تحقیق تاثیر رسانه بر اجتماعی شدن افراد



موضوع پروژه: تاثیر رسانه بر اجتماعی شدن افراد
گردآورندگان: …..
اردیبهشت ماه …..

تاریخچه مطالعاتی
تاکنون تحقیقات متعددی درباره وسایل ارتباط جمعی در ایران صورت گرفته است که تنها تعداد کمی از آنها به مطالعه مخاطبین پرداخته است. اولین تحقیق توسط اداره کل بررسی و سنجش اطلاعات در سال 1374 تحت عنوان (سنجش درباره کمیت و کیفیت استفاده از وسایل جمعی) انجام گرفت در خطوط کی درباره طرح بررسی وسایل ارتباطی آمده است: وسایل ارتباطی یکی از عوامل انتقال فرهنگ در جامعه امروز انسانی است. تاثیر این عوامل در جامعه امروز به نحو محسوسی عمیق و نمایان است. از این رو به عنوان یک عامل دقیق تعیین خط مشی رفتار مردم جامعه ما باید مورد بررسی و سنجش قرار بگیرد. تحقیق دیگری تحت عنوان (کودک در برابر وسایل ارتباط جمعی در شهر تهران) انجام داده است شامل کلیه کودکان (سن 7 تا 12 سال) در سال تحصیلی 52-53 در تهران تحصیل کرده اند و در خانه تلویزیون داشته اند تشکیل می گردید. نتیجه گیری که از این تحقیق به عمل آمده چنین است:
چنین است نتایج تحقیقی که با دقت بسیار جهت شناخت رفتار و اندیشه کودکان تهرانی در برابر وسایل ارتباط جمعی صورت یافته است، از خلال آن کودکانی را می بینم غرق در پیامهای گسترده از روزنه های بسیار، در بسیاری از موارد شناخت و تماس پیام با منع والدین مواجه می شود و خود براشتهای شنیدن یا دیدن می افزاید؛ ساخت فضای فراغت این کودکان چنان است که در تاریخ جامعه هرگز سابقه نداشته است و با این بافت جدید، خواه ناخواه شاهد جهان بینی در نسل فردا خواهیم بود.
مرکز تحقیقات اجتماعی و ارزشیابی برنامه های صدا و سیمای جمهوری اسلامی به نظرسنجی مردم توسط سهراب زاده و عبدی در چهار مقطعه زمانی به ترتیب آذر، تیر، مرداد و شهریور 1359 پرداخته است در این تحقیق درصد افراد باسواد در شهر تهران که روزنامه مطالعه می کردند و درصد گزارش آنها به روزنامه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. مجید محمدی در کتاب خود تحت عنوان "اخلاق رسانه ها" در سال 1379 با این سوال که آیا اصولاً رسانه ها می توانند اخلاقی باشند؟ آیا با توجه به ضرورت اطلاع رسانی و تمایل زیاد مردم به دانستن آن چیزهایی که برخی افراد نمی خواهند آشکار شود رعایت اصول اخلاقی برای رسانه ها ممکن است؟ اینگونه نگاست که رسانه ها نمی توانند معلم اخلاق باشند ولی می توانند اصول اخلاقی را رعایت کنند این اصول ممکن است به آیین نامه یا قانون، قابل تبدیل باشند یا نباشند. ولی قابل تبدیل به شیوه نامه یا قاعده، نافی التزام به رعایت آنها نیست.
بیان مساله
رسانه های ارتباط جمعی کارکردهای مختلفی دارند و از آنجا که گسترده حضور و سرعت انتقال پیام و اطلاعات آنها با پیشرفتها و فناوری نوین دائماً در حال گسترش است، شناخت این کارکردها و تاثیرات آنها بر مخاطبان به خصوص قشر نوجوان و جوانان که پرمخاطب ترین برنامه های رسانه های ارتباط جمعی هستند، برای مدیران جامعه و بویژه دست اندر کاران رسانه های جمعی از اهمیت زیادی برخوردار است. در خصوص این اثرات یا کار ویژه های رسانه ها صاحب نظران به رغم جوان بودن علم ارتباطات سخن زیادی گفته اند و مواردی از قبیل اطلاع رسانی، آموزش، سرگرمی، تاثیرات فرهنگی و اجتماعی و مانند آن به عنوان کارکردهای عمومی یعنی کارکردهای عام برای همه جوامع مطرح کرده اند، اما آیا کارکردها به ویژه در جوامع مختلف در همین ها خلاصه می شود. نیازهای بشر تنها به ضرورت های فیزیکی مثل غذا و سرپناه ختم نمی شود، بلکه انسان به ارتباط با دیگران نیز نیازمند است. در تمدن معاصر، ارتباطات نیاز برای بقای انسان است. معنی ساده ارتباطات "انتقال اطاعات، اندیشه ها و نگرش ها از یک شخص به شخص دیگر" است و از طریق آن افراد یکدیگر را کنترل می کنند و در غالب گروه ها با هم متحد می شوند. از این رو ارتباطات با زدودن موانع تعامل انسانها، وسیله ای برای درک متقابل آنها است. به این منظور ضروری است تا وضعیت جامعه و عقاید افکار عمومی خودمان در عصر جدید که به عصر انفجار اطلاعات شهرت یافته را در محاصره سیطره امواج رادیویی و تلویزیونی و ماهواره ای نشان دهیم. جامعه ای که دارای عناصر بسیار اصیل و ارزشمند فرهنگی و دینی و ملی و طبیعی است، بایستی در حیات مادی و معنوی خود مانند بدن یک انسان سالم و متعادل زندگی خود را بگذارند و او نمی تواند با جهان خارج خود قطع ارتباط کند. در نتیجه لازم است ارگانها و ابزارهای ضامن تعادل را شناخته و از طرفی با سالم نگاه داشتن آنها، سلامت اجتماعی را تامین و تضمین کند. بنابراین رسانه های گروهی امروزه نقشی فراتر از یک وسیله سرگرم کننده یافته اند در واقع این وسایل به ابزاری فرهنگ ساز مبدل شده اند. قدرت های مسلط جهانی می کوشند با استفاده از این ابزار زمینه های نفوذ فرهنگی خود را در سایر جوامع فراهم آورند. تهیه و تولید برنامه هایی با سرمایه های گزافی که در آنها زمینه های فرهنگی خاص تبلیغ می شود، ارائه گزارش ها و اخبار جهت دار، تبلیغ فرهنگی غربی در بین برنامه ها و … همگی نمونه های بارز استفاده از این رسانه ها در جهت اهداف کلان این کشورها می باشد. جوانان به عنوان گروهی که شخصیت آنها در حال شکل گیری است و بخش عظیمی از جمعیت کشورها تشکیل می دهند مورد توجه ویژه رسانه ها هستند. رسانه های داخلی نیز با تهیه برنامه های خاص برای این گروه سنی در پی جلب توجه آنها به سمت خود می باشند هر چند این برنامه ها نیز خالی از عیب نیستند ولی در مجموع آثار مخرب برنامه های غربی را ندارند. با توجه به موارد یاد شده سوال اصلی این تحقیق است که تاثیر رسانه های ارتباط جمعی تا چه حد می تواند در تغییر نگرش و رفتار اجتماعی ساختن افراد داشته باشد؟
چارچوب نظری
ویژگی خاص موضوع تحقیق، آن است که نمی توان صرفاً با تکیه بر یک نظریه آن را مورد تحلیل قرار داد. به همین جهت تقریباً سعی شده است تا از تمامی نظریه های عمده در حوزه دیدگاههای جامعه شناسی و ارتباطات استفاده شد. در این خصوص ابتدا دیدگاه اصلی که بر پایه هارولد لاسول است. محور قرار دارد مطرح می شود و سپس دیدگاههای دیگر ارزیابی و تحلیل می شود. مطالعات و تحقیقات مربوط به ارتباطات جمعی در ایالات متحده و کشورهای اروپایی و اغلب ممالک دیگر جهان در حال حاضر بیشتر در مبنای روش جامعه شناسی هارولد لاسول صورت می گیرند. چون با وجود نفوذ عقاید مک لوهان و طرفداران او عقیده کلی بر آن است که روابط افراد جامعه بر اساس پیامهای ارتباطی و آنچه در کتابها و روزنامه ها و مجله ها می خوانند، از رادیو می شنوند و به وسیله سینما و تلویزیون می بینند، استوار می باشند و عقاید کسانی که وسایل فنی ارتباطی را عامل تحولات اجتماعی ترقی می کنند، طرفداران زیاد پیدا نکرده اند.
دیدگاه هارولدلاسول
توجه پروفسور لاسول در مطالعه علم ارتباط جمعی که نخستین بار به وسیله خود وی نام گذاری گردید، بیشتر به پیامهای ارتباطی معطوف می باشد به همین سبب در آثار مهم خود همه جا درباره چگونگی و انتشار پیام ها خصوصاً تاثیرها و عکس العملهای آنها بحث می کنند. لاسول به طور کلی روش مطالعاتی خود را بر مبنای عناصر ارتباطی که شامل پیام دهنده یا پیام تهیه کننده، پیام وسیله انتقال پیام، استفاده کنندگان از پیام و آثار اجتماعی پیام می باشد، پایه گذاری کرده است و در این مورد فرمول خاصی ارائه کرده است.
دیدگاه مک لوهان:
مک لوهان پس از تقسیم بندی دوره های تاریخی که جوامع سپری کرده اند و بر شمردن سه دوره ارتباطات شفاهی، ارتباطات کتبی و ارتباطات الکترونیکی بر نقش رسانه ها در جهش اجتماعی تاکید کرده است و اعتقاد دارد که انسانها در ابتدا در یک نظام قبیله ای زندگی می کرده اند که در آن فرد در زندگی طبیعی خویش حضور دارند و از تمام حواس خود کمک می گیرد و با دیگران مراوده می کند. هر وسیله ارتباطی امتداد یکی از حواس انسان است. به عنوان مثال خط امتداد چشم و رادیویی امتداد شنوایی است.
