عنوان:
کنترل اقلام بهای تمام شده
تصمیم گیریهای کنترل هنگامی آغاز میشود که حسابداری مدیریت، انحراف اقلام بهای تمام شده واقعی راز از اقلام طرح ریزی شده (بودجه شده) گزارش میکند. در این گزارشها معمولاً نتایج مالی بودجه شده مقایسه و هر گونه اختلاف به اطلاع مدیران مسئول تصمیم گیریهای کنترل رسانده میشود
مقدمه
یکی از وظایف اصلی حسابداری مدیریت کمک به تصمیم گیریهای کنترل است
توجه
وظیفه حسابداری مدیریت تهیه گزارشهایی است که بر نتایج مالی تاکید دارد
دامنه وظایف مدیریت وسیع تر از کنترل نتایج مالی است
در واحدهای تجاری – تولیدی، مخارج غیر قابل کنترل در برخی سطوح مدیریت، ممکن است در سطوح دیگر مدیریت قابل کنترل باشد
مخارج قابل کنترل و غیر قابل کنترل
قابلیت کنترل اقلام بهای تمام شده، ارتباطی نزدیک با سیستم حسابداری سنجش مسئولیت دارد. مدیران باید بتوانند تصمیماتی اتخاذ کنند که به تغییر مقادیر مصرف یا بهای پرداختی برای این گونه اقلام منجر شود. در صورتی که چنین توانایی هایی وجود داشته باشد، اقلام بهای تمام شده تحت بررسی، قابل کنترل نامیده میشود. در غیر این صورت، اقلام مورد بحث در این سطح مدیریت، غیر قابل کنترل محسوب میگردد.
توجه
طبقه بندی اقلام بهای تمام شده به مخارج مهندسی، برنامه ریزی شده و ظرفیت، بر مبنای ظوابط زیر انجام میگردد
میزان دقتی که در تعیین ارتباط بین ستانده (محصول) یک فرآیند و نهاده های آن (عوامل تولید)، میتوان به کار برد
مدت زمانی که از لحظه ورود نهاده به فرآیند تولید، سپری میشود تا ستانده کامل گردد
در کلیه فرآیندهای تولیدی یا خدماتی،نوعی ارتباط بین نهاده و ستانده قابل تشخیص است. مثلاً ، ستانده یک فرآیند تولیدی، محصول تولید شده و ستانده یک فرآیند خدماتی، خدمت ارائه شده است
نهاده فرآیندهای تولیدی خدماتی، عواملی است که برای عملکرد فرآیند ضرورت دارد
در تهیه گزارشهای کنترل، اقلام بهای تمام شده ، معیار اندازه گیری محسوب میشود در حالی که ستانده ممکن است بر حسب مقادیر تولید، فروش و امثالهم اندازه گیری شود
این عنوان ، به آن گروه از اقلام بهای تمام شده اطلاق میگردد که ارتباطی مشخص و فیزیکی بین نهاده های مربوط به آنها و ستانده (محصول) وجود داشته باشد. از لحاظ فیزیکی در اغلب موارد لازم است که یک واحد نهاده برای تولید یک واحد ستانده به مصرف برسد
مخارج مهندسی
مثلاً ، تولید یک دستگاه اتومبیل (ستانده) به مقدار معینی صفحات فولادی، یک باطری ، یک موتور و امثالهم (نهاده) نیاز دارد
کنترل اقلام بهای تمام شده
تجزیه و تحلیل
بهای تمام شده تاریخی
در مورد مخارج مهندسی دو روش برای تعیین ارتباط این اقلام و ستانده وجود دارد :
تجزیه و تحلیل
مهندسی
مدیران واحدهای تولیدی بوسیله تصمیمات عملیاتی روزانه مانند برنامه ریزی مقادیر تولید، گماردن کارکنان به مشاغل گوناگون و تنظیم ماشین آلات ، بر مقدار مصرف واقعی مواد و ساعات کار و بهای تمام شده آن اعمال کنترل میکنند. گزارشهای حسابداری مدیریت به اعمال این کنترلها کمک موثری میکند که بعداً مورد بحث قرار خواهد گرفت
مواد و کار مستقیم ، نمونه های مهمی از مخارج مهندسی محسوب میگردد که معرف نهاده لازم برای ستانده است. اقلام بهای تمام شده استاندارد نیز در این گونه موارد، محاسبه و تعیین میشود، معرف ارتباطات مهندسی بین نهاده و ستانده میباشد.
