عنوان: تاریخچه ، مفاهیم و الگوهای مدیریت استراتژیک
مقدمه
بهینه سازی استانداردهای زندگی در جامعه و کار در سازمان مستلزم بهبود و ارتقاء کیفیت مدیریت در سازمان های اقتصادی و اجتماعی است و برای رسیدن به چنین موقعیتی ناچار از بهینه سازی و اصلاح ساختار بینشی، دانشی و عملی در مقوله مدیریت هستیم تا بتوانیم بهره وری را افزایش دهیم و از ظرفیت ها، فرصت ها و امکانات موجود استفاده کرده و کالا و خدمات بیشتری را تولید نماییم و موقعیتهای اقتصادی بیشتر و بهتری را برای کشور یا سازمان خود فراهم سازیم.
مدیریت استراتژیک با اتخاذ تصمیم ها ویکپارچه سازی فعالیت ها در جهت توسعه استراتژی های موثر، واجرای هوشمندانه آن، شرکت را از غرق شدن در روز مرگی نجات می دهد و با وسعت بخشیدن به افق های پیش رو وتدوین یک برنامه دراز مدت، توان رقابتی آن را افزایش می دهد. مدیریت استراتژیک به ساز مان این امکان را می دهد که به شیوه های خلاق و نوآور عمل کند.
ریشه شناسی
Strategy: راهبرد –استراتژی مشتق از کلمه یونانی Strategus
مرکب از دو لغت Stratus یعنی قشون و Agaugus یعنی راهنما و فرمانده
Strategum : فنون یا نقشه های یونانیان و همچنین رومیان برای کسب پیروزی در جنگ در یونان قدیم
استراتژی : راهکار، ترفند، طرح و نقشه و راهبردبا توجه به جمیع شرایط و توانمندی ها و فرصتها و تهدیدات – چگونه و از چه راهی برای رسیدن به هدف باید اقدام کرد.
تاریخچه
استراتژی از مدیریت نظامی سرچشمه گرفته است و در این حوزه برای تشریح شیوه ای که به آن وسیله ، نیروهای نظامی به هدفهایشان دست می یابند، به کار می رود (Fowler 1996)
از جنبه تاریخی این مفهوم در ابتدا در جنگ ها بکار می رفت و سابقه کاربرد مفهوم استراتژی در مدیریت نظامی به قرنها قبل باز می گردد این واژه در زمان اسکندر (330 پیش از میلاد) به مهارت به کارگیری نیروها برای غلبه بر مقاومت و مخالفت و ایجاد یک نظام یکپارچه دولت جهانی اشاره داشت .
استراتژی های نظامی اولیه
اولین اثر مکتوب 400 سال قبل از میلاد کتاب هنر جنگ سان تزو (Sun Tzo) از فرماندهان جنگی چینیطرح مولفه های عمده استراتژی نظامی
مقهور ساختن دشمن بدون جنگیدن، اوج هنر است
وگتیوس نویسنده رومی قرن دوم میلادی تاکید بر آموزش و نظم
استراتژی های نظامی نوین
در اواخر قرن هفدهم و هجدهم
ناپلئون این الگوها را تغییر داد. پیروزی های ناپلئون نه تنها نظامی، بلکه فکری بود.
کلاوس ویتز (افسر آلمانی)
در جبهه جنگ علیه فرانسوی ها تجربه روش های نوین و دست اول جنگ ناپلئون
هدف استراتژی باید بر هم زدن تعادل و توازن دشمن و از بین بردن توانایی او در نشان دادن عکس العمل از طریق غافلگیر ساختن او باشد. (1989 -پیرامون جنگ)
انقلاب صنعتی
شروع بازرگانی جدید در سال های 1820 و 1830
ساختمان شبکه ای ،کانال های آبرسانی،
شبکه راه آهن سراسری، موتور بخار، کوره باز ذوب آهن،
تبدیل لاستیک و …
عامل وحدت اقتصادی و بوجود آمدن موسسات بازرگانی
مفهوم اولیه رقابت و نیاز به استراتژی، تسلط بر رقیب یا جذب او به جای مواجهه با او در صحنه بازار
ورود استراتژی از صحنه جنگ به عرصه رقابت تجاری
دوران تولید انبوه
از سال 1900 به بعد
توجه به رشد و انسجام ساخت صنعتی
(کارخانه اتومبیل سازی هنری فورد )
30 سال اول قرن بیستم
دوران تحکیم ساختار صنعتی قرن نوزدهم و دوران تولید انبوه
مشخصه اصلی کاهش قیمت تمام شده
دوران جنگ جهانی دوم و پس از آن
جنرال موتورز
پیشگام دگرگونی از جهت گیری تولیدی به جهت گیری بازاریابی
جهشی از کالای یکنواخت به کالای متمایز
تبلیغ، فروش و اشکال دیگر نفوذ در مصرف کننده در اولویت های مدیریت قرار گرفت.
