آموزش کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی
درس دوازدهم :
چرا فرهنگ و هنر در دوره ی صفویه شکوفا شد ؟
چرا فرهنگ و هنر در دوره ی صفویه شکوفا شد ؟
در اوایل قرن دهم هجری ، اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران نابسامان بود . حکومت قدرتمندی در کشور وجود نداشت و هر بخش آن در اختیار حکومتی بود . در چنین اوضاع آشفته ای شاه اسماعیل صفوی سلسله ی صفویه را تاسیس کرد .
تشکیل حکومت صفویه
مشهورترین پادشاه صفوی شاه عبّاس اوّل است که اصفهان را به پایتختی انتخاب کرد . صفویان ، مذهب شیعه را مذهب رسمی کشور اعلام کردند . آنها از عالمان دینی و مراسم مذهبی حمایت می کردند و به ساختن مساجد علاقه مند بودند .
عصر صفویه ، عصر شکوفایی دانش و معماری هنر در ایران است . بسیاری از دانشمندان ، نویسندگان و هنرمندان در این دوره ظهور کردند .
1011 هجری
آغاز بنای مسجد شیخ لطف الله
1020 هجری
آغاز بنای مسجد امام
1028 هجری
طرّاحی مجموعه ی میدان نقش جهان
کمال الدین بهزاد نقاش معروف عصر صفویه
( 942 – 855 )
شیخ بهایی دانشمند معروف عصر صفویه
( 1030 – 953 )
علیرضا عبّاسی استاد خوشنویسی عصر صفویه
( 1038 – 996 )
علّامه مجلسی فقیه بزرگ شیعه در عصر صفویه
( 1110 – 1038 )
صفویان توانستند مخالفان خود را در داخل کشور سرکوب کنند . آنها با دشمنان قدرتمند خود مانند عثمانی ها در غرب و ازبکان در شرق جنگیدند و پیروزی هایی به دست آوردند . بدین ترتیب آنها حکومتی قدرتمند و یکپارچه به وجود آوردند .
گسترش هنر و معماری در دوره ی صفویه
در دوره ی صفویه ، تجارت و داد و ستد رونق زیادی پیدا کرد . کالاهای صادراتی مهم ایران در آن زمان ، ابریشم و پارچه های زربفت و سنگ های قیمتی و خشکبار بود که هم از راه خشکی با کاروان ها و هم از راه دریا با کشتی به کشورهای دیگر فرستاده می شد . از این تجارت ، ثروت و درآمد خوبی به دست می آمد .
حکومت صفویه ، به ساختن راه ها و کاروانسراها اهمّیت زیادی می داد . کاروانسراها محل استراحت و تامین آذوقه ی مسافران و چهارپایانی بود که راه های طولانی را از شهری به شهری دیگر طی می کردند . صفویان امنیت را در راه ها و شهرها برقرار کردند و همین امنیت باعث می شد کاروان ها با آسودگی سفر کنند .
حاکمان صفوی به ویژه شاه عبّاس از هنرمندان و صنعتگران و دانشمندان حمایت می کردند . آنها برای ساختن بناهای باشکوه ، پول زیادی خرج می کردند .
شاهان صفوی مانند سایر شاهان ثروتمند بودند . آنها زمین های زیادی را در کشور به ملک شخصی درآورده بودند . درآمد حکومت و مخارج شاه و درباریان از راه مالیات هایی که از ولایات می گرفتند ، تامین می شد . کشاورزان ، بازرگانان و صنعتگران و همه ی مردم مجبور بودند بخشی از درآمد خود را به ماموران حکومت بدهند .
اصفهان در سفرنامه ها
در گذشته های دور ، سفر از سرزمینی به سرزمین دیگر بسیار دشوار بود ؛ چرا ؟ امّا در آن زمان گاهی افرادی پیدا می شدند که برای آشنایی با شهرهای دیگر و مردمان آنها یا به قصد زیارت یا تحصیل علوم دینی با همه ی رنج و مشقّت ، سفر می کردند و سفر آنها گاهی روزها ، ماه ها یا سال ها طول می کشید .
گاهی نیز بعضی حکومت ها ، افرادی را به سفرهای دور و دراز به کشورهای دیگر روانه می کردند تا اطّلاعاتی از آن کشورها به دست بیاورند ؛ چرا ؟
بسیاری از این جهانگردان ، دیده ها و شنیده ها و خاطرات خود را از سفرهایشان می نوشتند و گاهی با نقّاشی نیز تصویر می کردند . به این نوشته ها « سفرنامه » می گویند .
