مسجد جامع ساوه
این مسجد در منطقه نیستانک قرار دارد .
پیشینه نیستانک
سابقه تاریخی نیستانک به قرنها پیش از اسلام و اولین دوره های شکل گیری تاریخ ایران می رسد ( رهاورد تحقیق نیستانکدکتر هدایت الله نوری فرهنگ اصفهان شماره 13 ) ا
در عهدی که تاریخ آن را به یاد ندارد در جای کویرهای مرکزی دریای بزرگی بوده که بتدریج خشک شده و بقایای آن هنوز به صورت دریاچه ها و شوره زارها خودنمایی می کند. تصور می رود در عهدی که هنوز رطوبت داخله فلات بیشتر از امروزه بوده حاشیه اطراف کویر را مراتع و جلگه هایی که در دهانه دره های کوهستانی قرار گرفته و پوشانده و موجبات یک نوع زندگی فعال شبانی را فراهم کرده است و مردمی که مربوط به دوره حجر بوده اند و زندگی قبلی آنها در دره های کوهستان از راه شکار و سکونت در غار تامین میشده از دره ها به طرف پایین سرازیر شده ، در این دشتهای خرم سکونت اختیار کرده ، پایه یک مدنیت بر سکونت در ده را ریخته. (تاریخ ایران تالیف گیرشمن.) ا
دریاچه ساوه که در شب میلاد پیامبر اسلام خشک شده تا نواحی مرکزی ایران امتداد داشته و نائین بر ساحل آن بوده است. برخی گویند نائین جایی که در آن نی می روید ، چنانچه روستاهای نیستانک و نیستان در آن حوالی گویای این وجه تسمیه اند و در کوه مشهور به ( کلیزه ) واقع در شمال نائین آثار لنگر دست ساخته ای موجود است. ( سیمای نائین تالیف غلامرضا علی زواره ) . ا
و هنوز در دره نیزار نیستانک نی میروید. این دره و چند دره دیگر در کوه چهار گنبد واقع و نیستانک قدیم همان منطقه بوده است که نیزاریها در آنجا سکونت داشته اند و تاریخ آن روشن نیست. ا
از آثار قبل از مهاجران آریایی ها که مهاجرتشان ظاهراً در اواسط هزاره دوم قبل از میلاد آغاز شد و به فلات ایران و سواحل بحر خزر دست یافتند بومی های ساکن ایران را دیو خوانده اند. دیوها مردمان قهرمان و پیکار جوی بومی بوده اند. جنگ آریانها با دیوان از زمان کیومرث پیشدادی آغاز شد و تا پادشاهی تهمورث دومین پادشاه از سلسله پیشدادیان به درازا کشید. ا
از آثار توتمیزم در نیزار نمادین عقاب – اژدها و درخت کهنسال وًّن می باشد. ا
ایمان و احترام خاص به بعضی نباتات و حیوانات و موجودات از افکار باستانی و اندیشه های بدوی انسان عصر حجر است ( تاریخ ادیانتالیف علی اصغر حکمت ) که هر قبیله و عشیره در اعصار قبل از تاریخ نسبت به یک درخت خاص و حیواناتی حرمتی قائل می شده و آن را حافظ و نگاهبان قوم و قبیله خود می دانسته است. در شاهنامه اشاره ای به پرچم های گوناگون ایرانیان قدیم آمده که عشایر و طوایف لشکریان شاهنشاه ایران هر کدام دارای پرچمی با نقوشی مخصوص خود داشته اند. توتمیزم که از افکار باستانی و اندیشه های بدوی انسان عصر حجر بود در نیزار نیز مرسوم بوده است. ا
در دوران مادها مردم نیزار تغییر مکان داده و در دشت عٍّز ( نام یکی از خدایان باستان ) آی ( آباد ) شده اند. بقایای عزّت آباد کهن به شکل تپه هایی است که طی قرون متمادی از عمارات مخروبه ، آرامگاه مردگان و بقایای همه نوع وسایل زندگی اکنده شده است و استخوان مردگان بچشم می خورد. معمولاَ مردگان را به پهلو خوابانیده پاهای آنان را کمی جمع و دستهایشان را دم دهن قرار داده اند ، آذوقه مورد نیاز آنها در ظروف گلی درون قبر نزدیک دستشان دیده می شود. بدین ترتیب ساکنین عزّای به زندگی پس از مرگ معتقد بوده اند. (بنابر ادعای ژ- کونتنو قدمت این گورها به 3 هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد ) . ا
بنابر ادعای زردتشیان و افسانه های محلی در دوران کهن این محل یکی از مراکز مهم دینی زردتشت محسوب می شده و موبدها برای تعلیمات عالیه از سراسر نقاط به این مرکز دینی مراجعه و در نزد موبد موبدان ( موبد موبدان که قدرتش فقط از شاه کمتر بود بر یک طبقه مقتدر و حاضر در صحنه که افراد آن مغان یا مجوسان نامیده می شوند و مقامشان ارثی بود حکومت می کرد ) نیستانکی بتدریس مشغول می شده اند از آثارهای تاریخی عزای که نامی از آن باقی مانده برج و بارو و آتشکده و معبدی است که در آغاز شهر عزّای بنا شده و سپس در اثر مرور زمان و جنگلها از بین رفته است.
