زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی(XBRL)
2-3 دیباچه
سوءاستفاده های فراوانی که در آمریکا و سایر کشورها اتفاق افتاد، منجر شد تا تمرکزی بی سابقه و بین المللی بر عملیات حسابداری و نیاز به شفافیت بیشتر در گزارشات مالی پدید آمد. عوامل متعددی به بحران در گزارشات مالی انجامید، مسلماً یکی از این عوامل ناکافی و نامناسب بودن ارائه اطلاعات در فرمت های کاغذی و یا الکترونیکی مشابه کاغذ (mimic)، که فاقد ویژگی های لازم برای انتقال کارآمد اطلاعات مالی پیچیده به سرمایه گذاران، قانونگذاران و سایر ذینفعان بوده، می باشد. (WWW.XBRL.ORG)
بازارهای تجاری و استفاده کنندگان اطلاعات تجاری به تمهیدات و شرایطی احتیاج دارند تا شفافیت مراحل گزارشگری را افزایش دهند، زیرا امروزه گزارشگری تجاری با انبوهی از مشکلات مانند ناکارایی، تجزیه و تحلیل مناسب، انتشار نامناسب اطلاعات تجاری در بین استفاده کنندگان اطلاعات تجاری (مانند بخش های مختلف سازمان، سهامداران و بانکها) روبرو است. بنابراین دستیابی به سامانه گزارشگری تجاری مناسب برای حل مسائل و ناکارایی ها بسیار مهم است (بزرگ اصل ،1385 ، 83) موج تازه و پر سرعت فن آوری اطلاعات و ارتباطات همه عرصه ها را در بر می گیرد، حرفه حسابداری شاید بیش از دیگران در معرض برخورداری از امکانات محیط جدید باشد تلاش های کمتر از نیم دهه اخیر سبب شده تا فضای تازه و اثر بخش تری برای گزارشگری مالی فراهم شود. (عرب مازار یزدی ، 1384 ، 27)
استاندارد سازی نرم افزاری بسترهای مالی، خصوصاً بازار سرمایه موجب بالا بردن کیفیت بازار با امکان نظارت دقیق ،سریع و فراگیر بر بازار اولیه و ثانویه، تسهیل و فراگیر بر بازار اولیه و ثانویه، تسهیل پیاده سازی بورس الکترونیک و اطلاع رسانی سریع و عادلانه به سهامداران در راستای حمایت از حقوق سهامداران گردیده است. (باقریان ، 1386 ، 61-40)
زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) در تحقق اهداف پیش گفته نقش بسزایی دارد. استفاده ی گسترده از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، مزایای مهمی را برای سرمایه گذاران فراهم می کند. استفاده از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) برای گزارشگری مالی شرکتها بر دقت داده های مالی می افزاید، تحلیل آنها را آسان می کند و از آنجایی که تاثیر بسزایی بر ویژگیهای کیفی اطلاعات حسابداری می گذارد در این گفتار ازفصل دوم به بررسی این زبان جدید گزارشگری مالی پرداخته می شود.
2-3-1 تاریخچه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
تاریخچه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) به سال 1998 باز می گردد. در آوریل 1998 چارلز ها فمن1، حسابدار رسمی موسسه نایت ویل اند گریگوری2 در شهر تاکومای ایالت واشنگتن، XML را برای گزارشگری الکترونیکی اطلاعات مالی مورد بررسی قرار دارد، هافمن شروع به ایجاد نمونه های صورتهای مالی و برنامه های حسابرسی با استفاده از XML کرد. در جولای سال 1998، هافمن رئیس کار گروه فن آوری برتر AICPA را در جریان امکانات بالقوه XML را به AICPA ارائه کرد و AICPA را متقاعد به اهمیت این زبان جدید گزارشگری مالی نمود. AICPA خواستار یک طرح تجاری3 برای گزارشات مالی مبتنی بر XML شد. این پروژه XFRML 4 نام داشت .این طرح تجاری در ژوئن 1999 آماده شد و در جولای همان سال اعضای هیئت مدیره AICPA با اعطای بودجه برای پیشبرد این طرح موافقت نمودند در آگوست 1999، 12 شرکت به کمیته پشتیبانی این طرح پیوستند. اولین جلسه کمیته پشتیبانی XFRML در اکتبر 1999 صورت گرفت و در آوریل 2000 نام این کمیته از XFRML به XBRL تغییر یافت. (WWW.XBRL.ORG)
در سال 2000 انجمن حسابداران آمریکا پیشنهاد کرد کمیته ای برای نظارت بر بکارگیری استاندارد گزارشگری در شرکتها تشکیل گردد. ویرایش زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) در سال 2000 اتفاق افتاد و اطلاعات برخی از شرکتها بصورت نمونه بر اساس آن تهیه شد تا قابلیت های آن مشخص شود از دسامبر سال 2001 که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) بصورت یک راهکار تازه پیشنهادی مطرح شد. عملاً در امر گزارشگری مالی شرکتها مورد استفاده قرار گرفته است. شرکتهایی که داوطلب استفاده از این زبان بوده اند. گزارشهای مالی خود را در این قالب در سایت ادگار5 در معرض استفاده قرار داده اند. برخی از این اطلاعات بصورت رایگان و مابقی با پرداخت مبالغ ناچیزی در اختیار استفاده کنندگان ذینفع و علاقمند به دریافت اطلاعات مالی شرکتها قرار می گیرد. پس از این پذیرش اولیه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، تلاش زیادی برای ایجاد و رده بندی های عمومی تری از اطلاعات مالی برای استفاده در محیط این زبان انجام شد. نخستین متن پیشنهادی برای استاندارد بین المللی حسابداری، پس از ماه ها تلاش سخت اعضا، در آوریل 2002 انتشار یافت. (باقریان، 1386 ، 61-40)
استفاده از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) برای گزارشگری قانونی بانکها موفقیت بزرگی را به همراه داشته است. در گزارشی درباره مزایای زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) که از سوی شورای آزمون موسسات مالی فدرال (FFIEC) ارائه شده است، گفته شده که در راه حل های مبتنی بر زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) در خور توجهی از جمله افزایش 66 تا 95 درصدی در شفافیت داده ها، افزایش 70 تا 100 درصدی در دقت داده ها، کاهش زمان از هفته به ساعت در بهنگام بودن و افزایش 15 درصدی در بهره وری تحلیل گران را باعث شده است. (http://WWW.hesabras.org/newsdetail-fa-429.html)
بیش از 800 شرکت در چین گزارشهای مربوط به نیمه دوم سال 2005 خود را با استفاده از سرفصل حسابهای زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) که توسط بورس اوراق بهادار شانگهای طراحی و ایجاد شده است، تنظیم کرده اند. زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) بین المللی ضمن به رسمیت شناختن سرفصل حسابهای مورد استفاده برای گزارشگری شرکتها در چین، تایید می کند که این طبقه بندی بر پایه استانداردهای زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) بوده و زمینه ساز پیشرفت سریع چین در استفاده از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) می باشد. (http://WWW.hesabras.org/newsdetail-fa-662.html)
امارات متحده عربی حوزه حقوقی موقتی را برای زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) تحت سرپرستی بورس اوراق بهادار ابوظبی (ADSM) ایجاد کرده است .این نخستین حوزه حقوقی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) در خاورمیانه است. این کار با تصویب کمیته بین المللی پیشبرد زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) و با تشخیص اهداف و کوششهای امارات متحده عربی برای پیشرفت زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) انجام شده است. انتظار می رود این حوزه حقوقی جدید، طبقه بندی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) را برای پشتیبانی از گزارشگری مالی توسط زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) و استانداردهای بین المللی حسابداری در شرکتهای امارات متحده عربی به کار بندد. (http://WWW.hesabras.org/newsdetail-fa-580.html)
