مبانی نظری وپیشینه تحقیق اهداف گزارشگری مالی و سودمندی اطلاعات حسابداری

مبانی نظری وپیشینه تحقیق اهداف گزارشگری مالی و سودمندی اطلاعات حسابداری

فصل دوم : مروری برادبیات تحقیق
1-2. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………20
2-2. اهداف گزارشگری مالی ……………………………………………………………………………………21
1-2-2. سودمندی اطلاعات درتصمیم گیری ……………………………………………………………..22
2-2-2. مربوط بودن اطلاعات…………………………………………………………………………….23
3-2.سودمندی اطلاعات حسابداری…………………………………………………………………………………..25
1-3-2. پیش بینی یک رویداداقتصادی ……………………………………………………………………26
1-1-3-2. تجزیه وتحلیل دوره های زمانی …………………………………………………….27
2-1-3-2. پیش بینی بحران های مالی ………………………………………………………….27
3-1-3-2.پیش بینی ریسک اوراق قرضه ورتبه بندی آنها…………………………………….27
4-1-3-2.تجدیدساختارشرکت……………………………………………………………………28
5-1-3-2.تصمیم گیری درمورد اعطای اعتبار…………………………………………………28
6-1-3-2. پیش بینی اطلاعات مندرج درصورتهای مالی …………………………………….28
2-3-2. پیش بینی واکنش بازار…………………………………………………………………………….29
4-2. تاریخچه بورس واوراق بهاداردرجهان ………………………………………………………………………..30
5-2. تاریخچه بورس واوراق بهادارتهران …………………………………………………………………………..30
6-2. تعریف بورس اوراق بهادار……………………………………………………………………………………..33
7-2. مروری برانواع شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران ……………………………………….34
1-7-2. انواع شرکتهای سرمایه گذاری ……………………………………………………………………34
1-1-7-2. شرکتهای سرمایه گذاری باسرمایه متغیر……………………………………………34
فهرست مطالب
عنوان . صفحه
2-1-7-2. شرکتهای سرمایه گذاری باسرمایه ثابت ……………………………………………34
3-1-7-2. صندوق های سرمایه گذاری غیرفعال……………………………………………….35
4-1-7-2. شرکت مادر…………………………………………………………………………..35
5-1-7-2. شرکتهای فعالیت تنوعی……………………………………………………………..36
8-2. سودحسابداری …………………………………………………………………………………………………..36
1-8-2. سودمندی ومربوط بودن سودحسابداری …………………………………………………………37
2-8-2. محدودیت های سودحسابداری ……………………………………………………………………39
3-8-2. مفاهیم سود………………………………………………………………………………………….39
1-3-8-2. سودعملیاتی جاری …………………………………………………………………..40
2-3-8-2. سودجامع ……………………………………………………………………………..40
4-8-2. نظریه های سود…………………………………………………………………………………….42
1-4-8-2. نظریه داریی ها ،بدهی ها……………………………………………………………42
2-4-8-2. نظریه درآمدوهزینه…………………………………………………………………..43
3-4-8-2. نظریه استقلال ترازنامه وسودوزیان ……………………………………………….43
5-8-2. استدلال انتخاب نظریه سوددرایران……………………………………………………………….43
9-2. مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای ومدل بازار…………………………………………………………45
1-9-2. مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای ……………………………………………………….45
10-2. ضریب حساسیت بتا، ریسک نسبی …………………………………………………………………………..46
1-10-2. ریسک غیرسیستماتیک (غیربازار)…………………………………………………………….47
2-10-2. ریسک سیستماتیک (ریسک بازار)…………………………………………………………….47
11-2. نسبتهای اهرمی ………………………………………………………………………………………………..49
12-2. سه اهرم اصلی ………………………………………………………………………………………………..50
1-12-2. اهرم عملیاتی …………………………………………………………………………………….50
1-1-12-2.هزینه های ثابت عملیاتی واهرم عملیاتی ………………………………………….50 2-1-12-2. درجه اهرم عملیاتی ………………………………………………………………..50
3-1-12-2. اندازه گیری درجه اهرم عملیاتی ………………………………………………….51
2-12-2. اهرم مالی ………………………………………………………………………………………..51
1-2-12-2. درجه اهرم مالی ……………………………………………………………………52
فهرست مطالب
عنوان . صفحه
3-12-2. ارتباط بین اهرم مالی وعملیاتی …………………………………………………………………52
4-12-2. تلفیق اهرم عملیاتی بااهرم مالی …………………………………………………………………53
5-12-2. اهرم کل ………………………………………………………………………………………….53
1-5-12-2. اندازه گیری درجه اهرم مرکب ……………………………………………………53
6-12-2. رابطه بین اهرم عملیاتی ومالی ومرکب ……………………………………………………….53
13-2. تاریخچه تحقیقات و مطالعات انجام شده ……………………………………………………………………..54
1-13-2. پیشینه داخلی تحقیق ……………………………………………………………………………..54
2-13-2. پیشینه خارجی تحقیق…………………………………………………………………………….58