هنری فورد در دوران تولید انبوه جمله معروفی داشت: "هر کسی با هر سلیقه ای می تواند یک ماشین فورد داشته باشد به شرطی که رنگ مورد علاقش فقط مشکی باشد!!«
بحران کاهش تقاضا، مخدوش ساختن پیش بینی های سنتی در برنامه ریزی سازمان ها
اشباع بازار مصرف در آمریکا پس از جنگ جهانی دوم، اولین جرقه برای برنامه ریزی استراتژیک
عصر فراصنعتی
ظهور صنایع جدید جوابگوی مصرف کننده مرفه، مانند کالاهای تجملی، تفریحی، مسافرتی و خدماتی
سرمایه گذاری عظیم زمان جنگ در قلمرو تحقیق و توسعه
منشاء ظهور صنایع تکنولوژی برتر می شود
برنامه ریزی بلندمدت متاثر از فرض ثبات نسبی در شرایط محیط
و دقت کافی ابزار و مفاهیم پیش بینی
مفهوم برنامه ریزی اقتضایی و مدیریت اقتضایی
استراتژی
الگویی بنیادی از اهداف فعلی و برنامه ریزی شده، بهره برداری و تخصیص منابع و تعاملات یک سازمان با بازارها، رقبا و دیگر عوامل محیطی است. طبق این تعریف یک استراتژی باید سه چیز را مشخص کند:
چه اهدافی باید محقق گردد
روی کدام صنایع، بازارها و محصول ها باید تمرکز کرد
چگونه برای بهره برداری از فرصت های محیطی و مواجهه با تهدیدهای محیطی به منظور کسب یک مزیت رقابتی منابع تخصیص یابد و چه فعالیت هایی انجام گیرد.
استراتژی از دیدگاه بزرگان
استراتژی صرفاً بهتر کار کردن نیست، بلکه انجام کارهایی متفاوت از گذشته و یا انجام همان کارها با طریقی متفاوت است.(پورتر (porter)). استراتژی عبارت است از الگوی به جریان انداختن تصمیمات (مینتزبرگ (Mintzberg) ) برنامه ریزی یک فرایند تحلیلی است و اصولاً فرایندهای تحلیلی نمی توانند استراتژیهای اثربخش خلق کنند. استراتژی حاصل سنتز خلاقانه ذهنی میباشد . (تفکر استراتژیک) هر قدر بین اهداف و فعالیتهای فعلی سازمان سازگاری بیشتری وجود داشته باشد، نرخ رشد و توسعه بزرگتر و منظم تر خواهد بود.(آنسوف(Ansoff) ) استراتژی عبارت است از یک طرح واحد، همه جانبه و تلفیقی که نقاط قوت وضعف سازمان را با فرصتها و تهدیدهای محیطی مربوط ساخته و دستیابی به اهداف اصلی سازمان را میسر میسازد.(شاندلر Chandler 1962 ) استراتژی عبارت است از الگوی منظورها، مقاصد، اهداف، خط مشیهای اصلی و طرحهایی جهت دستیابی به اهداف. (اندروز (Andrews 1971)) بجای پیش بینی آینده باید آنرا خلق کرد .(هامل)
بزرگان طرح ریزی و مدیریت استراتژیک
ایگور آنسوف (Igor Ansoff)
مایکل پورتر (Michael Porter)
هنری مینتزبرگ (Henri Mintzberg)
نورتون و کاپلان (Robert S. Kaplan & David P. Norton)
ایگور آنسوف Igor Ansoff
پدر تفکر استراتژیک
متولد 1918 در روسیه
مهاجرت به آمریکا درسال 1936
دارای دکترای ریاضی از دانشگاه براون آمریکا
یکی از مدیران ارشد شرکت هواپیمایی لاکهید
استاد رشته مدیریت صنعتی انستیتو فناوری کمبریج در پیتسبورگ (1953)
کتاب "استراتژی سازمان" از کتب مرجع مدیریت استراتژیک (1965) اشاره به مفهوم مدیریت راهبردی سازمان
آنسف معتقد بود که به طور کلی وقایع پیش بینی پذیر هستند و از تجزیه و تحلیل مدیریت عملیات سازمان می شود استراتژی ها را تهیه کرد.
اخذ مدرک معتبر استاد ممتاز از دانشگاه بین المللی ایالات متحده آمریکا(2000)
در سال 2002 در شهر سن دیگو از دنیا رفت.
