربری های نا مناسب
کاربری های نامتناسب با طرح نیز در گستره منطقه به چشم می خورد که در این میان اراضی و تاسیسات نظامی و کارگاه ها و فعالیت های مزاحم و مرکز جمع آوری زباله در دست ساخت منطقه 5 در ناحیه کوهک قابل ذکر است . هر چند طبق مصوبات مربوط به انتقال تدریجی تاسیسات نظامی به خارج از شهرها و فعالیت های مغایر با محیط شهری مانند مرغداری ها به بیرون از محدوده شهری ، انتظار می رود که این کاربری های نامتناسب تغییر عمل کرد دهند ، ولی تا مدتها حضور این فعالیت ها بر چهره ی منطقه تاثیر منفی به جا خواهد گذاشت .
سهم کاربری های عمده
سهم کاربری های عمده در وضع موجود عبارتند از : (1 ) مسکونی 7/2 درصد ( 2 ) خدماتی 3/47 درصد ( 3 ) نظامی بایر و حریم که حدود 50 درصد از مساحت سه ناحیه را با بیش از 2752 هکتار ، تشکیل می دهند .

1 – کاربری مسکونی
مساحت مجموع سطوح در سه ناحیه حدود 41 /73 هکتار است که در شهرک های زیبا دشتک پائین ، جهاد ، پیکان شهر ، آزاد شهر و شهرک های دانشگاه صنعتی شریف و شهید خرازی توزیع شده است
2 – کاربری تجاری
مجموع سطوح کاربری های تجاری در نواحی سه گانه حدود 6960 متر مربع و سرانه آن 19/0 متر مربع است . کاربری تجاری در وضع موجود به طور عمده در مقیاس واحد های همسایگی و حداکثر در مقیاس محله عملکرد دارند و عمدتاً خرده فروشی هستند .
3- کاربری آموزشی
حدود 4/0 مساحت نواحی سه گانه در وضع موجود به کاربری آموزشی اختصاص دارد . به عبارت دیگر سطوح و سرانه آن در مجموع 2/11 هکتار و 2 متر مربع است . لازم به توضیح است که حدود 9/6 هکتار از مساحت آموزشی موجود که در غرب پیکان شهر ( محله 3 از ناحیه 5 ) قرار گرفته به آموزش رانندگی پایه یکم اختصاص دارد و سطوح آموزشی که به مقاطع تحصیلی دبستان ، راهنمایی و دبیرستان در وضع موجود اختصاص دارد 4/4 هکتار و سرانه آن حدود یک متر است که در مقایسه با سرانه پیشنهادی آموزشی در طرح بازنگری برابر 31/2 متر مربع می باشد ، با کمبود مواجه است .
4- کاربری تحقیقاتی و آموزش عالی
حدود 3/6 درصد از مساحت نواحی سه گانه به این کاربری اختصاص یافته است . این کاربری شامل مراکز تحقیقاتی از جمله باغ گیاه شناسی ، مرکز تحقیقات پلیمر ، دانشکده کشاورزی و مرکز تحقیقات هواشناسی است بیش از 183 هکتار مساحت دارند و در ناحیه های 5 و 6 واقع شده اند . ناحیه 2 فاقد کاربری آموزش عالی است .
5- کاربری فرهنگی – مذهبی
در وضع موجود فقط دو باب مسجد در محدوده پیکان شهر و آزاد شهر فعال هستند و مساحت آنها 1401 متر مربع محاسبه شده است .
6 – اداری و انتظامی
در وضع موجود 2/48 هکتار از مساحت نواحی سه گانه به کاربری اداری انتظامی اختصاص دارد .
7 – کاربری ورزشی
حدود 6/11 درصد از مساحت سه ناحیه به کاربری ورزشی اختصاص دارد و مساحت کل آن حدود 8/320 هکتار است که عمده ترین آن استادیوم آزادی با مساحت 320 هکتار است .
8- کاربری بهداشتی ، درمانی
مساحت این کاربری حدود 3825 متر مربع است و در محله 3 ناحیه 5 محدوده پیکان شهر واقع گردیده است . سایر نواحی فاقد این کاربری هستند .
9- فضای سبز
فضای سبز محاسبه شده در وضع موجود شامل باغ ها ، سطوح پارک جنگلی و درختچه های غرس شده توسط شهرداری ناحیه 5 و سایر سطوح سبز واقع در محدوده سه ناحیه مورد بررسی است .
حدود 17 درصد مساحت کل سه ناحیه که بالغ بر 464 هکتار است به کاربری فضای سبز اختصاص دارد .

10 – کاربری تاسیسات و تجهیزات شهری
مساحت این کاربری در محدوده نواحی مورد مطالعه حدود 30 هکتار و ناحیه 2 فاقد این کاربری است . در ناحیه 5 حدود 1019 متر مربع به تاسیسات و تجهیزات شهری اختصاص دارد که در پیکان شهر واقع شده است.
در ناحیه 6 ، 12 هکتار زمین به ایستگاه تقلیل فشار گاز و حریم آن و 18 هکتار به محل استقرار پست 400 کیلو ولت برق اختصاص دارد .
11 – صنعتی – کارگاهی
مجموع مساحت این کاربری در محدوده نواحی سه گانه حدود 29 هکتار است این کاربری به طور عمده شامل مرغداری های ایران و آلمان و کارگاه متروی شهری می شود .
12 – کاربری حمل و نقل
این کاربری طبق تعریف طرح ساماندهی شامل سطوح پارکینگ ، انبار ، پایانه و شبکه رفت و آمد است . کل مساحت این کاربری در محدوده سه ناحیه حدود 4/202 هکتار است .
13 – اراضی خدماتی
همانطور که اشاره گردید سطوح مصوب خدمات شهری در محدوده این سه ناحیه به عنوان وضع موجود تلقی شده است . مساحت مصوبات و ذخیره خدمات شهری در مجموع حدود 4/11 هکتار است .

جدول 7-5 کاربری وضع موجود زمین به تفکیک نوع کاربری و نواحی واقع در منطقه 22

ادامه جدول 7-5 کاربری وضع موجود زمین به تفکیک نوع کاربری و نواحی واقع در منطقه 22

ادامه جدول 7-5 کاربری وضع موجود زمین به تفکیک نوع کاربری و نواحی واقع در منطقه 22

7-3-8 اهداف زیست محیطی در طرح ریزی منطقه 22 شهرداری تهران
1 – استفاده از جهت باد غالب غرب به شرق جهت تلطیف هوای منطقه و کاتالیزور قرار دادن آن در انتقال آلودگی های بالا دست به پایین دست .
2 – پیش بینی دریاچه مرکزی جهت افزایش رطوبت نسبی و تغذیه مصنوعی سفره های آبی منطقه
3 – سازماندهی و تلفیق فضاهای سبز موجود و پارک چیتگر با محیط آبی دریاچه پیشنهادی جهت ایجاد قطب گردشگری.
4 – توسعه ارتفاعات شمالی منطقه در جهت افزایش توان گردشگری و ایجاد بدنه شهری طبیعی
5 – توسعه مناطق مسکونی با تراکم ساختمانی کم ، متوسط و زیاد در سطوح اشغال محدود به طوری که درصد فضاهای باقی مانده به صورت باز و سبز مورد استفاده قرار گیرند .
6 – آرایش بلوک های ساختمانی در واحدهای بلوک شهری بر اساس سایه اندازی ، دسترسی از طریق محور سواره ، دوچرخه ، پیاده و نفوذ فضاهای سبز و میان آن ها به منظور تهویه .
7 – برنامه ریزی استقرار تاسیسات سازگار شهری در تونل مشترک تاسیسات در معابر اصلی و ادامه انشعابات در داخل بلوک های شهری
8 – افزایش مساحت فضای سبز شهری و استقرار محور های عبور تاسیسات از طریق ایجاد حرایم الزامی شبکه های معابر با توجه به عرض پیوسته آن ها ( معابر 20 متری 5 متر حریم از طرفین ، معابر 35 متری 15 متر حریم از طرفین و معابر 45 متری و بیشتر 30 متر از طرفین )
9 – بهینه سازی شبکه های معابر طرح تفضیلی در قالب طرح جامع ترافیک منطقه به منظور تحلیل سفرهای زائد درون شهری
10 – برنامه ریزی تامین مسیرهای دوچرخه به طول تقریبی 150 کیلومتر در سطح منطقه
11 – تامین مراکز خدماتی در سطوح محله ای ، ناحیه ای و منطقه ای حسب سطوح خدماتی مورد نیاز ساکنان منطقه در جهت کاهش سفرهای شهری .

ایجاد کمیته سوارکاری

اهداف ایجاد این کمیته
• عمومی کردن ورزش سوارکاری و برداشتن تابوی اختصاص این ورزش به قشر سرمایه دار و ثروتمندان.
• ارتقاء سطح فرهنگی عموم مردم کشور در مورد علوم اسب و ورزش سوارکاری و پرورش اسب.
• آشنا کردن مردم با تنوع انواع نژادهای اسب بومی ایران.
• آموختن اهمیت این گنجینه ها و ثروت های ملی.
• در دسترس قراردادن این ورزش به ویژه برای اقشار با بضاعت کم و کم درآمد.
جامعه مخاطب این پروژه
• کلاسهای پونی سواری برای کودکان سنین 4 تا 7 ساله
• کلاسهای اسبچه خزر برای نونهالان سنین 7 تا 13 سال
• کلاسهای اسب های با اندازه متوسط ( بالای 1 متر 30 سانتیمتر ) برای آموزش نوجوانان بالای 13 سال .
• و کلاسهای آموزشی برای مردم علاقمند در سنین مختلف .
اهمیت این عمومی سازی برای کودکان و نوجوانان
• آشنا کردن کودکان با وجود موجودات زیبا و دوست داشتنی به نام اسبچه و اسب کاسپین.
• شانس مانوس شدن وتجربه آشنایی و ارتباط با این موجود.
• برطرف شدن تیک های عصبی کودکان (ناخن خوردن وکندن مو …)
• نظم پذیری.
• آموزش ابراز محبت کردن به حیوانات اهلی.
• یادرگیری واکنش های بسیارسریع
• خواب عمیق و خوب
• یادگیری نظم
• آرامش و وقار
• بدنسازی و آمادگی جسمانی
• عدم مقاومت در برابر یادگیری
• استقلال و اعتماد به نفس
• توانمند سازی کودکان ناتوان ذهنی و معلول و ارتقاء توانایی جسمی.
اهمیت این عمومی سازی برای کودکان و نوجوانان
1. سوارکاری ورزشی است مفرح و لذت بخش که هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی و بعنوان عضوی از یک گروه سواره و یا یک فعالیت خانوادگی انجام میگیرد.
2. آشنایی با فنون سوارکاری و نگهداری اسبچه به آنها مهربانی، صبوری، حسمسئولیت پذیری، پشتکار را به بهترین نحو ممکن میآموزد.
3. میکنید با این کار استادی، یک ورزشکار خوب بودن، مناعت طبع، نظم و ترتیب را میآموزند.
4. استقلال، وقار، افتادگی
دستاورد های این کمیته
یکی از بزرگترین دستاورد های این طرح
اشتغال زایی در سطح وسیع و
آموزش افراد به خدمت گرفته شده در سطح بین المللی و منطبق با استانداردهای جهانی است،
به ویژه استفاده از نیروی ارزشمند بانوان که از روحیه ای لطیف و صبری زاید الوصف در این کار برخوردارند.
با استقبال زیاد مردم انگیزه ازدیاد شعب مدرسه سوارکاری برای کودکان و نوجوانان.
و متعاقب آن انگیزه زادوولد و ازدیاد تعداد اسبچه ها و نجات آنها از خطر انقراض.
فضای مورد نیاز
• با استفاده اندازه کوچک اسبچه ها و کوچک و قابل کنترل بودن جثه و حرکت آنها فضای زیادی نمیخواهد.
• هدف ما بیشتر آشنا کرده بچه ها و خانواده ها با این نوع فعالیت ها است و با اینکار آنها را به مراکز آموزشی و باشگاهها دعوت کرد.
• با استفاده از کیسه زباله های بزرگ و محکم پهن اسبچه ها را با خود ببرید و مکان را همانگونه که تمیز تحویل گرفتید تمیز تحویل دهید.

