رسانه های اجتماعی
نگاهی به مبانی یک پدیده
مفهوم رسانه اجتماعی
هنوز فیل مولوی است در همه جا: you-just-don’t-get-it
هنوز یک طیف معنایی است بین رسانه و اجتماع و اگر از سویه رسانه به آن نگاه کنید خیلی حرف ها می توان زد و اگر از سویه اجتماع به آن بنگرید؛ بازهم خیلی حرف های دیگر می توان زد.
من بر این باورم که هم متخصصان عرصه مطالعات رسانه ای و ارتباطات جمعی و هم جامعه شناسان و هم خیلی های دیگر در این معنا سازی ذیمدخل هستند و فقط باید با حوصله به حرف های هم گوش کنند و به دیالوگ باور داشته باشند
البته عده ای هم هستند که اصرار به تصویب یک تعریف فوری چه از خود رسانه اجتماعی دارند و چه از برند زدن بر رسانه های اجتماعی موجود.
برای جلو رفتن یک تعریف زیر ساختی مورد توافق این است: رسانه اجتماعی؛ فرمت است؛ اپلیکیشن وب پایه (وب 2) است که همه جا حاضر و همیشه در دسترس است و امکان دوسویه گی را برای تبادل دیتا از نوع محتوای تولید شده توسط کاربر بین افراد و جوامع از کوچک تا بزرگ فراهم می سازد.
دو اصطلاح همزاد رسانه های اجتماعی:
محتوای تولید شده توسط کاربر (UGC: user-generated content)
رسانه تولید شده توسط مصرف کننده (CGM: consumer-generated media)
تاریخ کوتاه تولد رسانه های اجتماعی
از نظر من تاریخ رسانه های اجتماعی به سرویس های تلفنی وویپ (Voice over IP) مثل دایل پد و غیره؛ برمی گردد ولی هرچه جلوتر آمدیم امکانات بیشتر شد:
ژئوسیتیز (Geocities) (1994): خانه در شهرهای رایگان وب | یاهو آنرا خرید و مسدوش کرد.
وبلاگ ها (1997) امتداد آن ها تا میکروبلاگ توئیتر
دانشنامه آزاد ویکی پدیا (2001) همکاری جویی دسته جمعی برای تولید محتوا
مای اسپیس (Myspace) و ای او ال (AOL) و اورکات (Orkut) (2002)
لینکداین (LinkedIn) (2003) حرفه ای تر و تجاری تر (وب سایت شبکه اجتماعی)
فیسبوک (Facebook) و فلیکر (Flickr) (ژانر تصویری) (2004)
دیگ (Digg) و توئیتر (Twitter) مدل های خبری تر این رسانه ها
گوگل باز (Buzz) (2010) تجربه ناموفق در ارتباط با جی میل و بعد گوگل پلاس
لری پیج از بنیانگذاران گوگل: فیسبوک یک باغ بسته برای گروگان گرفتن کاربران و سیاست های آن قاتل نوآوری است.
