تهیّه و تدوین:
دبیر ادبیّات دبیرستان رسولیان یزد
امیر سلیمانی
فارسی نهم متوسّطه اوّل
تحمیدیّه، ستایش
ستایش
به نام خداوند جان و خرد
ستایش
ملک: پادشاه، فرمانروا ذکر: یاد، نام نمایی: نشان دهی
ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی نروم جز به همان ره که توام راه نمایی
ضمیر پیوسته (-َم) با توجه به « راه نمایی» دو نقش مختلف می پذیرد:
1- راه را به من بنمایی : (-َم) متمم 2- راهنمای من هستی : (-َم) مضاف الیه
خدایا، تو را یاد می کنم که تو پاک هستی و خدایی. و من جز به راهی که تو نشانم بدهی، نمی روم./ جز به راهی که تو راهنمایم باشی، نمی روم.
ملک : منادا / ذکر، راه : مفعول / پاک ، خدا : مسند / همان : صفت اشاره/ تعداد جمله : 6
یادآوری
شاعران و نویسندگان بزرگ همیشه کتاب خود را با حمد و ستایش پروردگار شروع می کردند. به این اشعار و نوشته ها تحمیدیه می گویند.
معنی بیت
معنی واژه
توضیح
نکات مهم
سنایی غزنوی
ابوالمجد مجدود بن آدم متخلص به سنایی شاعر بزرگ و نامدار نیمه دوم قرن پنجم و نیمه اول قرن ششم هجری است. وی در سال ۴۶۳ یا ۴۷۳ هجری قمری در غزنین دیده به جهان گشود. وی در آغاز، شاعری مدّاح بود، ولی تغییر حال داد و به عرفان روی آورد.. سنایی شاعری است که برای اولین بار عرفان را به صورت جدی وارد شعر فارسی کرد. وی در سال ۵۲۵ یا 545 هجری قمری در سن ۶۲ سالگی درگذشت. از آثار او می توان به «دیوان اشعار» ومثنویهای «حدیقهالحقیقه، طریق التحقیق، کارنامه بلخ، سیر العباد الی المعاد، عشق نامه و عقل نامه» اشاره کرد
به نام خداوند جان و خرد
به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد
به نام آفریننده جان و خرد (سخن را آغاز می کنم) زیرا فکرو اندیشه آدمی به بالاتر از این وصف راه نمی یابد.
معنی بیت
نکات مهم
تعداد جمله:2 / فعل جمله اوّل «آغازمی کنم»به قرینه معنوی حذف شده است./ اندیشه: نهاد مصراع دوم / واج آرایی: تکرارصامت های «ن» و «د»
خداوند نام و خداوند جای خداوند روزی ده رهنمای
معنی واژه
خداوند: صاحب روزی ده: روزی دهنده
رهنمای: راه نماینده، هدایت کننده
معنی بیت
خداوندی که صاحب نام ها و خالق جای ها ( عالم هستی)است و روزی دهنده و راهنمای موجودات است.
نکات مهم
خداوند روزی دهنده و خداوند رهنمای:ترکیب وصفی/ خداوند:آرایه تکرار/خداوندمصراع اول با مصراع دوم:جناس تام/ واج آرایی«خ»و«ن»
خداوند کیوان و گردان سپهر فروزنده ماه و ناهید و مهر
خداوندی که آفریننده سیاره زحل و آسمان گردنده است و روشنی بخش ماه و زهره و خورشید است.
معنی واژه
معنی بیت
گردان سپهر(ترکیب وصفی مقلوب)/ ترکیب های اضافی: (خداوند کیوان، خداوندگردان سپهر،فروزنده ماه،فروزنده ناهید، فروزنده مهر)
مراعات نظیر( کیوان، سپهر، ماه، ناهید و مهر)/ واج آرایی: صامت«ن
یادآوری
دو مصراع این بیت و بیت قبل هیچ کدام جمله نیستند. در واقع همه آنهادر حکم «بدل»هستند برای عبارت«خداوند جان و خرد» در بیت اول.
کیوان: سیاره زحل/ گردان سپهر: سپهر گردنده/ فروزنده: روشنی بخش/
ناهید: سیاره زهره / مهر: خورشید
نکات مهم
به بینندگان، آفریننده را نبینی مرنجان دو بیننده را
بینندگان، دو بیننده: دو چشم نبینی: نمی بینی
با چشمانت نمی توانی خدا را ببینی، پس بیهوده دوچشمت را آزار مده.
فردوسی در این بیت به یکی از عقاید مهم اهل تشیّع اشاره کرده است که خداوند متعال با چشم قابل درک نیست .
معنی واژه
معنی بیت
نکات مهم
آفریننده، دو بیننده: مفعول/ دو: صفت شمارشی/ واج آرایی صامت«ن»/ بیت دو جمله دارد/ تلمیح به آیه 103 سوره انعام (لاتُدرِکُهُ الابصارُ و هُوَ یُدرِکُ الابصار)
توضیح
نیابد بدو نیز اندیشه راه که او برتر از نام و از جایگاه
نیابد: نمی یابد بدو: به او
فکرو اندیشه انسان نمی تواند به ذات خداوند متعال پی ببرد، زیرا که ذات پروردگار فراتر ازنام ها و مکان ها است.
معنی واژه
نکات مهم
معنی بیت
اندیشه: نهاد/ او: در مصراع اوّل «متمم» و در مصراع دوم«نهاد»/ برتر: مسند/ فعل«است» از پایان جمله دوم حذف شده است./ راه نیافتن اندیشه : کنایه از ناتوانی اندیشه است، تشخیص
ستودن نداند کس او را چو هست میان بندگی را ببایدت بست
ستودن : ستایش کردن نداند: نمی تواند میان : کمر
کسی خداوند را چنان که هست نمی تواند بستاید، پس برای بندگی و اطاعتش آماده باش.
معنی واژه
معنی بیت
نکات مهم
کس: نهاد/ ستودن: مفعول/ او: مضاف الیه/هست و بست: جناس ناقص اختلافی/ واج آرایی صامت«س» و «ب»/ میان بستن: کنایه از آماده شدن برای انجام کاری.
توانا بود هر که دانا بود زدانش دل پیر برنا بود
برنا: جوان
هرکه: نهاد/ توانا، دانا، برنا:مسند/دل پیر: ترکیب اضافی= دل انسان پیر/ تشخیص : در مصراع دوم « جوان شدن دل پیر »/ برنا و پیر : تضاد
هرکسی که دانا باشد ، توانا و قدرتمند است . با دانش دل انسان پیر ، جوان و بانشاظ می شود.
معنی واژه
معنی بیت
نکات مهم
فردوسی
حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی (329 ـ 411 ق) بزرگ ترین شاعر حماسه سرای ایران در روستای باژ واقع در منطقه توس خراسان به دنیا آمد. او از نجیب زادگان و دهقانان توس بود. وی حدود 30 سال برای سرودن شاهنامه زحمت کشید و نزدیک به هشتاد سال زندگی کرد.
فردوسی سرانجام در سال 411هجر قمری درگذشت ودرتوس به خاک سپرده شد.
سه شنبه، 06 مه 2025
14