مایکل پورتر Michael Porter
متولد 1947 در آمریکا
فارغ التحصیل کارشناسی مهندسی مکانیک از دانشگاه پرینستون MBA از دانشگاه هاروارد دکترای اقتصاد کسب و کار در سال 1973 از دانشگاه هاروارد
معروفیت جهانی با کتاب "استراتژی رقابتی" (1980)
دو مدل یا مفهوم پایه ای :"زنجیره ارزش" و "پنج نیروی مایکل پورتر«
جمله معروف مایکل پورتر :
"استراتژی زاییده ی رقابت است پس باید مزیت رقابتی را برای خود ایجاد کنیم«
مجموعه مطالعات و مدل هایش، وی را به عنوان بزرگترین متفکر استراتژی معرفی کرده است.
هنری مینتزبرگ Henri Mintzberg
متولد 1939 در مونترال کانادا
دارای مدرک مهندسی مکانیک از دانشگاه مک گیل کارشناسی ارشد و دکترا مدیریت از MIT
بیش از 50 کتاب در زمینه های مدیریت و استراتژی کسب و کار برنده جایزه مک کنزی معروفترین کتاب وی "سرشت کار مدیریت"
متخصص در تمام موضوعات مدیریت است
تغییرنظریه های سنتی مدیریت و جهت نگرش ها از اصول مدیریت سنتی به مدیریت نوین
نورتون و کاپلان Robert S. Kaplan & David P. Norton
رابرت کاپلان استاد دانشکده بازرگانی هاروارد در شهر بوستون
کارهای تحقیقاتی متمرکز بر سیستم های سنجش عملکرد به ویژه تعیین هزینه فعالیت ها و کارت امتیاز متوازن
دیوید نورتون موسس و رییس مرکز همکاری کارت امتیاز متوازن در لینکلن واقع در ایالت ماساچوست موسس و رییس مرکز راه حل های رنسانس
کارت امتیازی متوازن یا The Balanced Scorecard Measures, BSC با مطالعه ی کاپلان و نورتون ابداع و طی مقاله ای در مجله ی Harward Business Review در سال 1992 با عنوان «کارت امتیازهای متوازن: تدابیری که عملکرد را هدایت می کنند» منتشر شد.
مدیریت استراتژیک
مدیریت استراتژیک شامل اتخاذ تصمیمات و فعالیت های یکپارچه برای توسعه و اجرای استراتژی های موثر، کنترل و ارزیابی نتایج آنهاست (هینتر هوبر(
مدیریت استراتژیک عبارت از مجموعه تصمیمات و اقدامات مدیریتی است که عملکرد بلند مدت سازمان را از طریق بررسی فرایند بررسی محیطی، تدوین استراتژی، اجرای استراتژی و ارزیابی و کنترل تعیین می کند (هانگر و ویلن)
ضرورت و مزایای استفاده از مدیریت استراتژیک
مدیریت استراتژیک با تکیه بر ذهنیتی پویا، آینده نگر، جامع نگر و اقتضایی راه حل بسیاری از مسائل سازمانهای امروزی است.
پایه های مدیریت استراتژیک بر اساس میزان درکی است که مدیران از شرکت های رقیب، بازارها، قیمت ها، عرضه کنندگان مواد اولیه، توزیع کنندگان، دولت ها، بستانکاران، سهامداران و مشتریانی که در سراسر دنیا وجود دارند قرار دارد و این عوامل تعیین کنندگان موفقیت تجاری در دنیای امروز است.
مدیریت استراتژیک به سازمان این امکان را می دهد که به شیوه ای خلاق و نوآور عمل کند و برای شکل دادن به آینده خود به صورت انفعالی عمل نکند.
فرآیند مدیریت استراتژیک
فرآیند مدیریت استراتژیک به چهار مرحله تقسیم می گردد
تحلیل وضعیت
تدوین استراتژی
اجرای استراتژی
ارزیابی استراتژی
سطوح مختلف استراتژی در مدیریت و طرح ریزی استراتژیک
سطوح سه گانه مدیریت استراتژیک عبارتند از:
سطح کل سازمان هدایت کل مجموعه و تخصیص بهینه منابع در آن استراتژی های این سطح را استراتژی های کل شرکت می نامند.
سطح بخشی/ واحد کسب و کار واحدهای مستقل مختلف در سازمانهای بزرگ، در راستای ماموریت و استراتژی های سطح کل سازمان به استراتژی های این سطح استراتژی های کسب و کار اطلاق می شود.
