نام درس : رفتار سازمانی پیشرفته نام استاد : جناب آقای دکتر پرویز احمدی دانشجوی مدیریت بازرگانی موسسه غیرانتفاعی راهبرد شمال اردیبهشت 94
رهبری و علم جدید
بسم الله الرحمن الرحیم وَکَاَیِّن مِّن آیَهٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَالاَرْضِ یَمُرُّونَ عَلَیْهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُون و چه بسیارنشانه ها درآسمانها و زمین است که برآنها مىگذرند درحالى که ازآنها روى برمیگردانند. سوره ی یوسف آیه 105
کاشفان در سفرهای دریایی خود ، برای کشف سرزمین های جدید از نقشه های قدیمی استفاده می کردند. این نقشه های قدیمی و شرح و تفسیرهای همراهشان بیشترمتضمن توصیف بودند تا پیشگویی.
می خواهیم از زاویه ی علم به سازمان ها نگاه کنیم و نقشه هایی برای سازمان ها یمان طراحی کنیم که راه رضایت بخش تری برای سازماندهی کار، افراد و زندگی ایجاد کند.
می خواهیم به جواب یک سری سوالات همیشگی برسیم:
1. چرا سازمان ها خوب کار نمی کنند ؟
2. چرا تعداد زیادی از سازمان ها بی روح هستند؟
3. چرا پروژه ها تا این حد وقت گیرند، روز به روز پیچیده تر می شوند و غالب اوقات هم به نتیجه مهم و واقعی نمی رسند؟
4. …
نگاهی به طبیعت آب قابلیت شگفت انگیزی در تطبیق با شرایط ، تغییر ترکیب ، جا به جایی قدرت و خلق ساختارهای جدید از خود نشان می دهد ؛ اما در پس این قابلیت تطبیق این حقیقت وجود دارد که نیاز آب به جریان داشتن است.
نگاهی به سازمان ها :
بسیاری از سازمان ها فاقد این اعتقاد هستند که می توانند با روش های گوناگون به مقاصد خود برسند.
آن ها با وضع قوانین و مقررات و دستورالعمل ها و آیین نامه ها برای همه چیز حتی از خود در مقابل کارمندانشان محافظت می کنند!
برخی سازمان ها ساختار سلسله مراتبی بسیار خشکی را برگزیده اند که مانع ارتباط کارمندان هرواحد با واحد دیگر می شوند!
ترس سازمان ها از این است که اجزا سازمان با هم پیوند بخورند و اینکه همه چیز از هم بپاشد.
اما منشا این ترس از کجاست ؟؟؟؟
سه قرن پیش یعنی دوره ای که جهان را یک ماشین دقیق راه اندازی شده توسط خالق آن فرض کردیم ، مفهوم آنتروپی وارد شعور جمعی ما شد.
"یعنی این که ماشین ها فرسوده می شوند و در نهایت از کار می ایستند."
هر چیز زنده ای یک سیستم باز است که با محیط خود درگیر بوده و مدام در حال رشد و شکوفایی است.
سیستم های باز برای زنده ماندن حالت عدم تعادل را حفظ می کنند تا بتوانند تغییر کنند و رشد یابند.
سیستم های باز برای حفظ پایداری سیستم ،حلقه های بازخورد را به وجود می آورند :
1. بازخورد خود تنظیمی (منفی) : کمک می کند تا سیستم در مسیر از پیش
تعیین شده برود و از آن منحرف نشود.
2. بازخورد تقویت کننده (مثبت) : برای قابلیت حیات به تطبیق با شرایط جدید و
تغییر ضروری است.
نظریه آشوب(Chaos Theory) :
ویرانی ناشی از آشفتگی برای خلق هرچیزی ضروری است.
نظریه آشوب می گوید :
1. بی نظمی منشا نظم جدید است .
2. رشد از عدم تعادل حاصل می شود نه توازن !
نیروی ویرانگر و عظیم آشفتگی است
که گذشته را محو و آینده ای نو را برای ما به ارمغان می آورد.