1-2 مقدمه
طبق استانداردهای حسابداری ازجمله اهداف اصلی گزارشگری صورت های مالی ، پیش بینی ریسک مربوط به جریان نقدی آتی است . به عبارت دیگر ، سیستم حسابداری ازطریق ارائه صورتهای مالی به سرمایه گذاران درفرآیند پیش بینی ریسک مربوط به جریان های نقدی اتی کمک خواهدنمود . ازجمله صورتهای مالی اساسی که هم اکنون همه شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار ایران موظف به تهیه آن هستند ، صورت سود وزیان است . براین اساس انتظار می رود این صورتهای مالی قادربه پیش بینی ریسک مربوط به جریان نقدی آتی ، ازجمله ریسک سیستماتیک باشند . چنانچه این صورتها قادربه پیش بینی ریسک سیستماتیک باشند ، دراین صورت ، صورتهای سودوزیان درفرآیندتصمیم گیری سودمندبوده وبه سرمایه گذاران درفرآیندتصمیم گیری کمک خواهدنمود .
در ادبیات مالی ، ریسک به عنوان احتمال اختلاف بین بازده واقعی و بازده مورد انتظارتعریف شده و به دو دسته تقسیم می شود. دسته اول : شامل ریسک هایی است که به عوامل داخلی شرکت مربوط هستند مانند ریسک مدیریت ، ریسک نقدینگی ، ریسک ناتوانی درپرداخت بدهیها و … که به آن ریسک غیر نظام مند(کاهش پذیر) گفته می شود.
دسته دوم: شامل ریسک هایی است که خاص یک یا چند شرکت نبوده بلکه مربوط به شرایط کلی بازار نظیر شرایط اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و غیره می باشد و تحت عنوان ریسک نظام مند (β ) شناخته می شود . ازآن جایی که ریسک نظام مند غیر قابل کنترل و کاهش ناپذیر می باشد ،در تصمیم گیری مدیران شرکت ها و سرمایه گذاران می تواند نقش به سزایی داشته باشد . این تحقیق در پی یافتن رابطه بین ریسک نظام مند ، سهام عادی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و رشد سود خالص رشد سود عملیاتی آنها است. هم چنین تا چه میزان ریسک نظام مند با تغییرات سود شرکت ها مربوط می باشد در نهایت مدیران شرکت ها بتوانند براساس این رابطه، تصمیم گیری و برنامه ریزی های خودراتعدیل کنند. و سرمایه گذاران نیز تصمیم بگیریند که آیا به خرید سهام شرکت مبادرت ورزند یا این که دربخش دیگری سرمایه گذاری کنند.

2-2اهداف گزارشگری مالی :
هئیت استانداردهای حسابداری مالی آمریکا (FASB ) 1درنوامبرسال 1978، تعیین اهداف گزارشگری مالی وارائه یک چارچوب نظری مناسب برای تدوین استانداردهای حسابداری در دستورکار خود قرارداد . اقداماتی که دراین راستا به عمل آمد سرانجام منجربه رهنمودهای بسیاروسیع وگسترده ودارای ضمانت اجرایی شده ودرنهایت ، هدفهای گزارشگری مالی ، دربیانیه شماره یک ازمفاهیم حسابداری مالی (IFAC )2 به نام اهداف گزارشگری مالی شرکتهای تجاری ، ارائه گردید . این بیانیه قبل ازتعیین اهداف اعلام می داردکه تنها به محتوای صورتهای مالی محدودنیست وعلاوه برصورتهای مالی شامل صورتهای مکمل وسایر ابزار گزارشگری مالی واطلاع رسانی نیز خواهدبود (ریاحی بلکوئی ، 1381 ،204 ) .دراین رابطه ، هئیت استانداردهای حسابداری مالی آمریکا دربیانیه مذکور این گونه اعلام نموده :
گزارشگری مالی نه تنها شامل صورتهای مالی است بلکه دربرگیرنده کلیه ابزارها یاروشهای اطلاع رسانی نیزخواهدبودواین ابزارهابه طورمستقیم یاغیرمستقیم بااطلاعاتی ارتباط دارند که به وسیله حسابداری ارائه می شوند یعنی اطلاعاتی درمورد منابع شرکت ، دارایی ها ، بدهی ها ، سود وغیره (FASB ، 1978، 9 )
هئیت استانداردهای حسابداری مالی هدف ازتهیه صورتهای مالی را به شرح زیربیان می کند:
هدف صورتهای مالی ارائه اطلاعات تلخیص وطبقه بندی شده درباره وضعیت مالی ، عملکرد مالی وانعطاف پذیری واحدتجاری است که برای طیفی کسترده ازاستفاده کنندگان صورتهای مالی دراتخاذتصمیمات اقتصادی مفید واقع شود . صورتهای مالی همچنین نتایج ایفای مباشرت مدیریت وحسابدهی آنها را درقبال منابعی که دراختیارشان قرارگرفته است ، نشان می دهد به منظوردستیابی به این اهداف ، درصورتها مالی یک واحدتجاری اطلاعاتی درباره دارایی ها ، بدهی ها ، حقوق صاحباب سرمایه ، درآمدها ، هزینه ها وجریان های نقدی ارائه می شود .
این اطلاعات همراه باسایر اطلاعات مندرج دریادداشت های توضیحی ، استفاده کنندگان صورتهای مالی رادرپیش بینی جریان های نقدی آتی واحدتجاری وخصوصا درزمان بندی واطمینان ازتوانایی آن درایجادوجه نقدکمک می کند .
همان طورکه دیده می شود هم طبق بیانیه شماره یک هیئت استانداردهای حسابداری مالی آمریکا وهم طبق استانداردهای حسابدار ی درایران برسودمندی اطلاعات حسابداری برفرآیندتصمیم گیری تاکیدشده است . بنابرعقیده استرلینگ 3 بهترین شاخصی که می تواند براساس ان اطلاعات مربوط به تصمیم گیری راتعیین نمود ، سودمندی این اطلاعات درفرآیند تصمیم گیری است (استرلینگ ، 1972, 198 ) .

