Solution-focused brief therapy
زوج درمانی کوتاه مدت راه حل محور
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
معرفی
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
فهرست مطالب کارگاه
فهرست مطالب
مقدمه درمان راه حل محور
خاستگاه رویکرد راه حل محور
مفروضه های رویکرد راه حل محور
فهرست مطالب
اصول کاری درمان کوتاه مدت راه حل محور
ویژگی های درمانگر راه حل محور
ساخته شدن راه حل ها
فهرست مطالب
مفهوم مقاومت در دیدگاه راه حل محور
ملاک های تدوین اهداف در رویکرد راه حل محور
فرآیند درمان در SFBT(Solution-focused brief therapy)
فنون درمانی رویکرد راه حل محور
فهرست مطالب
فنون ایجاد تغییر در رویکرد راه حل محور
مقایسه ویژگی درمان کوتاه مدت راه حل مدار با درمان های طولانی
مدت
پروتکل زوج درمانی و خانواده درمانی کوتاه مدت راه حل محور
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
مقدمه درمان کوتاه مدت راه حل محور
مقدمه درمان کوتاه مدت راه حل محور
درمان کوتاه مدت راه حل مدار یک رویکرد غیر آسیب شناختی به درمان است که به جای تمرکز بر مشکلات و بیماری ها، بر جنبه های مثبت و سالم زندگی تاکید می کند.
بدین ترتیب درمانگران راه حل مدار به جای توجه به کمبودها و ناتوانی ها، پایه اولیه کارشان را بر روی نیروها، منابع و توانائی های مراجع قرار می دهند
مقدمه درمان کوتاه مدت راه حل محور
بر خلاف بسیاری از رویکردهای بالینی بینش محور، در رویکرد راه حل مدار، مراجعان بر اهداف برجسته، قابل دسترسی، ملموس و قابل اندازه گیری تمرکز دارند.
در این رویکرد کنکاش درباره گذشته و گله و شکایت به عنوان موانعی برای فرایند درمانی شناخته شده است
مقدمه درمان کوتاه مدت راه حل محور
اساساً درمان کوتاه مدت راه حل مدار بر این فرض استوار است که درک مراجعان از مشکلاتشان و راه حل های ممکن را تغییر دهند.
رویکرد کوتاه مدت راه حل مدار این تغییر را از طریق صحبت با مراجعان و اینکه چگونه مسائل شان را حل کنند، به وجود می آورد
مقدمه درمان کوتاه مدت راه حل محور
یکی از اصول مهم این درمان این است که مراجع نسبت به راه حل های موجود فعلی، شناخت پیدا می کند
شناختی که قابلیت تبدیل به واقعیت اجتماعی و راه حل های جدیدتر را دارا می باشد
مقدمه درمان کوتاه مدت راه حل محور
سه تفکر اساسی، درمان راه حل مدار را هدایت می کند:
1 )اگر چیزی نشکسته است، آن را ترمیم نکنید
2 )به محض اینکه دانستید چه کاری موثر است، آن را بیشتر انجام دهید
3 )اگر کاری موثر نیست، آن را دوباره انجام ندهید، بلکه کار متفاوتی انجام دهید
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
مقدمه زوج درمانی و خانواده درمانی کوتاه مدت راه حل محور
مقدمه زوج درمانی و خانواده درمانی کوتاه مدت راه حل محور
خانواده درمانی و زوج درمانی کوتاه مدت راه حل محور هدف گرا و آینده نگر است.
درمان کوتاه مدت راه حل محور یکی از شاخه های رویکرد پست مدرن در حیطه خانواده درمانی است که با تمرکز به حل مساله ، تغییر و توجه به راه حل ها به درمان مشکلات میپردازد.
مقدمه زوج درمانی و خانواده درمانی کوتاه مدت راه حل محور
این درمان به دلیل دیدگاه غیر آسیب شناختی ، کوتاه مدت بودن ، ماهیت کاربردی و عملی آن و تکنیک های ساده قابل آموزش ، یکی از رایج ترین رویکرد های درمانی کنونی است.
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
ویژگی درمان کوتاه مدت راه حل محور
ویژگی درمان راه حل محور
ویژگی درمان راه حل محور کمک به مراجعان برای یافتن استثنائات است
استثنائات زمان هایی از گذشته هستند که مشکل با شدت کمتری وجود داشته یا اصلا وجود نداشته است.
ویژگی درمان راه حل محور
این درمان بر این عقیده استوار است که مراجعان قادر به تشخیص اهداف و شکل دهی راه حل های موثر برای موقعیت های مشکل ساز هستند
و درمانگران با کشف راه حل ها و استثنائات و تشویق مراجع به تکرار رفتار های مفید تعریف شده تمرکز می کنند.
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
بنیانگذاران درمان کوتاه مدت راه حل محور
بنیانگذاران رویکرد راه حل محور
بانیان رویکرد راه حل محور عبارت اند از (استیو دیشازر) ،
(اینسو کیم برگ) ، (ویلیام اوهانلان) و (میشل وینر_داویس)
استیو دیشازر نظریه اش را خانواده درمانی کوتاه مدت نام گذاری کرده و آن را به عنوان یک رویکرد اکونومیستی توصیف نمود.