انجمن بین المللی مدیران مالی (FEI) استفاده از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) را جزو چالشهای رده اول خود برای گزارشگری مالی در سال 2007 قرار داده است و می گوید با افزایش کاربرد داوطلبانه درطی سال، گسترش این زبان شتاب بیشتری بخود خواهد گرفت. استفاده از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی(XBRL)درفهرست چالشهای انجمن از رتبه نهم در سال 2006 به رتبه سوم در سال 2007 ارتقا یافته است. (http://WWW.hesabras.org/newsdetail-fa- 1167 .html)
2-3-2 تعریف زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) ، یک سامانه گزارشگری مبتنی بر منبع باز است که برای تهیه و تبادل الکترونیکی گزارشهای مالی در سراسر جهان، ایجاد شده است. این زبان در کل درباره برچسب گذاری6 الکترونیکی داده ها است و آن را می توان با رمزینه7 مقایسه کرد. زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، شکل بسط یافته XML است .این دو زبان توسعه پذیر هستند. زبان توسعه پذیر بدین معنی است که بعد از طراحی، در تاریخ های بعدی به سهولت می توان ترکیب هایی جدید را به آن افزود. هدف زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، فراهم ساختن مجموعه ای استاندارد از برچسب های XML است که میتوان از آن برای ایجاد مستندات نمونه استفاده کرد. سپس این مستندات نمونه 8 را میتوان در فرمت های گوناگون نمایش داد. زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، در پی وضع استانداردهای جدید حسابداری نیست؛ بلکه می کوشد تا برچسب های مبتنی بر XML را که در گزارشگری مالی مورد استفاده قرار می گیرد استاندارد نماید، به طوریکه گزارشهای مالی تهیه شده به وسیله سازمان ها را به منظور نظارت یا سایر اهداف بتوان راحتر مقایسه کرد. (Jim , Richard & et al , 2004 , 1)
زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) که خلاصه شده عبارت زبان گزارشگری مالی گسترش پذیر و متناظر با زبان اینترنتی HTML در حوزه مالی است به بیانی ساده ابزاری است که می تواند برای ورود اطلاعات به سامانه، از سوی تولید کننده اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد و افزون بر آن طبقاتی را که اطلاعات ورودی به آن تعلق دارد، نیز مشخص کند. به عبارت دیگر این زبان در سطح وسیعی از جزئیات، نشان دهنده ماهیت هر یک از اطلاعات وارد شده به سامانه به عنوان درآمد، هزینه، دارایی و یا بدهی است. روش کار نیز به این ترتیب است که به محض قالب بندی داده ها، استفاده کنندگان می توانند آنها را بازیافت کنند، در نرم افزارهای صفحه گسترده قرار دهند، و پس از انجام بررسی ها به هر حالتی که می خواهند آنها را تحت کنترل درآورند. آنها همچنین می توانند پرسشهای شرطی متعددی طرح و نمودارهای متفاوتی را بر اساس اطلاعات حال، گذشته و برنامه های آینده رسم کنند و آنها را بر اساس روش های مشخص شده با شرکت های مشابه مقایسه کنند. اطلاعات دریافتی بر اساس هر زبان، هر نوع واحد پولی و حتی تحت هر یک از قواعد حسابداری (به عنوان مثال استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی یا اصول پذیرفته شده حسابداری امریکا) بررسی کرده و پاسخ های فوری و مجازی خود را از رایانه بدست بیاورند. (منصوری ، 1385 ، 75)
2-3-3 علت بوجود آمدن زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
در مفهومی گسترده وب مخزنی بزرگ و مرتبط (رابطه بی ربط و آزاد) از داده ها است که در برگیرنده مقداری بی نظیر از اطلاعات است. همچنانکه شرکتها از روش های استخراج داده ها استفاده می کنند تا روابط بین مخازن داده های خود را استخراج یا کشف کنند، افراد همواره درگیر استخراج اطلاعات از وب هستند. تا روابط اطلاعات مالی و داده های عملکرد واحد تجاری که بر روی وب موجود است را استخراج یا کشف نمایند. مسئله این است که همچنانکه وب رشد می کند سختی تعیین محل و جستجوی اطلاعات مشخص بر روی وب نیز رشد می کند سه مسئله اساسی و زیر بنایی وجود دارد که به مشکل عمومی و استخراج داده از وب مربوط می شود:
1- در حال حاضر الگویی وجود ندارد تا بتوان از آن به طور خاص برای تعیین محل اطلاعات مالی و اطلاعات عملکرد واحد تجاری استفاده کرد (مسئله کشف منبع9). مسئله ی تعیین محل داده های مالی در وب را "کشف منبع" می گویند.
2- الگویی قوی یا دارای ساختار خوب برای طبقه بندی داده ها بر روی وب وجود ندارد (مسئله تشخیص نشانه یا برچسب) 10. شناسائی ویژگی ها یا نشانه های مالی صورتهای مالی در وب را "شناسایی نشانه ها" می گویند.
3- سایت های وب برای گزارشگری مالی، از الگوهای موجود به طور ناسازگار استفاده می کنند (مسئله استاندارد11) (Ali Saeedi et al , 2005 , 28- 30 )
بر طبق پژوهش فارستر12 که در سال 2002 انجام شد، شرکتهای آمریکائی 404 بیلیون دلار را به کارکنانشان پرداختند تا اطلاعات تجاری کلیدی و مهمی را در قالب گزارشهای مناسب به دست آورند. این مبلغ، 11 درصد از کل حقوق و مزایای پرداخت شده در ایالات متحده آمریکا را تشکیل می دهد. از طرفی بررسی اطلاعات و گزارشگری مالی مملو از مشکلات و ناکارایی هاست این عوامل باعث سوءاستفاده می شود مانند رسوایی شرکت انرون.
استفاده کنندگان اطلاعات تجاری، با استفاده از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) نیازی به تبدیل اطلاعات تجاری از شکلی به شکل دیگر ندارد و این امر باعث افزایش سرعت گزارشگری نیز می شود. زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) به طور بالقوه این توانائی را دارد تا مدل های تجاری و بازارهای جدید را با اطلاعات تجاری و گزارشگری تجاری مرتبط سازد. زیرا زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) با تهیه یک ساز و کار استاندارد برای نام گذاری، طبقه بندی، تولید، مصرف، انتشار و تبدیل اطلاعات مالی، موانع و مشکلات مربوط به ناتوانی های ساختاری تولید برنامه های غیر متصل به سطوح داده ها را از بین می برد. در نتیجه زمانی که از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) استفاده می شود، اطلاعات تجاری می توانند بسته بندی و قیمت گذاری شوند که باعث کاهش زمان و هزینه تولید اطلاعات و نیز کاهش زمان دسترسی به اطلاعات تجاری می شود. ( بزرگ اصل، رکنی پور، 1385 ، 87-86 )
برای مثال شرکتها در سالهای قبل از 2004 اطلاعات مالی خود را در فرمت های HTML و Excel ، فایل های گرافیکی و Word که اغلب به عنوان یک برنامه تک کاربردی و با اهداف محدود طراحی می شدند ذخیره و تبدیل می کردند. همچنین اغلب این فرمت ها به دلیل این که فایل شاخص گذاری نبودند توسط موتورهای جستجو قابل ردیابی نبودند.( 29Ali Saeedi et al , 2005 , )
به همین دلیل این ساختارها قابلیت اتکای اطلاعات مندرج در گزارش را افزایش نمی دهند و تنها به عنوان یک فرستنده ی اطلاعات از تولید کننده به مصرف کننده می باشند. زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) تک کاربردی بودن برنامه های مالی و مراحل اضافی مربوط به گزارشگری، انتقال و باز کردن اطلاعات را حذف می کند و باعث می شود که اطلاعات تجاری با انواع بسته های نرم افزاری قابل خواندن باشد.
حذف این موارد، مزیت های مهمی را از قبیل سرعت، کیفیت و قابلیت اتکای پردازش اطلاعات تجاری و سطوح مختلف واحد تجاری را ایجاد می کند. این مزیت ها باعث بوجود آمدن حمایت از تصمیمات مدیریت و تصمیمات دیگر استفاده کنندگان اطلاعات تجاری می شود. امروزه یکی از ضعف های مهم گزارشگری تجاری مشکل بروز رسانی آنهاست. اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم باید زمان و هزینه زیادی صرف شود. حتی در برخی از موارد به روز رسانی اطلاعات ممکن نیست. زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) اطلاعات به روز رسانی شده را به طور واضح نشان می دهد تا اطلاعات به روز شده در دسترس مدیران اجرایی و اشخاص خارج از شرکت باشد.