*
فصل سوم: برنامه فیزیکی
*
* اصطبل :از آنجائی که اسب بیشتر اوقات شبانه روز را در اصطبل بسر می برد محل نگهداری او باید دارای شرایط زیر باشد:
*
– آفتابگیر باشد ، تا هم خود اسب و هم محیط اطراف او در معرض تابش نور خورشید بوده و در معرض امراض ناشی از عدم تابش نور قرار نگیرد. اسب بطور مداوم خود را تخلیه میکند و محیطی مناسب برای رشد و نمو میکروبها بوجود می آورد و میکروب امراضی از قبیل کزاز در محیط آلوده اصطبلی بدون نور آفتاب ، براحتی زندگی می کنند.
*
– دارای فضای کافی بوده تا اسب براحتی در آن گردش کرده و بخوابد و بلند شود . اسبها در صورت احساس امنیت و داشتن فضای کافی براحتی می خوابند .
– حرارت ثابتی داشته باشد .
*
– دیوارهای آن از مصالحی ساخته شده باشد که در اثر سایش اندامهای اسب با آنها ،او را زخمی نکند .
*
– آخورها و کف آن قابل شستشو باشد و هر چند روز یکبار بخصوص آخورها ، تمیز شوند . بستر نرم و پوشیده از کلش یا خاک اره باشد تا براحتی قابل حمل و نقل بوده و هرچند روز یکبار تعویض شوند .
*
– درب و یا دربها به اندازه کافی فضا برای ورود و خروج اسب داشته باشند .
*
– حصارهای بین اتاقکها طوری تعبیه شوند که اسبها براحتی یکدیگر را دیده و از مصاحبت با یکدیگر لذت ببرند .
*
مزرعه ، پادوک یا مرتع: اسبها باید مدتی آزادانه در مرتع ، مزرعه ، پادوکها رها باشند . گذشته از علف که غذای طبیعی اسب است ، وقت گذرانی در محوطه باز به او آرامش می دهد . بعضی از اسبها به طور دائم آزاد هستند و برخی به تناوب ، هفته ای یا ماهی را آزادانه سر می کنند . اسبهای درون اصطبلی که تمام مدت هم زیر فشار کار هستند معمولا تعطیلات خود را در محوطه آزاد می گذرانند . مهم نیست اسب چه مدت آزاد باشد ، مهم این است که اطمینان داشته باشیم حصار محوطه ای که در آن رها شده ایمن است.

۱- تعاریف برخی از فضاهای مورد نیاز ۸۸
*
آنچه را که باید درفضای آزاد مد نظر داشت ، قبل از آنکه اسب را رها کنیم نکاتی در زیر است :

* حصار
*
دو نکته اساسی دررابطه با حصار وجود دارد ، اول اینکه به اسب آسیب نرساند ، دوم امکان فرار نداشته باشد . حصاری که به درستی تعبیه نشده است ، اسب را به مخاطره انداخته ، به او آسیب هم می زند . هر حصار نا امنی ممکن است باعث شود تا اسب با پریدن از روی آن ، شکستن آن یا فشار و پائین کشیدن آن ، فرار کند .

حصارهائی که پایه های عمودی و اتصال های افقی چوبی دارند
*
این نوع حصارها گرانترین و بهترین نوع حصار محسوب می شوند . در این نوع حصارها دو یا سه نرده روی دو پایه نصب می شوند . این نوع حصارها پس از نصب باید به درستی نگهداری شده و هر پایه یا نرده شکسته بلافاسله ترمیم و یا جایگزین شود . چوب های این نوع حصار باید ایزوله شوند تا در مقابل هوا و جویدن اسب مقاومت کنند.

پایه های چوبی و سیم: هزینه این نوع حصارها کمتر است. ممکن است ردیف بالا را نرده چوبی استفاده کرد و یا سه یا چهار ردیف سیم از روی هر پایه عبور داد سیم ها باید به خوبی کشیده شده و روی هر یک از پایه ها محکم شوند . ارتفاع سیم ردیف زیرین از زمین در حدود 45 سانتیمتر است تا اسب نتواند دست و پای خود را از زیر رد کرده و گیر بیفتد. اگر ارتفاع سیم زیرین بیش از حد باشد ، ممکن است اسب سر خود را هم از زیر آن رد کند .

حصار های الکتریکی: این نوع حصارها بیشتر برای تفکیک استفاده می شود و زمانی کاربرد دارد که اسب از وجود آن آگاه بوده و به عملکرد آن پی ببرد .
*
در این نوع حصارها احتمال خطر برای انسان و بخصوص اطفال وجود دارد . بهترین روش نمایان کردن چشم انداز آنست که در فواصلی علامتی از پارچه یا پلاستیک به آن وصل می کنند .

درختچه
این نوع حصار باید به اندازه کافی انبوه باشد تا امکان فرار را از اسب بگیرد و در عین حال باید در تعبیه درختچه هائی استفاده کرد که سمی نبوده و تیغ و خار آنها اسب را به خطر نیاندازد . از این نوع حصارها بعنوان سرپناه هم می توان استفاده کرد .

دیوار
عرض و ارتفاع این دیوارها باید طوری باشد که هم جلوی پریدن اسب از روی آنها را گرفته و هم در اثر لگد زدن نریزد .

حصارهای نامناسب عبارتند از :

حصارهای توری
*
این نوع حصارها اسب را ترغیب می کنند که دست یا پای خود را داخل آن فرو کرده و گیر بیفتد.
*
ویا حصارهائی که پایه های نرده مانند نوک تیز دارند و نرده های آن هم سیمی است ، سرهای نوک تیز پایه های این نوع حصارها اسب را زخمی میکنند.

سیم خاردار
*
از این نوع حصارها در اغلب مراتع استفاده می شود . اگر اسب خود را برای خاراندن به خارهای این سیم بمالد زخمی می شود . اگر از این نوع حصار استفاده کردید باید از استحکام سیم ها بطور دائم اطمینان داشته باشید. سیم ها باید محکم و کاملا کشیده شده باشند . اگر سیم از جای خود رها و آزاد شود ، به دو ردست و پای اسب پیچیده و آن را به شدت زخمی می کند. اطراف خارجی حصار هم باید بطور دائم مراقبت شود تا علوفه در دسترس اسب به هنگام کشیدن سرش به بیرون برای چریدن آنها سمی نبوده و آسیب رسان هم نیستند. هر نوع نارسائی در حصار باید به فوریت برطرف شود .
*
*
دروازه

دروازه باید به اندازه کافی عریض باشد تا اسب ها و خودروها یه راحتی از آن عبور کنند و همواره در شرایط مناسب باشد تا در استفاده از آن به زحمت نیفتیم
* دروازه باید طوری تعبیه شود که انسانها به عبور از روی آن تشویق نشوند . اینگونه دروازها گاهی از لولا و یا از جا در رفته غیر قابل استفاده می شوند . چفت ها باید بالا و پائین تعبیه شود تا در لنگر نیاندازد.
*
موقعیت قرار گرفتن درب ورودی برای دسترسی بسیار اهمیت دارد . درب ورودی که رو به جاده ای پر رفت و آمد تعبیه شده چندان قابل توجه نیست . برای عبور و مرور اسبها ایجاد خطر کرده و دزدی اسب را هم ساده تر می کند .
*
دسترسی به درب ورودی باید راحت ، ساده و دارای امنیت کافی باشد .

استانداردهای طراحی مجموعه سوارکاری

محل نگهداری اسب در سلامت این حیوان نقش اساسی ایفا می کند.

ضوابط محل نگهداری اسب

محل نگهداری اسب در سلامت این حیوان نقش اساسی ایفا می کند.
اصطبل : از آنجائی که اسب بیشتر اوقات شبانه روز را در اصطبل بسر می برد محل نگهداری او باید دارای شرایط زیر باشد :
* آفتابگیر باشد ، تا هم خود اسب و هم محیط اطراف او در معرض تابش نور خورشید بوده و در معرض امراض ناشی از عدم تابش نور قرار نگیرد. اسب بطور مداوم خود را تخلیه میکند و محیطی مناسب برای رشد و نمو میکروبها بوجود می آورد و میکروب امراضی از قبیل کزاز در محیط آلوده اصطبلی بدون نور آفتاب ، براحتی زندگی می کنند.
* دارای فضای کافی بوده تا اسب براحتی در آن گردش کرده و بخوابد و بلند شود. اسبها در صورت احساس امنیت و داشتن فضای کافی براحتی می خوابند .
* حرارت ثابتی داشته باشد.
* دیوارهای آن از مصالحی ساخته شده باشد که در اثر سایش اندامهای اسب با آنها ،او را زخمی نکند .
* آخورها و کف آن قابل شستشو باشد و هر چند روز یکبار بخصوص آخورها ، تمیز شوند . بستر نرم و پوشیده از کلش یا خاک اره باشد تا براحتی قابل حمل و نقل بوده و هرچند روز یکبار تعویض شوند .
* درب و یا دربها به اندازه کافی فضا برای ورود و خروج اسب داشته باشند.
* حصارهای بین اتاقکها طوری تعبیه شوند که اسبها براحتی یکدیگر را دیده و از مصاحبت با یکدیگر لذت ببرند.
مزرعه ، پادوک یا مرتع: اسبها باید مدتی آزادانه در مرتع ، مزرعه ، پادوکها رها باشند . گذشته از علف که غذای طبیعی اسب است ، وقت گذرانی در محوطه باز به او آرامش می دهد . بعضی از اسبها به طور دائم آزاد هستند و برخی به تناوب ، هفته ای یا ماهی را آزادانه سر می کنند . اسبهای درون اصطبلی که تمام مدت هم زیر فشار کار هستند معمولا تعطیلات خود را در محوطه آزاد می گذرانند . مهم نیست اسب چه مدت آزاد باشد ، مهم این است که اطمینان داشته باشیم حصار محوطه ای که در آن رها شده ایمن است.
آنچه را که باید درفضای آزاد مد نظر داشت ، قبل از آنکه اسب را رها کنیم نکاتی زیر است :
حصار
دو نکته اساسی دررابطه با حصار وجود دارد ، اول اینکه به اسب آسیب نرساند ، دوم امکان فرار نداشته باشد . حصاری که به درستی تعبیه نشده است ، اسب را به مخاطره انداخته ، به او آسیب هم می زند . هر حصار نا امنی ممکن است باعث شود تا اسب با پریدن از روی آن ، شکستن آن یا فشار و پائین کشیدن آن ، فرار کند .
حصارهائی که پایه های عمودی و اتصال های افقی چوبی دارند
این نوع حصارها گرانترین و بهترین نوع حصار محسوب می شوند . در این نوع حصارها دو یا سه نرده روی دو پایه نصب می شوند . این نوع حصارها پس از نصب باید به درستی نگهداری شده و هر پایه یا نرده شکسته بلافاسله ترمیم و یا جایگزین شود . چوب های این نوع حصار باید ایزوله شوند تا در مقابل هوا و جویدن اسب مقاومت کنند.
پایه های چوبی و سیم: هزینه این نوع حصارها کمتر است. ممکن است ردیف بالا را نرده چوبی استفاده کرد و یا سه یا چهار ردیف
سیم از روی هر پایه عبور داد . سیم ها باید به خوبی کشیده شده و روی هر یک از پایه ها محکم شوند . ارتفاع سیم ردیف زیرین از زمین در حدود ۴۵ سانتیمتر است تا اسب نتواند دست و پای خود را از زیر رد کرده و گیر بیفتد. اگر ارتفاع سیم زیرین بیش از حد باشد ، ممکن است اسب سر خود را هم از زیر آن رد کند .
حصار های الکتریکی: این نوع حصارها بیشتر برای تفکیک استفاده می شود و زمانی کاربرد دارد که اسب از وجود آن آگاه بوده و به عملکرد آن پی ببرد .
در این نوع حصارها احتمال خطر برای انسان و بخصوص اطفال وجود دارد . بهترین روش نمایان کردن چشم انداز آنست که در فواصلی علامتی از پارچه یا پلاستیک به آن وصل می کنند .
درختچه
این نوع حصار باید به اندازه کافی انبوه باشد تا امکان فرار را از اسب بگیرد و در عین حال باید در تعبیه درختچه هائی استفاده کرد که سمی نبوده و تیغ و خار آنها اسب را به خطر نیاندازد . از این نوع حصارها بعنوان سرپناه هم می توان استفاده کرد .
دیوار
عرض و ارتفاع این دیوارها باید طوری باشد که هم جلوی پریدن اسب از روی آنها را گرفته و هم در اثر لگد زدن نریزد .
حصارهای نامناسب عبارتند از :
حصارهای توری
این نوع حصارها اسب را ترغیب می کنند که دست یا پای خود را داخل آن فرو کرده و گیر بیفتد.
ویا حصارهائی که پایه های نرده مانند نوک تیز دارند و نرده های آن هم سیمی است ، سرهای نوک تیز پایه های این نوع حصارها اسب را زخمی میکنند.
سیم خاردار
از این نوع حصارها در اغلب مراتع استفاده می شود . اگر اسب خود را برای خاراندن به خارهای این سیم بمالد زخمی می شود . اگر از این نوع حصار استفاده کردید باید از استحکام سیم ها بطور دائم اطمینان داشته باشید. سیم ها باید محکم و کاملا کشیده شده باشند . اگر سیم از جای خود رها و آزاد شود ، به دو ردست و پای اسب پیچیده و آن را به شدت زخمی می کند. اطراف خارجی حصار هم باید بطور دائم مراقبت شود تا علوفه در دسترس اسب به هنگام کشیدن سرش به بیرون برای چریدن آنها سمی نبوده و آسیب رسان هم نیستند. هر نوع نارسائی در حصار باید به فوریت برطرف شود .
دروازه
دروازه باید به اندازه کافی عریض باشد تا اسب ها و خودروها یه راحتی از آن عبور کنند و همواره در شرایط مناسب باشد تا در استفاده از آن به زحمت نیفتیم . دروازه باید طوری تعبیه شود که انسانها به عبور از روی آن تشویق نشوند . اینگونه دروازها گاهی از لولا و یا از جا در رفته غیر قابل استفاده می شوند . چفت ها باید بالا و پائین تعبیه شود تا در لنگر نیاندازد.
موقعیت قرار گرفتن درب ورودی برای دسترسی بسیار اهمیت دارد . درب ورودی که رو به جاده ای پر رفت و آمد تعبیه شده چندان قابل توجه نیست . برای عبور و مرور اسبها ایجاد خطر کرده و دزدی اسب را هم ساده تر می کند