معمولا در هر دوره زمانی مقادیر ستانده روی محور افقی و اقلام بهای تمام شده (نهاده) روی محور عمودی منعــــکس می گردد و به کمک روشهائی نظیر اقل مجذورات و غیره ارتباط موجود بین ستانده و اقلام بهای تمام شده بدست می آید.
منظور از تجزیه و تحلیل اقلام بهای تمام شده تاریخی، شناسائی ارتباط آماری بین اقلام بهای تمام شده (نهاده) و ستانده می باشد.
سربار متغیر ساخت نیز یکی از اقلام مخارج مهندسی به شمارمی آید که بوسیله تجزیه وتحلیل اقلام بهای تمام شده تاریخی می توان آنرا به ستانده مرتبط نمود.
مخارج برنامه ریزی شده
از اقلام مخارج برنامه ریزی شده نیز انتظار میرود که ستانده داشته باشد تا واحد تولیدی از آن منتفع گردد. منتها شناسایی ارتباط معین و دقیق بین این اقلام با ستانده مربوط به آن مشکل است و در ضمن مدت زمان نسبتاً طولانی نیز بین وقوع این گونه اقلام و تحصیل ستانده سپری میشود
در مواردی که نتوان ارتباط دقیقی را بین نهاده و ستانده به روش تجزیه و تحلیل مهندسی یا از طریق بررسی اقلام بهای تمام شده تاریخی مشخص کرد، به اقلام تحت بررسی، عنوان مخارج برنامه ریزی شده اطلاق میگردد. همانند مخارج مهندسی که موجب تولید محصول میگردد.
مخارج تحقیق و توسعه، نوع دیگری از این گونه اقلام است زیرا ستانده آن معمولاً قابل تشخیص است و به شکل محصولات جدید، بهبود کیفیت موجود یا بهبود روشها و فرآیندهای تولید متجلی میشود
نمونه های مناسب در مورد مخارج برنامه ریزی شده، هزینه های تحقیق وتوسعه و تبلیغات است.
این گونه اقلام نیز علیرغم داشتن ستانده نسبتاً مشخص، مخارج برنامه ریزی شده محسوب می گردد زیرا معمولاً بین انجام مخارج و بدست آمدن ستانده، مدت زمان نسبتاً طولانی (دست کم سه سال) سپری میگردد. به همین دلیل، نمیتوان به آسانی ارتباطی دقیق و مشخص بین مخارج تحقیق و توسعه و محصولات جدید بدست آورد.
هنگامی که مخارج برنامه ریزی شده، در بودجه منظور و تصویب میشود، در سال بودجه کمابیش، اقلام ثابت محسوب میگردد. نظر به این که این گونه مخارج بطور مستمر انجام میشود، مدیریت امکان می یابد که در فواصل زمانی معین، مخارج انجام شده را با ستانده بدست آمده مقایسه کند و در صورت لزوم تجدید نظر لازم را در آن به عمل آورد. وجه تسمیه مخارج برنامه ریزی شده نیز این بررسیها و تجدید نظرهای مستمر مدیریت است
مخارج مربوط به ظرفیت
این اقلام، معرف مخارجی است که واحدهای تجاری-تولیدی به منظور فراهم کردن ظرفیتهای تولید، توزیع و امور اداری متحمل میشوند زیرا در اختیار داشتن تسهیلات تولید (کارخانه و تجهیزات) ، تسهیلات توزیع (انبارها و کامیونهای تحویل کالا) و سازمان اداری (پرسنل کلیدی) برای انجام عملیات آنها ضرورت دارد. مخارج مربوط به ظرفیت ، شامل اقلامی مانند استهلاک ساختمان و تجهیزات، عوارض و مالیات بر اموال، بیمه و حقوق پرسنل کلیدی است.
