عنوان:
اقلام مربوط بهای تمام شده و تصمیم گیری
مقدمه:
در این ارائه ابتدا مفهوم اقلام بهای تمام شده و اثر آن بر تصمیم گیریها و سپس تجزیه و تحلیل بهای تمام شده_حجم فعالیت-سود تشریح میشود. پاره ای از تصمیمات متداول و احدهای تولیدی – تجاری مطرح و اثر اقلام مربوط بهای تمام شده بر این گونه تصمیمات ارزیابی می شود .و تصمیم گیری در مورد انتخاب یک راه حل از بین راه حلهای ممکن و نقش اقلام مربوط بهای تمام شده در این تصمیمات مورد بحث قرار می گیرد.
اقلام مربوط بهای تمام شده:
مجموعه متنوعی از اطلاعات حسابداری به تصمیم گیری مدیران کمک می کند.تعداد یا مبلغ فروش بر تصمیم گیری برای اجرای یک برنامه بازاریابی و قیمت گذاری یا نسبت های مالی ترازنامه بر تصمیم گیری برای پرداخت سود سهام موثر است. اطلاعات درباره اقلام بهای تمام شده نیز در اغلب تصمیمات مدیران دخالت دارد. مثلا در یک واحدتولیدی – تجاری انواع مختلفی از اقلام بهای تمام شده محاسبه می شود که برخی بر مبنای وظایف و برخی دیگر بر اساس گرایش طبقه بندی می گردد.
مفهوم اقلام بهای تمام شده:
همه اقلام بهای تمام شده اهمیت یکسانی در تصمیم گیری ها ندارند مدیران باید اقلام موثر بر هر یک از تصمیمات خود را مشخص نماید.به چنین اقلامی اقلام بهای تمام شده اطلاق می گردد.
ویژگی های اقلام مربوط بهای تمام شده :
1)انتظار وقوع این اقلام در دوره های مالی آتی وجود دارد
2)مقدار این اقلام برای هر یک از راه حلهای متفاوت است.
اقلام مورد انتظار مبالغی است که پیش بینی می شود در دوره های آینده (دوره تصمیم) به وقوع بپیوندد.
اقلامی که مقدار آن برای هر یک از راه حلهای در دست بررسی ، متفاوت است ،به تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری کمک می کند اما اقلامی که در کلیه ی راه حلهای مقادیر آن یکسان است اثری بر تصمیم گیری ندارد.
تصمیم گیری برای انتخاب یک راه حل :
تعریف تصمیم گیری:انتخاب بهترین راه حل از بین راه حل های ممکن
انواع تصمیم گیری :
1)تصمیم گیری با دو راه حل
2)تصمیم گیری مرکب
شرکت آفتاب مخارج مورد انتظار دو روش تولید (به ریال )
شرح اقلام روش(الف) روش(ب) اقلام تفاضلی بهای تمام شده
اقلام ثابت کلی :
تاسیساتی 400000 400000 –
نگهداری 200000 300000 100000
اجاره ماشین 600000 2900000 2300000
جمع 1200000 3600000 2400000
اقلام متغییر یک واحد محصول :
مواد اولیه 100 100 –
دستمزد 250 100 150
جمع 350 200 150
جمع اقلام ثابت کلی,در روش تولید بالغ بر 2400000ریال بیش از روش الف و اقلام متغیر یک واحد به مبلغ 150ریال کمتر از روش الف میباشد.این تفاوت با عنوان اقلام تفاضلی بهای تمام شده اراءه گردیده است.اگر مبنای تصمیم گیری سود باشد،مدیریت راه حلی را انتخاب میکند که سود خالص بیشتری داشته باشد.ضمنا چون قیمت فروش محصول،ارتباطی به روش تولید آن ندارد و در هر دو روش یکسان است،پس تنها اقلام بهای تمام شده بر رقم سود خالص موثر میباشد.
شرح روش تولید (الف) روش تولید (ب)
فروش (500 *13000 )6500000 6500000
کسر می شود بهای تمام شده :
اقلام متغیر (350 * 13000 )4550000 (200 *13000 )2600000
اقلام ثابت 1200000 3600000
جمع بهای تمام شده 5750000 6200000
سود خالص 750000 300000
اگر شرکت آفتاب فروش محصول جدید را در سال اول در حدود 13000عدد پیش بینی کند تجزیه و تحلیل فوق به عمل می آید:
شرح روش تولید (الف ) روش تولید (ب )
فروش (500*18000 )9000000 9000000
کسر می شود بهای تمام شده :
اقلام متغیر (350 *18000 )6300000 (200 *18000 )3600000
اقلام ثابت 1200000 3600000
جمع بهای تمام شده 7500000 7200000
سود خالص 1500000 1800000
در صورتی که تولید این محصول جدید در سطح 18000عدد برآورد شود نتایج فوق حاصل میگردد.