دیدگاه دیوید رایزمن:
دیوید رایزمن، اندیشمند دیگری است که باز، بر ارتباط به عنوان محور حرکت جوامع انسانی تاکید دارد، به رغم این اندیشمند از روزنه ارتباطات، می توان سه دوران در تاریخ اجتماعی باز شناخت.
دوره اول: جامعه باستانی یا سنتی،
دوره دوم: جامعه فردگرایی یا دورن راهبر و دور،
دوره سوم: جامعه مصرف گرایی یا دگر راهبر.
رایزمن جامعه شناسی انتقادگر است که نظیر تونیس به ماتریالیسم تارخی وفادار مانده و می کوشد آن را با شرایط جدید تطبیق دهد. رایزمن در تحلیل نهایی، به جای عامل جمعیتی، وسایل ارتباطی و شیوه های پخش نوین اطلاعات و دانش های بشری راه حل تعیین کننده اعلام می دارد.
دیدگاه فردیناند تونیس:
تونیس از نخستین اندیشمندان اجتماعی است که وضع جامعه نوین را با توجه به انواع جدید ارتباطات، مطالعه و توجیه می کند. به عقیده او علت تغییر و تحولاتی که در جوامع مختلف انسانی دور می بیند، بیش از هر چیز ناشی از انواع رابط میان افراد است. او معتقد است که در دنیا دو نوع گروه انسانی وجود دارد:
گروهی که اجتماع نامیده می شود؛ در این جامعه هر حرکت نه در خدمت فرد و مصالح شخصی اوست بلکه برای وحدت جمع و تحققهای غایب آن صورت می گیرد و گروهی که به جامعه (جامعه صوری) نامیده می شود، در این جامعه آنچه بیش از همه تعیین کننده است، تراکم انسانها است. پیدایی روابط صوری، قراردادی، سطحی و تنهایی انسان از جمله ویژگی های آن است.
او معتقد است که روزنامه ها، اندیشه ها و افکاری را به صورت جالبب و موثر تهیه و عرضه می کند. مطبوعات رکن اصلی افکار عمومی را تشکیل می دهد که از بسیاری جهات قابل مقایسه با قدرتی است که دولت ها در ارتش و سازمان های اداری متمرکز کرده اند و گاه از آن نیز برتر است.

دیدگاه خوش بین ها:
این گروه تنها به دیدن مزایای وسایل ارتباطی علی الخصوص تلویزیون و حتی روزنامه ها دلخوش دارند. آنان نیز در آینده جهان را در سایه تلویزیون عاری از جنگ و خالی از زشتی می پندارند. آنها نیز در دیدن این مسیر روشن گر رسانه ها ترسیم کرده اند راه افراطی، پیموده اند. تلویزیون در دیدگاه مخالفین، در شکل دهی و به هم ریختگی فرهنگ نقش داشته و از دیدگاهی دیگر عصر حاضر را به سوی تجربه های جدید رهنمون و فرهنگ آنان را غنی تر ساخته است. بر خلاف بدبین ها که می گویند تلویزیون ذهن توده ها را تجاری می کنند، خوش بین ها می انگارند که تلویزیون با آوردن آوردگاههای خونین به اتاق نشیمن خانه ها جنگ افرختن را برای سیاستمداران دشوارتر ساخته اند، تلویزیون از نظر میلیونها هیپنوتیزم شده در سراسر جهان، سرچشمه شگرف تفریح و تعلیم است، یک خزانه همیشه آماده اندیشه و تجربه که می تواند زمان و فاصله را از میان بردارد.
دیدگاه بدبین ها:
آنها این وسایل را با در نظر گرفتن پیامدهای منفی آن مطالعه می کنند و گاه در پرهیز از این وسیله ارتباطی یک رژیم خاص را پیشنهاد می کنند؛ تماشا بس او یا مطالعه ممنون! ژان لویی سروان شرایبر می گوید:
پدران و مادران ما می بینند ذهن و حافظه کودکان خردسالشان تا چه حد قدرت و سرعت تحرک آمیزی مانند قطعه اینفنجی آب ندیده هر آنچه را در دسترس آنهاست جذب می کند متحیر می مانند. پوپر برای اطلاع هر چه بیشتر از تاثیر رسانه ها توصیه می نماید:
باید در طی دوره آموزشی کارمندان بدانند که چگونه کودکان تصاویر فیلم را دریافت و جذب می کنند، گرفتن امتحان در پایان دوره موجب می شود که نه تنها داوطلبان آموزشی را خوب فهمیده باشند که باعث می شود آنان به مسئولیت آموزشی خود توجه کنند و اینکه متعهد گردند که بدان عمل نمایند.
فرضیات تحقیق
1) به نظر می رسد بین رسانه های ارتباط جمعی و تغییر نگرش ها و رفتار اجتماعی رابط معنادار وجود دارد؟
1-1) به نظر می رسد بین برنامه های تلویزیونی و تغییر گرایشهای ذهنی جوانان رابط معنا دار وجود دارد.
2-1) به نظر می رسد بین پخش فیلم های خشونت آمیز و تغییر هنجارهای اجتماعی رابطه معنادار وجود دارد.
3-1) به نظر می رسد بین پخش فیلم های علمی و آموزشی رادیویی و ارتقاء نگرشهای فکری رابطه معنادار وجود دارد.
2) به نظر می رسد بین استفاده از رسانه های ارتباط جمعی و فرهنگ دینی جامعه رابطه معنادار وجود دارد؟
1-2) به نظر می رسد بین محتوای برنامه های تلویزیونی و ارزشهای اجتماعی رابطه معنادار وجود دارد.
2-2) به نظر می رسد بین برنامه های رسانه رادیویی و آگاهی های دینی رابطه معنادار وجود دارد.
3-2) به نظر می رسد بین برنامه های رسانه ای، مطبوعاتی و باورها و الگوپذیری دینی و فرهنگی رابطه معنادار وجود دارد.
اهداف مطالعاتی تحقیق
تحقیق حاضر دو نوع اهداف را پیگیری و مورد ارزیابی قرار داده است: نخست اهداف کلی و سپس اهداف خاص.
اهداف کلی:
این تحقیق سعی دارد که به بررسی تاثیر رسانه های ارتباط جمعی که در این تحقیق رادیو، مطبوعات و تلویزیون در نظر گرفته شده را بر تغییر نگرشها و رفتار اجتماعی ساختن افراد در اثر استفاده از این رسانه های جمعی به وجود می آیند و یا از بین می روند، بپردازد.
اهداف خاص:
چگونگی شناخت و تبیین ویژگی های رسانه های ارتباط جمعی بویژه رسانه های رادیو، تلویزیون و مطبوعات و برنامه های آنها در اثرگذاری بر اجتماعی ساختن افراد هستند.
– بررسی دیدگاه های صاحبنظران وسایل ارتباط جمعی
– بررسی دیدگاه های صاحبنظران درباره تغییر نگرشها و رفتارهای اجتماعی
– بررسی تحقیقات و مطالعات قبلی و جدید رسانه های ارتباط جمعی در ایران و سایر کشورها.
– بررسی کارکرد و رسالت رسانه های ارتباط جمعی در زمینه های مختلف در جامعه
– بررسی انتظارات و نیازهای جوانان از رسانه های ارتباط جمعی
– نقش رسانه های ارتباط جمعی در افکار عمومی
بررسی و تحلیل متغیرها و مفاهیم اصلی تحقیق از جمله:
رفتارهای اجتماعی، تغییر نگرش ها، هنجارهای اجتماعی، فرهنگ، دین، ارزشهای اجتماعی، نوجوانان و جوانان، بحران هویت، خشونت رسانه ای و موارد دیگر …
اهمیت مطالعاتی
اهمیت خاص وسایل ارتباط جمعی در دنیایی که هر روز بیش از روز پیش به گسترش این وسایل می انجامد و در نهایت موجبات بسط نفوذ و تاثیر آنان را فراهم می آورد، دانش پژوهان این رشته را بر آن داشته اند تا در راه شناخت بهتر این وسایل بکوشند و از ابزار دقیق تحقیقی در این راه سود جویند. پس بنابراین شناخت رسانه های ارتباطی جدید و نقش آنها در روی آوردن جامعه به ارزشهای والای انسانی و همچنین شناخت و توسعه فرهنگ مطلوب و مناسب ضرورت می یابد و همچنین بررسی موقعیت افراد مخاطب در نوع استفاده از این رسانه های ارتباط جمعی لازم است اهمیت خاص تحقیق در این زمینه مخصوصاً از آن روست که این وسایل تمامی حیان انسانی را یکسره در بر می گیرند و همه جا به صورت پیام وسایل ارتباطی شنیده می شود و امواج این وسایل به همه روزنه ها و آنچه در تمامی تاریخ انسان حریم امن انسانها تلقی می شد رسوخ کرده است. علاوه بر این آن تاثیر وسایل های ارتباط جمعی همواره آگاهانه و به عمد تحقق نمی پذیرد، بلکه در اکثر موارد، انسان بدون آنکه قصد آموزشی داشته باشد در کنار این وسایل قرار می گیرد واز محتوای خاص آنان متاثر می شود. پر واضح است که پیام های این وسایل ارتباطی تنها حاوی اطلاعات خبری نیست بلکه تنظیم کننده احساسات و تامین کننده امیال نفسانی انسان است و از این فراتر بدون آنکه دریابند تحت تاثیر و کنترل آنها در آمده اند.
رسانه های قرن ما به وسایلی تبدیل شده اند که هم جنبه آگاه کننده و هم کنترل کننده دارند.