مخارج مربوط به ظرفیت، همزمان با خرید ساختمان و تجهیزات یا استخدام پرسنل کلیدی ایجاد میشود و در طول دوره های متوالی معمولاً باقی می ماند. از آنجا که این اقلام نوعاً در کوتاه مدت ثابت است، مدیریت امکان تغییر عمده آن را در سال بودجه ندارد. اما در طرح ریزیهای بلند مدت، تخصیص منابع واحد تجاری – تولیدی به تسهیلات ، در اختیار مدیریت است که این گونه تصمیمات ، میزان مخارج مربوط به ظرفیت را در دوره های مالی مختلف تعیین میکند.
مثلاً ، احداث کارخانه ای با ظرفیت تولید 100000 واحد محصول در سال ممکن است مخارجی بالغ بر 1000 میلیون ریال را ایجاب کند. در این مورد ، مخارج 1000 میلیون ریال "نهاده" و ظرفیت تولیدی 100000 واحدی به عنوان "ستانده" شناخته میشود. اگر واحد تولیدی مورد بحث، برای ایجاد ظرفیت تولید 130000 واحد محصول در سال تصمیم گیری کند، مسلماً مخارج احداث کارخانه بیش از 1000 میلیون ریال خواهد شد. به هر صورت، هنگامی که تصمیمات اتخاذ و کارخانه احداث گردد، مخارج ظرفیت، تعهد شده محسوب میشود و به آسانی قابل تغییر نیست.
بطوری که در همه طبقه بندیهای مربوط به اقلام بهای تمام شده دیده میشود، خطوط مرزی و جدا کننده طبقه بندیها ، کاملاً روشن و مشخص نیست. در نتیجه، در برخی موارد، مخارج مهندسی، برنامه ریزی شده، و ظرفیت به آسانی از یکدیگر قابل تشخیص نیست و ممکن است باعث شود که حسابداران مختلف به نتایج متفاوتی دست یابند
در جدول زیر ویژگیهای مخارج مهندسی ، برنامه ریزی شده و ظرفیت خلاصه شده است
کارآیی در مقایسه با اثر بخشی
تجزیه و تحلیل مخارج مهندسی به منظور سنجش کارآیی تولید انجام میشود. منظور از کارآیی تولید نیز ساخت تعداد معینی محصول با حداقل بهای تمام شده ممکن است. در محاسبه انحرافات اقلام بهای تمام شده استاندارد، اغلب ملاحظه میشود که تعداد واقعی تولید با تعداد طرح ریزی شده آن متفاوت است . زیرا تعداد تولید بودجه شده در مدت زمانی قبل تعیین شده و ممکن است تعداد واقعی تولید به دلایل مختلف با آن برابر نباشد. برخی از این دلایل، مربوط به واکنش در مقابل تغییر تقاضا، خرابی بعضی از ماشینها و تجهیزات تولیدی و امثال آنها میباشد.