نیستانه ( نیستانک ) در عهد کیانیان جزو یکی از هفت شهرهای لیلاز یا لاسون محسوب می شده است. ( حدود این شهرها از موغار شروع و تا نزدیکی کویر و از طرف دیگر تا نزدیکی یزد امتداد داشته است. ) که لیلاز پدر کیخسرو ( سومین پادشاه داستانی از سلسله کیانیان ) کیانی آنها را احداث کرده است و بمرور شاهزادگان کیانی به عمارات آن افزوده و قناتهایی حفر نموده اند که عبارتند از مهرداران و قنات مهرآباد لغت مهر که در اول اسم ذکر شده اصولا وابسته به زمان مهر پرستان و زردتشتان عصر باستان است ، چه دیده و شنیده شده که غالباً امکنه ایکه در آن دوران احداث گردید به این گونه اسامی که از خورشید یا آتش یا ماه یا رب النوع ایرانیان یا معابد اتخاذ شده نامیده اند و همانطور که اشاره شد اعتقاد آنان بوده که هر فعلی از طرف رب النوع صادر می شد و از مظاهر رب النوع ایرانیان مهر ( مهر یا (میترا ) از خدایان مشترک هند و ایرانیان ) و ماه و آتش بوده است در دوران باستان قلعه هایی در محله مسجد جامع وجود داشته است که مرکز آتشکده و معبدها در آنجا بوده است بدین رو محل را بنام قلاع یا قلعه ها خوانده اند بنابر افسانه ایی که از عهد کیانیان ( دومین سلسله پادشاهی از دوره تاریخ افسانه ای ایران کریستین سن و گروهی دیگر باستناد اوستا و داستانهای ملی و دینی ساسانی معتقدند که تاریخ کیانیان واقعی است ). نقل شده است برزو ( پسر سهراب نوه رستم ) در نیستانک متولد می شود و در جوانی قنات نیفرزان را حفر می کند مادرش اصل و تبارش را پنهان می دارد تا مبادا به انتقام خون پدر به جنگ رستم رود شاعری بنام عطائی در قرن پنجم هجری منظومه ای بنام برزونامه در شصت و پنج .هزار بیت سرود .ا
آغاز مهاجرت
. در قرن چهاردهم بتدریج در منطقه ناامنیی حکمفرما گردید غارت ها و چپاول های نایب حسین کاشی و پسرانش ، انتظام الملک ، قشقایها و آخر هم بختیاریها به آنها پیوستند و هر آنچه در نیستانک مانده بود بغارت بردند و از آن تاریخ مهاجرت نیستانکیها آغاز گردید و در دهه های اخیر نیستانک کوچک و کوچکتر شد چنانکه طبق آمار دولتی سال 1325 هجری شمسی نیستانک 1163 نفر سکنه داشته است و در سال 1381 هجری شمسی جمعیت نیستانک به کمتر از دویست نفر می رسد
هفت شهر لیلاز ویالاسون که از نزدیکی موغار و مه آباد اردستان آغاز و از کناز زواره و امیر آباد گذشته به یزد منتهی میشده است .
