درسنامه کامل درس 9 فارسی هشتم
" نوجوان باهوش "
کاری :
اکبر ملاحسن : دبیر ادبیات فارسی
آموزش و پرورش استان قزوین
اداره آموزش و پرورش شهر اسفرورین
اهداف آموزشی درس :
1ــ آشنایی بیشتر با بزرگانی چون سعدی، حافظ، ابن سینا، زکریای رازی، قائم مقام، امیرکبیر و….(علم)
2ــ تقویت مهارت خوانش صحیح متن درس با توجه به لحن های مناسب آن (عمل)
3ــ کار بست آموزه های محتوایی متن درس در حوزه مهارتهای نوشتاری،گفتاری و رفتاری (عمل)
4ــ آشنایی با واژگان و ترکیب های جدید زبان فارسی در متن درس (علم)
5ــ نگرش مثبت به مطالعه زندگی شخصیت های موفق و برجسته (ایمان و باور)
6ــ آشنایی بیشتر با وابسته های اسم (صفت بیانی،) (علم)
7ــ تقویت کاربست واژگان جدید در حوزه مهارتهای املایی و نگارشی (عمل)
8ــ توانایی درک بخشهای زبانی و ادبی متن درس (تفکر)
9ــ توجه به ارزشهای اخلاقی ــ اجتماعی مطرح شده در پیامهای متن (اخلاق)
نکاتی درباره درس :
این درس از سه بخش تشکیل شده و لحنی روایی دارد که به فراخور متن، از خرده لحن های پرسش و پاسخ دو نفره (دیالوگ) و لحن توصیفی نیز بهره برده است. نثر نوشتاری معاصر و معیار، از ویژگی های متن های این درس هستند که گاهی از فنون و آرایه هایی مانند شعر،تشبیه (کاغذ ذهن و،)… استعاره (ستارهای بدرخشید،) و نیز جناس (انیس و مونس) در آن به چشم می خورد.
متن های این درس، وقایع و حکایت های داستان گونه ای هستند که به شیوه غیر مستقیم آموزه هایی مانند تشویق به کسب علم و دانش، تلاش در راه هدفهای ارجمند، دوری از جهل و نادانی و….را در خود جای داده اند.
معرفی محمد تقی خان امیرکبیر :
میرزا محمدتقی خان امیرکبیر فرزند کربلایی قربان بیگ فراهانی در سال ۱۲۲۲ ق در هزاوه فراهان از توابع اراک متولد شد.
کربلایی قربان پدر امیرکبیر در دستگاه میرزا عیسی (میرزا بزرگ) پدر میرزا ابوالقاسم قائم مقام سمت آشپزی داشت. میرزا محمدتقی خان به خاطر هوش و استعداد کم نظیرش از همان دوران نوجوانی مورد توجه میرزابزرگ و سپس قائم مقام فراهانی قرار گرفت و به ترتیب به سمت منشی گری آن دو دست یافت و به سرعت مورد توجه قائم مقام و عباس میرزا نایب السلطنه قرار گرفت.
در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار به مقام وزارت رسید .
از مهمترین اقدامات امیرکبیر:
تاسیس مدرسه دارالفنون
توسعه اقتصادی و صنعتی کشور در زمان وزارت او
انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه
ارتقاء شان و منزلت علما و روحانیون
وطن دوستی و مخالفت شدید امیرکبیر با نفوذ کشورهای خارجی در ایران
تلاش برای برقراری عدالت و امنیت
جلوگیری از شکنجه و آزار متهمان و مجرمان
اقدامات انقلابی و ملی امیر کبیر سبب شد که گروهی منفعت طلب، شاه را تحریک کنند تا جایی که فرمان عزل و قتل امیرکبیر را از ناصرالدین شاه گرفتند و او را در حمام فین کاشان در سال 1268توسط حاجی علی خان حاجب الدوله به قتل رساندند.
معرفی قائم مقام فراهانی :
ادیب ، منشی و شاعر دوره قاجار؛ وی در نظم و نثر فارسی تبحر داشت و (( ثنایی )) تخلص می کرد. مجموعه نوشته های قائم مقام فراهانی به نام (( مُنشَآت)) است. قائم مقام در نوشتن این اثر ، از شیوه (( گلستان )) سعدی پیروی کرده است.
معرفی فرهاد حسن زاده :
فرهاد حسن زاده در سال ۱۳۴۱ در آبادان به دنیا آمد. او نوشتن را از دوران نوجوانی با نگارش نمایشنامه و داستان آغاز کرد. جنگ ایران و عراق و مهاجرت از آبادان باعث شد مدتی از نوشتن باز بماند. اما در سال ۱۳۷۰ اولین کتابش به نام ماجرای روباه و زنبور در شیراز چاپ شد؛ و از آن پس به شکل حرفه ای قدم به دنیای نویسندگی در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان گذاشت.