1-2-2سودمندی اطلاعات در تصمیم گیری
معمولا سیستم های اطلاعاتی مختلف باتوجه به تنوع استفاده کنندگان اطلاعات ، همیشه بااین سوال روبروبوده اند که چه اطلاعاتی راباید تهیه وگزارش نمایند تاضمن داشتن صرفه اقتصادی ازلحاظ هزینه های افشاء این اطلاعات ونیازاکثراستفاده کنندگان رامرتفع نماید . یکی ازمهمترین شاخص هایی که هم اکنون ازآن به عنوان یک مبنای مناسب برای تهیه اطلاعات ارائه می شود، سودمندی اطلاعات درفرآیند تصمیم گیری است .
چامبرز4( 1955) یکی ازنخستین کسانی است که درباره سودمندی اطلاعات در تصمیم گیری سخن گفته وبراین نکته تاکیددارد که برای تهیه اطلاعات ، به یک سیستم به عنوان مبنای تصمیم گیری وبررسی نتایج تصمیم ها می باشد . وی معتقداست که چنین سیستمی بایدبه طور رسمی اطلاعاتی ارائه نماید که دارای دومشخصه باشد . ابتدا اینکه ، این سیستم بایستی دارای ویژگی ثبات رویه وسازگاری باشد ودوم اینکه ، اطلاعات ارائه شده توسط این سیستم بایستی برای انواع تصمیم هایی که انتظار می رود سیستم مزبور برای اتخاذآنها تسهیلاتی فراهم آورد ، مربوط باشد . درواقع چامبرزدراینجا بردوویژگی کیفی ، قابلیت مقایسه و ، مربوط بودن اطلاعات تاکید می ورزد . (ملایی ، 1386، 12)
هندریکسون وون بردا5(1992)نیزبرجنبه نیازهای اطلاعاتی متفاوت وباتوجه به اینکه هم ازلحاظ فیزیکی وهم ازلحاظ اقتصادی ، گزارش کلیه اطلاعات مورددرخواست استفاده کنندگان امکان پذیر نیست (هندریکسون وون بردا،1992، 151)،
استرلینگ (1972) شاخص سودمندی رابه عنوان بهترین شاخص مربوط درفرآیند تصمیم گیری معرفی نموده وفرض رابراین می گذارد که سودمندی درفرآیند تصمیم گیری بامربوط بودن درتصمیم گیری دارای یک مفهوم است . وی معتقداست ازطریق ارائه وافشاء اطلاعات مربوط می تواند تنها اطلاعاتی راگزارش نمود که درتامین اهداف تصمیم گیرنده اثربخش باشد ( استرلینگ ،1972،199)
طبق مبانی نظری گزارشگری مالی درایران نیز برمفیدبودن وسودمندی اطلاعات درتصمیم گیری تاکیدشده ودوخصوصیت مهم را درارتباط بامحتوای این اطلاعات سودمنددانسته که این دوخصوصیت عبارتنداز :
1-1-2-2مربوط بودن :اطلاعاتی مربوط تلقی می شوند که برتصمیمات اقتصادی استفاده کنندگان درارزیابی رویدادهای گذشته ، حال ویاآینده یاتاییدیاتصحیح ارزیابی های گذشته آنها موثرواقع شوند .
2-1-2-2 قابل اتکابودن : برای اینکه اطلاعات مفیدباشد بایستس قابل اتکا نیزباشد . اطلاعاتی قابل اتکاست که عاری ازاشتباهات وتمایلات جانبدارانه بااهمیت باشد وبه طورصادقانه معرف آن چیزی باشد که مدعی بیان آن است . بنابراین ، می توان گفت منظورازسودمندی اطلاعات درتصمیم گیری ، آن دسته ازاطلاعات مربوط وقابل اتکا ست که برتصمیمات اقتصادی استفاده کنندگان تاثیرگذار باشد . ( کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ، 1384، 527)

2-2-2 مربوط بودن اطلاعات
ازدیدگاه اصولی ، اطلاعات مربوط اطلاعاتی است که دررابطه باموضوع مطرح شده دارای محتوای اطلاعاتی باشد . (هندریکسون وون بردا 6، 1992، 132) منظورازمحتوای اطلاعاتی ، آن دسته ازاطلاعاتی است که موجب تغییر درانتظارات مربوط به نتایج یک واقعه شود . تعریف دیگری که توسط بیورازمحتوای اطلاعاتی ارائه شده این است که این گونه اطلاعات علاوه برتغییردرانتظارات موجب تغییردررفتارتصمیم گیرنده نیزمیشود.(ملایی ، 1386، 13 )
به طورکلی ، باراطلاعاتی اطلاعات ازسه جنبه قابل مطرح خواهدبود (هندریسکون وون بردا،1992،134)
1-مربوط بودن اطلاعات ازنظر هدف : یعنی هنگامی که این اطلاعات به دست می آید استفاده کنندگان آن بتوانند به هدفهای موردنظرشان برسند .
2- مربوط بودن اطلاعات ازنظرمفهوم واژه : یعنی این اطلاعات به گونه ای باشد که گیرنده این اطلاعات معنی مورد نظر ارائه کننده اطلاعات رادرک کند .
3- مربوط بودن اطلاعات ازنظر تصمیم گیری : یعنی هنگامی که این اطلاعات ارائه می شود استفاده کنندگان آن براحتی بتوانند تصمیمات خودرااتخاذ نمایند که این همان هدف نهایی گزارشگری مالی است .
باتوجه به هریک ازموارد یادشده دربالا می توان واژه مربوط بودن راتعریف نمود . تعریفی که درابتدا ازبیور ارائه شده مربوط بودن راازنظر تصمیم گیری تعریف نموده است .تعریف این واژه ازدیدگاه تصمیم گیری برای اولین بار درتئوری بنیادی حسابداری ارائه شدوبیان می دارد که :
مربوط بودن ایجاب می کند که اطلاعات برای موضوع موردبحث مفیدواقع شوند وبه گونه ای تنظیم گردند که دستیابی به نتیجه های موردنظر راتسهیل نمایند ( ملایی ، 1386، 14 ) .
همچنین ، هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا (1980) زمانی که این واژه را به عنوان توان اطلاعات برای اتخاذ تصمیمات متفاوت تعریف کرد به جنبه مربوط بودن اطلاعات ازنظر تصمیم گیری توجه نمود . هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا بیان می کند درصورتی امکان اتخاذ تصمیم متفاوت میسرمی گردد که اطلاعات به استفاده کنندگان کمک کند تادرمورد رویدادهای گذشته ، حال وآینده پیش بینی نمایند یابتوانند انتظارات پیشین خودراتایید یااصلاح نمایند. این دونقش اطلاعات را" توان پیش بینی " و" ارزش تایید کنندگی " اطلاعات می نامند . گذشته ازاین اگر اطلاعات مفیدباشد بایستی " بهنگام " باشد . ولی بااین همه ، مشخصه اصلی اطلاعات مربوط توان پیش بینی آن است (هندریسکون وون بردا7 ،1992 ،135 ).
هیات استانداردهای حسابداری مالی آمریکا دربیانیه شماره2ازمفاهیم حسابداری مالی(IFAC .NO2 ) ، توان پیش بینی رابه شرح زیر تعریف می کند :
ویژگی کیفی ازاطلاعات که به استفاده کنندگان کمک می کند تاآنها احتمال پیش بینی صحیح نتایج رویدادهای گذشته یاحال راافزایش دهند ( FASB ،1980 ،26 ) .
بنابراین چنانچه اطلاعات حسابداری بتوانند برتصمیمات استفاده کنندگان اثربگذارند ، دراین صورت ، این اطلاعات بایستی بتوانند برالگوی های اطلاعاتی الگوی های تصمیم گری سرمایه گذاران بیفزاید وازآنجاکه الگوی های تصمیم گیری مربوط به انتظارات درمورد رویدادهای آتی است چنین نتیجه می شود که اطلاعات حسابداری زمانی مربوط است که استفاده کنندگان بتوانند از آنها برای پیش بینی رویدادهای آتی استفاده کنند . تاکیید برتوان پیش بینی باعث می شود که چندین سوال بی جواب مطرح شود وآنها ازاین قرارند (هندریسکون وون بردا،1992 ،135).
چه رویدادها یاعواملی را باید درالگوی تصمیم گیری سرمایه گذاران گنجاند ؟
بین داده های حسابداری واقلام ورودی به الگوهای تصمیم گیری چه رابطه ای وجوددارد؟
کدام یک ازداده های حسابداری وچه رویه های حسابداری دارای بالاترین توان پیش بینی هستند؟
پس ازآزمون توان پیش بینی اطلاعات باید الگوهای تصمیم گیری مورد استفاده راتعیین نمود . انجمن حسابداری مالی درمورد گزارشگری مالی شرکت ها ابراز داشت ، دست کم چهارروش وجوددارد که می توان به کمک آنها داده های حسابداری رابا اقلام ورودی درالگوهای تصمیم گیری مرتبط ساخت (ملایی ، 1386، 15 ) .
الف : ازطریق پیش بینی مستقیم : منظور توان پیش بینی توسط مدیریت است .
ب : ازطریق پیش بینی غیرمستقیم : یعنی ازطریق ارائه داده های گذشته بتوان اطلاعات آینده راپیش بینی نمود .
ج : ازطریق ازشاخص های شناخته شده : یعنی ارائه داده هایی که تغییرات آن پیش تریاهمزمان باتغییراتی است که دررویدادهای پیش بینی شده رخ می دهند . برای مثال ، بالا رفتن نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام پیش ازکاهش یافتن جریان های نقدی رخ می دهد.
د: ازطریق اطلاعات تایید کننده : ارائه داده های حسابداری که می توان با استفاده از آن سایر داده ها را پیش بینی نمود . برای مثال استفاده ازداده های حسابداری برای پیش بینی ریسک وبازده . دراین روش فرض براین است گذاشته می شود که بین داد ه های حسابداری وسایرداده های شناخته شده رابطه وجودارد.