نقطه بی تفاوتی بهای تمام شده :
سطحی از فعالیت که در ان مجموع بهای تمام شده دو راه حل با یکدیگر مساوی باشد.
A ) جمع بهای تمام شده روش تولید (1) = جمع بهای تمام شده روش تولید (2)
اقلام متغیر روش (ب)+اقلام ثابت روش (ب) =اقلام متغیر روش (الف)+اقلام ثابت روش (الف)
x 200 +3600000 =x 350 +1200000
2400000 = x 150
واحد 16000 =x
جمع بهای تمام شده بر حسب میلیون ریال
نقطه بی تفاوتی بهای تمام شده 6/8
جمع بهای تمام شده روش ب
اقلام ثابت بهای تمام شده (ب) 3/6
جمع بهای تمام شده روش الف
اقلام ثابت بهای تمام شده روش الف 1/2
16000
سطح تولید بر حسب تعداد
B ) نقطه بی تفاوتی بهای تمام شده =
اقلام تفاضلی ثابت بهای تمام شده
اقلام تفاضلی متغیر بهای تمام شده
1200000 -3600000
16000 =
واحد 200 -350
اقلام تفاضلی بهای تمام شده به میلیون ریال
اقلام تفاضلی متغیر بهای تمام شده
اقلام تفاضلی ثابت بهای تمام شده 2/4
نقطه بی تفاوتی بهای تمام شده
16000
سطح فعالیت (تولید)بر حسب تعداد
مقایسه نقطه سر به سر و نقطه بی تفاوتی بهای تمام شده :
تعریف نقطه سر به سر:بهای تمام شده کل مساوی با درآمد کل یا به عبارتی درآمد حاصل از فروش یک محصول مساوی جمع اقلام بهای تمام شده تولید فروش و توزیع می باشد.
نقطه بی تفاوتی بهای تمام شده :مجموع بهای تمام شده راه حلها با یکدیگر مساوی باشد.
تعداد تولید و فروش *اقلام متغیر یک واحد محصول +اقلام ثابت =تعداد تولید وفروش *قیمت فروش یک واحد از محصول
روش تولید (الف):
x 350 +1200000 =x 500
1200000 = x 150
واحد 8000 =x
روش تولید (ب) :
x 200 +3600000 =x 500
3600000 =x 300
واحد 12000x =
جمع بهای تمام شده به میلیون ریال
درآمدکل TR
TC1
TC2 C بهای تمام شده کل روش(ب)
نقطه بی تفاوتی B نقطه سر به سر روش (ب)
بهای تمام شده
A نقطه سربه سر 3/6
روش(الف) بهای تمام شده کل روش(الف) 1/2
16000 12000 8000
حاشیه ایمنی با فرض فروش 17000 عدد:
%53 =8000 – 17000 = نسبت حاشیه ایمنی روش(الف)
17000
29 % =12000 – 17000 = نسبت حاشیه ایمنی روش (ب )
17000
موارد استفاده اقلام بهای تمام شده :
1)تصمیمات ساخت یا خرید: انتخاب بین دو راه حل ساخت یا خرید یک محصول معین. فرآیند تحلیل تصمیمات ساخت یا خرید صرفنظر از اینکه به محصولات یا خدمات مربوط باشد،به یکدیگر شبیه اند.مدیریت باید ابتدا اقلام مربوط بهای تمام شده را برای تصمیم گیری تحت بررسی مشخص کند.
شرکت شرق برآورد اقلام بهای تمام شده قطعات جعبه دنده
شرح اقلام تعداد تولید اقلام بهای تمام شده یک واحد جمع اقلام بهای تمام شده
مواد مستقیم 5000 2500 12500000
کار مستقیم 5000 3000 15000000
سربار متغیر 5000 2000 10000000
سربار ثابت اضافی 5000 500 2500000
سربارثابت تخصیص یافته5000 1200 6000000
جمع 9200 46000000
45000000
راه حل خرید 5000 عدد از قرارهر واحد 9000 ریال
بهای تمام شده تولید برای تولید یک واحد : 8000 =1200 -9200
هزینه فرصت از دست رفته : نوع دیگری از اقلام مربوط بهای تمام شده که بیانگر منابع از دست رفته به علت انتخاب یک راه حل به جای راه حل دیگر می باشد .