2-3-4 زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) چگونه کار می کند؟
برای اینکه نشان دهیم زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) چگونه کار می کند باید چند اصطلاح کاربردی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) را بدانیم:
برچسب13 : برچسب ها را می توانیم یک واژه یا یک گروه واژه کلیدی بدانیم که همانند یک کانال عمل می کنند و کاربر را به اطلاعات مرتبط به برچسب ها راهنمایی می کند. از برچسب برای چسب گذاری عناصری چون متن و نگاره استفاده می شود تا برای مرورگرهای وب مشخص شود که این عناصر را چگونه به کاربرد نشان دهند و به عملیاتی چون فعال کردن یک پیوند از طریق فشردن یک کلید یا ماوس چگونه پاسخ دهند.
برچسب لزوماً یک واژه تنها نیست. ممکن است چند واژه یا یک جمله برچسب شود. به طور مثال "حقوق صاحبان سهام" می تواند یک برچسب باشد که با کلیک کردن بر این برچسبها در زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) گزینه های مرتبط با آن ظاهر می شود. برچسبها با توجه به رفتار کاربران ایجاد می شوند. هرکابر می تواند برای موضوعی که می خواهد برچسب تعریف کند تا هم به خود و هم به دیگران در جستجوی اطلاعات کمک کند.
طبقه بندی14: طبقه بندی فرایند دسته بندی مجموعه ای از داده هاست. در صورتی که ایده آل فکر کنیم، با استفاده از طبقه بندی می توان تعدادی فایل و مستندات را به یک منبع اطلاعاتی تبدیل کنیم، به طوری که توسط کاربر قابل مرور، جستجو و پیمایش باشد. طبقه بندی را میتوان با ساختار پوشهها مقایسه کرد.
با این تفاوت که دسته بندی داده ها قوانین دارد. به عبارت ساده تر محیط درگاه15 باید دارای ساختار منظمی باشد. این ساختار که در اغلب موارد شامل تعداد زیادی پیوند می باشد.
به کاربر کمک می کند که اطلاعات را سریع تر پیدا کند. این نوع سازمان دهی اطلاعات طبقه بندی نامیده می شود.
مستند نمونه16: زمانی که یک طبقه بندی درست می شود داده ها در آن قرار میگیرد و پردازش میشوند. نتایجی که از آن بدست می آیند مستند نمونه نام دارد که شامل رشته ای از دادههای برچسبگذاری شده می باشد.
مستند نمونه یکی از روش های بیان ساختار اطلاعاتی یک فایل است، کاربر می تواند با استفاده از مستند نمونه داده ها، قالب و مجموعه برچسبهای لازم برای تعیین ساختار اطلاعات را به طور دلخواه تعریف کند.
دادگاه: دادگاه در اصل مجموعه ای از اطلاعات است. این واژه از علم رایانه سرچشمه می گیرد، اما کاربرد وسیع و عمومی نیز دارد. یک تعریف ممکن این است که دادگاه مجموعه ای از رکوردهای ذخیره شده در رایانه با یک روش سیستماتیک (اصولی) مثل یک برنامه رایانه ای است که می تواند به پرسش های کاربر پاسخ دهد.
وقتی اطلاعات تجاری را وارد برنامه می کنیم، هر یک از این اطلاعات طبقه بندی با برچسب های مربوط به برنامه علامت گذاری می شوند.
در واقع این اطلاعات توسط طبقه بندی برای برنامه تعریف می شود. به طور مثال : در شرکت الف، حسابهای دریافتنی خالص اسفند 1385 برابر 150000 ریال است، این اطلاعات به صورت زیر توسط زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) دریافت یا تعریف می شود:
(طبقه بندی)
"دارایی های جاری خالص حسابهای دریافتنی"= item Type
Period= "1385/12/30 > 150000 </ item> = <Ci
پس از اینکه اطلاعات به صورت طبقه بندی شده در XBRL تعریف شدند، نتایج حاصله در مستند نمونه ذخیره می شوند.
بسیاری فکر می کنند که تمام این اطلاعات در زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) باید باز شوند، تا کاربر بتواند قسمتی از اطلاعات را استفاده کند این برداشت درست نیست، زیرا تنها اطلاعات و حقایقی را که کاربر می خواهد از آنها استفاده یا مشاهده کند در زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) باز می شود. در واقع سطح نیاز اطلاعاتی کاربر، تعیین کننده سطح اطلاعاتی است که باید باز شود. ( مداحی ، 1386 ، 22-19 )
2-3-5 فرآیند زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
نمودگر شماره ی 2-2 فرآیند کلی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، را نشان می دهد . واحد های تجاری ملزم هستند اطلاعات بازرگانی را به استفاده کنندگان بسیار به ویژه مراجع نظارتی گزارش کنند . بیشتر این اطلاعات بین بسیاری از استفاده کنندگان مشترک است ولی ممکن است شکل داده های مورد نیاز هر استفاده کننده متفاوت باشد . همچنین ممکن است برخی از استفاده کنندگان اطلاعات دیگری نیاز داشته باشند ، ولی در این مثال فقط اطلاعات مشترک مورد بحث قرار می گیرد .
این نمودگر ، مثال هایی از نیاز به گزارش های گوناگون را بر اساس داده های یکسان بیان می کند . یکی از هدف های زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)کاهش دوباره کاری های دستی است که معمولا برای برآورده کردن نیاز های هر یک از استفاده کنندگان ضروری است . اگر کلیه ی نیاز ها را بتوان با استفاده از فن آوری ایکس ام ال ، یا زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)و به وسیله تبدیل داد های یکسان به اشکال گوناگون برآورده کرد ، آن گاه بسیاری از فرآیند های تکراری گزارشگری را حذف نمود .
نمودار شماره 2-2 : فرایند کلی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
در ادامه مراحل گوناگون فرآیند زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، تشریح می شود . برای هر مرحله نقشی که حسابداران می توانند عهده دار باشند . به طور خلاصه بیان می شود و مهارت های لازم نیز مورد بحث قرار می گیرد و هر جایی که ممکن باشد مقایسه ای بین رویه های موجود در گزارشگری مالی به عمل می آید .
2-3-5-1 استاندارد های ایکس ام ال
نقطه شروع هر زبان ایکس ام ال ( که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، فقط یکی از آنهاست ) توصیه های ایجاد شده به وسیله کنسرسیوم www (w3c ) است . در ایجاد هر توصیه ( پیشنهاد ) w3c حداقل سه مرحله وجود دارد .
خصوصیات17
پیش نویس18
توصیه ( پیشنهاد )19
هر توصیه ی خاص w3c ممکن است چندین دفعه این فرآیند را طی کند . زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)هم اکنون از توصیه های زیر استفاده می کند .
XML
XML schema
XML Namespace
XPath
XSLT
توصیه های ایکس ام ال معمولا به وسیله متخصصین فنی نوشته می شود . احتمالاً حسابداران زیادی در این نقطه از فرآیند درگیر نیستند .
2-3-5-2 خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، ترکیب ( نحو ) و قواعد این زبان را تشریح می کند . این خصوصیات ، کد نرم افزاری است که اطلاعات مالی ارائه شده و به وسیله این زبان را توصیف می کند . تیم خصوصیات تعیین می کند که کدام توصیه ها برای گزارشگری تجاری مناسب است و چگونه باید برای این گزارشگری از آنها استفاده کرد . این خصوصیات کار تهیه کنندگان و برنامه نویسان را در ایجاد مستندات دیجیتال قابل مبادله تسهیل می کند . همچنین استفاده کنندگان اطلاعات مالی را قادر می سازد تا اطلاعات بازرگانی گزارش شده سازمان های مختلف را مورد مقایسه قرار دهند ، حتی اگر اطلاعات در اصل در اشکال ناسازگار تهیه شده باشد .