* فعالیت های اصلی مجموعه سوارکاری ۹۱
* ۲-۱- مدرسه سوارکاری
مدرسه ملی سوارکاریفرانسه در شهر سومور در غرب فرانسه مهم ترین مدرسه سوارکاریکشور فرانسه و یکی از معتبرترین مدارس سوارکاریجهان است. این مدرسه در سال 1972 به طور خاص به آموزش سوارکاران نخبه اختصاص یافت.
مدرسه ملی سوارکاریفرانسه در شهر سومور در غرب فرانسه مهم ترین مدرسه سوارکاریکشور فرانسه و یکی از معتبرترین مدارس سوارکاریجهان است. این مدرسه در سال 1972 به طور خاص به آموزش سوارکاران نخبه اختصاص یافت.
در سال 1828، ارتش سیاهپوش فرانسه معروف به Cadre Noir در این مکان شکل گرفت و سالیان سال آموزش سوارکاران برای ارتش فرانسه در این مدرسه انجام می شد. اما بعد از جنگ جهانی دوم به تدریج از حالت آموزش برای ارتش درآمد و در سال 1972 مدرسه ملی سوارکاریسومور حول Cadre Noir شکل گرفت. اعضای Cadre Noir کادر آموزش این مدرسه را تشکیل دادند که تا امروز نیز پرسنل اصلی آن را تشکیل می دهند. آموزش حرفه ای سوارکاران منتخب که برخی از آنان به بالاترین سطوح ورزش بین الملل رسیده و قهرمانان المپیک و جهان هستند، اجرای برنامه های تحقیقی و پژوهشی، و تربیت اسب کارهای اصلی این مدرسه به شمار می روند. برنامه های پژوهشی امکان بهبود روزافزون و تنوع برنامه های آموزش س.ارکاری را فراهم می آورد.

اعضای مجرب و با سابقه ارتش اکنون به عنوان Ecuyers یا استادان اصلی سوارکاریمدرسه فرانسوی سومور، مدیران اصلی سومور نیز به شمار می روند. Ecuyers کار پرورش و تربیت اسبها را نیز برعهده دارند که بعد از آموزش در مدارس سوارکاریپرش یا درساژ استفاده می شوند یا در رقابت های ملی و بین المللی شرکت می کنند. این اسبها برای دانش آموزان سوارکاریخود مدرسه نیز آماده می شوند.

در حال حاضر مدرسه سوارکاریسومور با واحدهای آموزشی عالی نظری و عملی برای مربیان و سوارکاران حرفه ای فرانسوی و غیرفرانسوی، با محیطی استثنایی و امکانات بی نظیر پذیرای علاقمندان است. آنچه بر جذابیت کار مدرسه ملی سوارکاریفرانسه می افزاید نمایش های عمومی و رقابت ها و مسابقات آن است.

مدرسه سوارکاری هوستون فارم

مدرسه سوارکاری Houston Farm در سال 1972 توسط Ian & Elizabeth Comrie در غرب Lothian در اسکاتلند تاسیس شد. مدرسه سوارکاری هوستون فارم دارای تاییدیه انجمن مدارس سوارکاری انگلستان (ABRS) و انجمن اسبانگلستان (BHS) است و در حال حاضر با نزدیک به 40 سال سابقه پذیرای علاقمندان به رشته های سوارکاریاست.

در این مدرسه آموزش استاندارد سوارکاری برای همه سنین به صورت کلاس های خصوصی و گروهی صورت می گیرد. مدرسه سواری هوستون فارم دارای دو سالن سرپوشیده، پونی کلاب برای کودکان، امکانات سوارکاری و آموزش در فضای باز و اتاق ها و سالن های ویژه برای امور اداری می باشد.

در این مدرسه انواع اسبو پونی نگهداری می شود، و اعضا می توانند در مسابقات دوره ای مدرسه و کورس های پرش خارج از فضای مدرسه قابلیت های سوارکاری خود را به آزمایش بگذارند. در مدرسه سوارکاری هوستون فارم دوره های آموزشی استاندارد برای آمادگی برای آزمون ABRS (انجمن مدارس سواری انگلستان) و همچنین خود آزمونهای ABRS برگزار می شود.

*
*
* مدرسه سوارکاریاسپانیایی واقع در مرکز وین در اتریش تنها مدرسه سوارکاریدر جهان است که شیوه سوارکاریکلاسیک (Haute ecole) را به همان روش اصیل آن به اجرا می گذارد.
*

* مدرسه سوارکاریاسپانیایی واقع در مرکز وین در اتریش تنها مدرسه سوارکاریدر جهان است که شیوه سوارکاریکلاسیک (Haute ecole) را به همان روش اصیل آن به اجرا می گذارد.
*
* این مدرسه توسط جوزف امانوئل فیشر ون ارلا (Joseph Emanuel Fischer von Erlach) ساخته شد که در سال 1572 رسما آغاز به کار کرد، و اکنون بیش از 4 قرن از فعالیت آن می گذرد.
* فعالیت اصلی مدرسه سوارکاریاسپانیایی وین شامل آموزش اسب و سوارکار به شیوه خاص این مدرسه است که در آن بر اساس مطالعه حرکات طبیعی اسب، آموزش به شیوه ای انجام می شود که در نهایت سوارکار و اسب حداکثر هماهنگی را با هم داشته باشند و این هماهنگی منحصربفرد، در نمایشهای درساژ با نریانهای لیپیزان (Lipizzan) و در سالن زیبای قصر سلطنتی hofberg با معماری سبک باروک جذابیتی را ایجاد می کند که حتی تماشاچیانی که با سوارکاریآشنا نیستند از آن لذت می برند.

تربیت سوارکار در مدرسه سواری اسپانیایی وین نیز به این صورت است که سوارکار مبتدی تا مدت 3 سال در حالت لنج و بدون رکاب و دهنه با اسب های کاملا آموزش دیده تمرین می کند تا تعادل و عدم وابستگی را بیاموزد. سپس اجازه دارد با نظارت یک سوارکار حرفه ای خودش اسب را براند. آموزش پیگیر و فشرده می تواند 2 تا 4 سال طول بکشد، و پس از این سوارکار می تواند به تربیت کره های نریان وحشی مشغول شود.

نکته جالبی که سایت دنیای اسب می خواهد در مورد مدرسه سوارکاریاسپانیایی به شما بگوید اینکه تمامی اسبهای این مجموعه نریان سفیدرنگ نژاد لیپیزان هستند که به طور خاص برای این مدرسه تولید می شوند. این نریانها در کره گی به مدرسه آورده می شوند و توسط سوارکارانی که دوره آموزش را به اتمام رسانده اند تربیت می شوند. تربیت هر اسب 4 تا 6 سال طول می کشد و تا حدی آموزش می بیند تا بتواند حرکات درساژ گراند پری المپیک درساژ را اجرا کند.