در دوره های مختلف تاریخی ، جهانگردان زیادی از اصفهان دیدن کرده ، و در سفرنامه های خود درباره ی این شهر مطالبی نوشته اند .
تصویر از میدان امام (نقش جهان) که توسط یک باستان شناس اروپایی که حدود 140 سال پیش به ایران سفر کرده ، ترسیم شده است .
سئوالات متن درس دوازدهم : چرا فرهنگ و هنر در دوره ی صفویه شکوفا شد ؟
1- در اوایل قرن دهم هجری اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران چگونه بود ؟
اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران نابسامان بود. حکومت قدرتمندی در کشور وجود نداشت و هر بخش آن در اختیار حکومتی بود.
2- صفویان چگونه توانستند حکومتی قدرمتند و یکپارچه به وجود آوردند ؟
آن ها مخالفان خود را در داخل کشور سرکوب کردند . همچنین با دشمنان قدرتمند خود مانند عثمانی ها در غرب و ازبکان در شرق جنگیدند و پیروزی هایی به دست آوردند.
3- چند تن از هنرمندان ، دانشمندان و نویسندگان عصر صفویه را نام ببرید.
کمال الدین بهزاد ، علیرضا عباسی ، شیخ بهایی و علامه مجلسی
4- پایتخت های صفوی کدام شهرها بودند ؟
تبریز ، قزوین ، اصفهان
5- در دوره ی رونق تجارت در حکومت صفویه کالاهای صادراتی چگونه جابه جا می شدند ؟
هم از راه خشکی با کاروان ها و هم از راه دریا با کشتی فرستاده می شدند.
6- کالاهای صادراتی مهم ایران در دوره ی صفویه را نام ببرید.
ابریشم ، پارچه های زربفت ، سنگ های قیمتی و خشکبار
7- چه عاملی سبب شد در دوره ی صفویه کاروان ها با آسودگی سفر کنند ؟
برقراری امنیت در راه ها و شهرها به وسیله صفویان
8- به چه مکان هایی « کاروانسرا » گفته می شد ؟
کاروانسراها محل استراحت و تامین آذوقه ی مسافران و چهارپایانی بودند که راه های طولانی را از شهری به شهر دیگر طی می کردند .
9- در آمد حکومت صفوی و مخارج شاه و درباریان از کجا تامین می شد ؟
از راه مالیات هایی که از ولایات می گرفتند. کشاورزان ، بازرگانان و صنعتگران و همه ی مردم مجبور بودند بخشی از درآمد خود را به ماموران حکومت بدهند.
10- سفرنامه چیست ؟
در گذشته بسیاری از جهانگردان ، دیده ها و شنیده ها و خاطرات خود را از سفرهایشان می نوشتند و گاهی با نقّاشی نیز تصویر می کردند. به این نوشته ها سفرنامه می گویند.
11- جهانگردان در گذشته به چه دلایلی به سفر می پرداختند ؟
برای آشنایی با شهرهای دیگر و مردمان آن ها یا به قصد زیارت یا تحصیل علوم دینی با همه ی رنج و مشقت سفر می کردند . گاهی نیز بعضی حکومت ها ، افرادی را به سفرهای دور و دراز به کشورهای دیگر روانه می کردند تا اطلاعاتی از آن کشورها به دست بیاورند.
12- علل گسترش هنر و معماری در دوره ی صفویه چه بود ؟
حکومت قدرتمند و یکپارچه
رونق تجارت
برقراری امنیت در راه ها و شهرها
حمایت از هنرمندان
13- موسّس سلسله ی صفویّه … شاه اسماعیل … بود.
14- مشهورترین پادشاه صفوی … شاه عباس اول … بود که شهر … اصفهان … را به پایتختی برگزید.
15- صفویان مذهب … شیعه … را مذهب رسمی کشور اعلام کردند.
16- صفویان از … عالمان دینی … و مراسم مذهبی حمایت می کردند و به ساختن مساجد علاقمند بودند.
17- دشمنان قدرتمند صفویان در غرب … عثمانی ها … و در شرق … ازبکان … بودند.
18- حاکمان صفوی به ویژه شاه عباس از هنرمندان ، … صنعتگران … و … دانشمندان … حمایت می کردند و پول زیادی براس ساختن بناهای باشکوه خرج می کردند.
موفق باشید