خصوصیات این زبان در ابتدا به وسیله کار گروه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)بین الملل در زمینه خصوصیات ، تهیه شد. هر نگارشی از خصوصیات چند مرحله را طی می کند :
معمولا پیش نویس هایی در کار گروه خصوصیات تهیه می شود .
هنگامی که کارگروه خصوصیات ، خصوصیات را در مرحله مناسب مورد رسیدگی قرار می دهد ، یک پیش نویس کاری داخلی برای تفسیر و نظردهی در داخل اجتماع وسیع زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، ( فقط سازمان های عضو ایکس بی آر ال ) توزیع می شود .
مرحله بعدی پیش نویس کاری عمومی است که در کل جامعه تجاری توزیع می شود .
در سال 2000 میلادی نگارش100 خصوصیات منتشر شده و مرجع وضع مقررات احتیاطی استرالیا (APRA ) اولین سازمانی بود که سیستمی را براساس نگارش 100 خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، به کار گرفت . سایر نگارش ها به شرح زیر منتشر شد .
نگارش 200 – دسامبر 2001
نگارش a200 – نوامبر 2002
نگارش 201 – دسامبر 2003
نگارش 201 – با اصلاحات – دسامبر 2004
همچنانکه ایکس ام ال گسترش می یابد ، خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، روز آمد می شود تا اگر استفاده از استاندارد های جدید ایکس ام ال برای زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، مناسب باشد ، بکار گرفته شود . ولی ، بر طبق صورت جلسات کمیته استاندارد های بین الملل (19-11 ص ص ، 2001 ) ، کمیته راهبری زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)بین الملل در نوامبر 2004 موافقت کرد که هسته خصوصیات این زبان در نگارش 201 برای یک دوره ی حداقل سه ساله از تاریخ 31 دسامبر 2003 پایدار باقی بماند .
مهارت های لازم برای ایجاد خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
برای درگیر شدن در نوشتن یا روز آمد کردن خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، شناخت فن آوری های ایکس ام ال موجود در پس خصوصیات ، چگونگی تهیه گزارش های بازرگانی ، و چگونگی استفاده از آنها در اجتماعی گسترده ، مهم است . برای ایجاد خصوصیتی که اعتباری برای استفاده کنندگان اطلاعات بازرگانی ندارد یا برای آنها مربوط نیست ، جایی وجود ندارد .
بنابراین ، اعضای درگیر در ایجاد خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، به ترکیبی از مهارت ها نیاز دارند یا کار گروه باید از افرادی با مهارت های مکمل تشکیل شود . برخی از آنها ممکن است حسابدارانی باشند که شناخت خوبی از توصیه های گوناگون ایکس ام ال مورد استفاده در زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، داشته باشند . برخی دیگر ممکن است از مبانی حسابداری آگاهی داشته باشند ولی از توصیه های ایکس ام ال به تفصیل آگاه باشند .
2-3-5-3 طبقه بندی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، برای گزارشگری مالی
مرحله ی بعدی در فرآیند زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، طبقه بندی برای گزارش های مالی است . برای ایجاد طبقه بندی در حال حاضر بر استاندارد های بین المللی حسابداری و اصول پذیرفته شده حسابداری آمریکا تاکید می شود . به محض اینکه این کار به اتمام رسید می توان سایر طبقه بندی های خاص را در سطح کشور ها و صنایع ایجاد کرد .
طبقه بندی های زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، شرح استاندارد ارائه اطلاعات مالی و گزارش های حسابداری است . با زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، تهیه کنندگان اطلاعات مالی به عناصر داده های ذخیره شده در پایگاه های داده های حسابداری متصل می شوند و آنها از این زبان برای کد کردن داده های ذخیره شده به شیوه ای استاندارد و بر اساس این طبقه بندی استفاده می کنند . برای مثال ، یک گزارش سالانه دیجیتال شامل تجزیه و تحلیل ، تشریح مطالب مدیریت ، صورت های مالی ، یادداشت های توضیحی و گزارش حسابرسی است که همگی در زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، کد شده است ( shin, 2003 ) .
طبقه بندی های زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)و سایر مستندات آن ، مشابه شیوه استاندارد های ایکس ام ال مراحل گوناگون را طی می کند . این مراحل عبارتند از :
پیش نویس های کاری داخلی
پیش نویس های کاری معمولی
تایید
تصویب
شیوه های ایجاد طبقه بندی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)برای گزارشگری مالی
چند روش برای ایجاد طبقه بندی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)وجود دارد :
جمع آوری گزارش های سالانه سازمان های گوناگون و ایجاد عناصر بر اساس اقلام مشترک موجود در گزارش ها .
استفاده از نمونه ای از صورت های مالی مورد رسیدگی چهار شرکت بزرگ حسابرسی و سایر الگوهای گزارشگری مالی موجود و ایجاد عناصر بر مبنای اقلام فهرست شده .
مطالعه ی استاندارد های حسابداری مربوط و ایجاد عناصر بر مبنای آن چه به عنوان افشاهای توصیه شده را نیز شامل شود .
هیچ یک از روش ها کامل نیست بنابراین ضروری است ترکیبی از روش ها استفاده شود تا اطمینان حاصل شود که همه نیاز ها و الزامات در طبقه بندی گنجانده شده است .
مهارت های لازم برای ایجاد طبقه بندی
برای درگیر شدن در ایجاد طبقه بندی در سطح استاندارد های بین المللی حسابداری آگاهی قابل ملاحظه از استاندارد های بین المللی و قدری آگاهی درباره ی خصوصیات کنونی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)لازم است .
در طی مراحل گوناگون ایجاد طبقه بندی IFRS ، سندی به وسیله کار گروه دامین ایکس بی آر ال بین الملل ( که ناظر بر ایجاد طبقه بندی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)بین الملل است ) تهیه شد تا به ایجاد کنندگان طبقه بندی کمک کند و بین طبقه بندی های مختلف گزارشگری مالی ایجاد شده در آمریکا و سایر کشور ها یکنواختی به دست دهد . این سند ، معماری طبقه بندی گزارشگری مالی (FRTA ) نام گرفت (Hamscher, 2004 ) . آگاهی ایجاد کنندگان طبقه بندی از مقررات این سند ضروری است .
پس از آنکه یک طبقه بندی ایجاد می شود بررسی آن در چند سطح ضروری است .مک دونالد (2004 ) روش هایی را برای این بررسی پیشنهاد کرده است :
بررسی در سطح جهانی تا اطمینان حاصل شود کلیه ی بخش های اصلی صورت های مالی اساسی را در بر گرفته است .
بررسی اصول پذیرفته شده حسابداری در رابطه با تطبیق استاندارد های حسابداری و الزامات خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL).
مرور زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)برای رسیدگی به این موضوع که طبقه بندی ، الزامات خصوصیات این زبان را بر آورده می کند و شامل اقلامی نیست که مطابق خصوصیات آن نباشد .
2-3-5-4 نرم افزار های حسابداری سازگار بازبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
همچنانکه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)بکار گرفته می شود شرکت های تولید کننده نرم افزار های حسابداری ،نرم افزار خود را روز آمد می کنند . این موضوع سازگاری با زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) است .اگر به وب سایت زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)نگاه کنید ، خواهید دید که بسیاری از تولید کنندگان رو به رشد است بنابراین ضروری است تا آخرین فهرست نرم افزار های سازگار با زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)وب سایت آن مورد رسیدگی قرار گیرد .
حسابداران در این سطح می توانند به وسیله کار با تولید کنندگان نرم افزار برای تهیه نگارش های جدید که سازگار با زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)است دخالت داشته باشند . این موضوع موجب آسان تر شدن طراحی مستندات نمونه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)می شود . برای این کار شناخت بسته نرم افزاری حسابداری و جزئیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)ضروری است .