دیدگاه نیوتونی :
علم نیوتونی ، ماده گراست ؛ یعنی هر چیز واقعی نوعی قالب فیزیکی ملموس و مشهود دارد.
جهان همچون ماشینی است که به طور خودکار عمل می کند و وقتی برایش برنامه ریزی می شود صرفا طبق قواعدی که در برنامه اش آمده است پیش می رود به عبارتی دیگر دنیا به شیوه قطعی و قابل تشخیص رفتار می کند.
تصویر ماشینی از جهان به این باور منجر میشود که مطالعه اجزا ، کلید فهم کلیت یک پدیده است ؛ وبا تجزیه هر چیز به اجزا تشکیل دهنده اش می توان برآن مدیریت کرد.
تنهایی ویژگی مشخص این دیدگاه است و نه تنها در علم بلکه بر فرهنگ غرب هم اثر گذاشت بطوریکه در آمریکا ، فردگرایی به بالاترین حد می رسد.
دیدگاه کوانتومی:
کلیت گرایی به جای تمرکز بر اجزاست.
در دنیای کوانتوم همه چیز همچون شبکه ای از نقش های متداخل به هم متصل است.
به قول ستاره شناسی به نام جیمز جینز: دنیای جدید کوانتومی بیشتر به یک تفکر بزرگ می ماند تا یک ماشین بزرگ.
قطعیت جای خود را به احتمالات داد !
در دنیای کوانتوم رابطه ها نه تنها جالب اند بلکه تنها حالت موجود برای تشریح واقعیت ها هستند. باتمرکز بر روابط پیش بینی را کنار می گذاریم و به آنچه قابلیت شدن دارد روی می آوریم.
هیچ دستور کار یا فرمول مشخص یا نظر کارشناسی واحدی برای تشریح واقعیت موجود نیست.
ایده ها و اطلاعات نیمی از ملزومات مورد نیاز برای دریافت واقعیت تشکیل می دهند. کیفیت فرصت ها و احتمالات خلاقی به شیوه ی رویارویی ما با آنها بستگی دارد.
سیستم های خود – سازمانده :
سیستم های زنده به هنگام از هم پاشیدگی، نوعی قابلیت ذاتی وجود دارد که می توانند خود را مجددا سازماندهی کنند تا بتوانند با اطلاعات جدید کار کنند به این خاطر به آن ها سیستم های خود – سازمانده گویند.
این سیستم ها به جای مشخصه های سختی و ثبات،از توانایی انعطاف و انطباق برخوردارند.
اگرچه ممکن است این سیستم غیرقابل پیش بینی نشان داده شود ولی این گونه نیست.
این سیستم ها هیچ گاه انفعالی یا قربانی ضعیفی نیستند که مجبور شوند به محیطشان
عکس العمل نشان دهند ؛ آن ها با بالغ تر شدن و به دست آوردن خودآگاهی ناشی از تعامل با
محیطشان ماهرتر می شوند.
سیستم های خود – سازمانده :
رجوع به خود ، کلید تسهیل برای رسیدن به تغییر توام با نظم در محیط های متلاطم است.
در سازمانها مانند افراد ، داشتن آگاهی نسبت به هویت تنها راه رسیدن به استقلال از محیط پیرامون است.
هرچه آزادی در خود – سازماندهی بیشتر باشد ، نظم هم بیشتر خواهد بود.
تلاش برای مدیریت ثبات و ایجاد تعادل مصنوعی همیشه به تخریب فرآیند منجر می شود.
ایستایی ، تعادل ، توازن اینها همه حالتهای موقت هستند ؛ چیزی که همیشه باقی می ماند ، فرآیند است ـ فرآیندی پویا ، انطباق پذیر و خلاق.
کرم و پروانه ی ابریشم دو ساختار موقتی در جریان تکامل یک سیستم واحد به شمار می آیند.
همه ما در دنیایی برخوردار از نظمی ذاتی زندگی می کنیم ، جایی که در آن فر آیند های متناقض اما طبیعی برای رشد و خود نوسازی وجود دارند.