جغرافیای تاریخ ایران باستان دکتر محمد جواد مشکور
برای آگاهی از مناطق کهن به سروده شادروان رفیع مهر آبادی رجوع می کنیم : ا طلیعه دیدی چو مدائن را بادیده عبرت هان ………… زانجا قدمی بگذار در خطه اردستان
موغار که بدمغ آر دیگر نبود آثار………… پندار که ذکر مغ گردیده دگر دستان
مه باد که بد آباد در عهد مهابادان ……….. بینی که شده اینسان ویرانه چو قبرستان
لیلازو دگر لاسون گردید چنان هامون……….. اطلال همه بینی در معبر ریگستان
بس قصر زمرد گون چون طاس شده وارون………. در قعر زمین مدفون گریده نگارستان
زانجا نگهی بنما با دیده خون پالا…….. بر باروی اردستان یا بارگه دستان
آتشکده بهمن شاهنشه شیر اوژون ……….. ویرانه شده از بن ایوان بهارستان
آن قلعه بد سالان آتشکده ایران………… سودندهمی شاهان بس جبهه برآن آستان
اکنون شده مشتی خاک آلوده بصد خاشاک………… روئیده هزاران تاک گریده انارستان
آن زادگه کسری شاهنشه نوشروان………… خوش بین که شده ویران معموره ارگستان
گامی تو فراتر نه بین با روی ازواره…………. یکباره شده شوره آن قزم شهرستان
بنگیره کشتیها افتاده زمنظرها………….. و انجای که کوبیدند نقاره شده بستان
آنجا که زواره سود بس جبهه بر آتشگاه…………… اثار نیابی زان مسجد شده نارستان
کن قطع سخن نزهت در کار گه خلقت………دمدرکشوشوخاموشمدهوشترازمستان
نیستا نک را بیشتر به عنوان تجسّم تاریخ ریشه داری باید دانست که درپهنه جغرافیا ی ایران جلوه گر است وسر گذشتش با افسانه ها وداستانها آمیخته وفر هنگ اصیل وسالمی را در دامان خود پرورده است ، گذشته ای که هزاران سال است پشت سرگذاشته ایم گذشته ای که یادگا ر هزاره های تاریخ است گذشتهایکه مملو از مو فقیت ها ومجمو عه ای از علوم میباش نیا گانمان نسل اندر نسل حتی در دوران پر آشوب از میراثها حفاظت نموده اند وسالم به نسل ماانتقال داده اندولی ما نتوانستیم از آنها حفا طت کنیم بلکه آنهارا به نابودی کشاندیم به همین دلیل سا یت در جستجو وجمع آوری گذشته دیر ینه وپیشنه گهن نیستا نک میا شد از تک تک نیستانکیها عزیز استدعاداریم چنانچه اسناد -مدارک یا منابع در اختیار دارند در اختیار سا یت قرار دهند .
………………………………..
از میراث فرهنگی که تا کنون نسبت به آثارهای نیستا نک بی تفاوت بوده تقا ضا داریم وظیفه قانونی خود که حفظ ونکهداری بنا های تاریخی است، قلعه -مسجد هنف ورباط را به ثبت برساند وکارشناسانی برای مرمت قلعه به نیستانک اعزام دارند
مو قعیت قدیم وجدید نیستانک
نیا ستانه-نیا =نیاگان -ستانه -ا. {بفتح سین } آستانه
در قرن چهارم هجری قمری مقدسی از نیستا نک بنام شهر نیا ستا نه نام برده است
محله ها
1 -محله پا درخت
2 -محله ملخصبو
3 – محله قلاع {قلعه ها}
4- محله تو حسینه
5-محله با لا ده
6 -محله قلعه
7 – محله دروازه{پا ئین ده}
سا با طها
1 – سا با ط امر بمعروف واقع در محله قلاع {قلعه ها} دراردستان هم محله ای بنا م محله قلاع وجود دارد که مر کز آتشکده ها وقلعه ها در آن محل واقع گردیده بوده است همانند محل قلاع نیستا نک
2 – سا با ط حا ج ملا صادق ……محله قلاع {قلعه ها}
3 – سا با ط حاج ملا علی اکبر ….محله قلاع {قلعه ها}
4 -سا با ط اقا سید محمد علی ……محله ملخصبو
5 -سا با ط علی عسکر ………….محله ملخصبو
6سا باط جواهری ………………..تو حسینه
7سا باط جنب مسجد حضرت صا حب الزمان {عج}
8-چند سا با ت بن بست
مسجد ها
1 – مسجد جامع واقع در محله قلاع {قلعه ها}
2 – مسجد حنف ………محله قلا ع {قلعه ها}
3 -مسجد حضرت امام حسین {ع} ….محله قلاع {قلعه ها}
4 – مسجد حضرت امام موسی کا ظم {ع} …محله تو حسینه
5 -مسجد حضرت امام حسن {ع}…………..محله بالا ده
6 -مسجد حضرت صا حب الزمان {عج}….محله با لا ده
7 -مسجد هفت دختران ………………………محله ملخصبو
8 مسجد چهل دختران ………………………..محله دروازه {پا ئین ده}
9 -مسجد النبی .قوری..سابق…………………………….محله قلعه
مسجد جامع ساوه در حالی که با نوع معماری و ارزش های تاریخی قابلیت ثبت در فهرست آثار جهانی را دارد پس از 45 سال از شروع مرمت این بنا هیچ کار جدی انجام نشده است .