تولید جعبه دنده :
5000000 = 5000 *1000
تولید یک قطعه موتور :
7500000 =1500 *5000
2) تصمیمات مربوط به محصول مشترک :
تصمیم گیری در مورد انتخاب یک راه حل از بین راهحلهای ممکن، در مورد محصولات مشترک و بهای تمام شده آن نیز مصداق دارد.محصولات مشترک در فرایند تولید، تا نقطه معینی بطور مشترک ادامه می یابد و سپس به دو یا چند محصول جداگانه تفکیک می شود. بهای تمام شده نیز تا نقطه تفکیک برای محصولات مشترک و پس از آن برای هر یک از محصولات جداگانه محاسبه مب گردد.
شرکت سفید فهرست مخارج مشترک (به روش مقدار تولید )
قیمت فروش مقدارتولید مخارج مشترک مخارج بعداز جمع
یک واحد نقطه تفکیک بهای تمام شده
(الف) 200 50000 6250000(125 ) 1800000(36 ) 8050000 (161
(ب) 500 10000 1250000 (125 ) 1200000 (120 ) 2450000(245
7500000 3000000 10500000
(به روش نسبت های تمام شده به فروش )
(الف) 200 50000 5200000(104) 1800000(36) 7000000(104)
(ب) 500 10000 2300000(230 ) 1200000 (120 ) 3500000(350)
7500000 3000000 10500000
سهم مخارج مشترک هر محصول بر مبنای مقدار تولید:
125 =(10000 + 50000 ) /7500000
مخارج مشترک سهم محصول (الف ):
6250000 =125 * 50000
مخارج مشترک سهم محصول (ب ) :
2250000 = 125 * 10000
سهم مخارج مشترک هر محصول بر مبنای درآمد فروش:
(3000000+7500000 )
= نسبت بهای تمام شده به فروش
(10000 *50000 +50000 *200)
=70 %
مخارج مشترک سهم محصول (الف):
5200000 =1800000 -70% *(50000 *200 )
مخارج مشترک سهم محصول (ب)
2300000 =1200000 -70% *(10000 *500 )
ارقام مربوط به محصول (ب)
روش تخصیص بهای تمام شده قیمت فروش جدید مخارج مشترک یک واحد یک واحد تصمیم گیری
مقدار تولید 245 325 ادامه تولید
نسبت بهای تمام 350 325 توقف تولید
شده به فروش
در تجزیه و تحلیل بالا مخارج مشترک نامربوط وتنها مخارج بعد از نقطه تفکیک باید منظور شود.
سود ناخالص برای هر یک از راه حلها :
تولید محصول (الف و ب) تولید محصول (الف )
درآمد فروش 13250000 10000000
کسر می شود بهای تمام شده :
مخارج مشترک 7500000 7500000
مخارج بعد از نقطه تفکیک 3000000 1800000
جمع بهای تمام شده 10500000 9300000
سود ناخالص 2750000 700000
ادامه فرآیند تولید فروش محصول الف تفاوت
تا مرحله تکمیل در نقطه تفکیک
هر دو محصول
درآمد فروش 15000000 10000000 5000000
کسر می شود بهای تمام شده :
مخارج مشترک 7500000 7500000 –
مخارج بعد از
نقطه تفکیک 3000000 1200000 1800000
جمع بهای تمام شده 10500000 8700000 180000
سود ناخالص 4500000 1300000 3200000
ادامه فرآیند تولید
تا مرحله تکمیل فروش محصول ب
هر دو محصول در نقطه تفکیک تفاوت
درآمد فروش 13250000 12750000 50000
کسر می شود بهای تمام شده :
مخارج مشترک 7500000 7500000 –
مخارج بعد از نقطه
تفکیک محصول 3000000 1800000 1200000
جمع بهای تمام شده10500000 9300000 1200000
سود ناخالص 2750000 3450000 700000
درآمد فروش 13250000
کسر می شود بهای تمام شده و سود مورد انتظار :
مخارج مشترک 7500000
مخارج بعد از نقطه تفکیک محصول 3000000
سود ناخالص مورد انتظار 2915000
جمع بهای تمام شده و سود مورد انتظار 13415000
کسری درآمد فروش 165000
3)تصمیمات قیمت گذاری :
نوع دیگری از تصمیمات مهم تجاری، تعیین قیمت فروش محصولات یا خدمات است.
تغییر قیمت فروش، معمولاً بر تعداد فروش محصول، جمع درامد فروش و سود اثر می گذارد.