بدین ترتیب می توان بیان داشت که تحقیق حاضر با توجه به موارد مذکور در نظر دارد تا یک واقعیت اجتماعی همچون تاثیر رسانه های ارتباط جمعی در فرایند اجتماعی ساختن افراد بررسی و ارزیابی کند و به منظور ایجاد دیدی گسترده تر و نگرش دقیق تر به اثرات این وسایل در زندگی روزمره و با آینده نگری همه جانبه تر و تدوین سیستمهای منطقی با توجه به نیازها و شرایط و موقعیت افراد جامعه را به سوی ارزشهای انسانی و استفاده بهینه از وسایل ارتباط جمعی رهنمون سازیم تا زمینه رشد و کمال به سوی خداوند فراهم گردد. در بیان بیشتر ضرورت تحقیق حاضر به کارکردهای رسانه های ارتباط جمعی می تواند توجه کرد:
کارکرد کلان
الف- وظایف خبری و آموزشی
وظیفه و نقش اساسی وسایل ارتباطی، انتشار جریان رویدادهای اجتماعی است همین امر به انسان امکان می دهد محیط زندگی را بهتر بشناسد و با توجه به آن، احتیاجات فردی و جمعی خود را مرتفع سازد. اهمیت وظیفه آموزشی وسایل ارتباطی در جوامع معاصر به حدی است که بعضی از جامعه شناسان برای مطبوعات رادیو و تلویزیون و سینما نقش آموزش موازی یا آموزش دائمی قایل هستند. جامعه شناسان معتقدند که وسایل ارتباط با پخش اطلاعات و معلومات جدید به موازات کوشش معلمان و استادان، وظیفه آموزشی انجام می دهند و دانستنی ها علمی فرهنگی و اجتماعی دانش آموزان و دانشجویان را تکمیل می کنند.
ب- وظایف راهنمایی و رهبری
نقش رهبری کننده رسانه های ارتباطات جمعی و تاثیر آنها در بیداری و ارشاد افکار عمومی، اکنون بر هیچکس پوشیده نیست و روز به روز نیز بر اهمیت آن افزوده می شود.
باید در نظر داشت که رسانه های ارتباط جمعی به طور کلی می توانند در توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع مخصوصاً در کشورهای در حال توسعه، وظایف بسیار حساسی عهده دار شوند.
پ- وظایف تفریحی و تبلیغی
وسایل ارتباطی علاوه بر وظایف مهم خبری و آموزشی و راهنمایی و رهبری که در سازندگی و آمادگی افراد برای زندگی اجتماعی نقش اساسی دارند، وظایف تفریحی و تبلیغی انجام می دهند. وسایل ارتباط با انجام وظایف اخیر بیشتر از نظر روانی روی افراد تاثیر می گذارند و در صورتی که باعث سرگرم شدن افراد و پرکردن اوقات آنان گردند، نقش تفریحی دارند و هرگاه منظور جلب توجه یا ایجاد اعتماد و اطمینان مورد بهره برداری قرار گیرند، دارای نقش تبلیغی هستند.
اهداف خرد
1- نظارت بر محیط به معنی جمع آوری و توزیع اطلاعات در مورد رویدادهای محیط اطراف، هم در خارج و هم در داخل یک جامعه خاص.
2- همبستگی بخشی از جامعه در واکنش به محیط: همبستگی در اینجا شامل تفسیر اطلاعات مربوط به محیط و توصیه در مورد نحوه رفتار در واکنش به این رویدادهاست.
3- انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر. لاسول می گوید که انتقال فرهنگ معطوف منتقل کردن اطلاعات، ارزش ها و هنجارهای اجتماعی از یک نسل به نسل دیگر یا از اعضای یک گروه به تازه واردهای آن گروه است، این امر عموماً به مثابه فعالیت آموزشی شناخته می شود.
تعریف اصطلاحات
وسایل ارتباط جمعی
وسایلی که مردم یک جامعه از آن برای ابلاغ پیام ها، بیان افکار و انتقال مفاهیم ایده ها و برداشتها، بهره می گیرند و نیز دریافت اطلاعات توسط انسانها در یک مقطع زمانی است.
ارزشهای اجتماعی
هر آنچه اعضای یک جامعه گرامی می دارند و در این گرامی داشت وفاق نسبی حاصل است، هنجارهای اجتماعی، مدلها، الگوهای اجتماعی و … حائز ارزشهای اجتماعی هستند که از ویژگی های آن رژفایی، نسبت و تغییرناپذیری است.
رفتار اجتماعی
مجموع افعال و طرز تلقی هایی که از طریق آن یک فرد یا یک گروه در برابر وضعی معین به واکنش می پردازند. رفتار اجتماعی بر طبق الگوهایی کلی صورت می گیرد.
افکار عمومی
افکار عمومی را از نظر کارکردی نوع اندیشه و نظر گروه، جمع یا یک ملت می دانند. از قرن نوزده به این طرف مطالعه افکار عمومی بسیار مطمع نظر قرار گرفت و این توجه زیربنایی تجاری و هم پایه های سیاسی داشت.
نگرش
از مفاهیم اساسی در روانشناسی اجتماعی است بین عقیده از یک سو و عمل از سوی دیگر جای می گیرد و دارای دو بعد اساسی: آمادگی درونی بالفعل جهت انجام عمل و گرایش یا جهت گیری مثبت و منفی در برابر یک امر اجتماعی
تلویزیون
لفظ تلویزیون از دو کلمه "تله" یعنی دور و "ویزیون" یعنی دیدن تشکیل شده و به معنای انتقال تصویر از دور و یا دیدن اشیاء و مناظر متحرک از دور است. یکی از دستگاههای شگفت انگیز اختراعی قرن حاضر تلویزیون است و می توان وسیله بسیار موثری برای بالا بردن سطح افکار و معلومات مردم دنیا محسوب کرد.
محتوای پیام
مطالب دورن پیام که به وسیله منبع برای بیان هدف انتخاب شده است.
خانواده
گروهی از افراد که با یکدیگر پیوندی بر پایه همخونی (نسبی) یا ازدواج (سببی) و یا فرزندپذیری دارند.
هنجارهای اجتماعی
شیوه های رفتاری معینی است که در گروه یا جامعه متداول است و فرد در جریان زندگی خود آن را می آموزد، به کار می بندد و نیز انتظار دارد که دیگر افراد گروه یا جامعه آن را انجام دهند. هنجارها، رفتار، قاعده، معیار یا میزانی است که با آن رفتار اجتماعی اشخاص در جامعه سنجیده می شود.

مرور مطالعاتی
مبانی نظری
ارتباطات هم گسترده اجتماع است و پیش شرط زندگی اجتماعی سهمی بودن در اطلاعات و معانی دیگران است. ارتباطات نوین متدهای جدید ارتباطی را به مدد خلاقیت و تکنولوژی بر الگوهای قدیمی افزوده و نوع جدیدی از ارتباط است یعنی ارتباطات جمعی را پیش کشیده است که با ارتباطات میان فردی متمایز است. هر چند از عمر تحولات در زمینه ارتباطات جمعی دیری نمی گذرد اما ساختار مشخص یافته است که در صورت بندی مشهور "چه کسی چه چیزی را به چه کسی و با چه میزان تاثیر می گوید"، می گنجد. لازار سفلدوبرنارد برلسون تحلیل محتوا را موضوع بررسی خود قرار داده اند. مطالعات برخی محققان در مورد پژوهش مرتبط با مخاطبان، ساختار صنایع ارتباطی و تاثیر رسانه های جمعی بر بخشهای گوناگون زندگی معاصر، صورت گرفته است. تاثیرگذاری اجتماعی مشعر به انتقال تاثیرات از شخصی به شخص دیگر است: در معنای گسترده تر آن این امر یعنی توزیع تاثیرات در بین گروهی از اشخاص. بدین ترتیب می توانیم در این بین قائل به وجود سه عامل فرستنده، دریافت کننده و رابطه بین آنها شویم، ارتباطات نامی است که به این رابطه اطلاق می شود. تلاش محققان این است که انواع تاثیرات ناشی از برقراری ارتباطات را تعیین کند.
رسانه های ارتباط جمعی نظام یافته مدتهاست که توجه تاریخ نگاران، دانشمندان عرصه های سیاست و اجتماع، نویسندگان، روزنامه نگاران و منتقدان اجتماعی را در هر برهه زمانی به خود جلب کرده است. اشکال جدید ارتباطات جمعی در هر دوره مایه هراس بوده اند. تاملات فرهنگی، تاثیر و کنترل اجتماعی بر رسانه های عمده نیز از دل مشغولی های صاحبنظران به شمار می رفته اند.
شناخت وسایل ارتباط جمعی
تبادل افکار، عقاید و آراء انسانها در جوامع مختلف از ضروریات زندگی اجتماعی می باشد. در گذشته و بر جوامع ابتدایی، این مبادله به کمک ابزارهایی چون نقاشی، زبان و بیان شفاهی، خط و نوشته های دستی صورت می گرفت. پس از اختراع چاب توسط گوتنبرگ در سال 1454 (میلادی) انتقال نظرات و خواسته های افراد و گروههای انسانی ابتدا به کتاب و سپس به مطبوعات واگذار شد. مطبوعات مهمترین و معتبرترین وسیله ارتباطی در جامعه انسانی و در میان افکار عمومی خصوصاً روشنفکران شناخته شده است. با وجود این پیشرفت کند و آهسته مطبوعات به دلیل عوامل متعدد (دارا بودن امکانات معمول و …) و افزایش آگاهی های عمومی استفاده کنندگان و افزایش نیازهای ارتباطی و خبری آنان موجب شد که وسایل نوینی ایجاد شود تا با تحولات سطح زندگی و نیازهای زندگی فرهنگی افراد همگام باشد.
بنابراین با اختراع تلگراف و تلفن و بی سیم و تکمیل تکنیکهای عکاسی، شرایط برای ایجاد و پیدایش رادیو و تلویزیون و سینما فراهم شد. به طوری که امروزه این وسایل به صورت پر مصرف ترین تولیدات صنعتی در اختیار مصرف کنندگان پیام های وسایل ارتباط جمعی قرار گرفته است.