سطح وظیفه ای تعیین استراتژی وظیفه ای برای هرکدام از وظایف واحدهای تجاری استراتژی های این سطح این سطح را استراتژی های وظیفه ای می گویند.
مدل ها و الگوهای مدیریت استراتژیک
اولین اقدام هر شرکت تدوین چشم انداز و تدوین طرح استراتژیک یا برنامه ریزی استراتژیک است.
در ﻣﺪل ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ، ﻣﺮاﺣﻞ ﮐﻠﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ،از ﺷﺮوع ﺗﺪوﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن اﺟﺮا و ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ.
چه مدلی ؟
چه ابزارها و تکنیک هایی ؟
جایگاه مدل ها و تکنیکها؟
انواع مدل ها و الگوهای مطرح
مدل گلوئیک
مدل هاکس
مدل مینتزبرگ
مدل دیسون و براین
مدل فیلیپس
مدل BSC
مدل دکتر احمد وند
مدل دکتر یزدان پناه
مدل دیوید
مدل پیرس و رابینسون
مدل برایسون
مدل APO
مدل جان تامسون
مدل MIM
مدل دفت
مدل کلنیف هومن ودیوید آش
مدل دیوید
تعیین
ماموریت
مدل پیرس و رابینسون
مدل برایسون
اجرا
تنظیم استراتژی
1
نواقص مقدماتی
)تصمیم برای
برنامه ریزی(
2
تکلیفها و دستورها
3
فلسفه وجودی/ ارزشها
توسط افراد ذی مدخل
6
مسائل استراتژیک
7- گزینه های عملی موانع پیشنهادات اصلی
اقدامات
برنامه کار
8
توصیف سازمان در آینده
چشم انداز موفقیت
نتایج
منابع
-مردم
-اقتصاد
-اطلاعات
-صلاحیتها و تواناییها
-استراتژی موجود
موقعیت عمومی
کارکردها
5
محیط داخلی
نقاط قوت و ضعف
عملکرد:
-منابع
-تاریخ
مدل مینتزبرگ
استراتژی شرکت :
الگوی مقاصد وسیاستهایی
که برای
سطح سازمان
و
کسب وکار ها
تعیین می شود
اجرا وپیاده سازی
(نتایجی که بدست می آید)
فرموله کردن
(تصمیماتی که انجام می دهیم )
پذیرش مسئولیتهای غیر اقتصادی برای جامعه
ارزشهای کارکنان و آرزوهای مدیران عالی
مشخص کردن فرصتها و مخاطرات
تعیین منابع مدیریتی, مالی, فنی, ومواد اولیه شرگت
1- ساختار شرکت وروابط آن تقسیم کار
هماهنگی در مسئولیت های واگذار شده
سیستمهای اطلاعاتی
2-فرآیندهای ورفتار سازمان
معیارهای سنجش
سیستم های تشویق وانگیزش
نیازمندی مدیران
3- رهبری سطوح بالایی سازمان
سطح استراتژیک
سطح سازمانی
سطح کارکنان
مدل دکتر احمدوند
برسی عوامل داخلی
چشم انداز
برسی عوامل خارجی
تعیین مسایل استراتژیک و هدفهای بلند مدت
تخصیص منابع
تعیین هدف ها و سیاست های اجرایی
عملیات
ارزیابی عملکرد
بازخورد
بازخورد
رسالت
تعیین ارزیابی و انتخاب استراتژی ها
منابع
ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ – دﯾﻮﯾﺪ،ﻓﺮدآر – ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﻠﯽ ﭘﺎرﺳﺎﺋﯿﺎن و ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺮاﺑﯽ – اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ – ﭘﯿﺮس، ﺟﺎن وراﺑﯿﻨﺴﻮن ،رﯾﭽﺎرد- ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻬﺮاب ﺧﻠﯿﻠﯽ ﺷﻮرﯾﻨﯽ
منابع مدیریت استراتژیک- دکتر احمد وند
مدیریت استراتژیک پیشرفته (فرایند ها و مدل ها) – دکتر احمد ورزشکار – دانشکده حسابداری و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی
مجله مدیریت شماره 74 سال 82
وب سایت های مدیریتی
Mastering Strategic Management, v. 1.0 -by Dave Ketchen and Jeremy Short
Johann Peter Murmann, (2012),"Marrying History and Social Science in Strategy Research", Steven J. Kahl, Brian S. Silverman, Michael A. Cusumano, in (ed.) History and Strategy (Advances in Strategic Management, Volume 29), Emerald Group Publishing Limited, pp. 89 – 11
History of Strategy and Its Future Prospects – Jhoan Aunik, Martin Fabel, Gillis Jonak – AT Kearney LLC 2014