آموزش کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی
درس یازدهم :
اصفهان ، نصف جهان
اصفهان ، نصف جهان
شهر اصفهان ، مرکز استان اصفهان است . شهر اصفهان در کوهپایه های زاگرس قرار دارد و رود زاینده رود از وسط آن عبور می کند . جمعیت شهر اصفهان حدود دو میلیون نفر است . این شهر بعد از تهران و مشهد پرجمعیت ترین شهر ایران است .
گردش در اصفهان
به نقشه ی زیر توجّه کنید . این نقشه ، شهر اصفهان را نشان می دهد . به این نوع نقشه ، نقشه ی گردشگری می گویند . نقشه ی گردشگری ، نقشه ای است که روی آن ، مکان های دیدنی و آثار تاریخی نشان داده می شود .
اهمّیت شهر اصفهان در دوره های مختلف تاریخی
آثار تاریخی نشان می دهد که شهر اصفهان از گذشته های دور اهمّیت داشته است . در دوره ی اسلامی ، این شهر چند بار در زمان های مختلف به پایتختی انتخاب شده است ؛ امّا اوج شکوفایی شهر اصفهان به دوره ی صفویه مربوط است .
در این دوره به دلیل حمایت شاهان صفوی ، تعداد زیادی از صنعتگران ، معماران ، هنرمندان و دانشمندان به اصفهان آمدند و چنان آثار باشکوه و زیبایی به وجود آوردند که این شهر به نصف جهان معروف شد .
مکان های تاریخی و دیدنی
در شهر اصفهان ده ها اثر تاریخی و دیدنی وجود دارد . در اینجا چند نمونه ی مهم معرّفی می شود :
این میدان به فرمان شاه عبّاس صفوی در مرکز شهر اصفهان ساخته شده و در آن زمان از بزرگ ترین میدان های جهان بوده است .
در اطراف این میدان که حدود 500 متر طول دارد ، بناهای بزرگ و باشکوهی قرار گرفته اند .
با توجه به شکل روبه رو ، این بناها را نام ببرید .
این مسجد به فرمان شاه عبّاس ساخته شد تا شیخ لطف الله که عالم بزرگی بود در آن نماز جماعت برگزار کند و به تربیت و تدریس شاگردان بپردازد . ساختن این مسجد حدود 18 سال طول کشید . مسجد شیخ لطف الله گنبد بسیار زیبایی دارد که روی آن کاشی کاری های بی نظیری دیده می شود .
گنبد یکی از نشانه های معماری اسلامی است .
محراب مسجد شیخ لطف الله
گچ بری های بی نظیر مسجد شیخ لطف الله
گنبد زیبای مسجد شیخ لطف الله
این مسجد نیز از شاهکارهای معماری اسلامی به شمار می رود . مسجد امام چهار ایوان در چهار جهت جغرافیایی دارد .
هر یک از مناره های مسجد بیش از 40 متر ارتفاع دارد . داخل این مناره ها یا گلدسته ها پلکان های مارپیچ وجود دارد که از آن بالا می رفتند تا اذان بگویند یا خبررسانی کنند .
مشهور است همزمان با ساخته شدن مسجد امام ، معادن سنگ مرمر ، اطراف این شهر کشف شده است که از این سنگ ها در بنای مسجد استفاده کرده اند .
در این مساجد کتیبه هایی روی گنبد ، محراب و مناره ها دیده می شود .
کتیبه نوشته هایی روی سنگ ، کاشی و مانند آن است . معمولاً در کتیبه های دوره ی اسلامی ، آیات قرآن ، دعا و نام امامان بزرگوار را با خطّ خوش نوشته اند .
برخی کتیبه های مسجد امام به قلم استاد علیرضا عبّاسی خطّاط مشهور نوشته شده است . در سقف ایوان ، گچ بری های تزیینی زیبایی دیده می شود .
نمونه هایی از کتیبه ، خط و کاشی کاری
گچ بری های زیبای مسجد امام
این کاخ در شش طبقه ساخته شده است و حدود پنجاه اتاق دارد . شاه عبّاس در این مکان به امور کشور می پرداخت و دستورهای لازم را صادر ، و در تالارهای آن از مهمانان پذیرایی می کرد .
شاه و درباریان از ایوان این کاخ ، چوگان بازی ، جشن ها یا رژه های سربازان را در میدان امام ( نقش جهان ) ، تماشا می کردند . در داخل تالارها و اتاق ها ، نقّاشی های مینیاتور ( خرده نگاره ) زیبایی دیده می شود که کار استاد رضا عبّاسی است .