2-3-5-5 سایر تولید کنندگان نرم افزار
تولید کنندگان نرم افزار در حال ایجاد شیوه های گوناگون برای استخراج داده ها از بسته های نرم افزاری موجود حسابداری هستند که کاربران را قادر می سازد تا مستندات نمونه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)را ایجاد کنند . حسابداران به عنوان کاربران این ابزار قادر خواهند بود تا در یک مشارکت با تولید کنندگان نرم افزار کار کنند تا هر قسم وسیله ارتباط و ویژگی هایی که ترجیح می دهند را ایجاد کنند .
هم اکنون تعدادی تولید کننده نرم افزار در سطح بین الملل درگیر این فرآیند هستند . فوجیتسو20( ژاپن )، FRS (آفریقای جنوبی ) هیتاچی21 ( ژاپن ) ، سمن سیس22 ( هلند ) و یوبی ماتریکس23 ( آمریکا ) مثال هایی از شرکت هایی هستند که به عنوان سایر اشخاص درگیر ایجاد ابراز های زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)هستند .
همچنانکه که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)تکمیل می شود و بیش از پیش جزئی از فرآیند معمول گزارشگری بازرگانی می شود ، نرم افزارهای موجود حسابداری و سایر نرم افزار های گزارشگری بازرگانی خصوصیات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)را در نسخه های آتی خود منتشر می کنند .
2-3-5-6 ایجاد فایل های XSLT برای ایجاد ستانده های گوناگون
یکی از مزایای مورد ادعای ایجاد کنندگان زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، آن است که یک سند نمونه برای یکبار تهیه می شود و به راحتی می توان چندین بار در شکل های مختلف ان را ارائه کرد . نمودگر فرآیند زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، سازمانی را نشان می دهد که به ایجاد فایل های ASIC و ASX ،تهیه صورت های مالی خود در شکل واژه پرداز ورد (احتمالاً برای گنجاندن در گزارش سالانه) تهیه صفحه گسترده اکسل برای انجام برخی تجزیه و تحلیل ها ، و نمایش صورت های مالی خود بر روی وب سایت سازمان نیاز دارد . به وسیله استفاده از سند نمونه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) و برگ های نوع XSLT مبتنی بر زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، تهیه ی کلیه مستندات الکترونیکی ممکن است . سامانه بر چسب گذاری بی مانند مورد استفاده در طبقه بندی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)این کار را ممکن می سازد .
بر طبق روش های کنونی گزارشگری ، تهیه مستندات متعدد فرآیندی دستی دارد یا فرآیند بریدن و چسباندن از سایر مستندات الکترونیکی ، برای تهیه مستندات لازم است . هر چند ممکن است شباهت هایی بین مستندات وجود داشته باشد ولی ممکن است جنبه های منحصر به فرد برای هر سند وجود داشته باشد که در سایر مستندات موجود نباشد .
ایجاد برگ های نوع XSLT برای تهیه مستندات گوناگون در برخی شیوه ها ، به گونه ای آینه وار استفاده از نویسندگان گزارش های غیر استاندارد از سامانه های حسابداری موجود را نشان می دهد . مستندات مشابه است اما ابزار تهیه آن متفاوت خواهد بود و برای حسابداران امکان تهیه گزارش های متعددرا سریع تر و ارزان تر فراهم می کند .
XSLT تنها یکی از روش های متعدد است که مستندات نمونه را می تواند در قالب برونداد در اشکال گوناگون ارائه نماید. Visual Basic, C++, Java Script, Java و سایر زبان های برنامه نویسی گزینه های دیگری در این زمینه هستند. . در بلند مدت انتظار می رود که با توسعه ی ابزار های ایکس ام ال این فرآیند ساده تر شود .
2-3-5-7 تهیه مستندات نمونه و گزارش ها
به محض تکمیل مراحل فوق تهیه گزارش های متعدد کاری ساده خواهد بود . سند نمونه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) را با یک برگ باید به سادگی تطبیق داد و آنگاه برونداد ( ستانده ) مورد نیاز تهیه خواهد شد .
رهنمود راجع به محتوی و شکل مستندات نمونه به وسیله کار گروه دامین ایکس بی ار ال بین الملل ایجاد شده است ( Goodhand and Hamscher, 2004 ) . این سند برای افزایش یکنواختی و قابلیت مقایسه مستندات نمونه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)تهیه شده است .
2-3-5-8 دریافت کنندگان مستندات نمونه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
منافع زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)نه تنها برای تهیه کنندگان گزارش های مالی است بلکه دریافت کنندگان این گزارش ها نیز منتفع می شوند . منافع اصلی این زبان عبارتند از : بهتر ، ارزان تر و سریع تر . همه ی اینها شامل حال اشخاص برون سازمانی است که ذی نفع در عملکرد مالی یک شرکت هستند .
برای مثال ، کارگزاران سهام قادر خواهند بود تا مستندات نمونه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)را مستقیماً در صفحات گسترده سازگار با ایکس ام ال وارد کنند و دیگر لازم نیست تا داده ها را در صفحات گسترده خود با استفاده از صفحه کلید دوباره وارد کنند . مایکروسافت برای اضافه کردن در اکسل امکانی را بر مبنای خصوصیات نگارش a200 ایجاد کرده است .
APRA اولین سازمان در جهان بود که فناوری زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)را در سیستم های خود ترکیب کرد . مشتریان APRA هم اکنون داده های لازم را به جای تکمیل کردن فرم های کاغذی در نرم افزار تهیه شده توسط این مرجع وارد می کنند . سپس برونداد برنامه را می توان از طریق پست الکترونیکی مستقیماً به این مرجع ارسال کرد . این مرجع به محض اینکه داده ها را دریافت می کند از این موضوع آگاه است که اعتبار این داده ها قبلا در طی ورود داده ها ارزیابی شده است . زمان جمع کردن داده ها که به اداره آمار و بانک مرکزی ارسال می کند به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد . این موضوع بدین معنی است که کارکنان APRA می توانند زمان بیشتری را برای نقش نظارتی خود صرف کنند به جای اینکه به عنوان سازمان وارد کننده و جمع کننده داده مطرح باشند .
در انگلستان در فوریه 2002 اعلام شد که از سال 2004-2005 کل سیستم بایگانی مالیاتی ( شامل حساب های قانونی پشتیبان ) را می توان در قالب زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)ارائه کرد .
پروژه های آزمایشی و همچنین کامل شده دیگری نیز در چند سال گذشته در سراسر جهان مطرح بوده اند . زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)بین الملل اخیراً XBRL Showcase را برای سایت خود ( http://www.xbrl.org/showcase) ایجاد کرده است و جزئیات پروژه های گوناگون در آن فهرست شده است . (Jim , Richard & et al , 2004 , 1)
2-3-6 تاثیرات زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) بر حسابرسی
آنهایی که حسابرسی بر خط24 یا حسابرسی پیوسته25 را انجام می دهند به دنبال استفاده از زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) هستند، زیرا معتقدند برای آن که فرایند حسابرسی بتواند در عصر ارتباطات و اینترنت دوام آورد، باید تغییراتی در آن رخ دهد. با بازنگری تاریخ پی می بریم که حسابرسی به یک سبک خاص وفادار مانده است. این در حالی است که معاملات تجاری پیوسته و بر خط روز به روز افزایش می یابند. البته حسابرسی پیوسته و بر خط به تنهایی کافی نیست ولی برای آن که فرآیند حسابرسی مستقل در عصر ارتباطات و اینترنت دوام آورد، ضروری است.
زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) برای مدیریت و حسابرسان شرکتها این کارایی را بوجود می آورد که به داده های تجاری بیشتری در مدت زمان کمتری دسترسی داشته باشند. این امر باعث می شود که در نهایت به افزایش کارایی حسابرسی خواهد انجامید. زیرا این امکان برای حسابرسان بوجود می آید تا زمان بیشتری را برای تجزیه و تحلیل صرف کنند و به طور موثرتری در مقابل داده های کم ارزش کار کنند. ( بزرگ اصل، رکنی پور، 1385 ، 88 )
به طور خلاصه تاثیر زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) بر حسابرسی به شرح زیر است:
اطلاعات به موقع تر ، دقیق تر و کاملتر برای تجزیه و تحلیل
تجزیه و تحلیل اثربخش تر اطلاعات در موارد خلاف قاعده و غیرعادی
افزایش تعداد و تناوب ارزیابی ها
ایجاد امکان بررسی های کاراتر
روش اثر بخش تری برای تشخیص تغییرات گزارشگری و یا ارتباط با سایر استانداردها را فراهم می نماید. (WWW.XBRL.org.Graham Ward)
2-3-7 زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) و استانداردهای حسابداری
هدف زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، فراهم ساختن مجموعه ای استاندارد از برچسب های XML است که میتوان از آن برای ایجاد مستندات نمونه استفاده کرد. سپس این مستندات نمونه را می توان در فرمت های گوناگون نمایش داد. زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) ، در پی وضع استانداردهای جدید حسابداری نیست؛ بلکه می کوشد تا برچسب های مبتنی بر XML را که مورد استفاده در گزارشگری بازرگانی است استاندارد نماید، به طوری که گزارشگری بازرگانی تهیه شده، به وسیله سازمان ها را به منظور نظارت یا سایر اهداف بتوان راحت تر مقایسه یا مقابله کرد.
بسیاری از تهیه کنندگان و استفاده کنندگان اطلاعات مالی درباره این موضوع که آیا زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، اطلاعات تعریف شده توسط اصول حسابداری پذیرفته ی همگانی را به کار می برد و آن را به صورت علائم و نشانه گذاری به برنامه می دهد یا این که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، اصول حسابداری پذیرفته ی همگانی را توسعه می دهد با ابهام روبرو هستند.
در نتیجه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)، بسط اصول حسابداری پذیرفته ی همگانی محسوب نمی شود، اما گزارش های مالی شرکت ها را مطابق با اصول حسابداری پذیرفته همگانی، ارائه می کند، روی هم رفته ، زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) اثری اساسی و مهم روی فرآیند استاندارد گذاری دارد، همچنین در زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) استانداردها کم تر از گذشته به صورت ساختار سنتی ارائه می شوند و بیش تر درباره ارائه حقایق تجاری بحث می شود.
این که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) سریع و ارزان تر اطلاعات مالی را مقایسه و گزارش می کند بدین دلیل نیست که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) اساس و زیربنای حسابداری و طبقه بندی های حسابداری را تغییر می دهد. به طور مثال چون دو شرکت در صنعت مشابه فعالیت می کنند و درآمدهایشان را به شکل مشابهی در صورت سود و زیان گزارش می کنند، دلیل نمی شود که اقلام صورتهای مالی آنها لزوماً قابل مقایسه و یکسان باشند. این اقلام می توانند به خاطر تفاوت در طبقه بندی شان و به خاطر تفاوت در مبنای حسابداری که بر اساس آن ممکن است درآمد شناسائی و تخصیص گردد، با یکدیگر فرق داشته باشند.
برخی فکر می کنند که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) استانداردهای جدید حسابداری را صورت بندی می کند، اما در واقع چنین نیست، زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) به طور الکترونیکی جنبه های مشخصی از استانداردهای حسابداری موجود را دربردارد تا این استانداردها در قالب سازمانی برای اشخاص و برنامه های رایانه ای قابل درک باشد. زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) مفاهیم گزارشگری مالی یا حسابداری مالی را تعریف نمی کند بلکه مفاهیم موجود حسابداری را به طور الکترونیکی در بر دارد.
زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) با تهیه صورتهای مالی الکترونیکی به بهبود گزارشگری معطوف است. در بلندمدت، زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) باید تغییرات گزارشگری مالی را آسان کند. البته این تغییرات را بازار اعمال می کند نه زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL).
زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) نموداری استاندارد از حسابهایی نیست که در سازمان ها استفاده می شوند. بلکه روشی است برای تطبیق اطلاعات استفاده شده داخلی با اقلام عمومی در خارج از سازمان، که برای دستیابی به قابلیت مقایسه، استفاده می شود.
گفتنی است که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) افشای اطلاعات اضافی و میزان کامل بودن افشای آنها را تعیین نمی کند بلکه هیات استانداردهای حسابداری مالی، هیات استانداردهای حسابداری بین المللی و سایر سازمان های وضع کننده اصول حسابداری می توانند تصمیم بگیرند یا قضاوت کنند که یک سازمان باید چه مواردی را در صورت های مالی افشا کند. افشاگری ها را تنها کاربر در زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) مشخص می کند. در واقع زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) چارچوبی است برای آن دسته از اطلاعاتی مالی که باید گزارش شوند.
بر این اساس مشاهده می شود که زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) ، علاوه بر سازگاری با اصول و مفاهیم حسابداری، قادر است از عهده ی بسیاری از ناکارایی ها و حجم زیاد کار سامانه گزارشگری امروزی برآید. ( بزرگ اصل، رکنی پور، 1385 ، 90-88
پیشینه پژوهش
2-4 پژوهشهای برون از کشور
در طول بیست سال گذشته، پژوهشگران در مورد اینکه چگونه تفاوت در شکل ارائه اطلاعات بر روی تصمیمات استفاده کنندگان تاثیر می گذارد پژوهشهای زیادی انجام داده اند. اخیراً اینترنت شرایط جدیدی برای انتشار اطلاعات گوناگون مالی شامل صورتهای مالی و گزارشهای سالانه فراهم آورده است. در یکی از این پژوهشها تاثیر شکل های متنوع ارائه بر قضاوت استفاده کنندگان و اثر آن بر تصمیمات و پیش بینی های آنان، میزان اطلاعات در دسترس و زمان استفاده شده برای تصمیم گیری، مورد مطالعه قرار گرفته است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد: "استفاده از متن های رایانه ای برای ارائه صورتهای مالی می تواند بر پروسه قضاوت استفاده کنندگان تاثیر بگذارد.et al , 2003 , p 85-203) Richard B , Dull ,)
هاپ وود26 (1996) معتقد است درباره محتوای صورتهای مالی پژوهشهای زیادی انجام شده است ولی در مورد ارائه آن کار زیادی صورت نگرفته است، یکی از این اشکال، زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) برای ارائه صورتهای مالی در اینترنت است. بکارگیری زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) به این معنی است که هرکسی می تواند با درجه اطمینان بالا و اعتبار زیاد اطلاعات غنی و پرمعنایی را در وب قرار دهد و بکار گیرد. (میرمجربیان، 1383، 8 )
بر طبق مطالعاتی که کوک27 انجام داده، 70 درصد شرکتهای بزرگ در استرالیا از گزارشگری مالی تحت وب برای افشای اطلاعات مالی خود استفاده می کنند.
در زیر چکیده ای از پژوهشهایی که در سه کشور امریکا، انگلیس و ایرلند انجام گرفته آورده شده است.
آمریکا
دبرسنی و گری28 (1996) ، 50 شرکت را که از نظر مجله فورچون برترین شرکتهای آمریکا بودند، مورد بررسی قرار دادند، از این 50 شرکت48 شرکت وب سایت داشتند و سی و چهار شرکت (69 درصد) گزارش های مالی سالانه خود را در سایت خود منتشر می کردند.
در پژوهشی (1999) که در مجله Accounting Horizons به چاپ رسیده است. نویسندگان مطالعه ای را با حجم نمونه 290 شرکت در آمریکا از نوامبر 1997 تا ژانویه 1998 انجام دادند که مطالعه آنها یافته های ذیل را در بر داشت:
70 درصد از این شرکتها از گزارشگری تحت وب استفاده می کردند، و اطلاعات گزارش شده بوسیله این شرکتها از لحاظ به موقع بودن بسیار عالی بودند.
مفید بودن گزارشگری تحت وب در این شرکتها به چگونگی در دسترس بودن این اطلاعات، میزان اطلاعات افشا شده و همچنین چگونگی بارگذاری (دانلود کردن) و یا تجزیه و تحلیل کردن این اطلاعات بستگی داشت.