کارایی در مقایسه با اثربخشی
منظور از اثربخشی (در مقایسه با کارآیی) ، اندازه گیری مقادیر تولید در مقایسه با هدفهای تولید (صرفنظر از ملاحظات بهای تمام شده) است مثلاً اگر مقدار تولید بودجه شده محصول (الف) در تیر ماه بالغ بر 1000 واحد و مقدار تولید واقعی آن در ماه مساوی 900 واحد باشد، مدیر تولید مورد نظر ، به هدف تعیین شده نرسیده و به عبارت دیگر ، به طور اثر بخش عمل نکرده است در بسیاری از واحدهای تولیدی، فرآیند تولید متوالی است. یعنی "ستانده" یک بخش از کارخانه، "نهاده" بخش دیگر محسوب میشود. حال اگر ، یک بخش موفق نشود تعداد بودجه شدو خود را تولید کند، موجب رکود فعالیت و ایجاد اوقات عاطل در بخشهای دیگر میگردد
به هر صورت، عدم دستیابی به سطح تولید بودجه شده، پدیده ای نامساعد محسوب میشود. زیرا این گونه موارد، نه تنها تولید واقعی کمتر از تولید بودجه شده میگردد بلکه ایجاد اوقات عاطل در بخشهای دیگر، موجب افزایش بهای تمام شده و کاهش سود میشود. بنابراین ، مدیریت بخشی که تولید آن کمتر از میزان بودجه شده بوده است، اصطلاحاً غیر اثر بخش نامیده میشود بنابراین ، مقایسه مقادیر تولید واقعی با مقادیر بودجه شده ، میزان دستیابی به هذفهای تعیین شده، یعنی اثر بخشی را اندازه گیری میکند. اما این مقایسه ، میزان کارآیی در رسیدن به هدفها را مشخص نمی سازد. به عبارت دیگر ، این مقایسه ، معیاری برای سنجش کارآیی نیست.
سنجش کارایی
برای سنجش کارآیی، لازم است که بهای تمام شده واقعی محصولات تولیدی با بهای تمام شده استاندارد آن مقایسه گردد. اختلاف این دو رقم، معرف انحراف کل است که میتوان آن را به انحرافات نرخ و مصرف مواد مستقیم و انحرافات نرخ و کارآیی دستمزد مستقیم تجزیه کرد
شرکت سروش کارت مخارج استاندارد برای محصول 1056
______ مواد مستقیم ______________
بخش تولیدی شرح اقلام مقدار استاندارد نرخ استاندارد واحد مبلغ استاندارد
ریال ریال
ساخت ورقه فلزی 4 متر مربع 10000 40000
مونتاژ قطعه 1056 1 واحد 1000 1000
________
جمع مواد مستقیم 41000
______ کار مستقیم ______________
بخش تولیدی عملیات ساعات استاندارد نرخ استاندارد مبلغ دستمزد استاندارد
ریال ریال
ساخت پرس 2/0 800 160
ساخت خم کردن 3/0 800 240
مونتاژ بازبینی 2/0 700 140
مونتاژ تکمیل 6/0 700 420
مونتاژ رنگ آمیزی 2/0 700 140
_______
جمع دستمزد مستقیم 1100
4)تحویل 9800 واحد از قطعه 1056 به بخش مونتاژ
شرکت سروش قبل از فرا رسیدن خردادماه 13×7برای تولید 10000 واحد از محصول 1056 در این ماه بودجه بندی کرده است. نتایج واقعی خردادماه نشان میدهد که در بخشهای ساخت و مونتاژ عملاً تعداد 9500 واحد محصول 1056 تولید شده و ضمناً رویدادهای مالی زیر نیز ثبت شده است:
1)خرید 40000 متر مربع ورقه فلزی از قرار هر متر مربع 11000 ریال
2)خرید 15000 واحد از قطعه 1056 از قرار هر واحد 980 ریال
3)تحویل 36500 متر مربع ورقه فلزی به بخش ساخت
5) ساعات کار واقعی خرداد ماه در بخش ساخت مساوی 4850 ساعت مشتمل بر 1800 ساعت در عملیات پرس و 3050 ساعت در عملیات خم کردن بوده است. ساعات کار واقعی در بخش مونتاژ نیز در این ماه مساوی 9750 ساعت شامل 1850 ساعت در عملیات بازبینی ، 6200 ساعت در عملیات تکمیل و 1700 ساعت در عملیات رنگ آمیزی بوده است. مخارج واقعی دستمزد مستقیم در بخش ساخت بالغ بر 3928500 ریال و در بخش مونتاژ بالغ بر 6337500 ریال برای خرداد ماه به ثبت رسیده است.