مینیاتور داخل کاخ عالی قاپو
بازی چوگان در میدان نقش جهان
پل خواجو ، اصفهان
سی و سه پل اصفهان
کاخ چهل ستون اصفهان
سئوالات متن درس یازدهم : اصفهان ، نصف جهان
1- شهر اصفهان در چه موقعیت جغرافیایی قرار دارد ؟
در کوهپایه های زاگرس قرار دارد و رود زاینده رود از وسط آن عبور می کند.
2- بعد از دو شهر تهران و مشهد پرجمعیت ترین شهر ایران کدام شهر است ؟ چه قدر جمعیت دارد ؟
اصفهان ؛ جمعیت آن حدود 2 میلیون نفر است.
3- نقشه گردشگری به چه نوع نقشه ای گفته می شود ؟
نقشه ای است که بر روی آن مکان های دیدنی وآثار تاریخی نشان داده می شود.
4- اوج شکوفایی شهر اصفهان مربوط به چه دوره ای است ؟
دوره ی صفویّه
5- چه چیزهایی ثابت می کند شهر اصفهان از گذشته های دور اهمیت داشته است ؟
آثار به جا مانده ی تاریخی
6- به چه دلیلی ، اصفهان به نصف جهان معروف شد ؟
در دوره ی صفویّه به دلیل حمایت شاهان صفوی ، تعداد زیادی از صنعتگران ، معماران ، هنرمندان و دانشمندان به اصفهان آمدند و چنان آثار باشکوه و زیبایی به وجود آوردند که این شهر به نصف جهان معروف شد.
7- چند اثر تاریخی و دیدنی شهر اصفهان را نام ببرید .
میدان امام ( نقش جهان ) – مسجد شیخ لطف ا… – مسجد امام ( مسجد جامع عباسی)- کاخ عالی قاپو
8- بناهای تاریخی اطراف میدان نقش جهان را نام ببرید.
مسجد شیخ لطف ا… – مسجد امام – کاخ عالی قاپو – بازار قیصریه
9- مسجد شیخ لطف ا… به فرمان چه کسی و به چه دلیلی ساخته شد ؟
به فرمان شاه عباس ساخته شد تا شیخ لطف ا… که عالم بزرگی بود در آن نماز جماعت برگزار کند و به ترتیب و تدریس شاگردان بپردازد.
10- کدام اثر تاریخی اصفهان دارای چهار ایوان در چهار جهت جغرافیایی است ؟
مسجد امام ( مسجد جامع عبّاسی )
11- مناره های مسجد امام چه ویزگی هایی دارند ؟
بیش از 40 متر ارتفاع دارند داخل این مناره یا گلدسته های پلکان های مارپیچ وجود دارد که از آن بالا می رفتند تا اذان بگویند یا خبر رسانی کنند.
12- همزمان با ساخته شدن مسجد امام چه معادنی در اطراف شهر اصفهان کشف شد ؟
معادن سنگ مرمر که از آن ها در بنای مسجد استفاده شد.
13- کتبیه چیست ؟
نوشته هایی بر روی سنگ ، کاشی و مانند آن است
14-کتیبه ها در مسجد امام در چه قسمت هایی دیده می شوند ؟
بر روی گنبد ، محراب و مناره ها
15- در کتیبه های دوره ی اسلامی چه چیزهایی نوشته شده است ؟
آیات قرآن ، دعا و نام امامان بزرگوار را با خطّ خوش نوشته اند.
16- در سقف مسجد امام از چه هنری استفاده شده است ؟
گچ بری های تزیینی
17- شاه عباس در کاخ عالی قاپو به چه کارهایی می پرداخت ؟
شاه عباس در این مکان به امور کشور می پرداخت و دستورات لازم را صادر می کرد و در تالار های آن از مهمانان پذیرایی می کردند.
18- از ایوان کاخ عالی قاپو چه استفاده ای می شد ؟
شاه و درباریان از ایوان این کاخ چوگان بازی ، جشن ها یا رژه های سربازان را در میدان نقش جهان تماشا می کردند.
19- شهر اصفهان مرکز استان … اصفهان … است .
20 – میدان امام ( نقش جهان ) به فرمان … شاه عباس صفوی … در مرکز … شهر اصفهان … ساخته شده است . این میدان حدود … 500 … متر طول دارد.
21- ساخت مسجد شیخ لطف ا… حدود … 18 سال … طول کشید.
22- یکی از نشانه های معماری اسلامی … گنبد … است.
23- برخی کتیبه های مسجد امام به قلم … استاد علیرضا عباسی …خطّاط مشهور نوشته شده است.
24- کاخ عالی قاپو در … شش … طبقه ساخته شده است و حدود … پنجاه … اتاق دارد.
25- در تالارها و اتاق های کاخ عالی قاپور نقّاشی های مینیاتوری وجود دارد که کار استاد … رضا عباسی … می باشد.
موفق باشید