الف- مطبوعات
از نشانه های مهم تمدن و پیشرفت فرهنگی هر جامعه ای مطبوعات و تنوع و فراوانی می باشد. چنانکه ناپلئون در این باره گفته است:
"با خواندن یک شماره از جراید هر کشوری می توان به درجه آزادی و فرهنگ و قوای تکنیک روحی افراد آن کشور پی برد."
به وسیله تعاریف گوناگون سعی شده است که مطبوعات بهتر شناخته شود. دکتر اصغر احمدبیگی در گفتاری پیرامون مطبوعات (رسانه های نوشتاری) هم در معنای کلی و عام و هم به معنای اخص مطبوعات توجه کرده است و می نویسد:
"مطبوعات در مفهوم کلی و اعم آن به کلیه وسایل ارتباط جنعی مدرن گفته می شود و در اصل برگردان و برابر با واژه press در انگلیسی و فرانسه است".
مطبوعات در مفهوم اخص بیانگر روزنامه و خانواه آن یعنی کلیه رسانه هایی چاپی است و مقصود از مطبوعات نوشتاری نیز آن دسته از رسانه های همگانی است که برای پخش و انتشار اخبار، اطلاعات، آگاهیها و ایجاد و ارتباط با توده ها و انتقال ارزشها، از زبان مکتوب استفاده می کنند.
مهمترین امتیاز مطبوعات این است که خوانندگان پیام های مطبوعات الزاماً باید با سواد باشند. در حالی که رادیو و تلویزیون این امتیاز را ندارد. قاطعانه می توان گفت که مطبوعات جمهوری اسلامی از جنبه ارزشی بر سایر کشورها امتیازی بی قیاس دارد. اما با این همه هنوز هم جای گفت و گو و شاید و نشاید هست. با پشتوانه ای که از ارزشهای تابناک دینی و اصول به خون نشسته انقلاب داریم از این رسانه ها انتظارها می رود که اکنون نیست.
ب- رادیو
رادیو یکی از وسایل ارتباط جمعی است که قدرت کم آن در کنار تلویزیون و سینما ظاهر می گردد. رادیو به طور کلی از سه عنصر صدا، موسیقی و کلام انسانی تشکیل شده است ولی با این حال دارای محدودیتهایی نیز می باشد؛ به طور مثال، اگر یک برنامه رادیویی بخواهد یک اتومبیل در حال حرکت و یا یک هواپیمای در حال پرواز را تشریح کند، از عنصر صدای اتومبیل و هواپیما و کلام انسان کمک می گیرد، ولی اگر شیء موردنظر صامت باشد، رادیو با مشکل مواجه می شود بر شنونده تاثیر کمتری داشته باشد. با این حال، رادیو نسبت به دیگر وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون و مطبوعات در سرعت انتشار اخبار و مداومت خبر برتری دارد؛ چرا که گیرنده های رادیویی از جهت استفاده پیام های آن در صحنه رقابت با تلویزیون شکست ناپذیرند؛ زیرا استفاده از تلویزیون در شرایط فعلی به سبب حجم بزرگ دستگاه های گیرنده تلویزیونی و محدودیت حمل و نقل آنها برای همگان میسر نیست، ثانیاً انتشار و مداومت خبری و پیامی از طریق تلویزیون بسیار پرهزینه است و در این مقیاس رادیو کم حجم و کم هزینه تر خواهد بود.
پیدایش رادیو موجب شد که انحصار مبادله اطلاعات از رسانه های چاپی و نوشتاری بیرون آید و تحولات نوینی در نحوه تبادل پیامهای گوناگون ایجاد شود. به کمک امواج دیگر امکانات و تکنیک های مخابراتی نیازهای افراد برای کسب اطلاعات سریع و فراوان تامین شد. با کوچک شدن، ارزان شد، ترانزیستوری شدن رادیو تونست بیشتر در اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد و به علت عدم نیاز استفاده کنندگان به سوادآموزی رادیو توانست در هر شرایط و اوضاع و احوالی به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته و نیافته مورد بهره برداری قرار گیرد.
ج- تلویزیون
تلویزیون بعد از جنگ جهانی پا به عرصه اجتماع گذاشت و توده مردم به طور چشمگیری به آن رو آوردند. زیرا اخبار و اطلاعات روزنامه ها و کتب و غیره به صورت مکتوب دسته کم با تصاویری نه چندان مطلوب منعکس می شد، ولی بعد از جنگ جهانی دوم، توده مردم مشاهده کردند که همان اطلاعات و اخبار را می توانند همراه با تصاویر متحرک که خطاب به مردم سخن می گوید، بشنوند. لذا در آن دوره تلویزیون بسیار جلوه کرده به طوری که بعضی معتقد شدند روزنامه ها و دیگر رسانه ها از عرصه اجتماع حذف و یا لااقل وجودشان کم رنگ خواهد شد، در حال که تلویزیون توانست بین این رسانه ها تفکیک قائل شود و کارکرد هر یک را جداگانه تعیین نماید.
در یک تقسیم بندی برای رسانه ها سه نوع کارکرد می توان نام برد:
نخست کارکرد آموزشی.
دوم، کارکرد اطلاعاتی.
سوم کارکرد تفریحی.
که هر یک از این سه قسم مساله فرهنگ گنجانده می شود، به طوری که حد و مرز ثابتی برای تعیین کارکرد رسانه ها نمی توان تصور کرد.
تلویزیون در میان رسانه ها نمی توان تصور کرد. تلویزیون در میانه رسانه ها می تواند پرقدرت ترین وسیله برای این سه کارکرد در بین توده مردم باشد و بیشتر تاثیر بگذارد، زیرا کارکرد انتخابی یا گزینشی که در میان تمام رسانه ها موجود است، در تلویزیون بیشتر نمودار می گردد.
یک خصیصه عمده زندگی امروزی در کشورهای توسعه یافته، و به گونه ای فزاینده در کشورهای در حال توسعه، تماشای تلویزیون است. در مورد این جعبه ها جار و جنجال های زیادی به راه افتاده است، لیکن به عنوان بیننده به نظر می رسد که در مقابل ساعاتی که صرف آن می کنیم، چیز چندانی دستگیرمان نمی شود.
تلویزیون همچنین خود، یک صنعت مهم است و در اغلب کشورها یک رسانه تبلیغاتی عمده به شمار می آید. به همین دلایل، تلویزیون همیشه خبرگان زیادی را به خود جلب کرده است. دامنه موضوعهای مورد بحث آن عبارتند از: آیا تماشای تلویزیون اتلاف وقت است، آیا باید به همین صورت فعلی اداره شود یا امکان تنظیم بهتر آن وجود دارد همچنین در خصوص برنامه های مربوط به مسائل جنسی، خشونت، بی حرمتی، مسائل اجتماعی، ترویج افکار کلیشه ای در مورد اقلیتها و گروههای محروم، نقش تلویزیون در آموزش و ارتقای فرهنگی، تاثیرات تبلیغات تلویزیونی، و غیره چه باید کرد. این سوالات در مورد وسایل ارتباط جمعی دیگر نیز مطرح می شوند، اما تلویزیون با ویژگی زنده بودن، فوریت و آمادگی و حضور خود در همه جا، موضوع اصلی همه این بحث و گفتگوها را به خود اختصاص می دهد.
ویژگی های وسایل ارتباط جمعی و بهره مندیها
رسانه های جمعی دو ویژگی برجسته دارند؛ رسانه های جمعی از یک سو محصول سازمان تولید، پیشرفته سرمایه داری هستند و به صورت یک کالا به بازار عرضه می شوند و از سوی دیگر به عنوان یک کالا خود قادر به ارائه افکار، ارزشها، هنجارها، نگرشها و تمایلات هستند؛ زیرا هر کالا و محصول فکری همراه خود فرهنگ خاصی را ارائه می اهد. فرانتس دروگه در کتاب خود به نام معرفت بدون آگاهی خوبی رابطه میان جامعه سرمایه داری و رسانه ها را مشخص و تاکید می کند که رسانه ها از یک طرف "تمام مفروضات روش تولید سرمایه داری را دارا هستند و به این ترتیب نوع خاصی از تولیدات سرمایه داری به حساب می آیند" و در همان حال، مانند تمام تولیدات دیگر، به اجبار تحت تاثیر تکامل نیروهای تولید قرار دارند.
با توجه به این که رسانه های جمعی و به طور کلی هر تکنولوژی، فرهنگ خاص خود را دارند و انتقال دهنده بینش اندیشه و تفکر سازندگان خود می باشند، چنانچه برای اهداف مثبت و انسانی به کار روند با توجه به تواناییهایی که دارند، می توانند در تغییر رفتارها و ناهنجاریهای اجتماعی موثر باشند و به عنوان مکمل نهادهای تربیتی و آموزشی جامعه عمل کنند؛ چنان که صاحبان جوامع امپریالیستی که خوی استعماری و استثماری را در سر می پروانند، از همین قدرت پرنفوذ وسایل ارتباط جمعی بهره گرفته و آن را به صورت یک سازمان نظام یافته درآورده اند.
برای شناسایی زمینه های بهره مندی مخاطبان از وسایل ارتباط جمعی تحقیقات متنوعی صورت گرفته است این تحقیقات از سویی مشابه به هم و از سوی دیگر با هم متفاوتند.
اختلاف ها تا حدی ناشی از این می شود که محققان تحقیقاتشان را روی سطوح مختلف مطالعه و مطالب گوناگون در فرهنگهای گوناگون متمرکز کرده اند.
برداشت های یک کارکردی علایق مخاطبان به شکلهای مختلف بیان شده است. تحلیل استونسون معرفی شود از ارتباطات جمعی منحصراً بر حسب سرگرمی و تفریح است کارال نوردن استرنگ محقق ارتباطات فنلاندی در خصوص بحث انگیزی می گوید: "شاید انگیزه اولیه برای استفاده از رسانه ها فقط یک نیاز عدم مهارت در سخن گفتن برای تماس اجتماعی باشد."