شرح اقلام فروشنده مقدار خرید نرخ واقعی یک واحد نرخ استاندارد یک واحد اختلاف انحراف نرخ مواد
ریال ریال ریال ریال
ورقه فلزی شرکت آفتاب 40000 متر مربع 11000 10000 (1000) 40000000 نامساعد
قطعه 1056 شرکت شرق 15000 واحد 980 1000 20 300000 مساعد
__________
جمع انحراف بهای مواد 39700000 نامساعد
شرکت سروش
گزارش انحراف نرخ مواد
برای خرداد ماه 13×7
خرید از فروشندگان نامناسب
خرید مقادیر غیر مطلوب و عدم استفاده از تخفیفات خرید
کیفیت نامناسب اقلام خریداری شده
خریدهای عجولانه ای که هزینه حمل و نقل یا خرید را افزایش میدهد
انتخاب استانداردهای نادرست
تغییرات عرضه و تقاضا
علل انحراف نرخ مواد
گزارش انحراف مصرف مواد برای مدیر تولید تهیه می شود. این گزارش معمولا ماهانه تهیه شده و خلاصه ای از میزان کارائی در مصرف مواد را نشان می دهد.
در اغلب شرکتها یا واحدهای تولیدی، مسئولیت انحراف نرخ مواد به عهده مدیر بازرگانی است که باید نسبت به پیگیری انحرافات ، کشف غلل و رفع اشکالات مربوط اقدام کند.
گزارش انحرافات مصرف مواد و نرخ و کارآیی دستمزد مستقیم
در اولین بخش از جدول (3-11) ، جمع انحرافات مصرف مواد مستقیم گزارش شده است. به مظور اعمال کنترل موثر ، استاندارد مصرف مواد بر مبنای مصرف واقعی (پس از کسر ضایعات) تعیین میگردد. این گزارش معمولاً ماهانه تهیه میشود و خلاصه ای از میزان کارآیی در مصرف مواد را نشان میدهد
جدول (3-11) ، حاوی تجزیه و تحلیل مواد و کار مستقیم قابل کنترل بوسیله مدیر بخش ساخت است. این گزارش، برای هر یک از اقلام انحراف مواد و کارآیی دستمزد مستقیم نشان میدهد.
برای کنترل روزانه مصرف مواد، سرپرستان معمولاً به بررسی موارد زیر اتکا میکنند
مقادیر ضایعات و افت و دور ریز مواد
درخواستهای بیش از اندازه برای مواد
تغییر در فرآیند تولید
دلایل انحراف مصرف مواد
مصرف مواد نامرغوب که موجب ضایعات بیش از اندازه میشود
تنظیم نامناسب ماشینها
کار پرسنل کم تجربه روی ماشینها
انتخاب استانداردهای نادرست
مسئولیت تمامی انحرافات مصرف مواد مستقیم به عهده سرپرست تولید نیست.
مثلاً اگر مدیر بازرگانی به منظور استفاده از تخفیفات خرید، مواد نسبتاً نامرغوب خریداری کرده باشد، عمل وی از یک طرف موجب انحراف مساعد در نرخ مواد و از طرف دیگر باعث انحراف نامساعد مصرف (به علت ضایعات بیش از حد) میشود
نکته
انحراف مصرف مواد مستقیم
شرح اقلام مقدار مصرف واقعی مقدار مصرف استاندارد اختلاف نرخ استاندارد یک واحد انحراف مصرف مواد
متر مربع متر مربع متر مربع ریال ریال
ورقه فلزی 36500 38000 1500 10000 150000000 مساعد
متر مربع 3800=4 متر مربع × 9500 واحد محصول تولیدی
انحراف کارآیی دستمزد مستقیم
عملیات ساعات کار واقعی ساعات استاندارد اختلاف نرخ استاندارد انحراف کارآیی دستمزد مستقیم
ساعت ریال ریال
پرس 1800 1900 100 800 80000 مساعد
خم کردن 3050 2850 (200) 800 (160000) نامساعد
جمع 4850 4750 (100) (80000) نامساعد
ساعت 1900 = 2/0 ساعت × 9500 واحد محصول تولیدی
ساعت 2850 = 3/0 ساعت × 9500 واحد محصول تولیدی
انحراف نرخ دستمزد مستقیم
ریال
دستمزد مستقیم واقعی 3928500
دستمزد مستقیم استاندارد 3880000 (4850×800)
_________________
انحراف نرخ دستمزد مستقیم (48500) نامساعد
شرکت سروش
بخش ساخت
تجزیه و تحلیل مواد و کار مستقیم
برای خرداد 13×7
دومین بخش از جدول (3-11) ، انحراف کارآیی دستمزد مستقیم را بر حسب عملیات بخش ساخت نشان میدهد. استاندارد ساعات کار مستقیم، سطح قابل دستیابی کارآیی را مشخص میکند. مبنای تعیین این استاندارد، معمولاً بررسی زمان حرکت انجام شده توسط مهندسی است. در این گونه مطالعات، عواملی مانند ترتیب قرار گرفتن ماشین آلات کارخانه، وضعیت تجهیزات، تجربه و آموزش لازم برای انجام عملیات، مورد توجه قرار میگیرد.