در پژوهشی (2001) که در مجله Communications of The ACM به چاپ رسیده نتایج دیگری از گزارشگری تحت وب در آمریکا را گزارش کرده است. در این پژوهش وب سایت 203 شرکت مورد تجزیه و تحلیل قرار داده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش موید این مطلب است که مجموعه داده های مالی گزارش شده در وب سایت یک شرکت با توان تحلیل استفاده کننده خاص از اطلاعات شرکت ارتباط معنی داری دارد.
انگلستان
بررسی 50 شرکت بزرگ پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار لندن که در ارزش بازار کل سرمایه شرکت توسط لایمر29 در سال 1997 انجام شد نشان داد که:
60 درصد از این شرکتها از گزارشگری تحت وب استفاده می کردند.
بیشتر اطلاعات مالی گزارش شده در وب سایت این شرکتها اطلاعات حسابرسی نشده بود که این مورد در 57 درصد از شرکتهای دارای گزارشگری تحت وب مشاهده گردید.توضیح دقیق اینکه شرکتها توجه زیادی به توزیع بیشترین اطلاعات موجودشان درباره فعالیتهایشان را داشته اند.
96 درصد از شرکتهایی که از گزارشگری تحت وب برای ارائه اطلاعات مالی استفاده می کردند از اتصال ابر متنی30 برای در دسترس قرار دادن اطلاعات مالی به استفاده کنندگان سود می بردند که این سطح بالای دسترسی نشان دهنده این است که این شرکتها به نیازهای اطلاعاتی بازدیدکنندگان سایت خود اهمیت قایل بودند.
ایرلند
در ایرلند پژوهشهای مشابهی توسط برنان و هوریگان31 با انتخاب 91 شرکت بزرگ پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایریش32 و 15 موسسه نیمه دولتی انجام شد. آنها دریافتند که به طور میانگین 65 درصد از این شرکتها از گزارشگری مالی تحت وب استفاده کرده اند، علاوه بر این آنها دریافتند که:
موقعیت (محل) اطلاعات مالی در اینترنت همیشه مشخص نبود. برای مثال برخی از شرکتها اطلاعات مالی را به صورت بسیار نامناسبی در سایت خود قرار می دادند.
در بسیاری از سایت ها، صفحات وب مرتبط به هم به وسیله ابزارهای پیوند دهنده به همدیگر وصل نشده بودند.
شکل و محتوای اطلاعات مالی عموماً با ابزار گزارشگری مالی جدید منطبق نبود.
(Pak- Lok , Poon et al , 2003 , p 1-2)
پژوهشهای انجام شده توسط پژوهشگران در زمینه فن آوری اطلاعات توجه هیات های تدوین کننده استانداردهای حسابداری و سایر مراجع علمی حسابداری را به خود جلب کرده است و از پژوهشهایی که در این زمینه صورت بگیرد حمایت می کند. در همین ارتباط در نوامبر 1999 گروهی از دانشگاهیان مطالعه ای را با عنوان "گزارشگری تجاری در اینترنت" برای کمیته استانداردهای بین المللی حسابداری (IASC) تهیه کردند. اقدامات مشابهی در ارتباط با گزارشگری تحت وب بوسیله هیات تدوین استانداردهای حسابداری مالی (FASB) انجام شده است. اهداف اصلی این مطالعات تعیین نوع اطلاعات گزارش شده شرکتها (نه صرفاً اطلاعات مالی) و مواجهه با پیشرفت روزافزون و مهیج اینترنت و تاثیر فن آوری اطلاعات بر سطح گزارشگری شرکتها بوده است.
پروژه پژوهشاتی گزارشگری تجاری مربوط به FASB در سال 2000 شرکتهای فهرست فورجون 100 را مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد که 99 درصد آن شرکتهای وب سایت داشتند. 61 درصد شرکتها گزارشهای مالی سالانه خود را در فرمت PDF ارایه می نمودند و 59 درصد در فرمت HTML و در 27 درصد مابقی، استفاده کنندگان می توانستند بین PDF و HTML انتخاب کنند. از کل جمعیت، 21 درصد گزارشهای مالی خود را در فرمت های مایکروسافت ورد ارایه می کردند. 16 درصد دیگر از کاربرگ های الکترونیکی به صورتی که قابل ذخیره شدن بر روی کامپیوتر بودند، استفاده کردند.
دبرسنی، روجر، گری و گلن در پژوهشی که در سال 2001 انجام دادند به ارایه ی متنهای
رایانهای گزارش های مالی در وب، قابلیت اعتماد آنها و همچنین یافتن استانداردی برای ارایه یکنواخت گزارش ها پرداختند. آن ها به این منظور کنسرسیومی را به رهبری AICPA برای توسعه گزارشگری مالی تحت وب تشکیل دادند.
2-5 پژوهشهای درون کشور
در ایران طی چند سال گذشته پژوهشهایی در رابطه با حسابداری تحت وب و گزارشگری مالی تحت وب انجام شده است. حمید میر مجربیان در سال 1383 در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه تربیت مدرس با عنوان حسابداری تحت وب و تاثیر آن بر گزارشگری مالی داخلی و تصمیم گیری ضمن بررسی مقوله حسابداری تحت وب به آزمون تاثیر حسابداری تحت وب بر تصمیم گیری اقتصادی مدیران بنگاههای اقتصادی از طریق تاثیر آن بر متغیرهای واسطه ای خصوصیات کیفی مربوط بودن (اطلاعات و دسترسی به اطلاعات پرداخته است. وی در این پژوهش صرفاً به بررسی تاثیر حسابداری تحت وب بر گزارشات حسابداری مدیریت پرداخته است. نتایج این بررسی نشان می دهد که ارتقای خصوصیات کیفی مربوط بودن و دسترسی آسان به اطلاعات در حسابداری تحت وب بر تصمیم گیری های اقتصادی مدیران داخلی شرکتها تاثیر مثبت دارد.
در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی پژوهشی توسط علیرضا گردون زاده با عنوان معرفی حسابداری تحت وب و بررسی محدودیت های اجرای آن انجام شده است.
یافته های حاصل از این پژوهش به شرح زیر می باشد:
حسابداران، مدیران مالی و به طور کلی فعالان مالی در ایران در خصوص سامانه حسابداری تحت وب آشنایی کافی ندارند.
بحث قابلیت اعتماد به اینترنت در ایران در استفاده از حسابداری تحت وب تاثیر منفی می گذارد، امنیت اطلاعات در اینترنت استفاده از حسابداری تحت وب را با محدودیت مواجه می سازد
شرکت های فعال در زمینه سامانه های حسابداری در ایران در مورد ارایه سامانه های حسابداری تحت وب فعالیت ویژه ای ندارند.
در دانشگاه الزهرا پژوهشی با عنوان بررسی دلایل عدم انتشار گزارشهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در وب سایت این شرکتها توسط آتری نادر پور انجام شده است. یافته های آزمون فرضیات این پژوهش بیانگر این است که فرضیه دووسه که گویای تاثیر عوامل قانونی و اقتصادی به عنوان مانعی برای انتشار گزارشهای مالی بر روی وب سایت شرکتها بوده اند، مورد تایید واقع نمی شوند و فرضیات یک و چهار که بیانگر وجود موانع فنی و فرهنگی و اجتماعی بر سر راه انتشار گزارشهای مالی بر وب سایت شرکتها بوده اند؛ تایید می گردند.
یافته های این پژوهش بیانگر این است که فن آوری های اینترنتی به آسانی توسط شرکتها و ذینفعان پذیرفته نمی شوند و مورد استفاده قرار نمی گیرند. برای اینکه شرکتها از طریق اینترنت بتوانند اطلاعات مالی را منتشر کنند و تغییر دهند، به آموزش گسترده ای نیاز دارند. استفاده کنندگان نیز به مهارت های جستجو در اینترنت، مهارت های ردیابی و مهارت های تحلیلی و تفسیری نیازمندند. همچنین یافته ای این پژوهش نشان می دهد که کامپیوتر به عنوان وسیله ای برای دیدن گزارشات سالیانه وسیله رضایت بخشی نیست به این دلیل که اغلب وب سایت ها بزرگ، بی حد و گاه مبهم و پیچیده به نظر می رسد.