الگوهای مخاطب مدار
در مطالعات و تحقیقات اولیه ارتباطات اجتماعی به تاثیرات و نفوذ مطلق رسانه ها روی مخاطبات توجه می شود لذا بر این اساس الگوهای مرتبط با آن ارائه شده بود. کم کم با نگرش جدید نسبت به مخاطبان دامنه این مطالعات به سمت استفاده و بهره مندی کشیده شد. در واقع محققان و پژوهشگران این روش به جای این که مطالعه کنند که رسانه ها چه کاری با مردم انجام می دهند؟ که مردم چه کاری با رسانه ها می کنند؟ را سر لوحه تحقیقات خود قرار دادند و الگوهایی را در این زمینه که صرفاً به فرآیند دریافت توجه داشت ارائه دادند باید گفت که رفتار مخاطبان به میزان متنابهی توسط نیازها و علایق آنان تبیین می شود لذا توجه روش استفاده و بهره مندی یا ارضای نیاز مخاطبات تمرکز یافته است.
رسالت ها و وظایف وسایل ارتباط جمعی
هر سازمان که در متن جامعه پدید می آید، باید دارای کارکردهایی در خدمت جمع و جامعه باشد و چنان تنظیم گردد که بتواند همانند یک تن، به صورتی هماهنگ، خدمات خود را به جامعه که منشا و موجد آن است عرضه دارد. سازمان های ارتباطی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و تقریباً همه محققان و دست اندرکاران مسائل و نیازهای جامعه، مخصوصاً صاحبنظران وسایل ارتباطی بدان اندیشه اند. لسول وظایفی چند، نظیر مراقبت از محیط و ایجاد همبستگی بین اجرای گوناگون جامعه را در پاسخ به محیطی که در آن انتقال میراث فرهنگی از نسلی به نسل دیگر صورت می گیرد به عنوان وظیفه های اصلی ارتباطات جمعی تلقی می کند. در مقاله دیگر با نام "ساخت و کارکرد ارتباطات در جامعه"، وظایف دیگری برای وسایل ارتباطی بر می شمارد: به نظر او "این وسایل باید به 1- حراست از محیط، 2- همبستگی بین اجزای جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی، 3- انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر کمک کنند."
الف- وظایف خبری و آموزشی
در زمان حاضر تنها چند ثانیه کافی است که یک خبر در دور افتاده ترین نقاط گیتی پخش شود. به همین جهت است که اکنون در جهان هیچ فردی پیدا نمی شود که با وسایل ارتباطی جمعی سر و کار داشته باشد و لااقل نام روسای کشورهای بزرگ و عده ای از شخصیت های مختلف سیاسی، اجتماعی و قهرمانان ورزشی و هنرمندان سینمایی دنیا را نداند. بنابراین وظیفه و نقش اساسی وسائل ارتباطی، انتشار جریان رویدادهای اجتماعی و همین امر به انسان امکان می دهد محیط زندگی را بهتر بشناسد و با توجه به آن احتیاجات فردی یا جمعی خود را مرتفع سازد. در برابر دیگران راه و رسم شایسته پیش بگیرد، اندیشه های خوب بدست آورد و قضاوت های درست نشان دهد و به طور کلی به عنوان عضوی از اعضای جامعه با آگاهی کامل به حقوق و مسئولیت های خویش و با آزادی و آسایش به زندگی ادامه دهد اهمیت وظیفه آموزشی وسائل ارتباطی جمعی در جوامع معاصر به حدی است که بعضی از جامعه شناسان برای مطبوعات، رادیو، تلویزیون و سینما نقش "آموزش موازی" یا "آموزش دائمی" قائل هستند.
جامعه شناسان معتقدند که وسایل ارتباطی با پخش اطلاعات و معلومات جدید به موازات کوشش معلمان و استادان وظیفه آموزشی انجام می دهند و دانستنی های علمی و فرهنگی و اجتماعی دانش آموزان و دانشجویان را تکمیل می کنند.
ب- وظایف راهنمایی و رهبری:
نقش رهبری کننده وسایل ارتباطی و تاثیر آنها در بیداری و ارشاد افکار عمومی، اکنون بر هیچکس پوشیده نیست و روزبه روز نیز بر اهمیت آن افزوده می شود. چنانکه می دانیم مطبوعات در دو قرن گذشته در مبارزات آزادیخواهی ملل جهان تاثیر قاع داشته اند و در میدان این مبارزات برای طرد استبداد و کسب دموکراسی از سلاحهای برنده سیاسی بوده اند و در نظام دموکراسی، روزنامه ها و مجله ها و رادیوها و تلویزیون و سینما می توانند در راه گسترش ارتباط بین رهبری کنندگان و رهبری شوندگان خدمات مهمی انجام دهند و به عنوان آیینه تمام نمای افکار عمومی، در جلب همکاری مردم و رکت دادن آنها در امور اجتماعی تاثیر فراوان به جا گذارند. در صورتی که در نظامهای استبدادی و دیکتاتوی که بین فرمانروایان و فرمانداران، روابط آزاد و رضای آمیز وجود ندارد، وسائل ارتباطی معمولاً به ابزارهای تحمیل قدرت و امتناع مردم تبدیل می گردند و بدین صورت آثار نامساعد تبلیغات سیاسی در جوامع دارای نظام آمرانه، همه از یک طرف بودن نقش وسائل ارتباطی و منعکس نساختن آمال و افکار عمومی در این نوع جوامع ناشی می شوند.
وظایف تفریحی و تبلیغی
وسائل ارتباطی، علاوه بر وظایف مهم خبری و آموزشی و راهنمایی و رهبری که در سازندگی و آمادگی افراد برای زندگی اجتماعی نقش اساسی دارند. وظایف تفریحی و تبلیغی نیز انجام می دهند. وسایل ارتباطی با انجام وظایف اخیر بیشتر از لحاظ روانی روی افراد تاثیر می گذارند و در صورتی که باعث سرگرم شدن افراد و پر کردن اوقات آنان گردند، نقش تفریحی دارند و هر گاه به منظور جلب توجه یا ایجاد اعتقاد و اطمینان مورد بهره برداری قرار گیرند، دارای نقش تبلیغی هستند. برای پاسخگویی به نیازهای تفریحی افراد انسانی وسایل ارتباط معاصر وظایف گوناگونی به عهده دارند. در دنیای کنونی به سبب فشار کار روزانه و شرایط دشوار زندگی ماشینی، انسانها بیش از هر زمان به استراحت نیاز دارند و اگر برنامه های مناسب وجود نداشته باشد اوقات فراغت آنان را پر کنند و خستگی ها و اضطراب ها و دلهره های آنان را تسکین دهند، خیلی زودتر ار حد معمول فرسوده و از کار افتاده خواهند شد، توجه فراوان به تامین فراغت بیشتر و استفاده کامل از این اوقاب سبب شده است که به تدریج انسان به سوی یک نوع "تمدن فراغت" گام بردارد و با کاهش ساعات کار و ایجاد وسایل سرگرمی از زندگی خود بیشتر لذت ببرد. در حال حاضر روزنامه ها و مجله ها و رادیوها و تلویزیون ها و سینماها با انتشار و پخش مطالب و برنامه های گوناگون خود از بهترین وسایل تفریحی و سرگرمی افراد به شمار می روند. خبرها و مطالب و داستانهای مصور مطبوعات، برنامه های موسیقی و هنری رادیو و تلویزیون ها، فیلم های متنوع تلویزیونی و سینمایی، اکنون در تمام اوقات شبانه روز می توانند انسانها را سرگرم کنند و آنان را از غوغا و اضطراب محیط کار و زندگی یا رنج تنهایی در نگهدارند و برای آنها یک محیط فراغت و آسایش مناسب ایجاد نمایند.
دیدگاههای صاحبنظران وسایل ارتباط جمعی
فردیناند تونیس:
از نظر اول، وسایل ارتباطی جمعی رکن واقعی افکار عمومی هستند یا برای آنها قدرتی بالاتر از رسانه ها مانند قدرت های مادی دولت مانند ارتش، بودجه و موسسات اداری قائل است، زیرا رسانه ها مانند قدرتهای مادی محدود به مرزهای کشور نیستند، بلکه دارای برد و امکانات بین المللی هستند و هدف نهایی آنها تبدیل کشورهای گوناگون به یک جمهوری واحد جهانی نظیر بازار جهانی است. جامعه جهانی توسط متفکران، دانشمندان و نویسندگان رهبری خواهد شد و روش های اعمال زور در آن منسوخ است در مورد دیدگاه تونیس، باید گفت که اگر چه جمهوری واحد مورد نظر او بنا بر واقعیت های بین المللی و حاکم بودن روابط فرادستی و فرودستی در آن، رویایی بیش نیست، او نیز به نوعی تاثیرات مثبتی را برای رسانه ها در تحول جوامع قائل است و دیدگاههای او را نیز می توان با توجه به آرزوی وی برای شکل گیری نظامی جهانی نظیر بازار جهانی در زمره نظریات خوشبینانه در مورد تاثیرات رسانه ها دانست.
مارشال مک لوهان
به عقیده مک لوهان اختراع خط الفبایی، صنعت چاپ اروپایی وسایل ارتباطی الکترونی معاصر نظیر رادیو و تلویزیون را باید اساس تحولاتی دانست که در طول تاریخ بشر در فرهنگ جوامع پدید آمده اند. مک لوهان زندگی قبیله ای گروههای کوچک انسانی در اعصار قدیم را ناشی از ارتباط شفاهی یعنی بیان لفظی و ادراک سمعی می داند. فرهنگ این دوره نیز جنبه شفاهی دارد و نمونه های آن نقل اشعار و افسانه ها و نمایش تراژدی ها می باشند. به نظر مک لوهان اختراع خط الفبایی و مخصوصاً توسعه چاپ، این نوع زندگی را از میان می برد و فرهنگ را نیز دگرگون می سازد. فردگرایی، ناسیونالیسم، گسترش سوادآموزی و آموزش مدرسه ای و ایجاد صنایع جدید که کهکشان گوتنبرگ را تشکیل می دهند همه از مظاهر چاپ هستند. مک لوهان معتقد است که در حال حاضر تحت تاثیر وسایل ارتباطی الکترونی، انسانها وارد مرحله جدیدی از زندگی اجتماعی شده اند. این وسایل نوین به انحصار ارتباط چاپی که حسن بینایی را در مورد مطالعه کتابها پیش از حد به کار انداخته است، پایان می دهند و بیان شفاهی و ادراک سمعی را احیا می کند.