وی زاده سال 1940 در میلواکی آمریکا و در سال 2005 در وین اتریش
درگذشت. مهم ترین اثر او کتاب فراتر از معجزه است
.
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
فرض های زیربنایی درمان کوتاه مدت راه حل محور
مفروضه های رویکرد راه حل محور
:
مهمترین فرضیاتی که چینش عناصر درمانی را در رویکرد راه حل محور موجب شده است از این قرارند
1-هرانسان موجود منحصر به فردی است.
2-هررابطه انسانی پیکره ای بی مانند و انحصاری است.
3-انسان ها منابعی ذاتی و بالقوه جهت یاری کردن خودشان در اختیار دارند.
4-تغییر، عنصری اجتناب ناپذیر و مستمر است.
مفروضه های رویکرد راه حل محور
5-ازآنجا که گذشته را نمی توان عوض کرد پس بهتر است بر زمان حال و آینده تمرکز کنیم.
6-مشکلات به شیوه ای درون فردی تجربه شده اند اما می توانند به طور میان فردی حل شوند.
7-هیچ علت یگانه و حتی مطلقی جهت پیدایش مشکل وجود ندارد.
8-هیچ موقعیتی در زندگی تماما منفی نیست و همواره با جستجو گری می توان به عناصر رشد دهنده ی نهفته دست یافت.
مفروضه های رویکرد راه حل محور
9-هر تغییر کوچک می تواند به تغییرات بزرگ منجر شود.
10-اگرروشی کارساز بود آن را عوض نکنید و اگر جواب نداد کاری متفاوت انجام دهید.
مفروضه های رویکرد راه حل محور
11-درمانگر بدون تآسی بر توانمندی مراجع، قدرت یا دانش کافی برای دگرگون سازی او در اختیار ندارند.
12-برای حل مشکلات نیاز به داشتن اطلاعات همه جانبه و فراوان از سوی درمانگر نیست.
مفروضه های رویکرد راه حل محور
13-گاهی اوقات برای حل مشکل روش خطی یا مستقیم جواب نمی دهد ، در این گونه موارد ممکن است یک روش غیرمنطقی مانند فن های تناقضی، تجویز نشانه و آزمایشات همراه با سختی کارساز باشد
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
اصول کاری درمان کوتاه مدت راه حل محور
اصول کاری درمان کوتاه مدت راه حل محور
اصل اول : اگر چیزی شکسته نشده آن را ترمیم نکن.
رویکرد راه حل محور بر این نکته تاکید دارد که افرادی که مسئله و مشکل دارند بهتر از افرادی هستند که مشکل ساز هستند و به عبارت دیگر خود مسئله هستند.
این اصول سعی می کند که دید مراجع را از مریض بودن و مضر بودن دور کند و در عوض دید آن ها را به سوی این نکته در زندگی شان که فردی سالم و موثر باشند بکشاند
اصول کاری درمان کوتاه مدت راه حل محور
اصل دوم : تغییرات کوچک و تغییرات بزرگ
تغییر کوچک می تواند به تغییر بزرگ منجر شود و به عنوان یک امر مداوم و غیرقابل اجتناب در جریان زندگی ودرمان محسوب می شود.
تجربه تغییر می تواند احساس کنترل و انتخاب را در زندگی برای فرد فراهم آورد
و مراجع را از تغییرات سطحی به تغییرات عمیق تر تشویق کند.
اصول کاری درمان کوتاه مدت راه حل محور
اصل سوم: تشویق به انجام کار موثر
اگر مراجع در حال انجام دادن فعالیت موثری است انجام دادن آن ها ادامه یابد
در اینجا باید مراجع را جهت ادامه کاری که در حال انجام دادن آن است تشویق نمود تا ضمن حفظ این فعالیت آن را ادامه دهد
اصول کاری درمان کوتاه مدت راه حل محور
اصل چهارم: منع کار غیر موثر
اگر مراجع در حال انجام دادن فعالیت های بی اثر است باید ادامه دادن آن ها را متوقف کند.
اصول کاری درمان کوتاه مدت راه حل محور
اصل پنجم: مشاوره را به ساده ترین صورت ممکن نگه دار.
باید مشاوره را به صورت ساده و مستقیم و ملایم اجرا کرد
و از تحقیق در امور ناهشیار، مسائل عمقی و ریشه ای مشکل خودداری شود.
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
ویژگی های درمانگر راه حل محور
ویژگی های درمانگر راه حل محور
فریدمن نتایج کارهای بالینی خود را در ده توصیه مهم به راه حل درمانگران توصیه می کند که عبارت اند از:
از هیجانات وتجارب مهم هیجانی افراد آگاه شوید و تلاش و اشتیاق فرد را شناسایی و حمایت نمایید.
کنجکاوی، خوش بینی و گوش دهی فعال را در طول درمان حفظ کنید.