تقاضای بی کشش :درامد کل حاصل پس از افزایش قیمت افزایش می یابد (افزایش قیمت تاثیر بر تقاضا نمی گذارد )
تقاضای با کشش :درامد کل حاصل پس از افزایش قیمت کاهش می یابد (افزایش قیمت باعث کاهش تقا ضا می شود)
نقطه بی تفاوتی قیمت :سطحی از فروش که با قیمت فروش جدید همان مبلغ سودی را ایجاد می کند که با قیمت و مقدار فروش سابق به دست می اید. در صورتی که پیش بینی فروش بالاتر از این نقطه باشد در مورد افزایش قیمت تصمیم گیری می شود.
خلاصه صورت حساب سودو زیان شرکت الکترونیک :
درآمد فروش(800 ریال *25000 عدد ) 20000000
کسر می شود بهای تمام شده :
اقلام متغیر (500 ریال *25000 عدد ) 12500000
اقلام ثابت 4500000
جمع بهای تمام شده 17000000
سود خالص 3000000
محاسبه نقطه بی تفاوتی قیمت با استفاده از روش C.V.P
سود مورد انتظار+اقلام ثابت بهای تمام شده+ااقلام متغیر بهای تمام شده =تعدادفروش * قیمت فروش
3000000 + 4500000 + X500 = X900
7500000 = X400
عدد 18750 = X = نقطه بی تفاو تی قیمت
درآمد فروش (900 * 18750 ) 16875000
کسر می شود بهای تمام شده :
اقلام متغیر (500 * 18750 ) 9375000
اقلام ثابت 4500000
جمع بهای تمام شده 13875000
سود خالص 3000000
محاسبه نقطه بی تفاوتی :
سود مورد انتظار +اقلام ثابت +تعداد فروش * اقلام متغیر یک واحد = تعداد فروش *قیمت جدید
3000000 + 5000000 +X 600 =X 1000
8000000 = X 400
واحد 20000 = X
4)تصمیمات مربوط به سفارش های مخصوص :
سفارش های مخصوص :که معمولا برای یکبار و توسط مشتری خاصی داده می شود.
شرح اقلام جمع اقلام بهای اقلام بهای تمام
تمام شده شده یک واحد
مواد اولیه مستقیم 250000000 250
کار مستقیم 100000000 100
سربار ساخت
(%60 سربار ثابت ) 250000000 250
هزینه های متغیر 50000000 50
اداری و فروش
650000000 650
شرح اقلام اقلام بهای تمام شده یک واحد
مواد اولیه مستقیم 250
کار مستقیم 100
سربار متغیر ساخت(100 = 40 % 250 ) 100
هزینه های متغیر اداری 50
500
تصمیم گیری با چند راه حل (مرکب):
برای حل یک مسئله، بیشتر از دو راه حل ممکن باید ارزیابی گردد.
دلایل پیچیده بودن تصمیم گیری مرکب :
1)زیاد بودن حجم اطلاعات گرد اوری شده
2)مشکل بودن تفسیر و محاسبه ارقام
مراحل تصمیم گیری :
1)محاسبه نقطه بی تفاوتی بهای تمام شده
2)مقایسه هر راه با راه حل های دیگر به طور جداگانه
روش های مورد استفاده برای تحلیل :
)نقطه سر به سر
)نقطه بی تفاوتی و بهای تمام شده
راه حلها
شرح اقلام روش دستی روش نیمه خودکار روش خودکار
اقلام ثابت(مخارج ماهیانه):
اجاره ساختمان 150000 150000 150000
نگهداری تجهیزات – 50000 100000
اجاره تجهیزات – 250000 1000000
جمع اقلام ثابت 150000 450000 1250000
جمع اقلام ثابت
اقلام متغیر برای هر گزارش
ملزومات 400 800 200
نیروی انسانی 2000 600 200
جمع اقلام متغیر 2400 1400 400
اقلام تفاضلی ثابت بهای تمام شده
= نقطه بی تفاوتی بهای تمام شده
اقلام تفاضلی متغیر بهای تمام شده
گزارش در ماه 300 = 150000 – 450000 = AB مقایسه روش دستی با روش نیمه خودکار 1400 – 2400
گزارش در ماه 550 = 150000 – 1250000 = AC مقایسه روش دستی با روش خودکار
400 – 2400
گزارش در ماه 800 = 450000 – 1250000 = BC مقایسه روش نیمه خودکار با روش نیمه خودکار
400 – 1400
راه حلها
سطح فعالیت ماهانه روش دستیA روش نیمه خودکارB روش خودکارC
تعداد گزارش
200 3150 3650 6650
500 2700 2300 2900
900 2564 1900 1790