در ابتدا اجراهای مدرسه صرفا برای میهمانان دربار بود، اما در قرون بعدی به تدریج نمایشهای عمومی و حضور مردم در این مدرسه صورت گرفت. اکنون مدرسه سوارکاریاسپانیایی وین اتریش نه تنها مرکز درساژ کلاسیک و نمایشهای دیدنی درساژ همراه با موسیقی است، بلکه یکی از جذابیت های توریستی وین نیز به شمار می رود که بازدیدکنندگان می توانند علاوه بر تماشای اجراهای عمومی، در بعضی جلسات آموزش نیز به عنوان تماشاگر حضور یابند. همچنین برای توریست ها امکان بازدید از اصطبل ها هم وجود دارد.
مدرسه سوارکاریبراردنگا
* امرکزسوارکاری Berardenga در تپه های زیبای شیانتی در چند کیلومتری سینا واقع در توسکانی ایتالیا قرار گرفته است. این مرکز با دو مدرسه سوارکاریباز و سرپوشیده در تمام روزهای سال آماده ارائه خدمات سوارکاریبه علاقمندان است.
افراد تازه کار در سواری در این مرکز در گروه های حداکثر سه نفره با اسبهای آرام و قابل اطمینان سوارکاریرا آغاز می کنند. در این مدرسه همه افراد از مبتدی تا پیشرفته می توانند از دوره های آموزش سوارکاریمتناسب سطح خود بهره ببرند. مدیریت این مرکز توسط Sadio و Donatella انجام می شود که از سال 1992 این مرکز را تحت تایید FISE (فدراسیون سوارکاریایتالیا) اداره می کنند.
در مرکز سوارکاری Berardenga اسب ها نه براساس نژاد بلکه براساس توانایی شان در دستیابی به نتایج خوب و داشتن خصوصیات مورد نظر مدیران انتخاب شده و توسط خود آنها تربیت می شوند و بعد از تشخیص مناسب بودن آنها دیگر فروخته نمی شوند. حدود 20 اسب در این مرکز وجود دارد که برای آموزش مورد استفاده قرار می گیرند.
از دیگر امکانات این مرکز اصطبل ها و همچنین فشای سبز و جنگل های اطراف است که در آن به خوبی از اسب ها مراقبت می شود و اسبها می توانند اوقاتی آرام را در این محیط تجربه کنند.
کودکان سنین 7 تا 16 سال نیز می توانند در برنامه های ویژه "هفته کودک" این مرکز شرکت کرده و از آن لذت ببرند.
*
*
مرکز سوارکاریتوسکانی
* اندازه قلممرکز سوارکاری Tuscany در مرکز توسکانی واقع در ایتالیا با بیش از 25 سال سابقه و با مجموعه ای بیش از 30 اسب کاملا تربیت شده (از نژادهای لوسیتانو، انگلیسی- عرب، بربر، عرب، تروبرد انگلیسی، هلندی و اسبهای ورزشی ایتالیایی)، دوره های آموزش سوارکاریرا از سطح مبتدی تا پیشرفته به زبان های انگلیسی و فرانسه و ایتالیایی و همچنین آلمانی برای سوارکاران مبتدی ارائه می دهد.
افراد بسیار مبتدی می توانند سواری را با اسب های آرام آغاز کنند. و تدریس به صورت فردی و گروهی (حداکثر سه نفر) با توجه کامل مربی به هر یک از یادگیرندگان انجام می شود.

آموزش درساژ با اصول کلاسیک برای سوارکاران با تجربه ارائه می شود که در آن حفظ تعادل، سبکی، انعطاف و زیبایی بسیار حائز اهمیت است. همچنین سوارکاران می توانند از سواری آزاد در زمینهای اطراف لذت ببرند. برخی از لوازم و تجهیزات سوارکارینیز در مرکز وجود دارد که برای سوارکاران مبتدی اجاره داده می شود.

کیفیت آموزش مرکز سوارکاری Tuscany بسیار بالاست و مربیان در سطح FISE، BHS، وCSAIN می باشند. برنامه های تفریحی مثل گردش با اسب در جنگلها و زمینهای اطراف توسکان و پیک نیک و همچنین برگزاری رقابت ها نیز جزو برنامه های این مدرسه است.

شکی نیست که اسب سواری کار مشکلی است . که این هم خود جذبه بیشتری برای آن به وجود می آورد. عملآ ، قهرمان شدن و به صورت بهترین سوارکار در آمدن غیر ممکن است ، اما پیشرفت روزانه و لحظه به لحظه همیشه مقدور است . سوارکاری تنها عامل شادمانی فرد نیست ، بلکه راهی است به سوی ایجاد ارتباط بدنی و فیزیکی بین سوارکار و اسب و هرچه پیشرفت سوارکار بیشتر و بهتر باشد ، این ارتباط بیشتر و بهتر خواهد بود . بسیار مهم است که آموزش سوارکاری زیر نظر مربی آغاز گردد ، اما یک کتاب گویا با عکسهای مناسب و آموزنده ، هم می تواند یاور درسهای استاد باشد و هم آموزنده و هم مرجعی برای نو آموز ….. این است هدف و مقصود از نوشتن این کتاب ، به جاست که نوآموز همچنانکه پیشرفت می کند مانند یک سوارکار با تجربه ، در موقع سواری ، به اعضاء و اندام خود توجه داشته و در فهم مطالب گفته شده به وسیله مربی تلاش کند.اسب سواری ورزشی نیست که به تنهایی انجام گیرد بلکه حاصل همکاری وهم آهنگی دو موجود زنده است اسب وسوار به گونه ای که این دو موجود تشکیل واحد مشترکی را می دهند برای تحصیل بهترین نتیجه سوارکار باید ملایم وبا حوصله کار کند تا حس اطاعت و توجه و فرمانبرداری اسب را برانگیزد واز آن بهره گیرد . هدف این کتاب این است که توجه سوار کار را به پیشرفت در کار خود معطوف دارد و این کار با عکس و گفتار به سوار کار می آموزد و یاد می دهد که چگونه اسب وسوارکار می توانند وجود واحدی بشوند. ابتدا سوارکار باید آناتومی اسب در ارتباط با حرکات وعضلات اسب و ارتباط آنها با همدیگر وعکس العملها وساختمان مغز ودید اسب شرح داده شده است. کره باید زیر نظر تیز بین و دقیق مادر خود تربیت شده ودر حرکات وتمرینات او حتی المقدور شرکت داده شود تا اطمینانی را که مادر به انسان دارد به کره خود منتقل سازد. لازم است که سوارکاران آگاهی ها و آشنایی های ابتدایی واصلی را دارا باشند تا با خواندن و پیگیری نوشته های این کتاب به پیشرفت نایل ایند مثلا لنژ گذاشتن عبور درست از روی کاوالیتی ها وطرق استفاده ازکمکها . زمانی که سوارکاری روشهای حرکت اسب به ویژه حرکات جانبی آن را تجربه می کند در می یابد که در این رابطه و در رابطه با اسب چه اندازه می باید مطلع و آگاه باشد . این کتاب با عکس ونقاشی قدم به قدم یاد میدهد که چگونه اسب وسوار می توا نند با هم کار کنند و تواما عضلات بدن را چنان پرورش و توسعه دهند که بهترین شرایط توازن برای آنها به وجود آید .
قدم بعدی یافتن راه آینده سوارکار و اسب است که توانایی و قابلیت کدام یک از رشته های ، پرش با اسب یا درساژ و غیره را دارند و به کدام یک بیشتر علاقمند هستند. در مرحل? پیشرفت? آموزش ، هر درس از دو مطلب متراکم و فشرده تشکیل شده است . برای پرش با اسب ، هر قسمت جداگانه و با جزئیات کامل شرح داده شده است ، با یک تصویر و نقاشی تشریحی کوچک در هر صفحه : وسایلی که برای کار و شرکت در رقابتها و مسابقات مورد نیاز است در آغاز هر بحث با دقت شرح داده شده است.
سه نفر از بهترین سوارکاران سوئدی ، Mulla Haksson درساژ، Jana Wannius پرش با اسب و Janne Jonsson مسابقات سه روزه ، بخشهای مختلف کتاب را مورد بررسی قرار داده اند.
* Gunnar Headlund شخصا تصویرها را برای کتاب خود ترسیم کرده است تا بتواند هرچه بیشتر و بهتر به صورت جزئی ، توالی حرکات را نشان دهد و او ، در این کار موفقیت کامل داشته، زیرا هم سوارکار و معلمی با تجربه است و هم هنرمندی با ذوق و استعداد . خواننده می تواند با خواندن این کتاب و به کار بستن مطالب آن و استفاده از نقاشی ها و عکسها دانش سواری خود را افزایش داده دریابد آنچه انجام می دهد درست است یا نادرست.
* اشنایی با وسایل سوارکاری
*
* بعد از اینکه آموختیم چگونه باید با یک اسب ارتباط برقرار کنیم حالا نوبت به آشنائی با لوازم و مایحتاجات یک سوارکار می رسیم..
* تمام سوارکاران بایستی با طرز کار، نصب و استفاده صحیح از کلیه لوازم و تجهیزات سوار کاری مطلع و آگاه باشند…
* وسایل کاربردی: کله گی،افسار،دهانه(ابخوری)،دستجلو،زین که خود زین دارای رکاب،تنگ،بند رکاب ،تشکیل شده بعلاوه خود زین،عرق گیر،جل،و…
* افسار:از تسمه های چرمی تشکیل شده که آبخوری و دستجلو به آن متصل می شوند و افسار روی سر اسب قرار می گیرد که در مهارت بعدی با نحوه قرار دادن و کار با آن آشنا خواهید شد.
*
*
* آبخوری: یک تیکه فلزی است که انواع گوناگون دارد با اندازه های گوناگون و کاربرد گوناگون که هر کدام به نوعی در دهان اسب اثر می کنند..آبخوری مهمترین قسمت یک دهانه است.آبخوری هایی که میله نازک داند نسبت به انواع ضخیم موثر تر اند.آبخوریهای پوشش لاستیکی فشار ملایمی به دهان اسب وارد می کنند.آبخوری پلهام برای اسبان با حساسیت کم کناسب تر بوده که دارای دو جفت دستجلو ست که اثر هر کدام متفاوت از دیگری می باشد، در ضمن می توان حلقه های هر طرف را با یکدیگر جفت کرده و به وسیله یک جفت دستجیو اسب را کنترل کرد. (آبخوری لاستیکی میله ای،آبخوری تخم مرغی،آبخوری پلهام،آبخوری دی،هویز) که هر کدام برای کارآئی متفاوت دارند.
*
*
*
*
* زین: زین مناسب باعث تعادل و راحتی اسب و قرار گرفتن صحیح و هماهنگی سوارکار با اسب می شود.زین باید وزن سوارکار را به طور مساوی روی عضلات طرفین ستون مهره ها پخش کند.قسمتهای گوناگون یک زین به خصوص اسکلت اصلی سبب حفظ سوار کار روی زین می شود.زین از صدمه رسیدن به ستون فقرات اسب جلوگیری می کند و در هنگام حرکت آرامش خاصی به اسب می دهد..شکل زین در نوع سواری موثر است..زین دارای طرح ها و انواع مختلفی است و هر کدان برای سواری مشخصی ساخته شده اند.
* زین دارای قسمتهای قاچ جلو و عقب و برگ زین و بالشتک می باشد..
* رکاب: توسط بند چرمی به نام بند رکاب به زین متصل می شود و خود رکاب از جنس فلزی است و پلاستیکی..رکاب بر اساس قد سوارکار تنظیم می شود که محلی است که پا را داخل آن قرار می دهیم.که برای سواری خوب باید اندازه رکاب ها مناسب و صحیح باشد.
* تنگ : یک بند چرمی است که برای متصل کردن و محکم کردن زین در روی بدن اسب استفاده می شود
*
*
*
* تسمه زیر گردن اسب ( تعلیمی):
* وسیله ای است که بعنوان تسمه زیر گردن به تنگ زین متصل می شود و دهانه از آن می گذرد مورد استفاده قرار می گیرد.این وسیله از بلند کردن سر توسط اسب یا سر دست زدن اسب به مقدار زیاد جلوگیری می کند.
*
* عرق گیر: قبل از اینکه زین را در جای خود قرار دهند عرق گیر را زیر زین قرار می دهند و معولا زین را همراه با عرق گیر استفاده می کنند.از جنس ابر است که توسط پارچه ای به عنوان روکش روی آن دوخته شده است.
* جل:یک ملحفه ضخیم یا معمولا مقاومی است که جنس های متفاوت دارد دوخته می شود و در زمان استراحت به خصوص در فصول سرد بر روی بدن اسب بسته می شود و در هنگام سواری از بدن آن باز می شود..نقش مهمی در گرم نگه داشتن بدن اسب دارد.
* البته در آموزش مهارت سوم به تفصیل به معرفی وسایل تیمار اسب و نحوه استفاده از وسایل مورد استفاده و بستن و قرار دادن صحیح هر کدام خواهم پرداخت.
*
* آشنائی با لباس مناسب سوارکاری:
* مهمترین پوشش سوار کار کلاه ایمنی است.کلاه باید سبک استاندارد و مناسب و محکم باشد.چکمه ها یا کفش سوار کار باید حتما پاشنه دار باشد و ساق بلند که هم از سر خوردن پا در داخل رکاب جلو گیری کند و هم از قوزک پا مراقبت کند.معمولا چکمه های سوار کاری یا از حنس چرم اند و یا از جنس لاستیکی که ساق بلند دارند.چکمه های پلاستیکی ارزانتر از چکمه های چرمی اند و تمیز کردنشان نیز راحتتر است.شلوار سوار کاری باید کشباف باشد تا به پا ها بچسبد و راحت باشد نه تنگ،تا در اثر سائدگی به زین چروک نشود و پاها آزرده نشوند…ضروری ترین لباس برای سواری چکمه و کلاه است و شلوار مناسب البته برای تمرین نوع لباس دلخواه است و لباس مخصوصی نمی خواهد..اما لباس رسمی سوار کاری در مسابقات علاوه بر شلوار و چکمه وکلاه مناسب لباس مخصوص خود را دارد.که معمولا یک ژاکت یا کت مخصوص است که روی پیراهن می پوشند..در سوارکاری انگلیسی لباس رسمی علاوه بر آنهایی که در بالا گفته شد از دستمال گردن نیز استفاده می کنند.معمولا از دستکش های پنبه ای و چرمی نیز در مسابقات استفاده می شود.
*
*

