درسنامه کامل درس 13 فارسی هشتم
" ادبیات انقلاب "
کاری از :
اکبر ملاحسن : دبیر ادبیات فارسی
آموزش و پرورش استان قزوین
اداره آموزش و پرورش شهر اسفرورین
اهداف آموزشی درس :
1-آشنایی با زمینه های انقلاب اسلامی و ادبیات حاکم بر آن (علم)
2- آشنایی بیشتر با یکی از شیوه های بیانی (کنایه) (علم)
3- آشنایی با سبک نوشتاری معاصر و توانایی به کار بردن آن در زندگی روزمره (علم)
4- تقویت روخوانی و روانخوانی درس با لحن مناسب (عمل)
5- بهره گیری از زبان به عنوان محمل اندیشه (عمل)
6- توانایی مقایسه ادبیات انقلاب اسلامی با قبل از آن (تفکر)
7- توانایی پاسخ گویی به خودارزیابی درس و فعالیت های گروهی (عمل)
8- علاقه مندی به نظام مقدس جمهوری اسلامی و توانایی بحث و گفت وگو در زمینه
انقلاب اسلامی (باور)
9- تقویت کار بست آموزه های محتوایی درس در مهارت های گفتاری، نوشتاری و رفتاری (عمل)
نکاتی درباره درس :
درس سیزدهم (ادبیات انقلاب) از یک عنوان اصلی و یک عنوان فرعی که در راستای پیام و مضمون عنوان اصلی است؛ شکل گرفته است. جمله های این درس جمله های خبری هستند و در جهت آگاهی دادن به مخاطب نوجوان به کار رفته اند و با این ویژگی لازم است از لحن تعلیمی مناسب برای خوانش متن بهره گرفت.
عنوان بخش دوم درس، از نوع ترکیب های قابل توجه است: (ادبیات انقلاب، انقلاب ادبیات)؛ زیرا با جا به جا کردن یک ترکیب، دنیای معانی آنها نیز تغییر می کند. این نگاه به واژگان می تواند آموزه مناسبی برای نوعی دیگر نگریستن، به فراگیر باشد. زبان متن، زبان فارسی نوشتاری ادب آموختگان است و آموزه هایی مانند: تحولات جامعه معاصر، نقش رهبری در جامعه، وحدت ملی، زبان و ادبیات و نقش آنها در بنیادهای جامعه و… را در خود دارد.
معرفی کتاب " درآمدی بر ادبیات داستانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی "
نویسنده این کتاب ، فریدون اکبری شلدره ای است .
این کتاب در واقع مقدمه ای است بر شناخت ادبیات داستانی پس از انقلاب اسلامی. در این اثر به ذکر تاریخ داستان در ایران، آشنایی با داستان در دوره پهلوی و نگرش های سیاسی دوران پهلوی، معرفی حوزه های گوناگونی که در راستای انقلاب و ادبیات می باشد پرداخته شده است. در بخش های بعدی این اثر به تاثیرات انقلاب بر ادبیات داستانی و تحولات در حوزه ادبیات پس از انقلاب، آشنایی با نویسندگان انقلاب و آشنایی با تاثیرات ادبیات داستانی و نیز تاثیر دفاع مقدس بر ادبیات داستانی پرداخته شده است. این اثر به دنبال این اندیشه است که انقلاب اسلامی، ادبیات داستانی را متاثر از تحولات انقلابی کرده و باعث تولد یک ادبیات جدید و عرصه جدید در ادبیات داستانی شده است.