" سید محمد حسینی" مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی در گفت وگو با خبر نگار ایسنا با اعلام این خبر تصریح کرد:" در صورتی که فعالیت های مرمتی و حفاظتی مسجد جامع ساوه با برنامه ریزی هدفمند انجام شود می توان به ثبت جهانی آن امیدوار بود اما برای تحقق این امر باید از توان اجرایی همه مسئولان میراث فرهنگی کشور یاری گرفت.
رئیس سازمان میراث میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی با تصریح این موضوع که پیگیری های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مهمترین عامل آماده شدن مقدمات ثبت جهانی مسجد جامع ساوه است افزود: از مسئولان رده بالای سازمان انتظار داریم برای ثبت این اثر منحصر به فرد در فهرست میراث جهانی از این پس توجه خود را نسبت به مسجد جامع ساوه بیشتر کنند.
وی با بیان اینکه اعتبارات مصوب حوزه میراث فرهنگی استان مرکزی از جمله اعتبار مرمت مسجد جامع ساوه که در سفر هیات دولت به این استان تخصیص یافته بود هنوز به طور رسمی به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان ابلاغ نشده است ،افزود: این اداره از هم اکنون فعالیت های خود را آغاز کرده تا در صورت ابلاغ رسمی اعتبارات از برنامه پیش باشد.
به نقل از میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی مسجد جامع ساوه که چهار هزار و 200 متر مربع وسعت دارد در سال 1310 به عنوان نخستین مکان تاریخی استان مرکزی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این اثر سال گذشته برای مرمت ، ساماندهی و حفاظت در ردیف پروژه های ملی کشور جای گرفت. که " با ویژگی های معماری از دوره های آل بویه، ایلخانی، صفوی قابلیت ثبت در فهرست آثار جهانی را داراست.
این بنا در جنوب شهر ساوه یکی از آثار ارزشمند هنر معماری، نقاشی، کاشیکاری و گچبری و دارای نقشه ای به شکل مربع مستطیل با ورودی رو به شمال و غرب است.
با توجه به پژوهش هایی این بنا مربوط به قرون اولیه اسلامی است (پیش از سده پنجم ه.ق) و با قدیمی ترین مساجد ایران، مسجد اولیه شوش، مسجد جامع عقیق یزد، قابل قیاس است.
این مسجد مجلل و باشکوه دارای یک صحن بزرگ در جنوب، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان و محراب های متعدد گچبری با خطوط کوفی و دو محراب از دوره صفوی با خط ثلث است.
"در ضلغ غربی، میان شبستان های این بنا، ایوان باشکوهی قرار دارد که در هر طرف این ایوان حجره ای با درگاه تنگ و کوتاه نمودار است. تک مناره بسیار زیبای گوشه شمال شرقی آن با ارتفاعی حدود 14 متر تماما از آجر ساخته شده و در سه جهت دارای کتیبه های آجری بی نظیری است.
برفراز مقصوره مسجد گنبدی دوپوش با تناسب معماری، قرنیه سازی و گوشه سازی زیبا به قطر 14 و ارتفاع 17 متر دیده می شود و ساق یا گودنه آن 4 متر ارتفاع دارد و با کاشی های زیبا تزئین شده است.