در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی پژوهش دیگری توسط فیروز فریور لیلان با عنوان بررسی عوامل کمک کننده به حسابرسی در محیط زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL) انجام شده است . در این پژوهش پس از معرفی اهداف و فرضیات پژوهش به معرفی زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی و ارائه مقدمه ای درباره اطمینان بخشی و حسابرسی و لزوم حسابرسی در محیط زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی وریسکهای مرتبط با آن اشاره شده است وسپس به معرفی سناریوهای مختلف ارائه گزارشات مالی در زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی و حسابرسی اطمینان بخش آنها پرداخته است . در ادامه به همراه معرفی زبان توسعه پذیر گزارشگری اطمینان بخش (XARL) به مراحل ارائه گزارش حسابرسی در محیط زبان توسعه پذیر گزارشگری اطمینان بخش (XARL) و اقدامات ایمنی بکار رفته در آن اشاره شده است نتایج حاصل از این پژوهش به شرح زیر می باشد :
در محیط زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)هزینه حسابرسی کاهش می یابد .
در محیط زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)زمان حسابرسی کاهش می یابد .
در محیط زبان زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)دقت حسابرسی افزایش می یابد .
در محیط زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)در دسترس بودن اطلاعات حسابرسی افزایش می یابد .
در محیط زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)کامل بودن اطلاعات افزایش می یابد .
منابع فارسی
1- آذر، عادل ، 1381 ، آمار و کاربرد آن در مدیریت ، جلد دوم ،چاپ ششم
2- احمد ، ریاحی بلکویی، 1384 ،تئوری حسابداری ، ترجمه علی پارسائیان ، دفتر پژوهشهای فرهنگی ، تهران
3- باقریان ، عباس ، 1386 ، بورس الکترونیک ، استانداردها و شبکه های هوشمند نظارتی ، ماهنامه بورس ، شماره 61
4- بزرگ اصل ، موسی و ولی پور رکنی ، 1385 ، آشنایی با مفاهیم و کاربرد زبان گزارشگری تجاری گسترش پذیر ، فصلنامه حسابدار رسمی ، شماره 8و9
5- بزرگ اصل ، موسی ، 1384 ، حسابداری میانه ، جلد اول ، انتشارات سازمان حسابرسی
6- ثقفی ، علی و دیگران ، 1384 ، گزارشگری مالی در اینترنت و وضعیت آن در ایران ، فصلنامه مطالعات حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی ، شماره 10و11
7- حافظ نیا ، محمد رضا ، 1377 ، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، انتشارات سمت
8- حسن آقائی ، کامران ، 1385، استفاده از فناوری اطلاعات در گزارشگری مالی ، همایش حسابداری در عصر فن آوری اطلاعات
9- خاکی ، غلامرضا ، 1384 ، روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی ، انتشارات بازتاب
10- خلیلی ، لیلا، 1384، مقدمه ای بر ایکس.ام.ال.(XML)، مجله الکترونیکی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران ، شماره چهارم دوره چهارم
11- دلاور ، علی ،1380 ، راهنمای تحقیق و ارزشیابی در روان شناسی و علوم تربیتی ، نشر ارسباران
12- شباهنگ,رضا،1384 ،تئوری حسابداری،جلد اول،مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی
13- عرب مازار یزدی،محمد،1384،گزارشگری مالی در عصر تجارت الکترونیک،فصلنامه دانش حسابرس شماره 19
14- عرب مازار یزدی ،محمد، 1384،گزارشگری مالی تحت وب : چشم اندازی از آینده،ماهنامه انجمن حسابداران خبره ایران ، حسابدار شماره 167
15- عالی ور ، عزیز ، 1381 ، صورتهای مالی اساسی ، انتشارات سازمان حسابرسی ، چاپ ششم
16- کرباسی یزدی ، حسین ، 1384 ، جزوه درسی تئوری حسابداری (1)
17- کمیته فنی سازمان حسابرسی،1385،استانداردهای حسابداری ، چاپ ششم
18- گردون زاده ، علی رضا ،1384 ، حسابداری تحت وب و محدودیت های اجرای آن ، پایان نامه کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
19- مداحی، آزاده ، 1386 ، گزارش شناخت وبکارگیری زبان گزارشگری تجاری گسترش پذیر
20- (XBRL)› ، معاونت نظارت بر بورس ها و ناشران
21- منصوری، فریده، 1385 ، گزارشگری مالی – حسابرسی و آینده ، فصل نامه حسابرس ، شماره 35
22- میر مجربیان ، حمید ، 1383 ، حسابداری تحت وب و تاثیر آن بر گزارشگری مالی داخلی و تصمیم گیری ،پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تربیت مدرس
23- نادر پور، آتری، 1384، بررسی دلایل عدم انتشار گزارشهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در وب سایت این شرکتها ، پایان نامه کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه الزهرا
24- هیات تدوین استانداردهای حسابداری ، 1385 ، مبانی نظری حسابداری و گزارشگری مالی در ایران ، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی ، چاپ سوم
منابع لاتین
1- Ali Saeedi , Jim Richards & Bary Smit , An Introduction To XBRL , Irainan Accounting & Auditing Reviev , Autnmn 2005 , NO 45
2- Berners and Leet , 1997, Metadata Architect : Document , Metadata and Link, w3 consotium
3- Debrceny R . glen l Gary , 2001, the production and use of semantically Rich Accounting Reporting On The Internet : XML and XBRL , International Journal Of Accounting Information System
4- Debreceny R . , Gray G . 1999 , Financial Reporting On The Internet and External Audit , Euro Accounting Review
5- George Southwell JR , March 2005, how can XBRL Help ?
6- Haasbroek, Filistea, 2002, "Dissemination Of Annual Report Information On The Internet By South African Companies" , University Of Johannesburg
7- Jim Richard and Barry Smith , 2004 , An introduction to XBRL .
8- Muther Talal Momany And Salah Al-Dain et al , Web Based Voluntry Financial Reporting Of Jourdanian Companies , 2006
9- Pac- Lok Poon et al , 2003 , Internet Financial Reporting , Information Systems Control Journal , Volum 1
10- Richard B , Dull , Allan W. , Graham , and Aelia , 2003, Web – Based Financial Statement
11- Richard , J . and Smith , B . (2004) , Taxonomy Design – Concept and Context , Working Paper (not released yet)
12- Statement Of Financial Accounting Concepts NO 02 , Qualitive Chracteristics Of Accounting Information , Standard , 198
13- Tehmina, Khan, 2006, Financial Reporting Disclousure On The Internet : An Iternational Perspective , BCom , Melbourne University , mbus , (Accounting) Victoria University
سایت ها :
1- http / www.bilan .ir
2- http / www. Hesabras . org
3- htpp/ www. Sena.ir
4- htpp/ www.XBRL.ORG
1 – Charles Hoffman
2 – Knightvale and Garegory
3 – Business Plan
4 – eXtensible Financial Reporting Markup Language
5 – EDGAR
6 – Tagging
7 -Bar- Coding
Instance Documents
9 -The resource discovery Problem
10 – The attribute recognition Problem
11 – The Standards Problem
12 – Farester
13 -Tagg
14 -Taxonomy
15 – درگاه یا پورتال صفحه وب واسطی است که امکان دسترسی اسان را به هر چیزی که کاربر، برای انجام وظیفه یا خواسته نیاز دارد، بدون توجه به اینکه محل فیزیکی آن کجاست، فراهم می کند.
16 – Instance Document
17 – Specification
18 – Worcing Draft
19 – Recommendation
20- Fujitsu
21- Hitachi
22- Semansys
23 – UBmatrix
24 – Real- Time Audit
25 – Continuous Audit
26 – Hopwood , A.
27 – Cook
28 – Debereceny and Gray
29 – Lymer
30 – Hyperlink
31 – Bernnan and Hourigan
32 – Irishd Stock Exchange
—————
————————————————————
—————
————————————————————