استفاده از وسایل ارتباطی الکترونی به ویژه تلویزیون و همچنین دستگاههای خود کار الکترونی مثل ماشینی های محاسباتی و هدایت شونده. اساس زندگی اجتماعی را مرور می کنند و در نتیجه آن جهان سرانجام به یک نوع "دهکده بزرگ" تبدیل می شود که افراد انسانی بتوانند زندگی قبیله ای گذشته را به نحو دیگری در آن تجدید کنند. به نظر مک لوهان اکنون تحت تاثیر وسایل الکترونی در راه ایجاد چنین جامعه ای، طرز زندگی، نظام آموزشی، ادبیات و هنرها و به طور کلی همه مظاهر فرهنگ انسانی در حال دگرگونی هستند.
نقش وسایل ارتباط جمعی در تشکیل افکار عمومی
در وسایل ارتباط جمعی ضابطه را نه در خصلت فرستنده پیام نه در مجرای انتقال پیام و نه در کیفیت اندامهای حس مربوط می توان جستجو کرد بلکه در کمیت افرادی یافت می شود که گیرنده پیام ها را تشکیل می دهند. در اصل، ارتباط جمعی ارتباطی است که نه یک مخاطب تنها یک گروهی کوچک بلکه توده را در بر بگیرند.
با این تعریف پس خواه ناخواه وسایلی که چنین خاصیتی را دارا می باشند وسایل ارتباط جمعی خوانده می شوند چنانکه در این زمینه گفته شد اهمیت وسایل ارتباط جمعی در این نکته نهفته است که هر یک از آنها تولیدکننده پیام های توده گیر بوده و از این طریق خالق جمعیت های توده گیر هستند. جمعیت هایی که اجزای آن با یکدیگر تجانس ندارند رو در روی یکدیگر قرار نمی گیرند و جز در پیامی که به تمامی آن می رسد در مساله و نکته دیگری مشترک نیستند.
سیر تاریخی این وسایل از چاپ شروع شده تا وسایلی نظیر رادیو و تلویزیون ادامه پیدا می کند و منظورها هم درست همین وسایل یعنی مطبوعات رادیو و تلویزیون است.
این وسایل با اینکه هم از نظر زمان پیدایش و هم از نظر کیفیت و کمیت با یکدیگر متناقض می باشند ولی در عمل بسیار بهم شبیه بود و حتی می توان این تشابهات را به عنوان شاخصهای وسایل ارتباط جمعی معرفی کرد. این مختصات این گونه وسایل ارتباطی را به شیوه انتفال فکر و عقاید جدا متمایز ساخته است.
امروزه نفوذ وسایل ارتباط جمعی در زندگی انسانها به حدی است که انسانها در جوامع مختلف همزمان با هم شاهد وقایع و رویدادهای طبیعی، علمی، سیاسی و غیره حتی در دورترین فاصله مکانی در روی کره زمین هستند گسترش و شیوع وسایل ارتباط جمعی به حدی است که بعضی وسایل ارتباط جمعی را یکی از نهادهای اجتماعی شمرده اند و در بسیاری موارد خواندن روزنامه گوش کردن رادیو و تماشای تلویزیون به صورت عادت درآمده است و به عنوان یک نیاز محسوب می شود حتی در اکثر مواقع انسان بی آنکه قصد یادگیری داشته باشد در کنار این وسایل قرار گرفته و از محتوی خاص آن متاثر می شود. اصطلاح وسایل ارتباط جمعی به طور کلی به وسایلی اطلاق می شود که مردم یک جامعه از آن برای ابلاغ پیام ها و بیان افکار و انتقال مفاهیم با یکدیگر استفاده می کنند. همچنین آن نوع وسایل ارتباطی را که مورد توجه جماعت کثیری باشد به طور خلاصه رسانه های گروهی این وسایل بنا به گستردگی جامعه و سطح پیشرفت فنی آن برای ارتباط با یکدیگر از ساده ترین شکل ارتباط مستقیم استفاده می کنند در حالی که جامعه بزرگتر از جامعه، استفاده از وسایل ارتباط دیگری ضرورت پیدا می کند نظیر مطبوعات، رادیو و تلویزیون.
الف- تاثیر مطبوعات در افکار عمومی
دنیای پیچیده امروز به انسان آموخته است که اندیشه ها را باید تا ژرف ترین لایه ها کاوید و در طرح ایده ها باید همه زمینه ها و زاویه ها را به دقت و با ژرف ترین لایه ها کاوید و در طرح ایده ها و زوایه ها را به دقت و با وسواسی وارسی کرد. حقیقت آن است که شرق و به ویژه جهان اسلام ناخواسته در دام دنیای جدید افتاد و پیش از آنکه شرایط جدید را به درستی فهم کند خود را درگیر واقعیت آن دید. از اینجا مشکلاتی پدید آمد که تا امروز هم دست به گریبان ماست، بی پرده باید گفت که تا غرب و مبانی فلسفی و چارچوبهای ایدلوژیک آن را عمیقاً نشناسیم و آثار و اقتضائات آن را فهم نکنیم مباحث بعدی هم خام و سنجیده است. مطبوعات در بطم چنین فرهنگی روییده و بالیده و نقش و کارکرد آن متناسب با همان فضا و فرهنگ تنظیم شده است. اگر معتقدیم که جامعه مه از بنیاد با غرب و شرق تباین دارد ضروریست که از مطبوعات و به طور کلی از رسانه ها و ارتباطات تفریحی روشن و متناسب با خواسته های یک جامعه دینی ارائه دهیم. اگر مطبوعات ما از مشروطه تاکنون هنوز در جایگاه واقعی خویش استقرار نیافته این نکته تا اندازی بسیار به "بحران هویت" و "چندپارگی" در فرهنگ و اندیشه ما باز می گردد. ما همچون دیگر شرق نشینان در میانه راه سنت و تجدد مانده ایم و رسانه های ما مصداق بارز این حیرت اند. مطبوعات ما هنوز کاملاً از آن سو نبریده اند و اصولاً بدین سو هم نپیوسته اند و این است که در تعلیق فرهنگی به سر می برند؛ این را می گویند "اندیشه آویخته"، "تضاد ارزشها" است و همین چندگانگی است که راه را بر بسیاری معضلات اخلاقی میگشاید و فرصت گزینش درست را از آنان باز می گیرد.
نقش اجتماعی مطبوعات به همان نسبت که هدف راهنمایی توصیه و آموزش جایش را به آگاهی تبلیغ سود جای بدهد عوض می شود و در مسیر دیگری قرار می گیرد. واقعیت این است که امروزه مطبوعات هدف های هر کسی را دنبال می کند. از سرگرمی و حل جدول گرفته تحلیلی های سیاسی، گزارش ورزشی، مطالب انتقادی و …
روزنامه قدیمی ترین وسیله ایجاد افکار عمومی در قرون اخیر است در عین حال یگانه وسیله ماندنی و ثبت وقایع نیز می باشد که دسترسی به آن سهل است. مطبوعات در اجتماع دارای ارزش بسیاری می باشد و رسالت برجسته و شاخص مطبوعات در دو نکته خلاصه می شود: یکی اخبار و آگاه ساختن مردم و دیگری تربیت و ارشاد افکار مردم در مورد نفوذ در افکار عمومی گفته شده ای که: "مطبوعات در مقایسه با سایر وسایل ارتباط جمعی بهترین ابزار برای امتناع خواسته های گروه های مختلف اجتماعی است و مشهود است که مطبوعات می توانند افکار عمومی را در غالب های دلخواه خود بیاورند و به آن شکل دهد دولتها را واژگون سازد و بر روی کار آورد و… بالاخره سازنده هر جامعه نو باشد". به هر حال در کشورهایی که میزان بیسوادان بسیار است حتی 60 تا 70 درصد یعنی اکثریت جامعه از قدرت خواندن محروم هستند به آسانی نمی توان از طریق مطبوعات در افکار نفوذ کرد و در ساخت افکار آنان موثر واقع شد.
ب- تاثیر رادیو در افکار عمومی
شاید بتوان رادیو را به دلیل همه گیر بودن آن بخصوص بعد از اختراع ترانزیستور مهم ترین وسیله ارتباط جمعی در تشکیل ارتباط جمعی در تشکیل افکار عمومی دانست. اما تحقیقات نشان داده است که رادیو می تواند بعضی جنبه های طرد نشدنی خود را حفظ کند. رادیو از دو جهت بر سایر رسانه های همگانی برتری دارد هم انتقال پیام در آن سریع و بلافاصله است و هم پوشش وسیع دارد. امواج رادیو به راحتی در مرزها و حتی قاره ها می گذرد به اصطلاح خصلت بین اللملی دارد چون پیامش شنیداری است. برای دریافت پیام آن، گیرنده نیازی به سواد خواندن و نوشتن ندارد و براحتی به حوزه خصوصی زندگی پیامگیر نفوذ و چون شفاهی ارتباط رادیویی بسیار ارزان و سهیل است. رادیو نه تنها می تواند وسیله تبلیغات سیاسی موثری باشد بلکه می تواند نقش مهمی در آموزش عامه مردم در زمینه های گوناگون از مسائل ارتباط جمعی در خدمت تبلیغات است و غیره ایفا کند. پس رادیو نیز چون جامعه پذیری آن است منظور جامعه پذیری این است که رادیو این قدرت را دارد که بر جامعه پذیری ما برای بهتر شدن یا بدتر شدن اثر گذارد. زیرا نخستین رسانه ای است که ما برای صحبت با شهروندانمان به طور همزمان و در سطح ملی در اختیار داریم.