3-2 سودمندی اطلاعات حسابداری
همان طورکه بیان شد یکی ازاهداف اصلی اطلاعات حسابداری ، کمک به تصمیم گیری است .ادبیات حسابداری همواره بیانگر این بوده است که داده های حسابداری باید فرآیند تصمیم گیری راتسهیل نماید، ولی به محض اینکه موضوع تسهیل درتصمیم گیری مطرح شود ، دومساله مطرح خواهدشد . نخست اینکه ،شناسایی وتعریف همه الگوهای تصمیم گیری مورداستفاده کسانی که ازاطلاعات حسابداری استفاده می کنند کارساده ای نیست ، زیرا اکثر این الگوها توصیفی (ونه هنجاری ) است واطلاعاتی که به سرمایه گذاران داده می شود ، محدود است( ریاحی بلکوئی ،1381، 450) .
ازاین رو، به راحتی نمی توان اثر رویه ها یاداده های مختلف حسابداری رامورد ارزیابی قرارداد. روش هنجاری دارای این مزیت است که می توان ازرویه ها وداده های گوناگون حسابداری به صورت آزادانه استفاده کرد ، یعنی استفاده ازداده ها ورویه هایی که درگذشته گزارش نشده اند (هندریسکون وون بردا، 1992،135 ) .
دوم ، اینکه حتی زمانی که الگوی تصمیم گیری به شیوه ای مالی تعریف شود ، شاخصی برای تعیین اطلاعات مربوط وجوندارد .
به منظور حل مساله دوم ، شاخص سودمندی درپیش بینی برای مااین امکان را به وجود می آورد تامشخص سازیم که کدام معیار حسابداری می تواند منجربه تصمیم های بهتری شود . لازم است دراینجا یادآور شویم که بین پیش بینی وتصمیم تفاوت اساسی وجوددارد . می توان بدون یک تصمیم چیزی راپیش بینی کرد ولی بدون پیش بینی نمی توان تصمیمی رااتخاذ نمود ( ریاحی بلکوئی , 1381، 450 ) .
درحال حاضردرارتباط باسودمندی اطلاعات حسابداری وتوان پیش بینی این اطلاعات این اطلاعات حجم بزرگی ازتحقیقات تجربی صورت گرفته است . معمولا این تحقیقات به دوطریق انجام شده است . یک جریان ازطریق بررسی توانایی اطلاعات حسابداری برای توجیه وپیش بینی رویدادهای اقتصادی است وروش دیگرمربوط به توانایی اطلاعات حسابداری ازنظر توجیه وپیش بینی واکنش بازار دربرابرافشای این اطلاعات است (ریاحی بلکوئی ،1381، 451) .

1-3-2پیش بینی یک رویداداقتصادی
یکی ازاهداف اصلی حسابداری ارائه اطلاعاتی است که بتوان بااستفاده ازآن رویدادهای تجاری آینده را پیش بینی نمود . براین اساس ، درتدوین وارائه تئوری حسابداری باید روش ها واطلاعات گوناگون حسابداری رااز نظرتوانایی آنها جهت پیش بینی رویدادهای اقتصادی ارزیابی نمود . بنابراین : برطبق این نظریه می توان گفت شاخص سودمندی درپیش بینی ، عبارت ازرابطه احتمالی بین رویدادهای اقتصادی مورد نظر تصمیم گیرنده ومتغیرهای پیش بینی کننده مربوط ، که تاحدی ازاطلاعات حسابداری نشات می گیرد ( ریاحی بلکوئی،1381، 451) .
علاوه براین کاربردهایی به شرح زیر وازگذشته برای اطلاعات حسابداری وبه خصوص سود حسابداری وجود داشته است .