از حسن زاده تاکنون بیش از 100 اثر در حوزه های ادبی گوناگون همچون داستان کودکان، نوجوانان و رمان برای بزرگسالان چاپ شده است که یکی از آنها کتابی در مورد امیرکبیر است که قسمتی از آن در درس نهم آورده شده است .
معرفی محمود حکیمی :
از جمله نویسندگان و پژوهشگرانی است که عمر خود را وقف پژوهش و مطالعه در حوزه معارف اهل بیت (ع) کرده است . از آثار او می توان به "زندگانی حضرت زینب" "سیرت و شخصیت حضرت محمد (ص) " " زندگانی حضرت امام حسین (ع) " " داستان های آموزنده برای کودکان" " آموزش کودکان نابینا و حس ششم اشاره کرد. همچنین در حوزه داستان "داستان هایی از زندگی امیرکبیر" "وجدان" "به سوی ساحل" و "پیام آور محبت" از آثار اوست .
معنای لغات و عبارت ها و اشعار :
صفحه 67 : نیکو: خوب، پسندیده / به : بهتر / کزو: که از او / ماند: بماند / سرا: خانه / زرنگار: طلایی
معنی بیت اول فصل : اگر از انسان نام و خاطره ی خوب به یادگار بماند بهتر است از اینکه خانه ی طلایی از او باقی بماند.
صفحه 68 : اشعار: جمع شعر / مطالب: جمع مطلب / سرشناس: مشهور، معروف / مجالس: جمع مجلس، محله جلسه / شُعرا: جمع شاعر / وی: او / مکث: درنگ، صبر، توقّف / خرّم: شادمان، شاد، باطراوت / حلاوت: شیرینی، میل و رغبت / شاهد: معشوق (خدا)، محبوب، معشوق / ساقی: آبرسان / ارادت: دوستی، علاقه، محبّت، میل / بِکِشم: تحمل می کنم / درمان: دارو، دوا
شعرسعدی:
بیت اول: در این دنیا خوشحالی من از آن خدایی است که شادمانی تمام این دنیا به او تعلق دارد و عاشق آن خدایی هستم که تمام عالم هستی عاشق او هستند .
بیت دوم: هر سختی و مصیبتی را که از او به من می رسد با تمام وجود می پذیرم که اگر درد و مصیبت از اوست، درمان درد هم از اوست.
صفحه 69 : لهجه: طرز سخن گفتن / فوق العاده: بسیار خوب و عالی، (بالاتر از عادی) / نوه: فرزندِ فرزند / پی برد: فهمید / فلسفه: علمی که درباره ی حقایق موجودات و عامل وجود آنها بحث می کند / حکمت: دانش و معرفت / استعداد: توانمندی، قابلیت / بینظیر: بیمثل و مانند، بی همتا / قدر: ارزش / هوش: زیرکی / سرشار: مملو، پُر، انباشته / سرشار: فراوان / نامی: معروف، مشهور / سیاست: حکومت کردن هیاهو : غوغا، بانگ و فریاد، همهمه، شلوغی / سختی: دشواری / مکتب خانه: مدرسه ی قدیم، مکانی که در آن کودکان به شیوه ی سنّتی درس می خواندند / بهانه: سبب
صفحه 70 : حاصل: نتیجه / دزدکی: پنهانی / اندک اندک: کم کم / طراوت: شادابی / متوجه او نبود: حواسش به او نبود / تعارف: زیاده روی در احترام، رعایت کردن ادب / خب: باشد، معمولاً برای تاکید به کار می رود / کاشف: آشکار کننده، کشف کننده / خیره شد: با تعجب نگاه کرد / معلوم: واضح، آشکار
صفحه 71 : تاسف بار: ناراضی، ناراحت کننده، با افسوس / کوبید: ضربه زد / گزید: گاز گرفت / لیاقت: شایستگی / ثابت کنم: معلوم کنم، مشخص کنم / کنار نهاد: کنار گذاشت / رمیده: ترسان و فراری، پریشان، ترسیده، گریخته، فرار کرده / انیس = مونس: یار، همدم / وجد: شادی، خوشحالی، نشاط / به وجد آمده بودند: بسیار خوشحال شده بودند / هلهله: فریاد شادی / پشتکار فراوان: سخت کوشی، زحمت کشیدن / صدراعظم: نخست وزیر / منشا: محل (سبب) پیدایش، آغاز گر / خدمات: جمع خدمت
معنی شعرحافظ: رسول گرامی اسلام که مانند یک ستاره در آسمان پیامبری شروع به درخشیدن کرد، مانند ماه، از بقیه برتری یافت و برای دل های ناآرام و وحشت زده، یار و همدم گشت.