ویژگی های درمانگر راه حل محور
درپی یافتن مدارکی باشید که تغییر را گواه اند و معانی خاصی که امید را افزایش می دهد دست کم نگیرید.
آرام و متمرکز، در جست و جوی یافتن استثنا باشید
زمانی که یک مشکل رابطه را خراب کرده چرخه معیوب را نیرویی بیرونی معرفی کنید که نابودکننده رابطه هاست.
بر روی اهداف و رویاهای هر فرد تمرکز کنید.
با افراد طوری محاوره کنید که رسیدن به اهدافشان در قالب واژگانی صریح و عینی عملی بشود.
رابطه درمان را بر مبنای توانمندی ها ، شایستگی ها و منابع درونی مراجعان بنیان گذاری کنید.
ویژگی های درمانگر راه حل محور
ویژگی های درمانگر راه حل محور
مداخلات و تکالیفی را بکار بگیرید که فضا را برای انجام رفتار های متفاوت با قبل بسترسازی کنید.
گام های کوچک، خلاقیت و انجام تکلیف در فضای بیرون را تشویق کنید.
سوالات راه گشای راه حل محور را به کرات استفاده کنید.
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
کارکردهای درمان کوتاه مدت راه حل محور
کارکردهای درمانگر راه حل محور
مهمترین کارکردهای درمانگر راه حل محور عبارت اند از :
فرضیه سازی
ارتقای خود مختاری مراجع
ارائه و دریافت بازخورد
تدوین برنامه های درمانی
کارکردهای درمانگر راه حل محور
ایجاد شرایط وانجام فعالیت های در تطابق با اهداف
تمرکز بر شایستگی ها و نقاط قوت مراجع
همدلی و چالشگری به وقت مناسب
کارکردهای درمانگر راه حل محور
آگاه ماندن از فرآیند درون خود
تسهیل شریک کردن مراجع در روند درمان
اصلاح و تغییر تکنیک ها براساس پاسخ های مراجع
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
ساختن راه حل ها در درمان کوتاه مدت راه حل محور
ساخته شدن راه حل ها
در مشاوره راه حل محور، راه حل ها ساخته می شوند و پیش فرض ها عبارت اند از:
راه حل ها وجود دارند.
راه حل ها قابل ساخته شدن هستند.
بیشتر از یک راه حل وجود دارد.
ساخته شدن راه حل ها
ما(مراجع و درمانگر) می توانیم راه حل ها را بسازیم.
به عوض کشف راه حل ها آن ها را ساخته و ابداع می کنیم
فرآیند هایی وجود دارند که می توانند مدل سازی شوند.
چگونه راه حل ها ساخته می شوند؟
قدم اول : دریافت آنچه مراجع می خواهد.
مهارت هایمان را بکار می گیریم تا به مراجعان کمک کنیم تا آنچه را که می خواهند توصیف کنند.
چگونه راه حل ها ساخته می شوند؟
قدم دوم: دریافت آنچه کارایی دارد و انجام بیشتر آن ممکن است آشکار به نظر برسد
در آموزش های سنتی بر خلاف درمان راه حل محور، بر هر چیزی که اشتباه و نا کارآمد است، بیشتر تاکید می شود.
چگونه راه حل ها ساخته می شوند؟
قدم سوم: انجام بعضی کارهای متفاوت که ممکن است به سختی آشکار به نظر برسد.
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
مفهوم مقاومت در درمان کوتاه مدت راه حل محور
مفهوم مقاومت در دیدگاه راه حل محور
مفهوم مقاومت در مکاتب درمانی این است که اگر درمان با پیشرفت همراه نبود به علت ناتوانی ناشی از دلایل هشیار و ناهشیار مراجعان در همکاری است.
این موضوع باعث برداشتن مسئولیت درمانگر و خلاصی مراجع از سرزنش اشکار و غیرآشکار می شود.
مفهوم مقاومت در دیدگاه راه حل محور
دیشیزر میگوید چیزی به اسم مقاومت وجود ندارد و این وظیفه درمانگر است که راه های دیگری برای درگیر شدن موفقیت آمیز مراجع بیابد.
اگر مراجع تکلیفی را انجام نداد، شکست او به تکیف، زمان یا اجرای آن مربوط می شود و ربطی به خود شخص مراجع ندارد
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
تدوین اهداف در درمان کوتاه مدت راه حل محور
ملاک های تدوین اهداف در رویکرد راه حل محور
در این رویکرد ملاک هایی برای تدوین اهداف مشخص شده اند از جمله:
مثبت باشند: به جای داشتن هدف های منفی اهداف مثبت داشته باشند.
فرآیند گرا باشند: از درمانجو پرسیده شود چگونه این گزینه سالم تر یا مناسب تر را انجام خواهید داد؟
بر زمان حال متمرکز باشند : واژه کلیدی در اینجا حال است.
ملاک های تدوین اهداف در رویکرد راه حل محور
عملی باشند: مراجعان راه حل دست یافتنی را می جویند و از این طریق اهداف خود را اصلاح می کنند.
تا حد امکان روشن باشند: بعضی اهداف مبهم هستند و تا وقتی قطعی و روشن نشوند موثر واقع نمی شوند.