1-1-3-2 تجزیه وتحلیل دوره های زمانی
تجزیه وتحلیل دوره های رمانی روشی است که به وسیله آن می توان وابستگی های آماری مجموعه ای ازداده ها راطی زمان بررسی نمود . برطبق این روش ، به منظورتعیین وبرآورد مقادیرمجموعه ای از ازداده ها درآینده می توان ازاطلاعات مربوط به همین داده ها درگذشته استفاده نمود ( ریاحی بلکوئی ، 1381، 451)
ازاین روش درگذشته برای بررسی ویژگی سودهای مورد گزارش درطی دوره های وهمچنین پیش بینی سودهای حسابداری درآینده استفاده شده است . (ملایی ، 1386، 17)

2-1-3-2پیش بینی بحران های مالی
یکی ازمطرح ترین کاربردهای اطلاعات حسابداری درروش های مبتنی برپیش بینی ، تلاش هایی است که به وسیله آن می توان وجه مشخصه شرکت هایی راکه دچار بحران مالی خواهندشد رانسبت به شرکتهایی که درآینده دچاربحران مالی نخواهند شد ، تعیین نمود( ریاحی بلکوئی ، 1381، 455). دراین زمینه ، بیور (1966) ، آلتمن8 (1973) واوهلسان9 (1980) ازجمله کسانی بودند که بااستفاده ازمتغیرهای حسابداری درصدد پیش بینی ورشکستگی شرکت ها برآمدند . دراین تحقیقات نشان داده اند که اطلاعات حسابداری به خصوص اطلاعات مربوط به سودحسابداری درفرآیندپیش بینی ورشکستگی شرکت ها دارای باراطلاعاتی هستند ( ملایی ، 1386، 17).

3-1-3-2پیش بینی ریسک اوراق قرضه ورتبه بندی آنها
طبق این روش ، سعی شده با بکارگیری اطلاعات حسابداری ، ریسک اوراق قرضه پیش بینی وازلحاظ کیفیت سرمایه گذاری ، رتبه بندی گردد. چهارعاملی که باعث به وجودآمدن ریسک اوراق قرضه می شود عبارت از:
الف: ریسک ناتوانی پرداخت : ناتوانی شرکت درپرداخت تمام یابخشی ازاصل وبهره قرضه
ب: ریسک قابلیت فروش : احتمال فروش اوراق قرضه باضرر
ج : ریسک قدرت خرید : ریسک مربوط به نغییردرسطح عمومی قیمتها
د: ریسک نرخ بهره : ریسک مربوط به تغییر ناگهانی درنرخ بهره وبه دنبال آن تغییر درارزش اوراق قرضه
محققین حسابداری فیشر10(1959) ، هوریگان11 ( 1966) هورتن12 (1970) دراین راستا تلاش نموده اند تابااستفاده ازاطلاعات حسابداری هریک ازریسک مذکور راپیش بینی نموده وبرآن اساس اوراق قرضه رارتبه بندی نمایند ( ریاحی بلکوئی ، 1381، 457) .

4-1-3-2تجدیدساختارشرکت
یکی ازمهمترین مسائلی که هم اکنون درزمینه تجدیدساختارشرکت ها مطرح است مساله تعیین ارزش شرکت و باارزش حقیقی هرسهم آن درزمان خریدوفروش تمام ویاقسمتی ازشرکت است . بسیاری ازمحققین ازجمله گورت13 (1969)وبانفورد14(1968)،تزانوس وساموئل15(1972) براساس تحقیقاتی که انجام دادند به این نتیجه رسیدند که عوامل بازار خودبه تنهایی قادربه تعیین ارزش واقعی شرکتها نیستند .بنابراین ، برای برآورد ارزش واقعی شرکتها درسایرتحقیقات ، کوشش شد که ازویژگی های مالی وحسابداری شرکتها استفاده شود (ملایی ، 1386، 18).

5-1-3-2تصمیم گیری درمورد اعطای اعتبار
تصمیم گیری برای اعطای وام ، نمونه دیگری ازرویدادهای اقتصادی است که می توان برمبنای اطلاعات مالی وحسابداری آن راتوضیح داد ( ریاحی بلکوئی ، 1381، 466) .
کلارکسون16 (1962) وکوهن 17 وهمکارانش ( 1966 ) ازجمله کسانی بودندکه بااتمام تحقیقاتی دراین زمینه به این نتیجه رسیدندکه درصحنه تصمیم گیری درمورد اعطای وام واعتبار ، اطلاعات مالی دارای نقش عمده ای است (ملایی ،1386، 19)

6-1-3-2پیش بینی اطلاعات مندرج درصورتهای مالی
هم اکنون دربازار سرمایه پیش بینی سود ازاهمیت خاصی برخورداراست ومعمولاشرکتها جهت پیش بینی سودشرکت خودیاازپیش بینی مستقیم سودتوسط مدیران وتحلیلگران ویا ازاطلاعات مالی مربوط به سود تاریخی شرکت استفاده می کنند . ولی یکی ازسوالاتی که دراین باب مطرح می شود این است که پیش بینی سود به وسیله تحلیلگران یا مدیرت نسبت به پیش بینی سود براساس اطلاعات تاریخی سود معتبرتراست یاخیر ؟ تاکنون هیچ توافق نظری دراین مورد وجودنداشته است ( ریاحی بلکوئی ، 1381، 469).