فضاهای بخش مسابقات سوارکاری
پیست اصلی
پیست تمرینی
پیست رزرو
جایگاه تماشاچیان
خط شروع
جایگاه تماشاچیان
جایگاه داوران
جایگاه مربیان
آخورهای متحرک

۲-۲-۱- فضاهای پشتیبانی بخش برگزاری مسابقات

جایگاه اسبها و آماده سازی
اصطبل

* ۲-۲-۲- فضاهای خدماتی رفاهی بخش برگزاری مسابقات
سرویسهای بهداشتی
جایگاه نوازش اسب قبل مسابق
دپوی یونجه

* ۲-۲-۳- فضاهای برگزاری مسابقات بخش برگزاری مسابقات سوارکاری

جایگاه تماشاچیان
خط شروع
جایگاه تماشاچیان
جایگاه داوران
جایگاه مربیان
آخورهای متحرک

* ۲-۲-۴- فضاهای اداری بخش برگزاری مسابقات
بخش اداری
مدیریت
معاونت
فروش بلیط
محل شرط بندی
اداری مجوز

۲-۳- بخش پرورش اسب
* اسب را که به احتمال قوی می توان زیستگاه و برخاستگاهش را ایران بدانیم در تمام ادوار تاریخی همواره در زندگی و در کار و در جنگ یار و یاور ما بوده و هنوز هم هست.
* کشور ما با وجود وضعیت اقلیمی، اجتماعی و اقتصادی و بنا بر اقتضای وضع و هدف پرورش دهندگان اسب دارای اشکال گوناگون مدیریت پرورش اسب و اسبداری می باشد.
* در حال حاضر مدیریتهای ناظر بر تولید، اقتصاد، نگهداری و پرورش اسب به شرح زیر است:
* الف) پرورش اسب به شیوه عشایری: عشایر کشور ما بنا به اقتضای وضع و به لحاظ سنت آبا و اجدادی به نگهداری و پرورش اسب اقدام و معمولا" بسته به وابستگیهای آبا و اجدادی خود به ایل، عشیره و طایفه، نژاد و تیره، اسب خاصی را پرورش می دهند، همانگونه که در خوزستان در نژاد برخی از قبایل عرب منطقه و از جمله میرها، سنجابی ها و جافها در مناطق اسب کردی (کردستان، کرمانشاه و …) و تراکمه در ترکمن صحرا.
* ب) پرورش اسب در روستاهای کشور: روستاییان کشور ما از چند جنبه اقدام به پرورش اسب می نمایند، از جمله آنها:
* ۱- پرورش اسب به منظور سواری: عده ای از روستاییان کشور ما از چند جنبه اقدام به پرورش یک و یا دو یا سه سر اسب جهت سواری پرورش می دهند.
* ۲- پرورش اسب به منظور کره کشی و فروش مازاد تولید برای کسب درآمد: این شیوه پرورش بیشتر در روستاهای کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی، خوزستان، گرگان و گنبد رایج بوده و در این شیوه معمولا" روستاییان برای کره کشی و تکثیر، اسبی را از نژاد خالص نگهداشته و از مادیانها کره کشی کرده و مازاد تولید خود را به معرض فروش می گذارند.
* ۳- پرورش اسب به منظور تولید استر، قاطر و خرپوزگی: در این شیوه که معمولا" پرورش اسب توام با پرورش الاغ می باشد معمولا" روستایی و به عبارتی مدیر تولید اقدام به قاطرکشی نموده و تولیدات خود را در مناطق مختلف کشور به فروش می رساند. از نمونه های بارز این نوع مدیریتهای پرورشی روستایی (کره بند) برازجان واقع در استان بوشهر، مناطق قاطر کشی استانهای آذربایجان، خراسان، لرستان، کردستان و اشگورات مازندران و گیلان می باشد.
* ۴- پرورش اسب به منظور کار: در بعضی از روستاهای کشور که داشتن خودرو برای روستایی مستلزم تخصیص سرمایه و هزینه بالا می باشد از کار این حیوان و نتاج آن برای:
* – حمل محصول غله، شالی و دیگر تولیدات از مزرعه به سر جاده.
* – به منظور شخم در مزارع کوچک و مزارعی که ماشین آلات قابلیت انعطاف و کفایت مانور اسب را ندارند.
* – برای حمل کود، بذر و نشا به مزرعه و شالیزار که به علت عدم وجود راه ارتباطی ماشین رو و یا علل دیگر منجمله گل و لای، رفت و آمد خودرو به مزرعه غیر ممکن است.
* – برای حمل محصول از مراتع و مزارع و جنگلهایی که راه ماشین رو نداشته و یا حمل محصول با ماشین به لحاظ قیمت گران تمام می شود.
* برای حمل و نقل وسایل معیشتی روستاییان به مرکز دهستان، به ویژه در مواردی که هزینه حمل با ماشین مقرون به صرفه نیست.
* – به منظور حمل بیمار در فصول سرد یا شبانگاه که روستاییان دسترسی به خودرو نداشته و فوریت مداوای بیمار ایجاد می کند.
* ج) پرورش اسب در شهرها و شهرستانها: در حال حاضر در شهرها پرورش دهندگان اسب به منظورهای ذیل اقدام به پرورش و نگهداری اسب می نمایند.
* ۱- پرورش اسب به وسیله موسسات و نهادهای دولتی: ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، نیروهای انتظامی کشور، اداره کل سوارکاری و پرورش اسب و دیگر نهادها و موسسات دولتی پرورش دهندگان اسب می باشند.
* ۲- صاحبان اصطبلها و باشگاههای خصوصی:
* اهداف این مدیریتها عبارتند از: شرکت در مسابقات ورزشی مانند کورس، درساژ، پرش، چوگان، سوارکاری و صحرانوردی. بدیهی است شرکت در مسابقات در انحصار این گروه نبوده و دیگر پرورش دهندگان و صاحبان اسب نیز در این مسابقات شرکت می کنند.
* آموزش سوارکاری به اشخاص مبتدی و تامین سرویس سوارکاری برای سوارکارانی که عاری از اسب شخصی می باشند.
* پانسیون کردن اسبهای اسبدارانی که فاقد اصطبل بوده و برای نگهداری اسب خود نیاز به اصطبل دارند.
* پرورش اسب به صورت تک اسبی، دو اسبی و یا چند اسبی در باغات و اصطبلهای شخصی و خصوصی افراد به منظور سواری، شکار، سرگرمی، تفریح و مسابقه
* ایجاد تفریحات سالم در پارکها و تفرج گاهها
* کره کشی و ازدیاد و تولید اسب و فروش آن
* تلفیقی از موارد یاد شده به ویژه خرید و فروش و دلالی اسب
* د) پرورش اسب به منظور تحقیقات و اصلاح نژاد: این شیوه پرورش اسب که طبق برنامه مشخص اصلاح نژادی و به نژادی و حفظ ژنهای مطلوب نژادی و تکثیر آن انجام می گیرد. برای حفظ کفایت علمی و فنی در صلاحیت مدیریتی مراکز تحقیقات و اداره کل پرورش و اصلاح نژاد دام، معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی بوده و یا با نظارت مستقیم این اداره کل به وسیله بخش تعاونی و خصوصی اداره انجام می گیرد.

* اسب های اصیل ایرانی از قبیل: ترکمن، کردی و قره باغی و اسبچه خزر پس از اینکه به عنوان دام طبقه بندی شدند، برنامه ریزی هایی از طرف معاونت امور دام برای پرورش و اصلاح نژاد آن به عمل آمد. همچنین چند سالی است که صادرات گوشت اسب نیز به صورت موفق در کارنامه کشور ما قرار دارد.
پرورش اسب می تواند به منظور بهره برداری به صورت واحدهای پرورش و اصلاح نژاد اسب یا به صورت کانون های سوارکاری و مراکز نگهداری اسب یا به صورت واحدهای تکثیر اسب و استر (ایلخی محدود) یا به صورت واحدهای تربیت اسب یا به صورت واحدهای نگهداری سیلمی یا به صورت کره کشی انجام گیرد. در صورت توام بودن فعالیت های ورزشی و پرورشی باید مجوزهای لازم را از سازمان تربیت بدنی و معاونت امور دام کسب نمایند.
ـ ضوابط صدور پروانه تاسیس واحدهای پرورش اسب
1ـ ظرفیت: ظرفیت واحدهای پرورش اسب جدیدالتاسیس به شرح زیر تعیین می شود:
ـ واحدهای پرورش و اصلاح نژاد اسب: حداقل ظرفیت 8 و حداکثر ظرفیت 30 سر مادیان.
ـ واحدهای تکثیر اسب و استر (ایلخی محدود): حداقل ظرفیت 12 مادیان و 2 سیلمی و حداکثر 300 سر.
ـ واحدهای نگهداری سیلمی: حداقل ظرفیت 5 و حداکثر 20 سر.
2ـ زمین: حداقل زمین مورد نیاز جهت تاسیس واحدهای پرورش اسب سه برابر مساحت زیربنا تعیین می گردد.
این مساحت اضافی که معادل سه برابر مساحت مسقف و حدود 100 مترمربع به ازای هر سر می باشد، به منظور گردشگاه در نظر گرفته می شود.
در خصوص پرورش، نگهداری، اصلاح نژاد و همچنین تکثیر اسب و استر به صورت ایلخی محدود، به ازای هر سر مادیان و کره به میزان هزار مترمربع چراگاه مصنوعی در نظر گرفته می شود.
چراگاه های طبیعی نیز می توانند بر اساس امکانات متقاضی و ضوابط خاص خود، مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرند.
3ـ نقشه جایگاه: جهت نگهداری و پرورش اسب، نقشه تیپ برای ظرفیت 8 سر مادیان و 2 سر سیلمی در اقلیم معتدل، به شرح منظم به نظام طراحی، پیش بینی و ترسیم شده است.
مبانی محاسباتی نقشه تهیه شده بر حسب یک سر مادیان تعیین می شود و متوسط مساحت زیربنای مفید مورد نیاز یک سر 6/31 مترمربع مسقف و 5/32 مترمربع غیر مسقف، به شرح زیر می باشد:
مقدار زیر بنای مورد نیاز جایگاه سیلمی در واحدهای پرورش اسب، برمبنای زیر محاسبه و به میزان کل زیربنای تعیین شده یک واحد پرورش اسب با هر ظرفیتی اضافه می گردد.
از 50 سر مادیان به بالا، تعداد سیلمی توسط کمیسیون صدور پروانه استان و با توجه به دیدگاه کارشناسان مربوطه تعیین و بر آن اساس، میزان مورد نیاز مشخص و به کل زیربنا اضافه می شود.
در خصوص واحدهایی که نگهداری اسب در آنها به صورت اصطبل جمعی صورت می گیرد، مساحت جایگاه های یاد شده، به دو سوم کاهش می یابد.
در خصوص واحدهایی که نگهداری اسب در آنها به صورت ایلخی و به شکل پادوک صورت می گیرد، مساحت جایگاه های یاد شده، به یک دوم کاهش می یابد.
4 ـ فواصل: رعایت فواصل در مورد واحدهای پرورش و اصلاح نژاد اسب و واحدهای نگهداری سیلمی، به منظور اصلاح نژاد، مطابق واحدهای اصلاح نژادی در جدول فواصل می باشد. رعایت فواصل در مورد سایر واحدها، مطابق واحدهای پرورش چهارپایان داشتی است.