اهداف در کنترل درمانجو باشند: درمانجو است که شایستگی، مسئولیت و کنترل رخ دادن چیزی را بهتر می داند
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
فرایند درمان کوتاه مدت راه حل محور
فرآیند درمان در SFBT
مراحل عمده درمان مراجع محور به شرح ذیل می باشد:
ارتباط: گوش دادن و تایید نمودن و آگاه ساختن مراجعین
کنجکاوی: ایجاد فضای بحث در خصوص دید گاه های متعدد
فرآیند درمان در SFBT
تشریک مساعی: کار جمعی و مشارکت دادن درمانجویان در درمان
خلق نظریات کارساز :که شامل معرفی عقاید تازه و توصیف اقدامات عملی می شود.
پایان: ارائه توضیحات تکمیلی در پایان جلسات درمان
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
فنون درمانی کوتاه مدت راه حل محور
فنون درمانی رویکرد راه حل محور
مداخله های درمانی در یک فرایند سه مرحله ای انجام می پذیرد:
1)درمانگر فعالانه می کوشد مشکل را در قالب مثبت و کارآمدتری مطرح کند و پشتکار مراجع را تحسین کند.
فنون درمانی رویکرد راه حل محور
2)دام اسارتی را که مراجع برای خود تنیده است تبیین کند.
فنون درمانی رویکرد راه حل محور
3)یک رهنمود شبیه تلقین را با یک نشانه از پیشرفت در رفتار مراجع پیوند زند.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
1): برجسته کردن قابلیت ها و منابع مراجع برای تغییر:
یکی از ویژگی های درمان مراجع محور صحبت تنگاتنگ با مراجع است.
مراجع را باید آنگونه که هست بپذیرند و آنچه را با خود به جلسه مشاوره می آورد تایید کنند.
فرآیند برجسته سازی اول شناخت و فهرست بندی توانایی هاو استعداد های مراجع است.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
2): سوال استثنا:
بعضی مواقع در زندگی درمانجو وجود داشته است که یا اصلا مشکلی وجود نداشته است و یا مشکلات آن ها مشکل ساز نبوده اند.
این مواقع استثنا نام دارند.
درمانگراز مراجع در موردآن مواقع و استثنائات سوال می کند و با کشف آن به توسعه آنها می پردازد.
استثنائات در درمان راه حل محور
در درمان راه حل محور 4 نوع استثنا عنوان شده است:
استثنائات گذشته: یعنی تجاربی که به زمان عدم وجود مشکل برمی گردد.
استثنائات جدید: یعنی موقعیت های بدون مشکل که اخیرا اتفاق افتاده.
استثنائات مشاوره راه حل محور
استثنائات تکراری: مواردی که به صورت دوره ای و اغلب بدون آگاهی قبلی رخ می دهد.
استثنائات آینده: زمانی که مشکل گزارش شده کاهش یافته یا ازبین رفته است.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
3) : پرسش معجزه آسا:
این سوالات به پیدا کردن اطلاعاتی درباره مراجع به آینده یا راه حلی برای حل مشکل کمک می کند.
سوال معجزه آسا از مراجع می پرسد فردا چگونه خواهد بود اگر معجزه اتفاق بیفتد و همه ی مسائل حل شوند؟
این سوالات نشان می دهد چه چیزی ممکن است
مسیر یافتن راه حل را سد کند.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
4) : تکلیف شگفت آور:
گاهی این تکنیک هنگام کار با زوجین و خانواده ها به منظور دست یابی به نتایج مثبت استفاده می شود.
در این تکنیک مشاوره به زوجین تکلیف می دهد که دو کار را انجام دهید که باعث شگفتی طرف مقابلتان می شود و به اون نگویید این شگفتی چیست و او باید حدس بزند در آخر گزارش مشاهدات خود را بنویسند
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
5): پرسش درجه بندی
سوالات در اندازه گیری قدرت احساسات و ادراک مراجع در ارتباط با افراد و اشیا و وقایع مهم این استفاده می شوند و از 1 تا 10 نمره گذاری می شوند.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
6): فرمول استفاده تکلیف جلسه اول:
این فرمول نوعی تکلیف است که درمانگر به درمانجویان می دهد تا بین جلسه اول و دوم انجام دهند.
و از زوجین بخواهد شرح دهند دوست دارند در زندگی یا روابط آنها چه اتفاقی بیفتد.