در گزارش انحراف کارآیی دستمزد مستقیم، مقدار انحراف برای عملیات پرس و خم کردن بطور مجزا نشان داده شده است. تجزیه انحراف کل بر حسب خر یک از عملیات، به سرپرستان امکان میدهد که میزان کارآیی را در عملیات مختلف بطور جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. همان طور که در بخش دمو جدول (3-11) مشاهده میشود، جمع انحراف نامساعد کارآیی دستمزد مستقیم بالغ بر 80000 ریال است که متشکل از اجزای زیر میباشد.
نظر به اینکه گزارش مورد بحث بالا معمولاً ماهانه تهیه میشود، سرپرستان برای کنترل عملیات روزانه، از کارتهای اوقات کارکرد استفاده میکنند. این کارتها، جمع ساعات صرف شده در هر یک از عملیات را نشان میدهد. در پایان کار روزانه، جمع ساعات کار واقعی با جمع ساعات استاندارد مقایسه میشود
(1) (2) (3) (4) (5)
شماره کارگر عملیات واحدهای تکمیل شده ساعات استاندارد ساعات کار واقعی اختلاف اختلاف بر حسب درصدی ازاستاندارد
ساعت (2) ÷ (4)
7654 پرس 35 7 = 2/0 × 35 8 ( 1 ) (14%) نامساعد
7843 پرس 30 6 = 2/0 × 30 8 ( 2 ) (33%) نامساعد
شرکت سروش
گزارش روزانه کار مستقیم
برای روز 20 خرداد 13×7
این اطلاعات ، بطور روزانه به سرپرست بخش گزارش میشود و هر گونه انحراف قابل توجه فوراً مورد رسیدگی قرار میگیرد.
عدم تجدید نظر به موقع در استانداردها در موقع تغییر عملیات تولیدی
انحراف کارآیی دستمزد مستقیم ، به سرپرست قسمتی گزارش میشود که مسئولیت بازرسی و تعیین علت یا علل انحراف را به عهده دارد. هنگامی که علت مشخص و اقدام اصلاحی انجام میشد، سرپرست مربوط جریان کار را گزارش میکند.
انحراف کارایی دستمزد مستفیم ممکن است به دلایل مختلف از جمله عوامل زیر ایجاد شود:
استفاده از تجهیزات غیر استاندارد
استفاده از کارگران کم تجربه
اوقات عاطل به علت خرابی ماشین یا فقدان مواد
استفاده از مواد با کیفیت پایین تر از استاندارد
سومین بخش از جدول (3-11) ، انحراف نرخ دستمزد را نشان میدهد. این گزارش، مستقیماً برای سرپرست تولید ارسال میشود زیرا این گونه انحرافات معمولاً به دلیل استفاده از کارگران در وظایفی که متناسب با مهارت آنان نیست، ایجاد میشود و ارتباطی با تغییر نرخ ندارد. در اغلب موارد، نرخ دستمزدها بر مبنای قراردادهای بلند مدت تعیین میشود و بطور غیر مترقبه تغییر نمیابد. بنابراین ، بهنگام کردن استانداردهای نرخ دستمزد نیز در موقع انعقاد قراردادهای جدید نسبتاً آسان است.