تاثیر تلویزیون در افکار عمومی
تلویزیون در دوره مدرن ابزار مناسبی در انتقال اطلاعات، آموزش عمومی، ایجاد نگرش مثبت یا منفی و با تغییر نگرش سیاسی اجتماعی و افتصادی مردم است. به همین دلیل است که تلویزیون و رادیو از ابزارهای مورد استفاده برنامه ریزان، دولت مردان و سیاستمداران هر کشور برای اداره امور در جریان تغییر دیدگاهها و رفتار افراد بوده است. روند توسعه جوامع جدید به لحاظ ساختاری بر جایگاه و نقش وسایل ارتباط جمعی اثرگذار است.
تلویزیون افراد را به سوی زندگی اجتماعی سوق می دهد که گفته می شود در واقع اینجاست که تلویزیون با نتزلزل نمودن ارزشهای سنتی خانواده اگر نتواند ارزشهای جدید را جانشین آنها کند و مردم را از نظر روانی و ذهنی برای قبول شرایط تازه آماده سازد. منشا یک درام اجتماعی می شود. به این لحاظ یک وسیله است که هم می توان آن را در راه خوب بکار برد و هم می توان در انجام مقاصد سوء نیز استفاده کرد می گویند تلویزیون هم ابزار استبداد و تبلیغات است اما آنچه که تلویزیون بر عهده دارد این است که حق دفاع از تبلیغ افکار و عقاید خویش یا گروه مختصری را ندارد. بلکه به عهده تلویزیون است که کل حقیقت یک جامعه را منعکس کرده و به اصطلاح هر دو روی سکه را نشان دهد. تلویزیون می تواند نقش بسیار مهمی در نهادهای اجتماعی از جمله سیاست داشته باشد و یک وسیله مناسب برای آگاهی سیاسی یا لااقل شناخت بهتر روش حکومتی و نقش مردم در آنها باشد تا مخاطب بتواند از طریق آگاهی و اطلاعات صحیح، چهارچوب فکری خویش را در جهت صحیح تشکیل دهد.
تلویزیون دارای خصوصیاتی است که آن را از سایر رسانه ها و روشهای اطلاعاتی متمایز می کند: اول تلویزیون همزمان دو حس بینایی و شنوایی را متاسر می کند و همین ویژگی آن را در جایگاهی برتر از رادیو و مطبوعات قرار می دهیم. دوم، تلویزیون قادر است اخبار داغ را با سرعت نور به اطلاع ببنندگان برساند، از این نظر تنها رادیو می تواند با این رسانه به رقابت برخیزد زیرا این دو وسیله اطلاعات را توسط امواج الکترومغناطیسی پخش می کنند. سوم؛ یک برنامه تلویزیونی برای رسیدن به نظر مخاطب نیازی به واسطه ندارد.
مطبوعات احتیاج به خدماتی دارد فیلم مستلزم سالن نمایش (سینما) است. اجرای یک نمایشنامه صحنه تئاتر را ایجاب می کند والح اما تلویزیون مانند رادیو برنامه هایشان را بدون واسطه به خانه مخاطبین خود می برد. تلویزیون قادر است همزمان تعداد کثیری بیننده را در برخی کشورها به مراتب بیشتر از خوانندگان مطبوعات یا شنوندگان رادیو زیر پوشش قرار دهد بدون توجه به نوع برنامه ای که از تلویزیون پخش می شود؛ بولتن های خبری- موسیقی یک مسابقه تلویزیونی نمایش یک مجموعه سریال و غیره این وسیله ارتباطی در هر حال ملزم ارائه یک پیام ایدئولوژیک است. به نظر می آید تلویزیون در ایران در موقعیت خاصی است که می توان آن را استقرار یابی پس از انتقال از مرحله سنتی به مدرن نامید. تلویزیون با گسترش پوشش در کل کشور و کسب میزان شنونده بسیار در مقایسه با گذشته و در مقایسه با رادیو و مطبوعات به جایگاه جدیدی دست یافته است. زیرا اکثریت افراد جامعه ایرانی مخاطبان تلویزیونی هستند و اخبار و اطلاعات مربوط به وقایع داخل و خارج کشور را از این رسانه در مقایسه با دیگر رسانه ها، کسب می کنند.
روش تحقیق
با توجه به موضوع تحقیق و همچنین روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق از روش اسنادی استفاده شده است.
تجزیه و تحلیل اطلاعات
وسایل ارتباط جمعی و توسعه اجتماعی و اقتصادی
به منظور شناخت و ارزیابی تغییراتی که وسایل ارتباط جمعی در جهان پدید آورده اند، صرف توجه جوامع پیشرفته که در آن فنون جدید مولد ترقیات و دگرگونی های فراوان هستند، کافی نیست. باید به جهان دیگری نیز توجه نمود که در آن وسایل ارتباط جمعی به تازگی گام نهاده اند و بنابراین نقش آنها در تجدید حیات جامعه بهتر ملاحظه می شود به عبارت دیگر شناخت تاثیر وسایل ارتباط جمعی در جوامعی که جهان سوم یا کم رشد و یا در حال توسعه خوانده می شود، برای جامعه شناسی فوق العاده جالب است در این جوامع، شرایطی به کلی متمایز با آنچه در جوامع صنعتی وجود دارد دیده می شود. در واقع، در جهان سوم جوامعی که با آداب و عادات قدیمی زندگی می کند یکباره با ورود ناگهانی وسایل ارتباط صنعتی مواجه می شود. مطبوعات در آنها رخنه می کنند، رادیو به آن نفوذ می نماید و تلویزیون آهسته آهسته در آن وارد می شود. سرنوشت کشورهایی که امروزه صنعتی می خوانیم، از این نظر چنین نبوده است که جامعه نیز به خوبی تطور یافته. تاکنون وسایل ارتباط جمعی صرفاً در جوامعی پدید آمده اند که صنعتی اطلاق می شوند یعنی آنجایی که تحرک اجتماعی و جغرافیایی دیده می شود در عین حال باید افزود که هیچ جامعه صنعتی نمی تواند جز با استفاده از وسایل ارتباط جمعی به صورت پیشرفته آن، به کار پردازد و این بدان معنی است که در یک نظام اجتماعی، شبکه ارتباطات جمعی هم شاخص و هم عامل تغییر است. چنانچه تفاوت بین جوامعی که با وسایل ارتباط جمعی مجهزاند و آنهایی که فاقد چنین وسایلی هستند بدین قرار شهر، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی تجدید حیات اجتماعی را رونق می بخشد، زیرا تمامی این عوامل به تقویت همدلی در افراد منجر می گردند.
زندگی شهری به آنها تحرک می بخشد که تمایل به ارتقاء و افزایش مصرف را نتیجه می دهد. زمانی که سواد آموختند، می توانند از تجربیات جدیدی که وسایل ارتباط جمعی در اختیار آنها قرار می دهد برخوردار شوند.
مطالعه روزنامه، شنیدن رادیو و رفتن به سینما میزان مشارکت فرد را در هر زمینه اجتماعی، با تاثیر قاطع بر همدلی، افزایش می دهد.
بنابراین همبستگی پرمعنایی که بین میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی و با مشارکت در زندگی سیاسی (که شاخص آن می تواند دادن رای باشد) به چشم می خورد عجیب نیست.
در واقع تحصیل بالاترین میزان همبستگی را با مشارکت نشان می دهد. برعکس شهر نشینی همبستگی هر چند قابل ملاحظه، لیک کمتری را با مشارکت در حیات سیاسی نشان می دهد. دیدیم که باید حداقل ده درصد جمعیت از کل جمعیت شهر نشین باشد تا حرکت از کم رشدی به سوی پیشرفت اجتماعی و اقتصادی آغاز گردد. اما چنانچه میزان شهرنشینی ارتقاء یابد گسترش شهرهای بزرگ در سطوح بالا تاثیری آنچنان در سایر عوامل بر جا نمی گذارد.
با این بررسی ها، شخصیت افراد جوامع در حال رشد را با توجه به میزان همدلی در آنان و درجات گوناگون شهرنشینی به سه گروه تقسیم کرده اند: اولین نوع آن شخصیتی است که باید سنتی و ما قبل توسعه خوانده شود، نه صاحب سواد است نه شهرنشین، نه برخوردار از وسایل ارتباط جمعی و نه دارای حالاتی که همدردی خطاب کردیم.
دومین نوع شخصیت که برای تحول جامعه از همه مهمتر است، انتقالی خوانده می شود بر حسب تعداد عواملی (نظیر سواد آموزی، شهرنشینی، دسترسی به وسایل ارتباط جمعی و همدردی) که تکوین این نوع شخصیت "انتقالی" دخالت می نمایند، سه مرحله قابل تشخیص است.
بالاخره، سومین نوع آن، شخصیت جدید است که در جوامع ما فراوان به چشم می خورد.
شخصیت انتقالی ای که در آن توجه به حرکت و آینده ای بیش از حال و گذشته ی مطمح نظر است، دارای میزان خاصی از همدردی است و تجلی این نوع شخصیت در جهام سوم، عامل اصلی توسعه محسوب می شود.
اربابان جدید
مطالعاتی که درباره اثرات وسایل ارتباط جمعی صورت گرفته، حتی نظریاتی است که به طور کلی در افکار عمومی رخنه کرده است. نتایج آنی استفاده از این وسایل را در میان مردن مثلاً از جهت افزایش خشونت و یا تقلیل میزان مطالعه و نیز نتایج بلندمدت مرتبط با ایدئولوژی ها و انتخابهای سیاسی نشان می دهد.
اما توده مردم نیز مانند برخی از متخصصان کمتر توجه می کنند که وسایل انتشار جمعی می تواند تاثیراتی روی ساخته های اجتماعی داشته باشند و با تحمیل ارزش های نوینی نظام قشربندی اجتماعی را تغییر دهند و سلسله مراتب اجتماعی را واژگون سازند.
