رسانه های نوین
موضوعات:
• رسانه های نوین و ارتباط توده ای
• تازه هایی درباره رسانه های نوین
• مضامین اصلی نظریه رسانه های نوین
• کاربرد تئوری رسانه برای رسانه های نوین
• الگوی نوین مبادله اطلاعات
• شکل گیری اجتماع محلی کامپیوتر محور
• مشارکت سیاسی- رسانه های نوین و دموکراسی
• تکنولوژی هایی برای آزادی؟
• همسان گر یا جدا کننده نوین؟
• نتیجه گیری
مقدمه
انسان از بدو پیدایش به شکل های گوناگون به گسترش ارتباط خود با همنوع اندیشیده است و حاصل چالش وی با محیط و انسان های پیرامونش،از تحول ارتباط رو در رو به ارتباط از راه دور و از ارتباط محدود به ارتباط جمعی منجر گشته است. پیدایش چاپ و مطبوعات تلاش دیرینه بشر برای ارتباط با دیگر انسانها در وسعت دلخواه تر را نشان داد و تولد سینما، رادیو و تلویزیون ارتباطات دیداری و شنیداری انسان را وسعت بخشید. پیدایش رسانه های جمعی(mass media) به پیدایش تئوری ها و مناسبات جدیدی در ارتباط انسان با انسان منجر شد. یعنی پیوند کامپیوتر،رسانه های جمعی و ارتباط از راه دور نحوه جدیدی از ارتباط پدیدار شد که هم ویژگی های رسانه های جمعی را دارا بود و هم برخی از آن ویژگی ها را فاقد بود و البته برخی صفات خاص خود را به پدیده ارتباط افزود. پیدایش رسانه هایی مانند شبکه جهانی وب به نامگذاری آنها به عنوان رسانه های نوین (new media) منجر شد
رسانه های نوین و ارتباط جمعی
نظریه های مربوط به رسانه های جمعی بر اساس تکنولوژی های نوین و کاربری آنها مدام بازنگری شده است. آنچه از اهمیت برخوردار است پیشگویی احتمالات و آزمودن نتایج اساسی اجتماعی و فرهنگی است که تاکنون پدید آمده است. فقط یک تکنولوژی کاربردی برای انتقال مفاهیم نمادین معین نیست و یا فقط طرفین یک تبادل را به هم مرتبط نمی سازد. بلکه نمونه کاملی از یک مجموعه رابطه های اجتماعی است که با جلوه های تکنولوژی نوین تعامل دارد. نظریه جدید فقط هنگامی به شایستگی مورد نیاز است که تغییری بنیادین در شکل نهاد های اجتماعی مربوط به تکنولوژی رسانه ها و در رابطه های اجتماعی که رایج هستند و یا در آنچه در عبارت ” ساختار ذائقه ها و احساسات غالب ” نامیده می شود. تاریخچه نسبتا مختصر رسانه های نوین تا کنون پر از تفاوت نظر در مورد فواید و هزینه های آن است. اما به طور کلی رسانه های نوین مورد استقبال (حتی از سوی رسانه های قدیمی) قرار گرفتند و علاقه فراوان،پیش بینی های خوش بینانه و حتی غلو شده و تاکید بیش از حد و اندازه در باره اهمیتی که دارند،متوجه آنها شد (راسلر:1992)، اما با وجود این ماجرا، اندک اندک حرف و حدیث های آگاهانه تری به گوش می رسد و در کنار این خوش بینی اخطارهایی به عواقب گسترده شدن این پدیده به ویژه در نبود چهارچوب های قانونی و کنترل های لازم دیده می شود. پنداشت های مربوط به آثار رسانه های نوین بسیار از آنچه در واقع می تواند وجود داشته باشد بالاتر رفته است تا جایی که پژوهش هایی در این زمینه در کار کم کردن این توقعات هستند.هدف اصلی بحث ما این است که وضعیت کنونی را مورد بررسی اولیه قرار داده و نظریه و تاثیرات واقعی رسانه های نوین را مورد ارزیابی دوباره قرار دهد.