ابر : ابتدا از درون مه نشات می گیرد ، شکل پیدا می کند و آنگاه از نظر ناپدید می شود .
ابرها هم موجوداتی خود – سازمانده هستند ، بسته به تغییرات محیط ، شکل های جدیدی مانند طوفان دریایی یا ابرهای باران زا به خود می گیرند .
ابرها مثال های بی نظیری هستند از سیستم های سیال و پاسخ دهنده به شرایط محیطی که ساختارشان در اشکالی که هرگز تصورش به ذهن ما نمی رسد سازمان می یابد : " بالاخره ، چگونه می شود که صدها تن آب را بدون هیچ وسیله حمایتی در هوا نگه داشت ؟ این کار با ساختن ابر شدنی است ."
چگونه آشفتگی می تواند باعث رشد سازمان ها شود ؟
در فرهنگ کلاسیک علم ، خاصیت غیر خطی را کنار می گذارد و تصویری دقیق از آنچه ممکن است اتفاق بیوفتد به دست می دهد.
در فرهنگ علم جدید سیستم غیر خطی است و حلقه های بازخورد ، عمل گردش متناوب اطلاعات و تغییرات را به خود سیستم می خوراند و باعث رشد آنها می شود.
فراکتال :
فراکتال ها توصیف کننده ی هر شی یا ساختاری هستند که از طریق تکرار یک طرح در تمام سطوح و مقیاس ها خلق می شود.
طبیعت با استفاده از چند اصل ساده به همراه آزادی حرکت و عمل ، پیچیدگی و ریزه کاریها یی را که همه جا می بینیم خلق می کند.
فراکتال در سازمان ها= فرهنگ سازمانی
فراکتال ها را نمی توان با ابزارهای آشنا به طور قطعی اندازه گیری کرد .
باید به جای کمیت به کیفیت توجه کنیم .
تمام طرح های فراکتالی از رفتار آزادانه ی فردی و تبعیت ازچند قانون ساده خلق می شوند.
عوامل نامرئی قدرتمند سازمانی: راه حل های جدید خلق نظم در سازمان ها
فرهنگ ، ارزش ها واهداف سازمانی خصوصیت زندگی سازمانی را شرح می دهند که در رفتار دیده می شود و در عین حال هیچ جایی مستقل از این رفتارها وجود ندارد.
در دنیای علت و معلولی نیوتن ، یعنی دنیای نیرو در مقابل نیرو، نیازمند صرف انرژی شخصی بسیار بالا برای به حرکت در آوردن شخص دیگر بود و علاوه بر تنهایی که داشت بسیار خسته کننده به نظر می رسید .
در دنیای کوانتوم ، از تنهایی در خلا خبری نیست ؛ فضا مملو از قلمروهایی است با تاثیرات نامرئی و غیر مادی که نمی بینیم ولی شاهد آن هستیم.
مانند : مشتری مداری بی نقص و استعاره سطل زباله
آخرین حرف…
اختلالات ، سر در گمی، آشفتگی نشانه های نابودی سازمان ها نیست بلکه این شرایط لازمه بیدار شدن خلاقیت هستند.
در سازمان ها پارادوکس هایی مثل آشوب و نظم و تغییر حالت وپایداری باهم و در کنار هم وجود دارند و هیچکدام بر دیگری ارجح نیست و بودن هردو کاملا ضروری است .
ما باید آن قدر به جهان اعتماد داشته باشیم که دیگر لازم نباشد نقش خالق را بازی کنیم
منابع :
رهبری و علم جدید ؛ مارگارت جی.ویتلی ؛ترجمه مهدی حسین زاده؛ دفتر پژوهش های فرهنگی ؛ 1393
بزرگترین انگیزه ما در زندگی این نیست که به لذت و خوشی برسیم یا از سختی ها اجتناب کنیم بلکه انگیزه اصلی ما رسیدن به معناست. ویکتور فرانکل
با تشکر از توجه شما