طبقه بندی ششگانه رسانه اجتماعی
طبقه بندی کاپلان و هنلین* یکی از طبقه بندی های رایج برای این رسانه هاست:
1. همکاری جویانه (ویکی پدیا)
2. وبلاگ ها و میکروبلاگ ها (توئیتر)
3. جوامع محتوایی (یوتیوب)
4. سایت های شبکه اجتماعی (فیسبوک)
5. جهان های بازی های مجازی (وارکرفت ورلد، کلش آو کلنز)
6. جهان های اجتماعی مجازی (سکند لایف)
*Andreas Kaplan and Michael Haenlein – in their Business Horizons article published in 2010
کدام نظریه ها و مدل ها؟
حضور اجتماعی (social presence)
اشباع رسانه ای (media richness)
ارائه خود (self-presentation)
خود-گشودگی (self-disclosure)
کاربری و اقناع (Uses and gratifications)
مدل همگرایی رسانه های اجتماعی (The Social Media Integration Model)
درک رسانه ها – مک لوهان (Understanding Media: The Extensions of Man)
جریان دو مرحله ای اطلاعات پاول لازارسفلد (Two Step Flow Theory)
مدل هارولد لسول (Lasswell's model)
امکانات و تکنولوژی های رسانه های اجتماعی
امکانات:
دوسویه گی و گستردگی دسترسی به مخاطب در سطح جهانی؛ نقطه تلاقی؛ تمرکززدایی و حذف سلسله مراتب در تولید (برخلاف رسانه های کلاسیک) قابلیت دسترسی رایگان یا کم هزینه به این نوع رسانه ها؛ عدم نیاز به مهارت های ویژه در استفاده از این نوع رسانه ها؛ سرعت و پیوستگی در ارتباط؛ امکان تغییر مطلب ولو پس از انتشار (برخلاف رسانه های کلاسیک)؛ گرفتن نظرات دیگران درباره مطالب در قالب کامنت و لایک.
تکنولوژی ها:
بلاگ؛ اشتراک عکس؛ اشتراک موسیقی؛ وی لاگ؛ پست های دیواری؛ پست های فوری؛ ایمیل؛ وویپ؛ کرود سورسینگ و …..
سطوح دوسویه گی
سطح اول: امکانات بیشتر جستجوی تخصصی در عرصه های مورد نظر.
سطح دوم: تلاش کاربر و تلاش سیستم
سطح سوم: پاسخ دهندگی هم با اتکا بر انسان هم بر کامپیوتر
سطح چهارم: تسهیل ارتباطات بین فردی همه جا حاضر بودن و دسترسی پیوسته
سطح پنجم: سهولت در افزایش اطلاعات محتوای تولید شده توسط کاربران (مالکیت محتوا؟)
سطح ششم: نظارت بر کاربرد سیستم برای اطلاع یافتن از سلائق یکایک مخاطبان
نقطه تلاقی ارتباط و کنترل
نقطه تلاقی ارتباط و کنترل همان محیط ارتباطی مشترک سازمان ها و توده ها و در عین حال همان نقطه قابلیت حل مشکلات است.
علم ارتباطات این نقطه تلاقی یا تماس را که سر فصل تماس یک سیستم با سیستم یا با سیستم های دیگر است؛ بسیار مهم می داند.
سیگنال های دو سیستم در همین نقطه با هم به دیالوگ و به تبادل می پردازند و هدف نهایی این تبادل و تماس چیزی جز حل مشکلات و در حالتی دیگر چیزی جز رسیدن به مفاهمه و نوعی انطباق نیست. (نقطه مقابل آنتروپی)
علم ارتباطات همیشه به تاثیر ارتباطات چهره به چهره معتقد است؛ اما در عین حال به این امر نیز باور دارد که برای اجرای امور تکرار شونده؛ ابزارها؛ ویجت ها و اپلیکیشن ها یا برنامه های کاربردی می توانند بسیار مفید و گره گشا باشند.
یک مثال: ATM؛ حذف امور تکرار شونده؛ رضایت یا اعتراض؟
مولفه های سازنده نقطه تلاقی
*Andreas Kaplan and Michael Haenlein – in their Business Horizons article published in 2010
مولفه های سازنده رسانه اجتماعی ممکن است به صورت تک عنصری و یا چند عنصری در زندگی رسانه ای اجتماعی حضور یابند.