در این بنای تاریخی ـ مذهبی آثاری از سه مقطع تاریخی پیش از اسلام، قرون اولیه اسلامی و دوران صفوی دیده می شود. مسجد جامع ساوه در جنوب شهر ساوه واقع شده و از آثار ارزشمند هنر معماری، نقاشی، کاشی کاری و گچ بری محسوب می شود. در این بنای تاریخی ـ مذهبی آثاری از سه مقطع تاریخی پیش از اسلام، قرن های اولیه اسلامی و دوران صفوی دیده می شود. گنبدخانه اصلى و شبستان هاى اطراف آن واقع شده است.
این گچبرى ها در سبک ها و تکنیک هاى مختلف و متعلق به دوره هاى آل بویه، سلجوقى، ایلخانى، صفوى و قاجار است. وى همچنین ادامه داد: گچبرى ها بیشتر به دو تکنیک گچبرى برجسته و معرق گچ کارى شده اند و در تکنیک معرق، گچ با بهره گیرى از پودرهاى رنگى و نقوش الوان زیبایى ایسنا:مسجدجامع ساوه دایره المعارف معمارى است و تزئینات گچى آن جزء زیباترین گچبرى هاى ایران است.
این مسجد باشکوه مشتمل بریک صحن گنبدی، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان و محرابهای متعدد قدیمی باخط کوفی و دو محراب دوره صوفی با خط ثلث است.
شبستان ها و دهلیزهای زیبای آجری این مسجد دارای صفه گچبری بوده و از آثار قرن ششم هجری قمری و عصر سلجوقیان به شمار می روند.
در میان شبستان های این بنای تاریخی ایوان باشکوه و رفیعی قرار دارد و در هر جانب این ایوان حجره ای با درگاه تنگ و کوتاه نمودار است و چنین به نظر می رسد که این حجره ها جایگاه اعتکاف و منزلگاه کاروانهای گذرنده ازاین مسیر بوده است.
برفراز این بنای عظیم تاریخی گنبدی آراسته به کاشیهای زیبائی می باشد که روی آن با خط بسیار درشتی آیاتی از کلام الله مجید نوشته شده است.
مسجدجامع شهرستان ساوه تنها محل سرویس دهی میراث فرهنگی این شهرستان به توریست های داخلی و خارجی است.
از ۲۲۸اثر باستانی و تاریخی شهرستان ساوه بیش از ۱۱۰اثر آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
به گزارش ایسنا منطقه مرکزی متاسفانه غبارى سرد به چهره داخلى گنبدخانه و شبستان ها کشیده شده که میراث فرهنگى و گردشگرى استان مرکزى پس از تصویب طرح مرمت، دو سال است که مشغول انجام عملیات پاکسازى و مرمت تزئینات گنبدخانه است و در حال حاضر پنجاه درصد تزئینات و گچبرى ها از زیر لایه هاى ضخیم غبار پاک شده اند و کار در حال پیگیرى است.
40 سال است مسجد جامع ساوه بار میله ها آهنی را بر دوش می کشد که قرار بود به یاریش بیایند و کمکی برای مرمتش باشند. 40 سال گذشته و هنوز هم متولیان و مدعیان حفاظتش نتوانسته اند آنچه را نیاکانمان 1200 سال پیش بنیان نهادند، حتی مرمت کنند.
مسجد جامع ساوه سال ها است مورد هجوم موریانه ها قرار گرفته،پیکرش فرسوده شده، بخشی از گنبد آن فرو ریخته و دیگر تاب حفظ تاریخ یک هزارو 200 ساله اش را ندارد .بخشی از گنبد آن هم به دلیل اقدامات مرمتی نامناسب فرو ریخته اما تا کنون اقدامی برای نجاتش از سوی مسئولان مربوطه انجام نشده است.
مسجد جامع ساوه هنوز هم ویژگی های معماری دوره های آل بویه، ایلخانی و صفوی را در سازه هایش نگاه داشته تا بتواند خود را به جهانیان بشناساند، کارشناسان هم معتقدند این همه ارزش تاریخی ، مسجد را برای جهانی شدن نامزد می کند اما چون همیشه برای اجرایی شدن فاصله ها بیشتر می شود.
"محمد ایران شاهی " کارشناس مرمتی که تهیه طرح ساماندهی این مسجد را بعد از تخریب ناگهانی گنبدش در سال گذشته بر عهده گرفته،این بنا را به دلیل قابلیت های معماری و تزیینات داخلی ، گزینه مناسبی برای ثبت جهانی می داند:"مسجد جامع ساوه تاریخ زنده ای از پیشینیان است و باید برای ماندگار شدن، جهانی شود اما متاسفانه اقدامات اساسی برای نجات این گنبد صورت نمی گیرد ."