در جلسه دوم از درمانجویان سوال می شود چه چیزی را مشاهده کردند یا دوست دارند در آینده اتفاق بیفتد.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
7): تحسین غیر مستقیم:
این فن باعث می شود خویشتن نگری و خودکاوی بیشتر شده و می تواند موجب افزایش انعطاف پذیری خلاقیت و توانایی در جهت کشف، یکپارچه سازی و گسترش راه حل های موفق گردد.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
اصول مهم تحسین غیر مستقیم عبارت اند از:
گفتن عبارات مناسب و معمولی
بازسازی دوباره عبارات
گفتن عباراتی مبنی بر قابلیت و شایستگی فرد
گفتن عباراتی بین آنچه گفته شده و آنچه در آینده پیشنهاد خواهد شد
ارایه پیشنهادی که برای مراجع ساده و قابل اجرا باشد.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
8): سوال کنار آمدن :
چطور تونستی با این مشکل کنار بیای؟
این سوال قدرت مراجع در جهت کنار آمدن با شرایط ناسازگار، افزایش آگاهی او از موفقیت و تحریک او برای انجام کاری که بنظرش بیشتر به کار می آید استفاده می شود.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
9) : سوالات مقابله ای :
این سوالات یک نوع صحبت راه حلی است که برای ایجاد احساس در مراجعانی که احساس شکست و مغلوب شدن میکنند هنجار شده اند.
این سوالات به درمانجو کمک می کند تعادل را در زندگی شان ایجاد کنند و توجه خود را به درماندگی تغییر دهند.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
10) : استفاده از واژه مهم به جای :
این فن به مراجع کمک می کند که راه های دیگری برای تفکر، احساس و رفتار به جای آنچه الان انجام می دهد پیدا کرده و احساسات جدید را تجربه کند.
مثلا به جای قهر کردن چه کار دیگری میتوانستی انجام بدهی؟
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
11) : شاه کلید ها:
نوشتن و خواندن: مراجع باید در طول روزهای فرد هفته درباره تمام اوقات خوب و بد خود با همسرش بنویسد و در روزهای زوج آن ها را بخواند و بسوزاند.
مبارزه با ساختار: با پرت کردن یک سکه بین زن و شوهر برنده مشخص می شود و فرد برنده می تواند به مدت 10 دقیقه شکایت کند سپس شخص دیگر به مدت 10 دقیقه به شکایت می پردازد.
بعضی از فنون ایجاد تغییر در دیدگاه راه حل محور
12) : انجام چرخش 180 درجه ای:
از یکی از زوجین خواسته می شود نسبت به شخص دیگر درست برخلاف آنچه همیشه انجام داده واکنش نشان دهند.
مثلا بجای ایستادگی در بحث که همیشه انجام می دادند اتاق را ترک کنند.
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
مقایسه ویژگی های درمان کوتاه مدت راه حل محور با دیگر درمانهای طولانی مدت
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
زمینه های زوج درمانی و خانواده درمانی کوتاه مدت راه حل محور
زمینه های زوج درمانی و خانواده درمانی کوتاه مدت راه حل محور
1- تعارضات زناشویی
2- زوجین در شرف طلاق
موسسه آنامیس مهرجنوب Anamisfile.ir
موسسه آنامیس مهر جنوب هرمزان
جلسات زوج درمانی و خانواده درمانی
جلسه اول: برقرای ارتباط درمانی، ارزیابی مساله یا مشکل
اهداف
پذیرش ، آشنایی ، برقراری ارتباط درمانی
ارزیابی مساله یا مشکل از دیدگاه زوجین یا خانواده
بیان کلی اصول کلی درمان کوتاه مدت راه حل محور توسط درمانگر
توافق بر سر درمان
تعیین تکلیف برای جلسه دوم
چگونگی اجرای جلسه اول
درمانجویان(زوج یا خانواده) را بپذیرید
از هریک از اعضاء (زوج و خانواده)، به ترتیب جایگاه و یا بر اساس تشخیص خودشان بخواهید که در حد 5 دقیقه مساله اصلی خود را مطرح کنند
از بقیه بخواهید که به دقت به سخنان یکدیگر گوش دهند و صحبت های یکدیگر را قطع نکنند
چگونگی اجرای جلسه اول
سپس جمع بندی سخنان هر یک از اعضاء را بدون تفسیر یا قضاوت ارائه کنید
از اعضاء بخواهید اگر نظری یا توضیحی در مورد سخنان خود و نه دیگری دارند بیان کنند
تا اطمینان حاصل نمایید که از مشکل خود و دیگری آگاه شده اند
چگونگی اجرای جلسه اول
پس از آن اهداف برنامه درمانی خود را بیان کنید
اشاره به توجه و تمرکز به جنبه های مثبت و نقاط قوت برای حل مساله
به تعداد جلسات (4 تا 5 جلسه ) اشاره شود. ولی دو موضوع را هم یادآوری کنید
اول: اگر همکاری کنند و تکالیف و تمرین ها را انجام دهند زودتر به نتیجه خواهند رسید
دوم: هر زمانی که بخواهند می توانند جلسات را متوقف و هر زمان که احساس نیاز کنند مجددا مراجعه می کنند
چگونگی اجرای جلسه اول
در صورت توافق برای شروع درمان، تکلیف جلسه بعدی را ارائه کنید
تکلیف: بیان اهداف و انتظارات خود از زندگی را به صورت مثبت ،مشخص ،ملموس وقابل اندازگیری
جلسه دوم: توافق درمانی
اهداف جلسه دوم
-آگاه سازی زوجین یا خانواده از انتظارات خود از یکدیگر و از زندگی زناشویی یا خانوادگی بصورت شفاف، دقیق و مشخص
-توافق بر سر تغییرات لازم در زندگی
چگونگی اجرای جلسه دوم
ابتدا رویدادهای بین جلسه اول تا جلسه دوم را از درمانجویان بپرسید
اگر بحران خاصی رخ نداده است به موضوع جلسه دوم بپردازید
اگر اتفاق و یا رخداد بحران زایی رخ داده است ، دو کار انجام دهید
الف: یا جلسه را به پرداختن در مورد بحران اختصاص دهید
دوم: یا زمان مشخصی را برای پرداختن به آن در نزدیک ترین زمان ممکن و قبل از جلسه سوم مشخص کنید
چگونگی اجرای جلسه دوم
تکلیف جلسه قبل را از آنان بخواهید
توضیح دهند که اهداف و انتظارات آنان از زندگی چیست
آن ها را به صورت مثبت ،مشخص ،ملموس وقابل اندازگیری بیان کنند
اگر احساس نمودید که اهداف و انتظارات مثبت ،مشخص ،ملموس وقابل اندازگیری نیست با ارائه توضیحات و مثال ها و پرسیدن سئوالات آن ها را اصلاح کنید
یک مثال ساده
اولین گام برای تغییر این است که مقصدی که می خواهند به آن برسند را مشخص کنیم.