مساحت زمین که باید اینفدر جا داشته باشه که اسب را تو اصطبلش نگه ندارن و یا اسب بعد از کلاس برای استراحت جایی را برای آزادانه بدون سوار تاختن را داشته باشه تا بدون دهنه و.. خودش را خشک کنه(به عبارتب یک مزرعه) و فاصله اصطبل تا مانژ باید دارای چند مسیرمتفاوت برای تنوع اسب داشته باشه
محیط اسب ها نباید بسته باشد تا بو در آنجا نبپیچد
چندین نفر مسئول نظافت اسب ها و مسئول نطافت محیط باشگاه و مسئول نظافت اصطبل ها
محیط مناسب برای تمرین تاخت (میدانی مناسب برای تمرین تاخت)
محل مناسب برای شستن اسب و آبکشیدن اسب
بعد محلی که آب جاری داشته باشه
تعداد اسبای کلاسی
تعداد اصطبلها ونوع آنها
زمین نرم و مناسب سواری
مانژ سر پوشیده
مانژ دایره ای
انبار مناسب برای کاه و مواد عذایی اسب
مسیر مناسب برای رفتن به گشت های آزاد
زین خانه وزین های مناسب و دهنه های مناسب و اندازه برای اسب ها
تعداد متعدد مربیان مجرب
سیستم های صوتی برای ساکت نبودن محیط اصطبل
محل مناسب نعل بندی
برنامه مناسب و مرتب تغذیه تمرین معاینه چه برای اسب ها
درمانگاه مجهز برای اسب ها با دامپزشک مجرب
نمونه موردی خارجی
– مجموعه سوارکاری رویال اسکات
مساحت باشگاه 20000 مربع ودارای سه اسطبل مجزا جهت نگهداری اسبها بوده که نحوه ارائه خدمات باشگاه به صورت زیر می باشد.

– خدمات باشگاه به سوارکاران شرکت کننده در کلاسهای آموزشی:
فراهم آوردن امکانات آموزشی از قبیل اسبهای آموزشی و مانژ سوارکاری مناسب جهت آموزش به گروه های سنی متفاوت آقا و خانم

– خدمات باشگاه به اسب های پانسیونی:
فراهم آوردن اصطبل و جیره غذایی مناسب جهت نگهداری اسبهای پانسیونی مالکان محترم

– امکانات رفاهی مجموعه:
تریا ورستوران و زمین گلف

باشگاهسوارکاریکمپتوندرلندن
مساحت باشگاه 83/5737 مترمربع و دارای 19 باکس جهت نگهداری اسبها بوده که نحوه ارائه خدمات باشگاه به صورت زیر می باشد.

– خدمات باشگاه به سوارکاران شرکت کننده در کلاسهای آموزشی:
فراهم آوردن امکانات آموزشی از قبیل اسبهای آموزشی و مانژ سوارکاری مناسب جهت آموزش به گروه های سنی متفاوت آقا و خانم

– خدمات باشگاه به اسب های پانسیونی:
فراهم آوردن اصطبل و جیره غذایی مناسب جهت نگهداری اسبهای پانسیونی مالکان محترم

– امکانات رفاهی مجموعه:
تریا

– مجموعه سوارکاری چلتنهام در انگلستان
مساحت باشگاه 40000 مترمربع و دارای 65 باکس جهت نگهداری اسبها بوده که نحوه ارائه خدمات باشگاه به صورت زیر می باشد.

– خدمات باشگاه به سوارکاران شرکت کننده در کلاسهای آموزشی:
فراهم آوردن امکانات آموزشی از قبیل اسبهای آموزشی و مانژ سوارکاری مناسب جهت آموزش به گروه های سنی متفاوت آقا و خانم

– خدمات باشگاه به اسب های پانسیونی:
فراهم آوردن اصطبل و جیره غذایی مناسب جهت نگهداری اسبهای پانسیونی مالکان محترم

– امکانات رفاهی مجموعه:
تریا و رستوران ، وسایل بازی کودکان

نمونه های موردی

باشگاهسوارکارینوروزآبادتهران
مساحت باشگاه 7000 مترمربع و دارای 40 باکس جهت نگهداری اسبها بوده که نحوه ارائه خدمات باشگاه به صورت زیر می باشد.

– خدمات باشگاه به سوارکاران شرکت کننده در کلاسهای آموزشی:
فراهم آوردن امکانات آموزشی از قبیل اسبهای آموزشی و مانژ سوارکاری مناسب جهت آموزش به گروه های سنی متفاوت آقا و خانم

– خدمات باشگاه به اسب های پانسیونی:
فراهم آوردن اصطبل و جیره غذایی مناسب جهت نگهداری اسبهای پانسیونی مالکان محترم
امکانات رفاهی مجموعه:
تریا
تصاویر باشگاه

مجتمع سوارکاری گنبد کاووس
مجتمع سوارکاری گنبد کاووس در سال ۱۳۴۰ با اهداف مسابقه های کورس اسب دوانی و تولید و پرورش اسب های نژاده ترکمن پایه گذاری گردید. پس از انقلابمجموعه با تصویب شورای انقلاب به سازمان تربیت بدنی واگذار گردید و اکنون به مدت سه سال است که مجتمع با همگی اموال منقول و غیر منقول به شرکت تجهیز و نگهداری اماکن ورزشی سازمان تربیت بدنی واگذار گردید واز سوی دیگر فدراسیون سوار کاری مجموعه را برای مدت نامعلومی از شرکت تجهیز اجاره نموده است.این مجموعه دارای ۱۲۰ هکتار زمین کشاورزی، پارکینگ، فضای سبز، پیست اسبدوانی به مساحت تقریبی ۳۰ هکتار، سوئیت، ویلا، استبل (اصطبل) زمستانه و تابستانه، جایگاه مسابقات واستخر شنامی باشد. مسابقه های اسبدوانی در فصل های بهار و پاییز برگزار می شودو دوستداران ِ بسیاری را از گوشه و کنار کشور به خود جذب می کند.مسابقه های اسبدوانی به جز گنبد کاووسدر شهرهای تهران، مشهد، کردستانوبندر ترکمنبرگزار می گردد.

باشگاهسوارکاریبندرترکمن
مساحت باشگاه 20000 مترمربع و دارای 46 باکس جهت نگهداری اسبها بوده که نحوه ارائه خدمات باشگاه به صورت زیر می باشد.

– خدمات باشگاه به سوارکاران شرکت کننده در کلاسهای آموزشی:
فراهم آوردن امکانات آموزشی از قبیل اسبهای آموزشی و مانژ سوارکاری مناسب جهت آموزش به گروه های سنی متفاوت آقا و خانم

– خدمات باشگاه به اسب های پانسیونی:
فراهم آوردن اصطبل و جیره غذایی مناسب جهت نگهداری اسبهای پانسیونی مالکان محترم

– امکانات رفاهی مجموعه:
تریا و تنیس

باشگاهسوارکاریفردوسیمشهد
مجموعه سوارکاری مشهد با حدود17هکتار زمین در 15کیلومتری مشهد سه راهی فردوسی قراردارد
ظرفیت نگهداری 112راس اسب در 6 اصطبل را دارد
مانژهای موجود شامل مانژ گرد – مانژ بیضی – مانژ تمرین 40*60 مانژ مسابقه 60*80 مانژ مسابقه 80*120 – پیست کورس
میدان والیبال – میدان تنیس

باشگاه سوارکاری آزمون
1) نام باشگاه: باشگاه سوارکاری آزمون(خصوصی)

2) مدیریت باشگاه: سرکار خانم ملیکا غروی

3) محل جغرافیایی: استادیوم آزادی، درب شرقی

4)امکانات و تجهیزات باشگاه: به نظر بنده همه چیز از کیفیت بالایی برخوردار است.

5) محیط فرهنگی باشگاه: 95% شکل رفتاری وفرهنگی این باشگاه، در خصوص خانمها به رفتارشخص سوارکار و5% آن به مسائل غیرارادی و کاملا حاشیه ای مربوط می شود که به اعتقاد بنده اگر نیت ،ورزش محض باشد من به صراحت تضمین می کنم که 5% مذکور نیز محو خواهد شد،در خصوص آقایان نظری ندارم فقط احساسم بر این هست که متاسفانه هیچ کس با رضایت، شاهد موفقیت دیگری نیست.

6) شکل رفتاری پرسنل: کاملا معمولی

7)مهارت وتخصص مربیان در امر آموزش: آموزش بصورت تجربی و علمی است.

8 )شکل رفتاری مربیان: در این خصوص هم قبلا اشاره کردم، بنده از آموزش جناب آقای نقاش رضایت کامل داشته، وچون قبل از انتخاب هر مربی، برای من اخلاق او ارزشمند است، ایشون رو فرد با اخلاقی دیدم و همچنین زمان آموزش با صبرو حوصله فراوان چه بصورت تئوری وچه بصورت عملی راهنمایی های لازم را می کنند.لازم به ذکر است سرکار خانم شمس نیز فرد معتمد بنده بوده و روش آموزشی ایشان هم مورد قبول افراد زیادی ازجمله خود من میباشد.(ضمن عرض ارادت واحترام خدمت سایر مربیان)

9) کیفیت اسبهای آموزشی: اسب آموزشی متعلق به باشگاه وجود ندارد وحتما یا باید مالک باشید ویا هماهنگی های لازم رو با صلاحدید مربی خود انجام دهید.

باشگاه سوارکاری سارینا
باشگاه سوارکاری سارینا واقع در کیلومتر ۹ هفت باغ علوی کرمان میباشد.

ر حال حاضر در این باشگاه ۹ اسب (۳نریان و ۴ مادیان و ۲ کره) نگهداری میشود.

* فصل چهارم: بررسی نمونه های موجود
باشگاه سوارکاری عقیق
باشگاه سوارکاری عقیق یزد نشاط گرفته از عشق و علاقه مالک این مجموعه می باشد که در زمینی به مساحت 6 هکتـار به منظـور پرورش و تولید اسبهای تروبرد احداث و با هدف اصلاح نژاد و آماده سازی این نژاد با بهره گیری از کارشناسان داخلی و خارجی و دانـش روز دنیا گام دراین عرصه بی انتها گذاشت.گروه اسبدوانی باشگاه عقیق باهدف ارتقا سطح کیفی مسابقات پای در میادین سوارکاری نهاد . برای دست یافتـن به این مهـم باشگاه عقیق سعی به استـفاده از به روز تـرین متود های کورس نمـود و با استـفاده از تجـربیات کارشناسان خارجی و کادر فنی این مجموعه به فعالیت خود ادامه می دهد. یکی از جذاب ترین و مدرن ترین پروژهای گروه مهندسین پازل سایت باشگاه سوارکاری عقیق یـزد است که با بهره گیـری از نوین تـرین تکنولوژی های مبتنی بر وب طراحی شده است . ظاهر کاربرپسند در کنـار سناریو بخـش های جذاب این سایت کم نظیر است.