معنی لغات و عبارت ها :
معاصر: هم دوره / جلوه: ظاهر، نمایش، نمود / فروپاشی: نابودی، از بین رفتن / نظام: حکومت / شورانگیز: شادی آور، هیجان برانگیز /برجسته: آشکار / خدامحوری: توحید / وحدت: هم عقیده بودن / اعتقاد: باور، عقیده و نظر / نخستین: اولین / عامل: سبب / پیوند: وصلت، اتصال / استواری: پایداری / دلسپاری: دلدادگی، یکی شدن / دوگانگی: دورویی، نفاق، اختلاف / پدیدار گشت: ظاهر شد / پیشوا: رهبر، رئیس، مقتدا / پیشوایی: رهبری / بنیانگذار: موسس، پایه گذار / فرزانه: دانشمند، خردمند، دانا / تعالیم: (جمع تعلیم) آموخته ها، آموزش ها / تعلیم: یادگرفتن / استقلال: خودکفایی، مستقل بودن / قیام: به پا خاستن / اِعلام: بیان / اعلام کردند: خبر دادند / درخشش: روشنایی / می افزاید: اضافه می کند / بهره گیری : استفاده / باطن: درون / همواره: همیشه / زایا: تولید کننده، زاینده، آفریننده، خلاق / پاینده: همیشگی، ماندگار / استوار: پایدار / ابزار: وسایل / عوامل: جمع عامل، عامل ها، اجراکنندگان / گوناگون: مختلف / پیدایش: پدیدار شدن / انسجام: وحدت، یکپارچگی / اقوام: جمع قوم / باور: اعتقاد، عقیده / مقصود: منظور، هدف، آرزو / نظم: شعر / نثر: نوشته / منش: شیوه، رفتار، خوی، عادت / اشخاص: جمع شخص / واقعه: حادثه، اتفاق / عظیم: بزرگ / بنیاد: پایه و اساس / معیار: الگو، سبک، اندازه / آثار: جمع اثر / جلوه گر: نمایان / گشود: باز کرد / قیام: به پا خاستن / ایثار: از خود گذشتن / شرافت: شریف بودن، بزرگواری / کرامت: بخشندگی / تعهد: پایبندی، به عهده گرفتن / مردانگی : مروت، جوانمردی / ایستادگی: مقاومت / ستم ستیزی: دشمنی با ظلم / بسیج: آمادگی / ولایت: سرپرستی، رهبر دینی / حماسه: دلاوری / رشادت: شجاعت، دلیری / نگرش: شیوه ی نگاه کردن / رواج: رونق / گسترش: ترویج / فضیلت: برتری / همدلی: اتحاد، یکدلی / درونمایه: محتوا / افکار: جمع فکر / رادمردی: جوانمردی / گنجینه: محل نگهداری گنج، خزانه، مجموعه ای از چیزهای با ارزش / آرمان: هدف، ایده آل، امید، آرزو / تلخیص: خلاصه کردن
دانش ادبی : " کنایه "
توضیحات کتاب
به نمونه های زیر توجّه نمایید:
یکی را به سر بر نهد تاج بخت یکی را به خاک اندر آرد ز تخت (سعدی)
با چشم ادب نگر پدر ر ا از گفته او مپیچ سر ر ا ( ایرج میرزا )
از مکافات عمل، غافل مشو گندم از گندم بروید جو ز جو (مولوی)
در هر یک از بیت هایی که خواندید، شاعر با بیانی غیرمستقیم، مقصود خود را آورده است."تاج بر سر یکی نهادن"به معنای"گرامی و بزرگ داشتن"است و"یکی را به خاک اندر آوردن"بر مفهوم"کوچک و پست شمردن"دلالت دارد.
با کمی تامّل در مصراع دوم شعر ایرج میرزا در می یابیم که شاعر با بیان جمله"سرمپیچ"مخاطب خود را از"نافرمانی"بر حذر میدارد.
به نظر شما، قصد شاعر از بیان مصراع دوم بیت آخر چیست؟
هرگاه بخواهیم درباره مطلبی، به طور غیرمستقیم صحبت کنیم و درباره امری پوشیدهسخن بگوییم، از"کنایه"بهره می گیریم.
"کنایه"سخنی است که دو مفهوم دور و نزدیک دارد و مقصود گوینده ، معنای دور آن است.
کنایه: پوشیده سخن گفتن درباره مطلب یا امری است.
گاه یک واژه در کلام یک معنای ظاهری و نزدیک دارد و یک معنای دور!
در کنایه معنای مورد نظر گوینده، نویسنده یا شاعر همان معنای دور است که با قصد و غرض بیان می شود.
معمولا در گفتگوهای روزمره از آن به "گوشه و کنایه" تعبیر می شود.
در واقع کنایه یعنی بیان عبارت یا جمله ای که منظور گوینده، معنای ظاهری آن نباشد.
اما قرینه ای هم که ما را از معنای ظاهری، متوجه معنای باطنی می کند، وجود نداشته باشد.
مثال 1: درِ خانه او همیشه باز است.
در این جمله معنای ظاهری "باز بودن درِ خانه" است که مورد نظر گوینده نیست.
بلکه منظور اصلی و کنایی این است؛ "او بخشنده است".
زیرا لازمه بخشنده بودن این است، که "درِ خانه او به روی مردم باز باشد".
مثال 2: هنوز از دهن بوی شیر آیدش همی رای شمشیر و تیر آیدش
در این مثال معنای ظاهری "از دهن بوی شیر آیدش" آن است، که تازه شیر خورده و دهانش بوی شیر می دهد.
اما معنای مورد نظر شاعر "کودک و بی تجربه بودن" است، چرا که لازمه "شیر خوردن" کودکی است.
یعنی کسی که دائم از دهانش بوی شیر می آید، کودک و بی تجربه در امور زندگی است.
2