از آن ها بپرسیم که کجا می خواهند باشند و…:
“بیشترین امیدتان از این گفتوگو چیست؟”
درمانگران مثل رانندگان تاکسی هستند.
اول باید بپرسند کجا می خواهند بروند و سپس جزئیات مقصد را از آنان بپرسند.
در این مسیر نباید مقصدهای دیگری به آنان پیشنهاد داد و نباید با حواشی جاده حواسشان پرت شود.
چگونگی اجرای جلسه دوم
موثرترین سوالی که می پرسیم باید در راستای آینده باشد؛ آینده ای که دوست دارند در رابطه خود به آن دست یابند. درمانگر با پرسیدن سوالی مثل “امیدوارید اوضاع چطور شود؟” هم به مراجعان اجازه می دهد شنیده شوند، هم گفتگو را به سمت راه حل سازی سوق می دهد.
چگونگی اجرای جلسه دوم
وظیفه زوج درمانگران راه حل محور برای القای امید داشتن گفتگوی مثبت در مورد آینده است.
گفتگوهای منفی در مورد گذشته مستقیماً منجر به تنش و دعوا می شود، پس باید آنها را نادیده گرفت.
این به این معنا نیست که مراجعی را که مشکلاتش دربارۀ گذشته است نادیده بگیرید.
بلکه باید حواستان را جمع کنید که پاسخی بدهید که آن مشکل را تصدیق کنید اما گفتگو را به سمت نکات مثبت آینده پیش ببرید.
چگونگی اجرای جلسه دوم
در حقیقت درمانگر می خواهد جنبه های مثبت زندگی زوج و چگونگی زندگی آنان را قبل از این مشکل بداند.
لیپچیک (2002 )این فرآیند را “گوش دادن سازنده” می نامد.
یعنی جستجوی شواهد مربوط به نقاط قوت، منابع، موفقیت های گذشته، فهمیدن این که زندگی قبل یا بدون این مشکل چطور بوده، مراجعان چه می خواهند، یا هرچیزی که به تقویت نقاط مثبت زندگی مراجع و تداوم آن کمک کند.
چگونگی اجرای جلسه دوم
پس از آن به بررسی استثنائات زندگی که در روابط آن ها وجود اشاره کنید
تاکید کنید روی موارد استثنایی که با خواسته ها و انتظارات آنان همخوانی دارد، تمرکز کنند
چگونگی اجرای جلسه دوم
پس از آن تکلیف جلسه دوم را مشخص سازید
فکر کردن و مشخص کردن استثنائات زندگی و ارائه آن ها در جلسه سوم
جلسه سوم: برجسته کردن گذشته موفق
اهداف
آگاهی و بیان استثنائات زندگی و برجسته نمودن آن ها
چگونگی شروع جلسه سوم
پس از روال معمول شروع جلسات (ارزیابی بحران) به بررسی تکلیف جلسه قبل می پردازیم
از زوج می خواهیم که بیان و تشریح موارد استثنای زندگی خود بپردازند
پس از آن توضیحات خود را ارائه می دهیم
جلسه سوم
شناسایی موارد استثنا از همان ابتدا جزئی از درمان راه حل محور بوده است. مسئولیت درمانگر در بررسی گذشته موفق زوج یا خانواده، شناسایی و گفتگو دربارۀ حتی خصوصی ترین جزئیات آن زمان از زندگیشان است.
زیبایی در جزئیات است و وظیفه درمانگر کنجکاوی نسبت به آنها است. یکی از موثرترین سوالاتی که برای کاوش موفقیت های گذشته از زوج می پرسیم این است که “چگونه با هم آشنا شدید؟”.