مادیان ها پس از ورود به مجموعه توسط دامپزشک محترم مجموعه معاینه گردیده و گواهی وضعیت سلامتی مادیان صادر میگردد. چنانچه اسب از سلامتی کامل برخوردار باشد در برنامه ریزی جهت کشش قرار می گیرد و در صورت مشاهده بیماری نیز بلافاصله درمان آغاز می گردد. وجه کشش در زمان خروج مادیان اخذ خواهد شد چنانچه مادیان بنا به هر دلیلی آبستن نگردید فقط هزینه دامپزشکی و نگهداری اخذ خواهد شد . ( جهت ثبت نام آنلاین کشش با 5% تخفیف می توانید از اینجااقدام نمائید )

باشگاه عقیق دارای 52 اصطبل استاندارد و 8 باکس زایمان می باشد. تغذیه اسبها بر اساس روزانه یونجه خالی و جو می باشد در صورتیکه اسبی نیاز به غذای بیشتری داشته باشد به جیره اش اضافه می گردد . نظافت اسبها روزانه در دو نوبت انجام می گیرد. از دیگر خدمات این باشگاه که به لطف خداوند متعال در یزد برای اولین بار با همیاری و همکاری سازمان جهاد کشاورزی و اداره دامپزشکی این عمل انجام پذیرفت امور قرنطینه است .

باشگاه سوارکاری کیش
باشگاه سوارکاری
باشگاه اسب سواری در داخل مجموعه المپیک قرار دارد. در این باشگاه، تعداد زیادی اصطبل، میدان اسب دوانی و یک کلینیک مخصوص اسب وجود دارد و قرنطینه آن در حال ساخت است. گردشگران می توانند جهت استفاده از ورزش مفرح اسب سواری به این باشگاه مراجعه نمایند .

جزیره کیش را به درستی مروارید خلیج فارس نامیده اند این جزیره که با 90کیلومتر مربع مساحت دومین جزیره ی ایرانی خلیج فارس بشمار می رود،بدون تردید پررونق ترین آنها محسوب می شود .سواحل مرجانی و جاذبه های محیط طبیعی آبی گرداگرد جزیره وپرندگان و آبزیان و سایر جانداران بومی آن جذابیتی کم نظیر را به وجود آورده اند که از نقطه نظر اکوتوریستی توانمندی فوق العاده ای به آن بخشیده است .کیش که یکی از مناطق آزاد کشور است و از مزایا و شرایط ویژه اینگونه مناطق برخوردار می باشد ،حدود 3000نفر بومی و 2000نفر جمعیت غیر بومی را در خود اسکان داده است که عمدتا به تجارت و خرید و فروش کالاهای وارداتی ،خدمات گردشگری و صنعت اشتغال دارند.کیش جزیره ای توریستی است و حیات اقتصادی اش نیز وابستگی کامل به توریسم دارد .سالانه بیش از یک ملیون گردشگر از این جزیره زیبا با هتل های مدرن و امکانات اقامتی ،رفاهی و متعددش دیدن می کنند در آن به تفریح و خرید می پردازند .فرودگاه بین المللی کیش از جنبه میزان آمد وشد در بین پنج فرودگاه اول کشور فرار دارد و این در حالیست که برخی نیز مسیر های آبی بین جزیره و سرزمین اصلی (بویژه بندر لنگه -کیش) را برای تردد به آن بر می گزینند .با اینهمه بازنمایی جاذبه های طبیعی ناشناخته و کم نظیر کیش ،به ویژه دنیای زیر آب اطراف آن ،بر تعداد و مدت اقامت دیدار کنندگان از جزیره به مراتب خواهد افزود.
موقعیت طبیعی
جزیره کیش در 18 کیلومتری کرانه جنوبی سرزمین اصلی (ایران)،در طول جغرافیایی 53 درجه و 59 دقیقه شرقی ،عرض جغرافیایی 26 درجه و 30 دقیقه شمالی واقع شده است و سطح متوسط آن در ارتفاع 30 متر از سطح آب های آزاد قرار دارد.فاصله ی هوایی کیش تا بندرعباس ،تهران،دبی،بترتیب 240و1050و200 کیلومتر می باشد .
آب و هوا
آب و هوای جزیره کیش در گروه مناطق گرم و مرطوب دسته بندی گردیده است .تابستان های طولانی کیش از اواسط اردیبهشت آغاز و تا اواخر مهر ماه ادامه می یابد .پاییز و بهار در کیش بسیار کوتاه (حدود یک ماه)است و زمستان آن ،خود بهاری فرح بخش و دل انگیز است .میزان بارش در جزیره کیش به طور میانگین رقمی حدود 80 میلیمتر در سال است .
جاذبه های طبیعی
پارک آهوان ،پارک جنگلی (پارک دلفین ) مجموعه درخت سبز ،پارک دریا در کنار اسکله تفریحی ،پارک ساحلی مرجان ،نخلستان های واقع در غرب و شمال غربی جزیره ،جاذبه های مهم طبیعی کیش را تشکیل می دهند و غروب زیبای کیش شاید مهترین آن هاست .پنهان شدن تدریجی خورشید در پشت کوهی از فولاد بنام کشتی یونانی در بستر آب های نیلگون خلیج فارس ،چشم اندازی رویایی و مسحور کننده ایجاد می کند .امکانات تفریحی ساحلی و آبی جزیره (اسکله تفریحی ،اسکی روی آب ،جت اسکی ،غواصی …)دیگر جاذبه های مهمی هستند که گردشگران را به سوی خود فرا می خوانند .مجموعه ورزشی کیش با امکانات متنوع و پیست دوچرخه سواری 73 کیلومتری دور جزیره نیز از جمله جاذبه های جالب توجه و فرحبخش کیش محسوب می گردند .سبدی مملو از صدف های رنگارنگ و زیبا رهاورد سفر چهار ساعته با دوچرخه به گرد جزیره و سوغات خاطره انگیز کیش برای گردشگران است .
جاذه های تاریخی و فرهنگی
شهر باستانی حریره ،قنات و مجموعه آب انبار های سنتی ،پایاب (استراحتگاه سنتی در عمق و کنار مسیر قنات ) بومیان جزیره ،ساکن در محله ی میر مهنا (با لباس محلی )روستای قدیمی باغو (جنوب غربی جزیره )مسجد خاتم الانبیا و چند مسجد دیگر ،جاذبه های تاریخی ،فرهنگی جزیره کیش را به وجود می آورند.به این مجموعه فرهنگسرای سنایی ،سینما دیجیتال و …را نیز باید افزود.
بازار ها و مراکز خرید
یکی از جاذبه های مهم جزیره کیش مراکز خرید متعدد و مدرن آن است ،در کیش حدود 13 مرکز خرید بزرگ و فعال ،کالاهای گوناگون مورد علاقه ی گردشگران را به آنان عرضه می کنند و تا پاسی از شب ، حیات و سر زندگی را به محیط جزیره ارزانی می دارند.

شناخت طرح
پروژه مذکور دارای یک ساختمان با دو سالن اصلی می باشد که هر کدام از عملکردهای آن دارای مشخصات، استانداردها و امکانات خاص خود می باشد. برای طراحی چنین مجموعه ای نخستین قدم شناخت فضاهای مورد نیاز و عملکردهای آنها میباشد که بدون این مشخصات امکان طراحی مناسب میسر نخواهد بود.
ورزش رزمی از آن دسته ورزشهایی است که با تحرک و فعالیت بیش از حد همراه است و معمولاً سوارکاران به مسابقه می پردازند.
برنامه فیزیکی طرح
دسته بندی فضاها در گروه ها و عملکردهای مشابه پس از شناخت و بررسی فضاها از نظر عملکرد و فضاهای جانبی آنها می توان مجموعه ورزشی را به چند زیر مجموعه تقسیم نمود:
– فضاهای جانبی و بخش های اداری که قرار گیری آنها در قالب آن مجموعه از تداخل جلوگیری می نماید.
– سالنهای این مجموعه دارای ظرفیت 3000 نفر تماشاچی می باشد.
– ورودی تماشاچیان و بازیکنان به این سالنها کاملاً مجزا طراحی شده است.
– با توجه به مطالب گفته شده تقریباً مکان یابی هر طبقه مشخص شده است، ضمن اینکه سعی بر آن بوده که فضاهایی با عملکرد مشابه و یا تقریباً همسان در کنار هم قرار گیرند تا امکان استفاده از فضاهای مشترک برای آنها وجود داشته باشد.
– در مجموعه اسبدوانی فضایی به بخش اداری اختصاص یافته است که مدیریت و بخش های جانبی در آن قرار گرفته است.
– بخش اداری بنا به نوع عملکردی که برای آن در نظر گرفته شده در یک طبقه طرح گردیده است.
نام فضا ها
مساحت فضاها (مترمربع )
نام فضا ها
مساحت فضاها (مترمربع )
پیست اصلی
9800
دوش
60
پیست تمرینی
3560
انبار و کمد لباس
40
انبار پیست
55
اتاق مربیان
160
انبار سالن
55
اتاق داوران
70
سرویس بهداشتی ورزشکاران
220
اتاق خبرنگاران
50
سرویس بهداشتی تماشاچیان
180
اتاق پزشکان
100
رختکن
60
اتاق مسولین فنی
100
محل تمرین
160
خوابگاه موقت
180
اصطبل
500
رستوران
140
اتاق مدیریت
40
اتاق معاونین
20
اتاق کارکنان
20
اتاق کنفرانس و جلسات
150
نمازخانه
50
خدمات اداری
60
تاسیسات
460
ظرفیت تماشاچیان
1000 نفر
جدول 1-10 برنامه فیزیکی و مساحت فضاها
روند طراحی
هدف اصلی از برنامه ریزی محدود نمودن پارامترهای تصمیم گیری ومشخص نمودن مسیر حرکت در مطالعه است چرا که رفتار یا عملکرد مبنای تصمیمات معمارانه است و قدم بعدی تجسم بخشیدن به آنها است لذا در این گزارش برنامه ریزی به دو بخش مشخص ومرتبط بهم تقسیم می شود که عبارتند از:
1- برنامه ریزی عملکردی که بدنبال شناسایی و توصیف رفتارهای گوناگون است.
2- برنامه ریزی فیزیکی که مشخصات فنی استانداردها و ضوابط مربوط به فضاها را ارائه می دهند که بررسی شد.
پس از انجام بررسیهای لازم مرحله طراحی آغاز گردید. در این مرحله به موارد گوناگونی از قبیل دسترسیهای سایت،جهت تابش، وزش باد ، محورهای اصلی و فرعی منتهی به سایت و … توجه شد. سازماندهی فضاها و در نظر گرفتن مکان مناسب برای ورودی با توجه به پتانسیل های سایت و امکانات و دسترسیهای موجود صورت گرفته است.
ساختمان در سه کد ارتفاعی طراحی شده و برای هر کدام از این طبقات ورودی جداگانه ای جهت دسترسی ساده و سریع طراحی شده است.
طراحی سایت با توجه به موقعیت زمین و خصوصیات اقلیمی و کالبدی منطقه صورت گرفته است و فضاهای باز نیز در این سایت طراحی شده است.
تحلیل شکل های طرح
فرمها به هر ترکیبی که باشند گرایش ما این است که موضوع آنها را در زمینه بصری خود به ساده ترین و منظم ترین اشکال تقلیل دهیم. هر چه یک شکل ساده تر و منظم تر باشد آسانتر مشاهده و درک می شود.