2-3-2پیش بینی واکنش بازار
براساس این روش می توان ازمشاهده واکنش های بازار به عنوان رهنمودی برای ارزیابی اطلاعات مختلف حسابداری استفاده نمود . به عنوان مثال گاندزبراین باوراست که :
برای ارزیابی محتوای اطلاعاتی واقعی ، اعدادحسابداری که به وسیله مجموعه مشخصی ازرویه ها ارائه می شود ومحتوای اطلاعاتی اعدادحسابداری که به وسیله مجموعه دیگری ازرویه های حسابداری ارائه می شود باید ازمشاهده واکنش هایی که دریافت کنندگان این محصولات حسابداری نشان می دهند ، استفاده نمود (گوندس18 ، 1972،12) .
بیورودوکس نیز بابیان مطلب زیر ازاین روش حمایت می کنند :
روشی که طبق آن عددسود بیشترین رابطه رابا قیمت اوراق بهاداردارد بااطلاعات حاصل ازفرآیند کارایی تعیین قیمت اوراق بهاداربسیار سازگاراست .
ازاین رو، مربوط بودن وسودمندی اطلاعات حسابداری را میتوان برحسب واکنش های بازار نسبت به این اطلاعات مورد بررسی قرارداد .ازجمله اطلاعات مهمی که هم اکنون توسط سیستم حسابداری تهیه و.ارائه می شود .دربازار اوراق بهادار منتشر می گردد . صورتهای سودوزیان وجریان وجوه نقد است. تاکنون تحقیقات فراوانی به منظور بررسی محتوای اطلاعاتی سود ازطریق آزمون رابطه بین بازده اوراق بهادار وسودحسابداری صورت گرفته است. دراین تحقیق ها نقش سوددررفتاربازده اوراق بهادار موردبررسی قرارگرفته است . تحقیق مشهوری که توسط بال وبراون19 ( 1968) انجام شد . انگیزه اولیه رابرای انجام این تحقیقات به وجود آورد زبراآنها درتحقیق خود مشاهده کردند که تغییرات غیرمنتظره سود بابازده باقیمانده سهام رابطه مستقیم دارد.
حوزه دیگر تحقیقات به منظورتعیین محتوای اطلاعاتی ارقام حسابداری ، بررسی رابطه آن باریسک سیستماتیک است . دراین گونه تحقیقات ، رابطه بین اطلاعات حسابداری وریسک سیستماتیک را می توان بررسی نمودتاتعیین شودکه اطلاعات حسابداری تاچه حددارای توانایی پش بینی ریسک سیستماتیک هستند. همچنین ، می توان بابررسی توانایی هریک ازاطلاعات حسابداری درپیش بینی بازده وریسک اوراق بهادار ، محتوای افزاینده اطلاعاتی هریک ازاطلاعات تهیه شده توسط سیستم حسابداری راموردبررسی قرارداد.
همان طورکه قبلادرتوضیح مفهوم محتوای اطلاعاتی گفته شد آن دسته ازاطلاعاتی که توانایی تغییر درانتظارات افرادراداشته باشند وباعث تغییر درتصمیمات شوند ، دارای محتوای اطلاعاتی (نسبی ) هستند منظور ازمحتوای افزاینده اطلاعاتی دراینجا نیز آن دسته ازاطلاعاتی است که نسبت به سایر اطلاعات توانایی بیشتری درتغییر نگرش افراد واقل تصمیم گیری آنان داشته باشد .

4-2 تاریخچه بورس و اوراق بهادار در جهان
اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام "کمپانی هند شرقی هلند" پدیدار شد. به همین نحو، شرکت "کمپانی هند شرقی هلند" اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. این شرکت به مرحله‎ای رسیده بود که می بایست در امور اقتصادی خود تغییر ساختار دهد و با اقدام به عرضه عمومی، در حقیقت در زمان خود به اقدامی انقلابی دست زد.
امروزه نقش بورس‎های اوراق بهادار در اقتصاد جهان غیرقابل انکارند. شاید محققین نیز هیچ گاه تصور نمی ‎کردند که کاری که شرکتی در 400 سال پیش ابداع نمود، سراسر دنیا را در برگیرد. به هرحال، پیدایش اولین بورس اوراق بهادار را می‎توان به تشکیل آن در انگلستان، فرانسه و هلند در قرن 18 نسبت داد، درحالی که اقتصاد در ایالات کشور نوپای آمریکا به شدت تحت کنترل بریتانیا قرار داشت. تا اینکه اولین بازار حراج غیر رسمی در سال 1752 در نیویورک تاسیس و در سال 1792 با امضای قرارداد بین کارگزاران، بورس اوراق بهادار نیویورک رسماً معرفی گردید، نهادی که بی شک قلب اقتصاد جهان در آن می‎تپد.