ارائه تمرین و حل آن
در نظر است که با استفاده از ارقام و اطلاعات مشروح در این فصل، یک گزارش تحلیلی از انحراف مصرف مواد، انحراف کارآیی دستمزد مستقیم و انحراف نرخ دستمزد مستقیم برای بخش مونتاژ شرکت سروش تهیه گردد. این گزارش به شرح جدول (5-11) است
انحراف مصرف مواد مستقیم
شرح اقلام مقدار مصرف واقعی مقددار مصرف استاندارد اختلاف نرخ استاندارد یک واحد انحراف مصرف مستقیم مواد
واحد ریال ریال
قطعه 1056 9800 9500 (300) 1000 (300000) مساعد
واحد 9500 = 1 × واحد تولید شده 9500
انحراف کارآیی دستمزد مستقیم
عملیات ساعات کار واقعی ساعات استاندارد اختلاف نرخ استاندارد انحراف کارآیی دستمزد مستقیم
ساعت ریال ریال
بازبینی 1850 1900 50 700 35000 مساعد
تکمیل 6200 5700 (500) 700 (350000) نامساعد
رنگ آمیزی 1700 1900 200 700 140000 مساعد
_______ ______ _____ ________
جمع 9700 9500 (250) (170000) نامساعد
ساعت 1900 = 2/0 × 9500
ساعت 5700 = 6/0 × 9500
ساعت 1900 = 2/0 × 9500
انحراف نرخ دستمزد مستقیم
ریال
دستمزد مستقیم واقعی 6337500
دستمزد مستقیم استاندارد (700×9750) 6825000
__________
انحراف نرخ دستمزد مستقیم 487500 نامساعد
بسیاری از واحدهای تجاری – تولیدی به بخش های کوچکتری تقسیم می شوند و به هریک از بخش ها مسئولیت های خاصی واگذار می گردد. هر یک از این بخش ها در قبال وظایفی که به آنها محول شده است مسئولیت دارند و بایستی در جهت تحقق اهداف از پیش تعیین شده فعالیت نمایند. برای دستیابی به اهداف کلی سازمان لازم است که اهداف بخش ها و مراکز متعدد هم آهنگ باشد. سیستم حسابداری مدیریت باید گزارش هایی فراهم نماید تا مدیریت ارشد سازمان نسبت به هماهنگ بودن اهداف بخش های مختلف اطمینان حاصل کند. هماهنگی نیز هنگامی حصل میشود که مدیران هر یک از بخشهای تابعه در صدد دستیابی به اهدافی باشند که توسط مدیریت ارشد تعیین شده است.
حسابداری سنجش مسئولیت
حسابداری سنجش مسئولیت به مفاهیم و ابزارهای مختلفی اشاره دارد که حسابداران مدیریت را قادر میسازد تا عملکرد بخشها و افراد مربوط را ارزیابی و از هماهنگی هدفها اطمینان حاصل کنند.
مرکز مسئولیت به بخشی از واحد انتفاعی اطلاق می شود که مدیر آن در قبال نتایج مالی فعالیت های آن بخش مسئولیت حسابدهی دارد.
اساس سیستم حسابداری سنجش مسئولیت این است که هریک از بخش های تابعه واحد تجاری را نوعی مرکز مسئولیت محسوب و متناسب با وظایف محوله سازماندهی می کند.
