آموزش کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم
درس هفدهم : ویژگی های دریاهای ایران
ویژگی های دریاهای ایران
درسال های گذشته آموختید که ایران از شمال و جنوب به دریاها دسترسی دارد.
دریاها گودال های پر از آبی هستند که به اقیانوس ها اه دارند .
اقیانوس ها پهنه های بسیار بزرگ آبی کره ی زمین هستند .
با کمک معلّم ، یک کره ی جغرافیایی را به کلاس بیاورید و دریاها و اقیانوس ها را روی آن پیدا کنید و نشان دهید .
دریای خزر در واقع یک دریاچه است ؛ امّا به آن دریا می گویند آیا می دانید چرا ؟
دریای خزر چون به اقیانوس راه ندارد یک دریاچه است و چون بزرگترین دریاچه جهان است آن را دریا می گویند .
دریای خزر
دریای خزر در طول تاریخ ، نام های گوناگونی مانند دریای گیلان ، دریای مازندران ، دریای قزوین و دریای گرگان و … داشته است . در نقشه های خارجی این دریا کاسپین نامیده می شود .
عمق دریای خزر در نواحی شمالی آن بسیار کم است به طوری که در بعضی نواحی به کمتر از 10 متر می رسد امّا در نواحی جنوبی نزدیک به ایران ، عمق آن بیش از 1000 متر است . میزان شوری آب دریای خزر از دیگر دریاها و اقیانوس ها کمتر است . رودهایی که از ایران به این دریا می ریزند ، جلگه ی حاصلخیزی را در طول ساحل دریا به وجود آورده اند .
به نقشه توجّه کنید و پاسخ دهید :
چند رودکه به دریای خزر می ریزند ، نام ببرید . رود گرگان ، رود هراز ، رود چالوس ، سفیدرود
دریای خزر ، ایران را به کدام کشورها مربوط می کند ؟ ترکمنستان ، قزاقستان ، روسیه ، جمهوری آذربایجان
خلیج فارس
به پیشروی آب دریاها در خشکی خلیج می گویند . به نقشه دقّت کنید ؛ خلیج فارس ، پیشروی آب دریای عمّان و اقیانوس هند در خشکی های ایران و عربستان است. ساحل خلیج فارس از دهانه ی اروند رود تا بندرعبّاس امتداد یافته است .
در کناره های خلیج فارس بریدگی های عمیقی وجود دارد که ساکنان اطراف به آنها خور می گویند . خورها برای ایجاد بندر و پهلو گرفتن کشتی ها بسیار مناسب هستند .
شوری آب خلیج فارس از دریای عمّان بیشتر است ؛ امّا عمق خلیج فارس از دریای عمّان بسیار کمتر است و به طور متوسّط 30 متر عمق دارد . در خلیج فارس جزیره های بزرگ و کوچکی سر از آب بیرون آورده اند که بسیاری از آنها متعلّق به ایران هستند .
ساحل دریای عمّان از بندرعبّاس تا بندر گواتر امتداد دارد . دریای عمّان به اقیانوس هند راه دارد .
عمق این دریا به سمت اقیانوس بیشتر می شود و در اطراف چابهار به حدود 3000 متر می رسد . خلیج فارس از طریق یک آبراهه به دریای عمّان وصل می شود .
به آبراهه ای که دو دریا را به هم وصل می کند ، تنگه می گویند .
به نقشه کتاب توجّه کنید و پاسخ دهید :
تنگه ای که خلیج فارس را به دریای عمّان مربوط می کند ؟ تنگه هرمز
چند رود که به دریاهای جنوب می ریزند ؟ رود سرباز ، رود شور، رود مُنِد ، هندیجان ، جراحی ، کارون
جزیره های کشور ما در خلیج فارس و بزرگترین جزیره را نشان دهید و نام ببرید . جزیره های : خارکو ، خارک ، لاوان ، هندورابی ، کیش ، فرور ،بنی فرور ، سیری ، تنب بزرگ ، تنب کوچک ، ابوموسی و بزرگترین جزیره خلیج فارس جزیره قشم
دریای عمان
خلیج فارس و دریای عمّان ، کشور ما را به همسایگان جنوبی مربوط می کنند .
– ایران از طریق خلیج فارس با کدام کشورها همسایه است ؟ امارات متحد عربی ، قطر ، بحرین ، عراق ، کویت ، عربستان
خلیج فارس یکی از مهم ترین مناطق کره ی زمین است . از گذشته های بسیار دور مردمان این منطقه به تجارت و دریانوردی مشغول بوده اند . قوم پارس این دریا را دریای پارس نامیدند . در کتیبه ای که از داریوش ، پادشاه هخامنشی به دست آمده از این محل به نام دریای پارس یاد شده است . بعدها بسیاری از دانشمندان و جغرافیدانان مسلمان چون ابوریحان بیرونی نیز در کتاب هایشان نام خلیج فارس و دریای پارس را آورده اند . روی نقشه اروپاییان هم که از عصر اکتشافات جغرافیایی به جا مانده است ، نام خلیج فارس مشاهده می شود .