5-2 تاریخچه بورس و اوراق بهادار تهران
ریشه های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال 1315 بازمی گردد. در این سال یک کارشناس بلژیکی به همراه یک کارشناس هلندی، به درخواست دولت وقت ایران، درباره تشکیل بورس اوراق بهادار مطالعاتی نمودند و طرح تاسیس و اساسنامه آن را تنظیم کردند. در همان سال ها یک گروه کارشناسی در بانک ملی نیز به مطالعه موضوع پرداختند و در سال 1317 گزارش کاملی درباره جزئیات مربوط به تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه کردند. پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی در این دوره رویدادها و تحولات بسیاری را به دنبال داشت. از دیدگاه تحولات مرتبط با بورس اوراق بهادار نخستین رویداد، تصویب لایحه قانون اداره امور بانک ها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن36 بانک تجاری و تخصصی کشور در چهارچوب 9 بانک شامل 6 بانک تجاری و 3 بانک تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شرکت های بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر 1358 باعث گردید تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونه ای که تعداد آنها از 105 شرکت و موسسه اقتصادی در سال 1357 به 56 شرکت در پایان سال 1367 کاهش یافت.
پایان یافتن جنگ تحمیلی و آغاز دوره سازندگی زمینه های احیای دوباره بورس اوراق بهادار را فراهم ساخت. در واقع تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار یکی از مهمترین ساز و کار های اجرایی بهسازی اقتصاد ملی به شمار می آمد که از طریق انتقال پاره ای از وظایف تصدی دولتی به بخش خصوصی، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس اندازی سرگردان و هدایت آنها به سوی مصارف سرمایه گذاری می توانست به تجهیز و مشارکت فعالانه بخش خصوصی در فعالیتهای تولیدی بینجامد.
بورس تهران به عنوان نماد اصلی بازار سرمایه ایران، از آغاز سال 1376 دوره تازه ای از فعالیت را به خود دید. حرکتهای بنیادی انجام شده در راستای بازسازی ساختار سازمانی و مدیریتی، به کارگیری نوآوری های فنی و تخصصی، اصلاح رویه های مقرراتی و نظارتی، فراهم آوردن زمینه های ارتقای کارایی و اصلاح کارکرد های بازار، و کوشش در جهت هم سازی سیاست گزاری ها با نیازهای واقعی بازار سرمایه در کانون توجهات و برنامه های اصلاح ساختاری این سازمان قرار داشت.
روند سریع بهبود شاخص ها، رشد ارزش معاملات، افزایش حجم داد و ستد سهام، رشد پرشتاب قیمت ها، حضور پر تعداد روزانه سهامداران در تالار بورس، افزایش شمار خریداران و تحولات دیگر بیانگر رشد و توسعه بازار سرمایه ایران بود. رشد روزافزون بورس نشان از جایگاه مهم این نهاد در پیشبرد و توسعه اقتصاد ملی در سال های آتی داشت.
سال 1379 سال درخشانی در پرونده بورس تهران بود. در این سال بازدهی بورس به 86/59 درصد رسید که در مقایسه با سایر فرصت های سرمایه گذاری و تورم 6/12 درصدی در این سال بسیار شایان توجه بود. بورس اوراق بهادار تهران در ضمن پدید آوردن یک روند پررونق فعالیت طی چند سال گذشته، از فراهم آوردن تمهیدات لازم برای توسعه فراگیر بازار سرمایه نیز غافل نمانده بود. برنامه های در دست اجرا طی این سال ها، دامنه ای فراگیر از بهسازی نظام اداری و تشکیلاتی بازار، بهبود اطلاع رسانی، ارتقای شفافیت و کارایی بازار و تقویت نظام تنظیمی و نظارتی بورس گرفته تا گسترش سطح فعالیت آن به سایر مناطق جغرافیایی کشور، تنوع سازی بازارهای داد و ستد، معرفی ابزارهای جدید مالی، ایجاد بورس ابزارهای مشتق و بسیاری دیگر از الزام ها و نیازهای ایجاد یک بازار قاعده مند و کارآمد اوراق بهادار را در ایران پوشش داده است. سال 1381 سال پرفراز و نشیبی برای بورس بود. شاخص کل بورس تا شهریور ماه این سال با افزایش همراه بود. در این سال به تدریج رفتار سرمایه گذاران تغییر یافته و با وجود آنکه انتظار کاهش نسبی قیمت سهام شرکت های ناشی از تقسیم سود در مجامع عادی متصور بود، اما عملاً بازار با رفتار دیگری روبه رو شد که به ظاهر متناقض با آموخته و شیوه های متداول رفتار سرمایه گذاران بود. سال 1382، سال ثبت رکورد های جدید در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این سال همه نما گرهای عمده فعالیت، با رسیدن به حد نصاب های تازه، که از بدو فعالیت بورس اوراق بهادار تا سال 1382 حکایت از ظرفیت های بزرگ بازار سرمایه کشور و به ثمر نشستن برنامه های اصولی اتخاذ شده توسط سازمان دارد. برای نشان دادن عملکرد چشمگیر بورس اوراق بهادار تهران در این سال، نگاهی به رشد نسبت ارزش بازار سهام به محصول ناخالص داخلی، نشان می دهد که این نسبت با رشد تقریباً 100 درصدی از 8/12 درصد در سال 1381 به 25 درصد در پایان سال 1382 افزایش یافته است. فعالیت بورس اوراق بهادار تهران طی سال 1383 در دو بخش متمایز رونق و رکود نسبی بازار قابل بررسی است. عملکرد بورس تهران در نیمه اول سال به رغم دو افت محسوس در ماه های اردیبهشت و مرداد، هم چنان متاثر از روندهای حرکتی سال پیش از آن بود و نما گرهای مختلف فعالیت بورس از روندی افزایشی برخوردار بودند، به گونه ای که حجم داد و ستد و شاخص قیمت سهام در این دوره به بالاترین حد خود در تمامی سال های فعالیت بورس رسید. یک ارزیابی کلی می توان گفت که به رغم مسایل و مشکلات ناپایدار داخلی و خارجی از قبیل انتخابات ریاست جمهوری، پیشنهاد افزایش نرخ مالیات نقل وانتقال سهام، مصوبات مجلس در زمینه تثبیت قیمت ها و کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی، تهدیدهای خارجی در زمینه انرژی اتمی، و…، موقعیت بازار سرمایه در اقتصاد ایران، در سال 1383 نیز بهبود یافت. در اثبات این ادعا می توان به نما گر نسبت ارزش بازار سهام به محصول ناخالص داخلی – که نشانگر جایگاه بورس در اقتصاد ملی است – اشاره نمود که با رشدی حدود 11 درصد، از 27 درصد در سال 1382 به بیش از 30 درصد در پایان سال 1383 رسیده است.
در سال 1384، نما گرهای مختلف فعالیت بورس اوراق بهادار در ادامه روند حرکتی نیمه دوم سال 1383، همچنان تحت تاثیر رویدادهای مختلف داخلی و خارجی و افزایش بی رویه شاخص ها در سال های قبل از روندی کاهشی برخوردار بودند و این روند، به جز دوره کوتاهی در آذر ماه تا پایان سال قابل ملاحظه بود. از آذر ماه سال 1384، سیاست ها و تلاش دولت و سازمان بورس باعث کند شدن سرعت روند کاهشی معیارهای فعالیت بورس شد، به گونه ای که تصویب قانون بازار اوراق بهادار، تغییر سیاست های داخلی سازمان بورس و پیش بینی آزادسازی قیمت سیمان به دلیل ورود این محصول به بورس فلزات، باعث رشد 6/6 درصدی شاخص قیمت در آذر ماه 1384 نسبت به ماه پیش از آن شد (سایت سازمان بورس اوراق بهادار تهران)20.