جلسه سوم
جواب دادن به این سوال ساده باعث می شود زوج به جای اینکه دربارۀ مشکل اخیر صحبت کنند، وارد گفتگو در مورد گذشته مثبت شوند. «دیدن موفقیت ها و توانمندی ها و نقاط مثبت رابطه در گذشته» وقتی درمانگر راه حل محور از زوج می خواهد به گذشته برگردند، این کار باید یادآوری گذشته موفق باشد نه گذشته مشکل دارتر و بدتر.
جلسه سوم
اساس زوج درمانی راه حل محور بر یافتن استثنائات رابطه در گذشته قرار دارد.
همیشه در کار با زوج موارد استثنا وجود دارد. همه زوج های عالی نواقصی دارند و همه زوج های مشکل دار هم باید دارای ویژگی های خوب باشند.
اختصاص زمانی به تشخیص و بسط این موارد استثنا گامی اساسی در کاربست زوج درمانی راه حل محور است.
تکلیف جلسه سوم
چون موضوع اصلی جلسه چهارم سئوالات معجزه آساست، بنابراین آماده سازی ذهن زوجین یا خانواده برای گفتگو وپاسخ به سئوالات معجزه آسا ضروری است.
بنابر این تکلیف جلسه سوم این خواهد بود:
اگر همه مشکلات زندگی شما بر اساس یک معجزه حل شود، زندگی شما چگونه خواهد بود
فرداهای بعد از حل مشکلات برای شما چگونه رقم خواهد خورد
جلسه چهارم :پرسش معجزه آسا
هدف
برهم زدن الگوهای رفتاری زوجین یا خانواده از طریق پرسش های معجزه آسا
جلسه چهارم
مهمترین تکنیک در زوج درمانی راه حل محور استفاده از سوالات معجزه است. پرسش معجزه نوعی سوال آینده محور است که درمانگر با استفاده از آن تمرکز و زبان گفتگوی زوج یا خانواده را از مشکل اخیر به آیندۀ بدون مشکل تغییر می دهد.
جلسه چهارم
آیندۀ مطلوب باید راجع به آینده باشد. پر واضح است که توصیف موثر آیندۀ مطلوب باید دربارۀ آینده باشد، حتی اگر زوج تمام تلاش خود را کنند تا نظر درمانگر را به تکرار گذشته جلب کنند.
زوج درمانگر از آن ها می خواهد در مورد آینده مطلوبی که دوست دارند به آن دست یابند صحبت کنند
جلسه چهارم
با پرسیدن سوالاتی که با فرض کنید و ….شروع می شوند.
درمانگر می تواند گفتگو در مورد آیندۀ بدون مشکل را شروع کند. سوالات باید مثبت باشند. به قول اینسو کیم برگ یکی از مهمترین کلمات در درمان راه حل محور “به جای” است. درمانگر با استفاده از کلمهەبه جای میتواند توصیف مراجع را از منفی به مثبت تغییر دهد.
جلسه چهارم
اگر اولین پاسخ زوج به سوال جادویی این باشد که “می خواهیم دیگر دعوا نکنیم”، درمانگر از آن ها می پرسد :
” دوست دارید به جای این که دعوا کنید چگونه باشید؟” سوال جادویی باید ملموس و قابل مشاهده باشد از آنان درخواست میکنیم ایده های بنیادین و کلی مانند عشق و خوشحالی را با اصطلاحات جزئی و شخصی شرح دهند.
“فرض کنید فردا بیدار می شوید و می بینید عاشق همسرتان شده اید، این حس چگونه خواهد بود؟”
جلسه چهارم
نقش مشاور ازدواج راه حل محور این است که فرآیند عاشق شدن زوج را در اوایل رابطه به آنان یادآوری کند.
وقتی آن فرآیند دوباره تداعی می شود و مهارت هایی که تا کنون خاک می خورده اند جان تازه ای می گیرند. جواب به پرسش های معجزه باید به طور مساوی توسط هر دو همسر خلق شود منظورمان این نیست که به آنان زمان مساوی اختصاص دهیم، شاید جواب یکی 10 دقیقه طول بکشد و جواب دیگری تنها چند کلمه باشد.
مهم این است که به نوبت صحبت کنند تا گفتگو به سمت مورد قبول هردو پیش برود.
تکلیف جلسه چهارم
با توجه به درجه بندی آینده مطلوب در جلسه پنجم مطرح خواهد شد، تکلیف جلسه چهارم درجه بندی وضعیت فعلی آنان اختصاص می دهیم و می خواهیم در طول هغته به این سئوال فکر کنند و پاسخ دهند:
اگر به بدترین حالت رابطه خود با همسر یا اعضای خانواده نمره صفر و به بهترین حالت ممکن نمره ده اختصاص دهید، اکنون در چه درجه ای بین صفر و ده هستید
جلسه پنجم:درجه بندی برای آیندۀ مطلوب
درجه بندی قسمت مهمی از فرآیند درمان راه حل محور است.