نقشه ۱۶۸۹ با خلیج فارس به زبان لاتین قدیمی: Sinus Persicus
نام خلیج فارس در نقشه های قدیمی دوران عثمانی
در چنین روزی در زمان شاه عباس صفوی نیروهای دلاور ایرانی توانستند پرتغالی ها را که از طریق خلیج فارس به ایران حمله کرده بودند شکست داده و آن ها را بیرون برانند . برای گرامی داشت این روز ، آن را روز ملّی خلیج فارس نامیدند .
1- چرا دریای خزر در واقع یک دریاچه است ؟
چون به اقیانوس راه ندارد.
2- چرا به دریاچه ی خزر ، دریای خزر می گویند ؟
چون بزرگ ترین دریاچه ی جهان است.
3- ایران از کدام جهت های جغرافیایی به دریاها دسترسی دارد ؟
شمال و جنوب
4- دریا را تعریف کنید.
دریاهای گودال های پر از آبی هستند که به اقیانوس ها راه دارند.
5- اقیانوس را تعریف کنید.
اقیانوس ها پهنه های بسیار بزرگ آبی کره ی زمین هستند.
6- دریای خزر در طول تاریخ چه نام هایی داشته است ؟ (4 نام )
دریای گیلان ، دریای مازندران ، دریای قزوین ، دریای گرگان
7- عمق دریای خزر در قسمت های مختلف آن چقدر است ؟
عمق دریای خزر در تواحی شمالی آن بسیار کم است . به طوری که در بعضی نواحی به کم تر از 10 متر می رسد. امّا در نواحی جنوبی نزدیک به ایران عمق آن بیش از 1000 متر است.
8- چند رود که به دریای خزر می ریزند ، نام ببرید.
سفید رود ، رود چالوس ، رود هراز ، رود گرگان
9- جلگه های حاصلخیز ساحل دریای خزر چگونه به وجود آمده اند ؟
رودهایی که از ایران می ریزند این جلگه ها را به وجود آورده اند.
– دریای خزر ایران را به کدام کشورها مربوط می کند ؟
ترکمنستان ، جمهوری آذربایجان ، روسیه ، قزاقستان
11- خلیج چیست ؟
به پیش روی آب دریاها در خشکی « خلیج » می گویند.
12- خلیج فارس از پیش روی آب کدام دریاها در کدام خشکی ها ایجاد شده است ؟
خلیج فارس از پیش روی آب دریای عمان و اقیانوس هند در خشکی های ایران و عربستان ایجاد شده است.
13- خور چیست ؟
در کناره های خلیج فارس بریدگی های عمیقی وجود دارد که ساکنان اطراف به آ« ها خور می گویند.
14- خورها برای چه اموری مناسب هستند ؟
خورها برای ایجاد بندر و پهلو گرفتن کشتی ها مناسب هستند.
15- تنگه چیست ؟ به آبراهه ای که دو دریا را به هم وصل می کند ، تنگه می گویند.
16- چند رود را که به دریاهای جنوب می ریزند ، نام ببرید.
اروند رود ، رود جراحی ، رود هندیجان ، رودمند ، رود شور ، رود سرباز
17- چند جزیره ی متعلق به ایران در خلیج فارس را نام ببرید.
خارکو ، خارک ، لاوان ، هندورابی ، کیش ، فرور ، بنی فرور ، سیری ، تنب بزرگ ، تنب کوچک ، ابوموسی ، قشم
18- از چه طریق ایران به همسایگان جنوبی خود مربوط می شود ؟ خلیج فارس و دریای عمان
19- ایران از طریق خلیج فارس با کدام کشورها همسایه است ؟
امارات ، قطر ، عربستان ، کویت و عراق
20- چند منبع تاریخی را که در آن ها نام خلیج فارس یا دریای پارس آمده ، ذکر کنید.
کتیبه داریوش پادشاه هخامنشی ، کتاب های دانشمندان و جغرافی دانان مسلمان چون ابوریحان بیرونی ف نقشه های اروپاییان از عصر اکتشافات جغرافیایی
21- در نقشه های خارجی دریای خزر … دریای کاسپین … نامیده می شود.
22- عمق دریای خزر در نواحی … شمالی … آن بسیار کم است .
23- میزان شوری آب دریای خزر از دیگر دریاها و اقیانوس ها … کم تر … است.
24- ساحل خلیج فارس از دهانه … اروند رود … تا … بندرعباس… امتداد یافته است.
25- میزان شوری آب خلیج فارس … بیش تر … از دریای عمان است.
26- عمق خلیج فارس بسیار … کم تر … از دریای عمان است.
27- خلیج فارس به طور متوسط … 30 … متر عمق دارد.
28- ساحل دریای عمان از … بندرعباس … تا … بندرگواتر … امتداد دارد.
29- دریای عمان به اقیانوس … هند … راه دارد.
30- عمق دریای عمان به سمت … اقیانوس … بیش تر می شود.
31- عمق دریای عمان در اطراف چابهار به حدود … 3000 … متر می رسد.
32- خلیج فارس از طریق آبراهه ای به نام … تنگه هرمز … دریای عمان وصل می شود.
33- بزرگ ترین جزیره ی ایران درخلیج فارس … قشم … نام دارد.
34- از گذشته های بسیار دور مردمان کناره ی خلیج فارس به … تجارت … و … دریانوردی … مشغول بوده اند.
35- قوم پارس خلیج فارس را … دریای پارس … نامیدند.
موفق باشید