مراکز مسئولیت
مرکز هزینه
بخشی از سازمان است که فقط هزینه ایجاد می کند و درآمد مستقلی ندارد و مدیر آن مسئولیت حسابدهی در قبال هزینه های انجام شده در آن بخش را به عهده دارد
بخش رنگ کاری در یک کارخانه ساخت اتومبیل
مرکز درآمد
بخشی از سازمان است که فقط درآمد ایجاد می کند و هزینه کمی دارد. مدیر یک مرکز درآمد مسئولیت حسابدهی درآمدهایی را به عهده دارد که به آن مرکز نسبت داده می شود
واحد فروش یک شرکت تولیدی
مثال
مثال
مرکز سود
مرکز سود بخشی از سازمان است که مدیر آن مسئولیت حسابدهی در قبال سودهای تحصیل شده آن مرکز را به عهده دارد. از آنجا که سود مساوی حاصل تفریق درآمد و هزینه است، مدیران مراکز سود مسئولیت حسابدهی درآمدها و هزینه های منسوب به بخش مربوط به خود را عهده دار مبیاشد. مثلاً یک رستوران متعلق به زنجیره رستورانها را میتوان مرکز سود تلقی کرد.
مدیر یک مرکز سرمایه گذاری مسئولیت حسابدهی سود تحصیل شده در بخش مربوط و سرمایه تخصیص یافته به آن را به عهده دارد. به بیان دیگر، مدیران مراکز در مقابل سود حاصل از بکارگیری سرمایه تخصیص یافته مسئولیت حسابدهی دارند. مثلاً یک بخش تابعه از یک شرکت سهامی بزرگ را میتوان مرکز سرمایه گذاری محسوب کرد.
مرکز سرمایه گذاری
گزارش های عملکرد به صورت دوره ای نتایج عملکرد هر یک از مراکز مسئولیت را ارائه می دهد. گزارش عملکرد معمولاً نتایج مالی بودجه شده و نتایج واقعی برای هر مرکز مسئولیت را منعکس می کند. مثلاً در یک مرکز هزینه مبالغ بودجه شده و واقعی برای هریک از انواع هزینه ها بررسی می شود و انحراف مبالغ واقعی از بودجه شده محاسبه میشود. اطلاعات منعکس در گزارش های عملکرد به مدیران کمک می کند تا بر اساس مدیریت بر مبنای استثنائات عملیات واحد را به نحو موثری کنترل کنند.
گزارش های عملکرد
سلسله مراتب گزارشهای عملکرد از پایین ترین سطح شروع میشود و تا رده های بالا ادامه می یابد. این سلسله مراتب، مشابه سلسله مراتب سازمانی واحد تجاری – تولیدی میباشد. هر یک از مدیران سازمان، گزارش عملکرد مربوط به بخش خود و همچنین گزارشهای عملکرد بخشهای تابعه خود را دریافت میکند. با در اختیار داشتن این گزارشها ، مدیریت واحد تجاری میتواند بخشهای تابعه و همچنین عملکرد کل واحد را ازیابی کند. این ارزیابیها، موجب بهبود عملکرد واحد تجاری، انگیزش کارکنان و برنامه ریزی عملیات آتی میشود.
در گزارشهای عملکرد، مکرراً ارقام بودجه شده و تجزیه و تحلیل انحرافات مورد تاکید قرار میگرد. بنابرابن، مقوله های بودجه بندی ، تجزیه و تحلیل انحرافات و حسابداری سنجش مسئولیت ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. با توجه به اطلاعات ارائه شده در بودجه انعطاف پذیر میتوان درآمدها، هزینه ها و سود واقعی را با ارقام متناظر در بودجه انعطاف پذیر مقایسه کرد. بدیهی است قابلیت مقایسه ارقام بودجه شده با ارقام واقعی در صورتی وجود دارد که هر دو دسته ارقام برای سطح یکسانی از عملیات گردآوری شده باشد. انحرافات موجود بین ارقام بودجه و ارقام واقعی باید به اجزای متشکله آن تجزیه شود تا بتوان مسئولین انحراف را مشخص کرد و عملکرد را بهبود بخشید. بنابراین، تجزیه و تحلیل انحرافات، ابزاری با اهمیت و کارآمد برای حسابداری سنجش مسئولیت به شمار می آید.
بودجه – تجزیه و تحلیل انحرافات و حسابداری سنجش مسئولیت
با تشکر از توجه شما