چه چیزی نو درباره رسانه های نوین وجود دارد؟
بنیادی ترین جنبه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات (ICT)، ممکن است واقعیت دیجیتالی شدن باشد. فرایندی که طی آن تمام متون (معانی نمادین در تمام شکل های کد گذاری و ضبط شده) می توانند به اعداد دوتایی صفر و یک تبدیل شوند و همان فرایند تولید و پخش و ذخیره سازی را داشته باشند. نهاد رسانه جمعی نیز به عنوان عامل مشخصی از زندگی اجتماعی دوام آورده است.رسانه های نوین الکترونیک را می توان چیزی افزوده بر آنچه موجود است دانست تا جایگزینی برای آن. از سوی دیگر، باید در نظر داشته باشیم که همگرایی و دیجیتالی شدن ممکن است پیامدها و نتایج بسیار بیشتری را به بار آورد. تفاوت های پر اهمیتی هستند که بر این واقعیت که رسانه های نوین در بدو امر به واسطه وسعت انتشار،در دسترس بودنشان و حداقل به خاطر رهایی از نظارت با رسانه های جمعی مشابه هستند، صحه می گذارند.تلاش ها برای ترسیم رسانه های نوین به ویژه آنطور که در اینترنت مجسم است، به علت عدم اطمینان ازکاربردهاو شکل نهادی آنها،متوقف شده اند.کامپیوتر آنگونه که در ارتباطات مورد استفاده قرار گرفته ، به ایجاد امکانات فراوانی منجر شده است که هیچ یک بر دیگری برتری ندارد. پستمسpostmesو دیگران (1998) کامپیوتر را تکنولوژی ارتباطی و غیر انحصاری ویژه ای توصیف می کنند
قاب 6.1 تفاوت های رسانه های نوین و رسانه های سنتی
اینترنت رادیو ،فیلم و تلویزیون را یک کاسه کرده است. .ا ینترنت به وسیله موارد ذیل از محدودیت های چاپ و مدل های تولید برنامه های صوتی و تصویری می گذرد.
قابلیت مکالمه چند نفره
قابلیت دریافت همزمان، تغییر و پخش چند باره موضوعات فرهنگی
وارد ساختن مفاهیم مدرن و بعد از مدرن در یک ابزار شبکه ای پستر 1999:15
فراتر بردن ارتباط از سطح ملی و از ارتباطات محدود به مدرنیته-فراهم ساختن ارتباط جهانی
قاب 6.2 نوین چه چیزی است؟
دیجیتالی شدن در تمام عرصه ها
• همگرایی رسانه های گوناگون
• جدا شدن اینتر نت از ارتباطات جمعی
• به کارگیری نقش های انتشاراتی
• ”درون گرایی ” بیشتر نقش مخاطب
• از هم پاشیدگی “نهاد رسانه”
• تقلیل کنترل اجتماعی
موضوعات اصلی نظریه رسانه های نوین
موضع رسانه های نوین درارتباط با مالکیت و کاربرد بسیار سخت تر است.مالکیت آنها چندان واضح و مشخص نبوده و دسترسی به آنها خیلی انحصاری نیست. محتوا و گردش اطلاعات هم به راحتی کنترل می شود.ارتباط در یک الگوی عمودی یا مرکزی از ” بالا” یا ” مرکز″جامعهبهگردشدر نمی آید. دولت و قانون آنطور که در مورد ” رسانه های قدیمی” وجود داشت،اینتر نت را نظارت نمی کند و تحت قانون در نمی آورد. در عین حال، دلایلی وجود دارند که رسانه های نوین را در خدمت قدرت نظارت کننده مسئولین مرکزی در نظر بگیریم به ویژه از طریق نظارت بر کاربران.
کاربرد نظریه رسانه برای رسانه های نوین
آنطور که رایس و دیگران (1983:18) چندی پیش گفته اند” این باور وجود دارد که مجرای ارتباط به همان اندازه متغیر مهمی به شمار می آید که منبع،پیام،گیرنده، و بازخورد دارای اهمیت هستند.” و نیز می افزایند که ” نیازی نیست تا فرد یک جبرگرای تکنولوژیک باشد تا دریابد رسانه متغیری بنیادی در فراگرد ارتباط است.”
در عین حال بسیار دشوار است که ویژگی های الزامی و اصلی هر رسانه ای را دقیقا مشخص کنیم و زمینه های تمیز و تشخیص بین رسانه های ” نوین” و “قدیمی” چندان بارز نیست.
قاب 6.3 ویژگ های کلیدی رسانه
تعامل: از آن جهت که نسبت اقدام به پاسخ و یا اقدام به بر قراری ارتباط از سوی کاربر به ” پیشنهاد” فرستنده/منیع را نشان می دهد.