صفحه 72 : نامدار: مشهور، معروف / متولّد شد: به دنیا آمد / ذکاوت: تیزهوشی، زرنگی / اطلاع دادند: خبر دادند / آبله: نوعی بیمار واگیر که به صورت تاول روی پوست بدن ظاهر می شود / شیوع: گسترش یافتن، همه گیر شدن / فوراً: سریع / آبله کوبی: روش درمان آبله / جهل = نادانی / خرافات: اعتقاد غلط، باورهای ناشی از نادانی و ترس از امور ناشناخته / واکسینه شوند: واکسن بزنند / از قضا: اتفاقاً / طفلش: کودکش / نزد: پیش / آبله کوب : اصطلاحاً پزشک / اندوه: غم و غصه / بقّال: خوار و بار فروش / ماجرا: اتفاق، حادثه / رسا: بلند، کلام شیوا، رسنده / خطاب: مخاطب قرار دادن کسی
آرایه ها :
نوجوان باهوش: زهر: استعاره از رنج و مصیبت / حلاوت و زهر: تضاد / درد و درمان: تضاد / از شادی چشمانش درخشید: کنایه از خوشحال شدن، به وجد آمدن
آشپززاده ی وزیر: سکوت باغ را می شکست: کنایه از به هم زدن آرامش / یک نفس: کنایه از بدون توقف و ایستادن / گوش می سپرد: کنایه از توجه و شنیدن دقیق / قلم، کاغذ، نوشتن: تناسب / کاغذ ذهن: اضافه ی تشبیهی (ذهن به کاغذ تشبیه شده) / دانش دست و پا شکسته: کنایه از علم کم و ناقص / قلّک ذهن: اضافه ی تشبیهی / به سرش کوبید: کنایه از تاسف خوردن / لب گزید: کنایه از سکوت کرد / همه ی سرها به طرف او برگشت: کنایه از اینکه متوجه او شدند / سرش را بالا گرفت: کنایه از باافتخار و غرور / ستاره و ماه: استعاره از پیامبر اسلام / ماه مجلس شدن: کنایه از برتری از بقیّه / مجلس: استعاره از عالم / ستاره، ماه، بدرخشید: تناسب / همه چشمها به دهان او خیره شده بود: کنایه از منتظر پاسخ او بودند.
گریه ی امیر: بر سر زبان هاست: کنایه از معروف و مشهور بودن / جن زده شدن: کنایه از دیوانه شدن
دانش زبانی : " وابسته های اسم ( 1 ) صفت بیانی "
صفت بیانی : یکی از وابسته های پسین اسم است که بعد از هسته می آید و صفتی است که چگونگی و خصوصیات اسم را مانند قد،رنگ، جنس و… برساند .صفت بیانی خود برپنج نوع است :
1-صفت ساده: صفتی است که تنها چگونگی وخصوصیات موصوف را بیان می کند.
ویک جزء (تکواژ)دارد. مانند سیاه، سفید، مداد سیاه پرنده سفید
2-صفت فاعلی: صفتی که بر کننده کار دلالت کند.
ساخت اقسام صفت فاعلی:
الف) بن مضارع + نده = گیرنده، خواننده.
ب) بن مضارع + ان = گریان،خندان.
ج) بن مضارع + ا = دانا، شنوا.
د)بن ماضی+ ار = خریدار، نمودار.
ه) بن مضارع + گار= آموزگار، پرهیزگار.
و) اسم معنی و بندرت صفت یا بن فعل + گر= دادگر، رفتگر.
3-صفت مفعولی: معمولا از بن ماضی+ کسره(ه)ساخته می شود: گرفته، شنیده
که آن را اسم مفعول نیز نامیده اند صفتی است که معنی مفعولیت دارد.یعنی کار برآن واقع می شود.
4- صفت نسبی: صفتی است که به کسی یا چیزی نسبت داده می شود و با افزودن پسوندهای" ی، ینه، گانه، و…" ساخته می شود: بهاری ، زرّین ، بچّه گانه و …
5- صفت لیاقت: صفتی است که شایستگی و قابلیت موصوف را می رساند و با افزودن"ی" به آخر مصدر ساخته می شود:دیدنی،شنیدنی،خوردنی و…
2