رادیو، مطبوعات و تلویزیون با اهمیت زیادی در ترکیب کلی فراقت (که اکنون قسمت اعظم جمعیت و در جوامع جدید شامل می شود) وارد می گردند و حال آن که در ادوار گذشته تنها عده خاصی از برگزیدگان تحت تاثیر مطالعه و تماشا قرار می گرفتند.
از این نقطه نظر، وسایل ارتباط جمعی پدیده های جدیدی به وجود نیاورده اند، بلکه فراغت را به قشرهای مختلف اجتماعی کشانیده اند، به نحوی که دنیای تماشا در ساخت و سلسله مراتب اجتماعی موجود موقعیت و مقام خاصی یافته است.
رسانه های جمعی و اجتماعی شدن
توجه به این که آیا محتوای رسانه های جمعی بر شیوه ای که مردم بویژه جوانان به محیط اجتماعیشان می نگرد و در آن رفتار می کند تاثیر می گذارد یا خیر و نیز چگونگی این تاثیر چیز تازه ای نیست این پرسش به اشکال مختلف در طرفدارای افلاطون از سانسور قصه گویان در حذف بخشهای غیراخلاقی داستانهای جریان گریم و نوشته های مشابه کودکان در مطالعات پاین فاند در مورد فیلمهای سینمایی و جوانان مطرح شده است. اجتماعی شدن عبارت است از یاد گرفتن نه تنها هنجارهای مرتبط با مقوله ای از اعمال همچون رفتار پرخاشگرانه را تشکیل می دهد و اساساً کار تعریف مقوله به شمار می رود.
مردم از بسیاری از انواع محتوای رسانه ها که تنها برخی از آنها برای اطلاع رسانی یا آموزش در نظر گرفته شده از مطلب می آموزند، اکثر تحقیقات اخیر در مورد ارتباطات جمعی بویژه تلویزیون به یادگیری تصادفی توجه دارند که عبارت است از کسب اطلاعاتی که یا از روی قصد نبوده یا در قبال هدف تولید کننده پیام کاملاً تصادفی است. شرایط مفهوم سازیهای پیچیده تری را از آنچه که در گذشته مرسوم بود ضروری می سازد اصطلاحات رسانه ها و محتوای رسانه ها دیگر به منزله ساختهای تک بعدی مورد توجه قرار نمی گیرند، مخاطبان نیز دیگر به مقوله توده ای متمایز که قرار گرفتن آنان در معرض رسانه ها تقریباً بدیهی فرض می شود، تصور نمی شود تشخیص چند بعدی بودن تاثیرات رسانه ها به مفهوم سازی های پیچیده تر تاثیرات منتهی شده است که شامل نه تنها ملاحظه ماهیت آنها (مثلاً شناخت ها، نگرش ها، رفتارها) می شود که ابعاد از قبیل زمان واحد تحلیل میزان تخصیص محتوا و نوع تاثیر را در بر می گیرد و در کل توجه فزاینده ای به شناسایی و توضیح دقیق نقش متغیرهای سوم در رابطه تاثیرات با رسانه ها پدید آمده است.
سرانجام اینکه این حقیقت که رسانه های جمعی با سایر عوامل اجتماعی شدن تعامل می کنند از اهمیت آنها در فرآیند اجتماعی شدن نمی کاهد نکته مهم این است که رسانه ها باید به منزله میزهای رقیب بسیار مهم در بین سلسله کاملی از تاثیرات اجتماعی شدن که نگرش مردم را نسبت به جهان شکل می دهند تلقی می شوند.
نتیجه گیری
پژوهش در باب وسایل ارتباط جمعی، ضمن اهمیت، با مسائلی بسیار نیز رو به رو است از طرفی با ذهن و جهان بینی انسانها سر و کار دارد. از طرف دیگر، تاثیر یک وسیله ارتباط جمعی به طور مجرد قابل ارزیابی نیست. این اثر در محدوده وسیعی از ویژگیهای محیط پیرامون و هم خطوط اصلی شخصیت جا می گیرد و بدون شناخت این دو قابل احتساب نیست.
تحلیل کنترل از مهمترین شیوه های مطالعه در مورد وسایل ارتباط جمعی است در این نوع مطالعه هدف شناخت فرستندگان پیام و ویژگیهای آنان است تحلیل مخاطبین، به معنای شناخت مردی است که مشتریان وسایل ارتباط جمعی هستند در شناخت ویژگیهای آنان است تحلیل مخاطبین، به معنای شناخت مردمی است که مشتریان وسایل ارتباط جمعی هستند در شناخت ویژگیها، خواستها، انتظارات و دگرگونیهای رفتاری یا فکری این مردم از همه شیوه های تحقیق سود جسته می شود.
از جمله تمایزات اساسی بین سینما و تئاتر، تماس مستقیم هنرمندان تئاتر با تماشاچی است. در حالی که در سینما چنین نیست. هنرپیشگان باید در برابر دنیایی از نور و آهن به کار بپردازند و تماشاچیانی دوردست را در نظر آورند همچنین در کار تئاتر، هنرپیشه و کارش محور به حساب می آیند، در حالی که تعداد وسایل و ابزار و نقش خاص آنان در سینما، این اهمیت کانونی را از هنرمند سلب می نماید.
پژوهش در باب رسانه های گروهی از اثرات آن در کشورهایی که بخش خصوصی نیز در آن مجاز به سرمایه گذاری بوده است بدان جهت رشد یافته است که رقابت بین صاحبان این وسایل به منظور شناخت تاثیر برنامه هایشان موجبات تحقیق بیشتر را فراهم ساخته است.
در بحث از وظایف و رسالتهای این وسایل می توان گفت:
الف: چنانچه این وسایل همگی در جهتی واحد پیام فرستند و رسم یا عادت یا هنجاری یکسان را تجویز کنند. بی شبهه اثری بیشتر و چشمگیر تر خواهند داشت.
ب: به سختی می توان پذیرفت که نیرومندترین این وسایل می تواند به سرعت بر فرد اثری عمیق نهد که با زمینه های روانی از پیش ساخته او تناقض قطعی داشته باشد.
ج: تاثیر وسایل ارتباط جمعی در تشدید گرایشهای موجود در فرد یا افراد است.
پژوهش در وسایل جمعی نه تنها با محتوای پیام این رسانه ها، اثرات آنان بر شنوندگان و ببنندگان و خوانندگان ارتباط می یابد، بلکه با شناخت خصایص روانی فرهنگی و اجتماعی ارسال کنندگان پیامها نیز مرتبط است. چه شناخت محتوا و آثار تا حدی از ویژگیهای ارسال کنندگان ناشی می شود.
هر تحقیق در باب این وسایل، باید به شناختی کلی منتهی شود و بدینسان انتزاع یک پیام از یک وسیله، بدون در نظر گرفتن کل رسالتها و مختصات آن وسیله دیگر پیامها و همچنین دیگر متغیرهایی که بر فرد اثر می نهند راه به اخذ نتیجه ای علمی نمی برد.
پیشنهادات
1- پیشنهاد می شود که برای مفید واقع شدن برنامه های تلویزیون و به جهت دوری گزیدن برنامه سازان از تهیه برنامه های سطحی یک مراسم پذیرش برگزار کنند از پذیرش ناگهانی و فامیلی و یا سفارش افراد پرهیز گردد.
2- پیشنهاد می گردد که در تمام رسانه های گروهی و بخصوص تلویزیون برای همه افراد پر کردن ساعات کاری حذف گردد و حقوق و مزایای این افراد بر اساس نوع سلیقه و نحوه فعالیت در رسانه ها ملاک قرار گیرد.
3- جوان آینده، انسان متکی بر اطلاعات است و عدم دسترسی وی به اطلاعات موجب عقب ماندگی ذهنی و خامی او خواهد شد از این رو لازم است که برای تعمیق تمدن و فرهنگ تمدن- امکانات سخت افزاری ارائه اطلاعات فراهم گردد.
4- با اولویت دادن به ارتقاء فناوری ارتباطات و رسانه ها سرمایه گذاری وسیع برای ایجاد کیفیتی متناسب با شرایط آینده در رسانه های صوتی و تصویری صورت گیرد.
5- انگاره های مناسب از طریق تولید و پخش برنامه های جذاب تلویزیون به جامعه به جوان معرفی گردد.
6- تلویزیون ساعات گل و دلشای را در اختیار مجریان و گویندگان قرار می دهد. زیرا کار برنامه سازان در تلویزیون محدود به گفتار مجری است و در نتیجه صحبتهای گویندگان بدون تحقیق نوشته می شود و در مواردی به گوینده وقت داده می شود تا بدون مطالعه و صرف خوش صدایی صحبت و نصیحت کند.
7- سیاست گذاران و برنامه ریزان کشور، نقش رسانه ها را در ساختن اندیشه و تحول رفتاری جوانان جدی بگیرند.
فهرست منابع
منابع و ماخذ
1- ساروخانی – باقر، جامعه شناسی ارتباطات، انتشار اطلاعات 1377
2- ساروخانی – باقر، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 1377
3- ساروخانی – باقر، درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی
4- نوابخش – مهرداد، اصول و مبانی روش تحقیق علمی، انتشارات پیام دیگر اراک 1380
5- کارنو- ژان، جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی، ترجمه باقر ساروخانی، منوچهر محسنی، انتشارات اطلاعات 1377
6- محمدی – مجید، اخلاق رسانه ها، انتشارات نقش و نگار 1379
7- بیابانگرد – اسماعیل – علیرضا پویا، بررسی مولفه های آرامش بخشی در برنامه های صدا و سیما، ماهنامه پژوهش و سنجش، سال نهم شماره 32، زمستان 81
8- ساروخانی- باقر، جامعه شناسی ارتباطات، انتشارات اطلاعات 1380