• حضور اجتماعی( اجتماعی بودن): تجربه کاربر به معنی ارتباط شخصی با دیگران که به وسیله استفاده از یک رسانه شکل می گیرد.(شورت و دیگران 1993)
• غنی بودن رسانه ها : به گونه ای که رسانه ها می توانند چهارچوب های متفاوت بیشتری را به هم پیوند بزنند ،ابهام را کاهش دهند ،راهنمایی بیشتری را ارائه کنند ، حواس بیشتری را در برگیرند و شخصی تر باشند. • خودگردانی: در حدی که کاربر احساس می کند بر استفاده از محتوا و مستقل از منبع نظارت دارد.
معنا و معیار سنجش تعامل
اگرچه تعامل بیشتر به عنوان کار کرد اصلی رسانه های نوین مطرح می گردد،اما می تواند معنا و نقش های گوناگونی داشته باشد و تاکنون بررسی هایی فراوان با این موضوع صورت گرفته است (کیوسیسkiousis،2002).کیوسیس به یک ” تعریف عملیاتی” از تعامل با ارجاع به چهار شاخص رسیده است: مجاورت ( نزدیکی اجتماعی با دیگران)، کنش وری حسی،سرعت درک و دریافت، حضور از دور دست.در این تعریف، وابستگی بیشتر بر دریافت کاربر است تا هر کیفیت بیرونی و عینی مربوط به رسانه ها.داونز و مک میلانDownes and Mcmillan (2000) پنج بعد تعامل را به شرح زیر نام می برند:
جهت ارتباط
انعطاف پذیری درباره زمان ونقشهای درگیر در تعامل
داشتن احساس “مکان” در محیط ارتباط
سطح کنترل محیط ارتباطی
مقصود دریافت شده (معطوف به ایجاد تغییر یا اقناع)به این شکل مشخص می شود که شرایط تعامل به چیزی بیش از تکنولوژی مورداستفاده وابسته است.
الگوهای نوین داد و ستد اطلاعات
راه مفید دیگر برای در نظر گرفتن زمینه های تغییر مورد بحث، فکر کردن برای گونه های جایگزین مبادله اطلاعات و ایجاد تعادل بین آنها می باشد.دو متخصص مخابرات اهل هلند جی.ال.بوردویژ و ب.وان کامJ.L.Bordewijk and B.vanKaam (1986)، الگویی را طراحی کرده اند که به روشن سازی و بررسی تغییرات مورد بحث کمک می کند آنها چهار الگوی ارتباطی اصلی را توصیف می کنند و نشان می دهند که آنها چگونه به یکدیگر مربوطند.نام این الگوها .خطابه،گفتگو، ارجاع،ثبت می باشد.
شکل گیری اجتماع کامپیوتر محور
ایده اجتماع محلی برای مدت های طولانی در نظریه جامعه موقعیت مهمی داشته است؛ به ویژه به عنوان ابزاری برای سنجش تاثیر تغییر جامعه و به عنوان وزنه متعادل کننده در مقابل توده(جمع).در تفکرات پیشین اجتماع محلی به دسته ای از مردم گفته می شد که در یک مکان یا هر فضای محدودی با یک هویت حضور داشتند و هنجارها و ارزشها و مناسک فرهنگی آنها مشترک بود؛ و معمولا آنقدر کوچک بودند که بتوانند همدیگر را بشناسند و با هم تعامل داشته باشند.اجتماعی ازین دست غالبا برخی از ویژگی های متفاوت و متمایز میان اعضای را به خاطر موقعیت ایشان و در نتیجه سلسله مراتب رسمی یا غیر رسمی سازمانی به نمایش می گذارد.
تکنولوژی هایی برای آزادی ؟
عنوان این بخش از عنوان یک کار بدیع متعلق به اتهیل دوسلاپول(1983) گرفته شده است که تحسین گر ابزار ارتباطی الکترونیک بود زیرا آنها از آنچه او تحمیل غیر قانونی سانسور و قانون بر بخش رادیو و تلویزیون می نامید،راه گریزی ارائه می دادند. عصر جدیدی که در حال ظهور است می تواند آزادی را که رسانه های چاپی و حمل کنندگان عمومی (تلفن،پست وکابل) از آن برخوردار بودند، به تمام رسانه های همگانی بدهد.پخش از طریق کابل،خط تلفن،موجهای جدید رادیو و ماهوارها به وجود آمدن مقرراتی را که ناشی از کم بودن رسانه ها بود را از بین برده است.علاوه بر این،” همگرایی گونه های” ارتباط به شکل فزاینده ای نظارت یک گونه رسانه و رها کردن دیگران را غیر ممکن ساخته است.