شرکت هایی که وارد فضای رسانه های اجتماعی می شوند تلاش می کنند تا همه مولفه ها را همزمان فعال کنند و به کار گیرند
هویت (در لینکداین) (سایبر و مدرن) (Facebook Philosopher)
گفتگو (Armchair activist)
اشتراک گذاری (تک عنصری اولیه در یوتیوب)
حضور (در اکثر رسانه های اجتماعی) (FOMO)
مناسبات (در لینکداین) (در اکثر رسانه های اجتماعی)
شهرت (در لینکداین)
گروه (در اکثر رسانه های اجتماعی)
ساختاری با 15 روند
یک نمونه
زندگی دوم (Second Life) (2003) دنیای سه بعدی مجازی
خالق: فیلیپ روزدال مدیر یک شرکت اینترنتی در سانفرانسیسکو
پول رایج: لیندن دلار (قابل تبدیل)
معاملات در هر ماه سر به میلیون ها دلار می زند
سکنه زندگی دوم می توانند حقوق قانونی هر آنچه را که در زندگی دوم تولید کرده اند؛ در زندگی واقعی برای خود ثبت کنند.
برخی انتقادات:
داروینیسم دیجیتال (حرف های دائمی و بقای صدای بلندتر)
اعمال نفوذ است بر نفوذ کنندگان از طریق بحث های سطحی و این یعنی دور باطل
ساختار آن ها ثروت را به سوی راس هرم پمپاژ می کند و شکاف دیجیتال را عمیق تر می سازد (طبقه مجازی و شرایط فرا طبقه ای)
نگرانی از بلعیده شدن منابع مالی کشورهای رو به توسعه؛ در مسیر خرید ابزارهای مرتبط با لایف استایل شبکه ای
نگرانی از بروز آنتی سوشال مدیا به مثابه ابزارهای کنترل مطلق سوشال مدیا
نگرانی از بروز رخوت در مدیریت روابط انسانی شخصی در جهان واقعی و به طور کلی تاثیرات منفی شبکه مجازی بر جامعه واقعی
مالکان محتوا؛ کاربران مولد محتوا نیستند و هر چه تولید می شود متعلق به مالک رسانه اجتماعی است.
چرا رسانه های اجتماعی امکان کوچ عضو یک شبکه به شبکه ای دیگر را نمی دهند و در صورت ترک شبکه باید مایملک محتوایی افراد در شبکه قبلی بماند؟ (عدم امکان تغییر فرمت)
نگرانی های روانشاختی مرتبط با پدیده Fomo یا همان fear of missing out
تیم برنرز لی (پدر مدرنیته اینترنت): سیلو هایی هستند که اجازه برداشت به افراد نمی دهند. ممکن است مونوپل شوند و نوآوری را عقیم کنند
برخی فرصت ها:
امکان فروش گسترده و ترغیب به خرید کالاها و خدمات. فقط فیسبوک بیش از یک میلیارد کاربر دارد (people who bought X also bought Y)
فرصت بازتعریف فعالیت های تجاری در قالب تجارت الکترونیک (B2B و غیره)
ایجاد کارآفرینی و خلق مشاغل تازه نظیر آنچه که اکنون اقتصاد اپ یا App Economy خوانده می شود
امکان گرفتن ایده های تازه از جمعیت متراکم شده و در دسترس: مسئولان شرکت دل (Dell) اعلام کرده اند 17 هزار ایده از رسانه های اجتماعی صید کرده اند
امکان دسترسی ارزان به مشاغل کارمندی (یقه سفیدها) و کارگری (یقه آبی ها) و حرفه ای های فضای سایبر (یقه طلایی ها)
باور به این که تکنولوژی های ارتباطی و اطلاع رسان که رسانه های اجتماعی هم فرآورده جانبی آن ها هستند در توسعه پایدار نقش دارند
امکان ایجاد کمپین های سیاسی و استفاده از رسانه های اجتماعی در خلاء نهادهای مدنی
امکان ایجاد کمپین های اجتماعی در مقابله با بلایا و بیماری های اجتماعی نظیر سرطان و غیره
کلیه کاربردهای مرتبط با پیشوندe نظیر آموزش الکترونیک؛ تجارت الکترونیک؛ بهداشت الکترونیک و غیره (بند هفتم از یازده بند 11 خط عمل جامعه اطلاعاتی)