بررسی معماری مسجد جامع نایین
مسجد جامع نائین از قدیمی ترین مساجد ایران است و معماری آن متعلق به قرون اولیه اسلامی است. محراب مسجد نایین اصفهان بدون شک اصیل ترین نمونه هنر محراب سازی در دوره عباسیان است. گفته می شود این مسجد با الگوبرداری از مسجد پیامبر ساخته شده است. مسجد جامع نایین را برخی به عنوان نخستین مسجد جامع بعد از ورود اسلام به ایران می شناسند و می گویند مسجد جامع نایین در زمان عمربن عبدالعزیز ساخته شده است.
قدمت بنا
مسجد جامع نایین، در استان اصفهان و شهرستانی به همین نام قرار گرفته است. نایین در منطقه دشت کویر واقع شده و آب و هوایی خشک و کویری دارد.
موقعیت
مسجد جامع نایین به سبک معماری شبستانی ساخته شده است. ارتفاع تک مناره آن هم به 28 متر می رسد تزیینات زیر نعلبکی مناره به دوران سلجوقی باز می گردد. در مسجد نایین اصفهان، صحن در مرکز قرار گرفته و ستون ها و رواق ها دور تا دور آن چیده شده اند. در این مسجد ستون ها یک شکل نیستند و به شکل های مختلف استوانه، مربع و چند ضلعی دیده می شوند. در معماری مسجد نایین اصفهان، زیر زمین و سرداب وجود دارد. این تزیینات به دوره ایلخانی باز می گردد. ساخت بخش های مختلف این مسجد در دوره های تاریخی ادامه داشت و در دوره قاجار نیز شبستانی به این مسجد اضافه شد.
ویژگی معماری
یکی از قسمت های زیبای مساجد تاریخی، محراب است. اغلب محراب ها مزین به گچ بری هستند. درست است که محراب از آیین اسلامی گرفته شده، اما وجود کنده کاری های بالای محراب، مثل گل های دوازده پر نشان از هنر اصیل ایرانی دارد. این گچ بری ها به دوران آل بویه تعلق دارد و هنوز بعد از قرن ها جذاب و دیدنی است. می گویند محراب مسجد جامع آیین اصفهان به زمان عباسیان بازمی گردد.
محراب
دستور ساخت مسجد جامع نایین، مسجد اصفهان، را به زمان خلیفه هشتم امویان نسبت داده اند. در مورد سال ساخت مسجد نایین اصفهان اطلاع دقیقی در دست نیست. پروفسور پوپ ساخت این مسجد را به سال 350 ه.ق و آندره گدار آن را به حکومت دیلمان نسبت داده است. فقط می دانیم بنای اولیه این مسجد در زمان خلافت عمربن عبدالعزیز ساخته شده است. مسجد جامع نایین به مسجدهای عربی شباهت دارد اما خالی از هنر ایرانی نیست. با اینکه قدمت این مسجد به قرن دوم هجری می رسد هنوز شکل اولیه خود را حفظ کرده است.
تاریخ مسجد جامع نایین
این مسجد یک مناره دارد و گنبد آن یک پوسته است.
مسجد جامع نایین از معدود مساجد اولیه شبستانی است که کمتر دستخوش تغییر و تحول شده و صورت اولیه خود را تا امروز حفظ کرده است. ساختمان اولیه مسجد در قرن دوم هجری قمری احداث شده که شامل قسمت زیادی از مسجد فعلی بوده است. مناره مسجد نیز، با توجه به نوع تزیینات زیر نعلبکی آن، از آثار دوره سلجوقی است. در قرن هشتم هجری قمری، شبستان قبلی مسجد را با احداث سقف های کمرپوش در قسمت هایی از آن دو طبقه کردند
ویژگی معماری
سردر اصلی این مسجد در شمال شرقی صحن مسجد واقع شده است. صحن مرکزی مسجد وسعت زیادی ندارد و به شکل چهارضلعی بنا شده است. این صحن در سه طرف شرقی، جنوبی و غربی خود دارای چهلستون هایی است که مداخل بلند آنان مشرف به صحن است. نمای داخلی چهلستون ها دارای تزئینات آجری ساده است اما در مرمت های دوران بعد بیشتر بخش های آنها با گچ ساده پوشیده شده است. نمای اطراف صحن همچنان با آجرهای ساده ی برجسته تزئین شده به گونه ای که تزئینات مسجد جامع نائین شباهت فراوانی به سردر مسجد جورجیر اصفهان پیدا کرده است.
-بررسی صحن- بررسی سردر
ساختمان های ضلع شمالی از کف صحن اندکی مرتفع تر است و از ایوان های کوچکی تشکیل شده که داخل آنها با آجرهای برجسته تزئین شده است. مناره آجری مسجد که در زاویه جنوب شرقی صحن اصلی واقع شده است، در حدود 28 متر ارتفاع دارد و ساختار معماری آن تفاوتهای بسیاری با ساختار مناره های دوران سلجوقی در اصفهان دارد.
بررسی مناره
در زیر صحن مسجد شبستان وسیعی وجود دارد که دارای ستون هایی از جنس گل رس طبیعی است که از نورگیرهایی که در سقف تعبیه شده است روشنایی آن تامین می گردد. این شبستان به منزله سرداب وسیعی بوده که در ایام تابستان مورد استفاده قرار می گرفته و دارای دو مدخل ورودی بوده که به وسیله پله هایی از صحن مسجد جدا می شود.
نورگیری
مهمترین فضای مسجد شبستان هایی هستند که به صورت عمیق در سه طرف صحن قرار گرفته اند. مهمترین و بزرگترین شبستان در جبهه قبله واقع شده است. تقریبا در وسط شبستان محراب ساخته شده است. این محراب در امتداد محور تقارن صحن مسجد قرار دارد.
بررسی شبستان
https://dalahoo.com/news.cfm?id=1252
http://naeeni.com/masjedjame-nain/
http://www.iribnews.ir/fa/news/2277070/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%8A-%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86
https://www.kojaro.com/attraction/24218-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%86/
https://www.eneshat.com/attractions-type/historical/naein-jameh-mosque