"سید محمد حسینی "، رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی هم گفته های ایران شاهی را تایید می کند :" مسجد جامع ساوه باید ملی و بعد برای جهانی شدن معرفی شود اما به دلیل شرایط نامناسبی که در حال حاضر بنا با آن در گیر است امیدی برای ثبت آن در میراث جهانی نیست ."
حسینی از وضعیت کنونی این مسجد 1200 ساله متاسف است و نگران:" این بنا نیازمند بازسازی و ساماندهی اساسی است و برای آغاز این عملیات دست کم یک میلیارد تومان اعتبار نیاز است."
امسال هم اعتبارات شامل حال این بنای ارزشمند نشد. حسینی اما امیدوار است:" با اعتبارات محدودی که در حال حاضر وجود دارد ،باید برخی از عملیات جزیی مرمت این بنا را آغاز کرد و تا حدودی مانع ادامه روند ریزش گنبد آن شد ."
مسجد جامع ساوه طی 40 سال گذشته بارها و بارها توسط متخصصان و کارشناسان ایرانی و خارجی مرمت شده ولی 40سال است داربست های بازسازی این بنا با سازه های معماری آن همراه بوده و خطر موریانه و نفوذ رطوبت هنوز پیکر آن را تهدید می کند .
"سال گذشته به دلیل مرمت های نادرست گنبد دیرینه مسجد جامع ساوه به طور ناگهانی فرو ریخت و آسیب های زیادی بر پیکر این بنای تاریخی وارد شد."
ایران شاهی این را می گوید و ادامه می دهد:" به دنبال فرو ریزی این گنبد تاریخی بود که طرح مرمتی آن تهیه و اجرا شد اما متاسفانه این طرح بازسازی نیمه کاره به دلیل نبود اعتبارات کافی رها شد ."
این گنبد از 20 سال پیش تا کنون بارها مرمت شده است،اما ناقص. ایران شاهی می گوید :" به رغم مرمت های متعدد رعایت نشدن اصول مرمت و نبود دقت کافی باعث شده تزیینات که به شکل قالبی در پایین دیواره ها انجام گرفته با پوسته خارجی به درستی مونتاژ نشود و بین پوسته و تزیینات فاصله ایجاد شود که این فاصله هم با گچ پر شده است."
اکنون طرح مرمتی این بنا به روش های سنتی ،مدرن و تلفیقی از سنتی و مدرن تهیه شده اما به دلیل نبود اعتبارات تا کنون این طرح ها اجرایی نشده است.
به گفته ایرانشاهی در جلسه های کارشناسی و کمیته های فنی سازمان میراث فرهنگی استان مرکزی قرار بود این طرح مصوب و اجرا شود اما با گذشت 8 ماه از تاریخ برگزاری این جلسه اقدامی برای آغاز اجرایی شدن این پروژه انجام نشده است.
گنبد مسجد جامع اکنون با خطر ریزش رو به روست و به اعتقاد مرمت کاران ایجاد کانال زهکش و پوشش مناسب فوقانی برای بنا ضروری است.
این کارشناس مرمت علاوه بر خطر ریزش دوباره گنبد مسجد 1200 ساله ساوه ،ایوان اصلی آن را که یکی از ایوان های مهم این مسجد محسوب می شود و پیش از انقلاب توسط کارشناسان خارجی مرمت استحفاظی شده است ،در معرض خطر تخریب می داند :"در صورتیکه مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری کشور برای نجات این بنای ارزشمند که جزء نفایس ملی شناخته شده است اقدام نکنند یکی از بناهای مهم ایران رو به نابودی می رود."
مسجد جامع ساوه که 4 هزار و 200 متر مربع وسعت دارد در سال 1310 به عنوان نخستین مکان تاریخی استان مرکزی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
این اثر سال گذشته برای مرمت ، ساماندهی و حفاظت در ردیف پروژه های ملی کشور جای گرفت.
فهرست مطالب
پیشینه نیستانک 1
مو قعیت قدیم وجدید نیستانک 9
مسجد ها 11
29