با ساده کردن این طرح به چهار گوش و مثلث می رسیم.مربع معرف خلوص و منطق است. شکلی ایستا و خنثی است و دارای جهت غالبی نمی باشد. مربع وقتی بر یکی از اضلاعش تکیه دارد متعادل است و هنگامی که بر یکی از گوشه هایش ایستاده است پویا می باشد. در این طرح سعی کردم از دو حالت پویا و تعادل این شکل استفاده کنم.
با نگاهی دیگر به این نتیجه رسیدم که بجای شکل فعال مربع از مثلث در طرح خود استفاده کنم. مثلث تعادل را القا می کند. مثلث هنگامی که بر یک ضلعش تکیه دارد شکل کاملا متعادلی است و وقتی بطور سرازیر بر یکی از روس خود قرار می گیرد یا ممکن است در حالت توازن بدون تعادل پایدار قرار گیرد یا ناپایدار باشد. در این طرح سعی کردم از شکل پایدار مثلث استفاده کنم.
تحلیل احجام طرح
مکعب ها و هرم ها از فرم های اصلی و مهم به شمار می آیند و شکل آنها برای ما معلوم است، شکل آنها برای ما معلوم و متمایز وبدون ابهام می باشند، اگر احجام و فرمهای این طرح را ساده کنیم به مربع و مثلث میرسیم .
مکعب ؛ به لحاظ یکسانی ابعادش ، فرمی ایستا و فاقد حرکت یا جهت مشخصی است.
هرم ؛نسبتاً فرم خشن و تیز و زاویه دار است وروی هر یک از وجوه می تواند به حالت متعادل قرار گیرد بدلیل اینکه در ورزشهای رزمی مهمترین چیز پایداری و ایستادگی می باشد . سعی کردم از این دو فرم ومخصوصاً مثلث که نماد پایداری هستند استفاده کنم.
فرم الحاقی که برای این طرح در نظر گرفتم بصورت فرم مجموعه ای است . یعنی شامل فرمهایی می باشد که به علت همجواری یا داشتن صفت بصری مشترک به صورت جمعی دیده می شوند حالت تجمع فرمهای این طرح بصورت وجه به وجه و تداخل احجام با یکدیگر است.
و نیز سعی کردم از تلاقیهای متعارف هندسی استفاده کنم ، که در دو قسمت اصلی طرح خود از تلاقی دو مربع ، هشت ضلعی بدست آمده از آن استفاده کردم. در سازماندهی این مجموعه از مجاورت فضاها برای ارتباطشان با یکدیگر استفاده کردم.
تحلیل سیر کولاسیون طرح
مسیر حرکت را می توان به صورتیک ریسمان حسی تصور کرد که فضاهای یک بنا یا مجموعه فضاهای داخلی و خارجی را به یکدیگر مربوط می سازد.
مسیر رسیدن به ساختمان نسبت به آن دارای زاویه قائم می باشد. در این شیوه تاثیر پرسپکتیو بر نمای جلو و فرم بنا زیاد می شود.شکل فضای سیر کولاسیون در این طرح بصورت دو طرفه می باشدیعنی امتداد فیزیکی فضایی است که از آن عبور میکند.

تحلیل ورودی طرح
داخل شدن به یک بنا از فضای خارج، متضمن عمل عبور از سطحی عمودی است که یک فضا را از فضای دیگر جدا میکند.
ورودی این ساختمان را بصورت عقب نشسته و در اختلاف سطح در یک طبقه بالاتر از همکف طراحی کرده ام .
این ورودی یک حفاظ بوجود می آورد و در وسط جلوی بنا بصورت متقارن ( همسان با حجم ) قرار گرفته است . اختلاف سطح در ورودی بنا وعقب نشستگی آن حس دعوت کنندگی را القا می نماید.

ورودی ضلع شمالی

ورودی ضلع جنوبی

تحلیل کلیات طرح
حجم کلی بصورتی طراحی شده است که حجم سالنها قابل تشخیص ومکان یابی می باشند. با در نظر گرفتن خصوصیات اقلیمی و نیز توجه به شادابی و جذابیت در فضاهای ورزشی ، سازه مجموعه، سازه ای شبیه به سازه های کابلی همراه با ستونهای لاندا شیپ بتنی بوده که در بخش های مختلف و بصورت های گوناگون در حجم داخلی و خارجی خود را می نمایاند و به عنوان عاملی جهت زیبایی و ایجاد جذابیت مطرح شده و مورد طراحی قرار گرفته است.
در طراحی نما شخصیت مجموعه های سوارکاری مورد توجه قرار گرفته است ، فضاهای گوناگون متناسب با عملکرد خود ، سازه خاصی را می طلبد فرم سازه نیز تاثیر زیادی در شکل گیری نماهای مختلف دارد. در بخشهای مختلف از قبیل سالنها و فضاهای انتظار از دیداره های شیشه ای استفاده شده است. این عمل جهت نورگیری مناسب ، ایجاد تنوع و برقراری ارتباط بصری و شفافیت در مواقع لازم صورت گرفته است .

ایده های کلی طراحی:
* استفاده از فرمهای مثلثی شکل و القای حس خشونت پایداری و هجوم
* استفاده از تکنولوژی های به روز و مدرن
* جلوگیری از تجمع تماشاچیان با استفاده از اختلاف سطح
* ورود تماشاچیان از طبقه اول و گود بودن زمین مسابقه که نمایانگر فروتنی و افتادگی است.
* استفاده از فرم عقب نشستگی در بنا و ایجاد حس دعوت کنندگی
تحلیل سازه طرح
اساسا حساسیت زیادی در مقبول نمودن سازه در هر بنایی ضروری است گو اینکه در بعضی از موارد اعمال ضرورتهای سازه ای باعث محدودیت هایی می شود که می توان با هماهنگ نمودن معماری با سازه این معضلات را برطرف کرد.
۲-۱- روند شکل گیری ۲۱۹

اما در طراحی مجموعه های سوارکاری اهمیت سازه دو چندان می شود ، علت هم آن که علاوه بر نیاز به سطوح و مقیاسهای بالا در سالنها که تدابیر خاص را می طلبد پارامترهایی چون نور، تهویه و سیر کولاسیون و… هم لازمست مد نظر قرار بگیرد.
همانطور که بیشتر بیان شد، سازه اصلی در بر گیرنده این مجموعه سازه کابلی می باشد.هر سالن 2 ستون لاندا شکل دارد که تا چندین متر از سطح بیرونی سقف ادامه پیدا می کنند. به هر ستون چندین کابل متصل بوده و قسمتی از وزن سقف را تحمل می کنند. سقف اصلی مجموعه شیبدار طراحی شده است .دلیل انتخاب این سازه گذشته از مسایل فنی، وجود ترکیبهای مثلثی شکل در اجزای آن میباشد.در این طرح سعی کرده ام که سازه در حد امکان نمایان باشد.قسمت میانی مجموعه که در همکف سالن بدنسازی و طبقه اول ورودی و لابی و طبقه دوم قسمت اداری را شامل می شود از سازه ی لاندا شیپ استفاده نموده ام .

* ۲-۲- طرح نهایی بخش مسابقات پرش و درساژ ۲۲۹

تحلیل تاسیسات طرح
سیستم گرمایش:
در این سیستم با تولید آب گرم و انتقال آن به وسیله لوله به دستگاه های توزیع کنندگان گرما گرمایش مورد نظر تامین می شود، در این سیستم انتقال آب گرم به توزیع کننده های گرما از نسبت خاصی برخوردار است.
در این سیتم آب گرم معمولاً رادیاتورهای با ده درجه اختلاف تبادل حرارتی می نماید به گونه ای که معمولاً آب گرم رفت با دمای حدود 82 درجه سانتیگراد و برگشت با دمای 71 درجه سانتیگراد به مرکز هدایت می شود. سیستم یاد شده قابلیت ترکیب و کاربرد همزمان نیز دارد و بر حسب شرایط فضایی و تنوع فعالیت های پیش بینی شده در داخل سالن های ورزشی مورد استفاده قرار می گیرد.
سیستم سرمایش:
ایرواش در حقیقت کولر آبی بزرگی است که می تواند حجم زیادی از هوا را خنک کند. مزیت مهم آن هزینه نگهداری و تعمیرات بسیار پایین ( نسبت به چیلر) است.
سیستم تهویه:
ورود هوا از سمت بالا با دو شعاع پخش کوتاه و بلند گروه اول دهنده های با شدت کم و شعاع بخش زیاد، گروه دوم دهنده های پرتابی با شدت زیاد و شعاع پخش کم می باشد و برگشت هوا از طرف در اطراف سالن زیر صندلی های تماشاچیان خواهد بود.

ورود هوا از سمت بالا در دو اندازه
(ماخذ: موازین عمومی وفنی ورزشگاهها ،سازمان برنامه و بودجه )

*
* ۱-۳- طرح نهایی بخش مسابقات کورس
* این بخش با 10000 متر فضا در طراحی سایت در نظر گرفته شده است

منابع فارسی
* نابع؛
* اسب شناسی (پروفسور دشامبر)
* نوروزنامه خیام
* شاهنامه فردوسی
* دور دنیا و مطالعات روی اسبهای شرقی (سرهنگ دو هوسه )
* اصل اسب (پیترمان)
* تاریخ حکومتهای شرق و تمدن شرق آنها (مارکوپولو)
* نژاد اسب های جهان (کولن )
* تمدن شرق (امین مارسلون )
* قابوس نامه ( عنصر المعالی کیکاووس بن قابوس )
* جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل طوایف کرمانشاهان (اردشیر کشاورز)
* جلد سوم تاریخ تمدن ( ویل دورانت )
* تاریخچه تربیت بدنی و ورزش- عباس بهرامی – انتشارات جهاد دانشگاهی
* تاریخچه ورزش ایران- حاجی عظیمی- انتشارات یزدان
* نگاهی به تاریخ تربیت بدنی جهان- جواد کریمی- انتشارات مرکز نشر
* تاریخ تربیت بدنی و ورزش- رضا مهدوی نژاد – انشارات دانشگاه اصفهان
* مبانی تربیت بدنی در اسلام- انتشارات اداره کل تربیت بدنی آموزش و پرورش
* اقتصاد ورزش- ولادمیر آندرف و ژان فرانسوانیس- ترجمه اله وردی جزایری- سازمان تربیت بدنی
* موازین عمومی و فنی ورزشگاهها – سازمان برنامه و بودجه – جلد 1 تا 4
* ورزش و جامعه- امین انورالخولی – ترجمه حمید رضا شیخی- سازمان مطالعه و تدوین (سمت)
* تاریخ تربیت بدنی (رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی- میر محمد کاشف- دانشگاه پیام نور
* اقلیم و معماری- مرتضی کسمایی- شرکت خانه سازی تهران
* معماری، فرم، فضا، نظم- فرانسیس دی، کی، چینگ- ترجمه زهره قراگزلو- انتشارات دانشگاه تهران
*
* سایت های اینترنتی ۲۴۳
* سایت اینترنتی www. razmavaran.com
* وب سایت district website22 www. شهرداری منطقه 22 تهران
– چاپ و نشر کتاب های درسی 1364 ، 21
1 – مطالب این بخش تفسیر جداول و نمودارهای شهر تهران می باشد (کسمائی )

3 – وب سایت district website22 شهرداری منطقه 22 تهران
—————

————————————————————

—————

————————————————————

12