برای اینکه مراجعان و درمانگران بتوانند پیشروی به سمت آیندۀ مطلوب را بسنجند، و مراجعان در ارزیابی این پیشرفت نقش متخصص را داشته باشند، درجه بندی ضروری است. از آن ها می پرسیم که: فرض کنید در مقیاس صفر تا ده می خواهید به رابطه خود نمره بدهید؛ ده موقعی است که آیندۀ مطلوب شما محقق شده و صفر زمانی است که از آن آینده بسیار دور هستید، امروز کجای این مقیاس قرار دارید؟
جلسه پنجم:درجه بندی برای آیندۀ مطلوب
چون هیچکس کامل نیست و نمی تواند تمام مدت در وضعیتِ ده باشد، فکر می کنید وقتی متوجه شوید که دیگر به درمان نیازی ندارید در کجای این مقیاس خواهید بود؟
مولفه های مقیاس
• مقیاس و درجه بندی استاندارد چهار نقطه دارد:
1- مطلوبترین نقطه یا عدد ده که آیندۀ مطلوب را نشان می دهد؛
2- نامطلوبترین نقطه یا عدد صفر؛
3- جایی که نشان دهندۀ موقعیت کنونی زوج است؛ و
4- محلی که نشان دهندۀ موقعیتی است که نشان می دهد دیگر نیازی به درمان ندارند.
پرسش های مقیاس
میزان صمیمیت رابطه تون در حال حاضر چه نمره ای می دین؟ چقدر امیدوار و مطمئن هستین که به انتطاراتتون دست پیدا کنین و وضعیت تون بهتر بشه؟ فکر می کنین به چه نمره ای روی این مقیاس برسین احساس رضایت مندی از رابطه تون به دست خواهد آمد؟
چه کارهایی فکر می کنین لازم هست که انجام بدین تا یک قدم تو این مقیاس جلو برین؟ نمره صمیمیت تون از جلسه قبل تا الان چه تغییری کرده ؟
پرسش های مقیاس
می دونم که انگار اون نمره ای که دوست داشتین روی مقیاس بالاتر باشه رو به رابطه تون نمی دین.
و این هفته از دست همسرتون خیلی عصبانی شدین.
برام جالبه می خوام بدونم که چطور 3 شدی و نه کمتر؟ بالاترین نقطه ای که تا الان روی مقیاس داشتین چه نمره ای بوده؟
تکلیف جلسه پنجم
با توجه به اینکه جلسه ششم جلسه آخر درمان است از زوج یا خانواده بخواهید که تمرین های غافلگیری را انجام دهند. برای این کار از آنان بخواهید:
از زوجین یا خانواده بخواهید هر روز 10دقیقه هرکدام به نوبت از همسرش یا اعضای خانواده شکایت کند و بعد که تمام شد نوبت همسر یا عضو دیگر خانواده است.
پس از آن تمرین های مربوط به غافلگیری را اجرا کنند
در این فن به زوجین یا خانواده گفته می شود، از هم اکنون تا جلسه بعدی حداقل به انجام 2کار بپردازید ،که فکر میکنید باعث شگفتی طرف مقابلتان (همسر،پدر،مادر،فرزند) می شود.
جلسه ششم: غافلگیر کردن یکدیگر، بازخورد و توصیه
هدف
کمک به زوجین یا خانواده برای اینکه راه های دیگری برای تفکر، احساس و رفتار به جای آنچه الان انجام می دهند را پیدا کرده و احساسات جدیدی را تجربه کنند با استفاده از واژه مهم به جای ……………. و توجه به تغییرات فکری، احساسی و رفتاری
اجرای جلسه ششم
پس از انجام روال معمول برای شروع جلسه (ارزیابی بحران) به بررسی تکلیف ارائه شده در جلسه قبل می پردازیم
از زوج یا اعضای خانواده می خواهیم که تجربه خود را از غافلگیر کردن یکدیگر بیان کنند
پس از آن از فرد مقابل می خواهیم که احساس خود را از غافلگیر شدن توصیف کند
اجرای جلسه ششم
در ادامه از هر یک از زوج و یا اعضای خانواده می خواهیم که تفاوت جلسه اول تا جلسه ششم را از نظر تفکر، احساس و رفتار بیان کنند
جمع بندی جلسه توسط یکی یا چند نفر از روند پیشرفت
جمع بندی و توصیه ها توسط درمانگر برای انجام تمرینات در منزل
جمع بندی و توصیه ها توسط درمانگر
1-یادآوری توجه به موارد استثنای زندگی
2-توصیه به پرهیز از انتقاد و سرزنش و
3-توصیه به بیان صریح و شفاف خواسته و انتظارات
4-تاکید بر یادآوری از نقاط قوت یکدیگر و برجسته کردن آن ها
5-تاکید بر انجام تمرین های غافلگیری
با سپاس از همراهی دلگرم کننده تان
تلفن مرکز مشاوره و خدمات روان شناختی مهر جنوب
07633671199
تلفن موسسه آموزشی و پژوهشی آنامیس مهر جنوب
07633680163
خط همراه ویژه مشاوره 09173670169
وبسایت مشارکت در تولید و فروش فایل های آموزشی
Anamisfile.ir
مهر ایرانی
مرجع معرفی متخصصان حوزه روان شناسی، مشاوره و علوم تربیتی
Mehreirani.ir