6-2 تعریف بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار به معنی یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت ها و اوراق قرضه دولتی یا موسسات معتبر خصوصی، تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجام می شود. مشخصه مهم بورس اوراق بهادار،حمایت قانون از صاحبان پس انداز و سرمایه های راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است.
بورس اوراق بهادار، از سویی مرکز جمع آوری پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری بلند مدت و از سویی دیگر، مرجع رسمی و مطمئنی است که دارندگان پس اندازهای راکد، می توانند محل نسبتاً مناسب و ایمن سرمایه گذاری را جستجو کرده و وجوه مازاد خود را برای سرمایه گذاری در شرکت ها به کار انداخته و یا به خرید اوراق قرضه دولت ها و شرکت های معتبر، از سود تضمین شده ای برخوردار شوند.
شرکت های پذیرفته و شرکت های فعال در بورس به دو دسته تقسیم می شوند:
* شرکت های تولیدی
* شرکت های سرمایه گذاری
شرکت های تولیدی معمولاً به تولید کالای خاصی مبادرت می ورزند و در گروه صنایع فعال در بورس قرار می گیرند و در سازمان بورس با نام شرکت و کد خاص خود، مشخص می شوند. اما شرکت ها ی سرمایه گذاری شرکت هایی هستند که به عنوان واسطه های مالی فعالیت می کنند،که این گونه شرکت ها یا فعالیت تولیدی ندارند و یا فعالیت آنها به گونه ای است که کمک های مالی از طریق سهام شرکت های تولیدی و صنعتی و یا مجموعه ای از آنها به تولید و سرمایه گذاری این شرکت ها مبادرت می نمایند که بر این اساس درحال حاضر شرکت های سرمایه گذاری فعال در بورس20 شرکت است و شرکت های تولیدی 298 شرکت می باشند. همچنین اکنون زمینه های لازم برای حضور شرکت های خدماتی نیز در بورس فراهم شده است(سایت سازمان بورس و اوراق بهادار)21.

7-2 مروری بر انواع شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
1-7-2 انواع شرکت های سرمایه گذاری
شرکت (صندوق)های سرمایه گذاری از نظر نوع سرمایه به سه دسته تقسیم می شوند:
1-1-7-2 شرکت های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر
شرکت های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر، پیوسته با فروش سهام خود به مردم، اقدام به جمع آوری سرمایه جدید، افزایش خالص دارایی و خرید انواع اوراق بهادار در کوتاه مدت و بلند مدت می کنند. این شرکت ها که به شرکت های سرمایه گذاری مشترک نیز معروفند، در هر زمان آماده باز خرید اوراق سهام خود بوده و در صورتی که سهامداران، سهام عرضه می کنند، اقدام به خرید می کنند و در حالت عکس، درصورت وجود تقاضا،اقدام به عرضه سهام می نمایند. اگر سهامداران بخواهند سهام خود را بفروشند، شرکت این گونه سهام را با قیمتی متناسب با ارزش خالص دارایی هر سهم که روزانه در پایان وقت محاسبه می شود، خریداری می کند. این نوع شرکت ها سهام ممتاز و اوراق قرضه منتشر نمی نمایند. سهام این نوع از شرکت ها نیز در بورس معامله نمی شود، بلکه خود یا کارگزاران توزیع، سهام شان را به فروش می رسانند. از آنجا که ممکن است هر روز سرمایه این شرکت ها تغییر کند، براساس ماده 8 لایحه اصلاحی قانون تجارت کشور مصوب 1347، مبنی براین که سرمایه شرکت ها باید ثبت شده و مشخص باشد، لذا در کشور ما امکان تشکیل این نوع شرکت ها وجود ندارد.

2-1-7-2 شرکت های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت
شرکت های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت، دارای سرمایه ثابت هستند و برخلاف شرکت های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر، سهام خود را باز خرید نمی کنند. این شرکت ها می توانند اوراق قرضه و سهام ممتاز منتشر نموده واز بانک ها وام بگیرند. سرمایه گذاری آن ها نیز اغلب در اوراق بهادار و سهام شرکت ها ست. سرمایه ثابت در این گونه شرکت ها موجب می شود که برای سرمایه گذاران ارزش ایجاد کند و به گونه ای امنیت برای سرمایه گذاران بین المللی و همچنین برای سرمایه گذاران کوچک فراهم نماید. قیمت سهام این شرکت ها بر حسب عرضه و تقاضای بازار تعیین می شود، بنابراین می تواند کمتر یا بیشتر از NAV 22 باشد. بدین ترتیب برای معامله گران، فرصت هایی فراهم می آید تا این گونه شرکت ها مانند شرکت های سهامی عام که به ثبت می رسند و هیات مدیره ای دارد که توسط سهامداران انتخاب می شوند. هیات مدیره با هدف سرمایه گذاری و مدیریت سبد سهام، یک مشاور در سرمایه گذاری انتخاب می کند. مشاور نیز، مدیری را برای سبد سهام انتخاب می نماید. در این گونه شرکت ها معمولاً تیمی از متخصصان هستند که تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری را اتخاذ می نمایند. ارسال گزارش جهت سهامداران و یا پاسخ به شکایات سهامداران توسط مشاور انجام می گیرد و یا ممکن است مدیر مربوط مسئولی را استخدام نماید.

3-1-7-2 صندوق های سرمایه گذاری غیرفعال
صندوق های سرمایه گذاری غیر فعال، شبیه شرکت های سرمایه گذاری با سرمایه بسته هستند و تعداد ثابتی گواهی سهم انتشار می دهند. این شرکت ها سهام خریداری نمی کنند و معمولاً در اوراق قرضه سرمایه گذاری می کنند و تا زمان سررسید بازپرداخت آن ها را نگهداری می نمایند. خرید و فروش دائمی و فعال روی اوراق قرضه موجود در سبد سهام آن ها صورت نمی گیرد. عمر این شرکت ها مشخص بوده و دارای تاریخ انحلال هستند.

4-1-7-2 شرکت مادر
در بسیاری از منابع نظری، شرکت مادر را یک شرکت سهامی با موقعیت مالیاتی ویژه می دانند. شرکت های مادر با کاهش درآمد مشمول مالیات، از بازده بالایی برخوردار می گردد یکی از تعاریف شرکت مادر بیان گر آن است که چنین شرکتی باید یکی از دو ویژگی زیر را دارا باشد :
1) 5 درصد از سود مشمول مالیات آن از سود سهام شرکت های تابعه (زیر مجموعه) باشد.
2) 51 درصد از سهام شرکت های تابعه را مالک باشد.
لازم به ذکر است که شرکت های مادر، در زمره شرکت های سرمایه گذاری قرار ندارند و بورس های جهان نیز آنان را براساس صنایع تخصصی و فعالیت شان طبقه بندی می نمایند. منافع ناشی از تاسیس شرکت های مادر عبارتند از:
* مرکزیت دادن به فعالیت های عملیاتی برای شرکت های سرمایه پذیر متعدد به منظور بهبود کارایی و ارتقای عوامل موثر بر عملکرد مانند: خرید تجهیزات و مواد خام، نمایندگی برای خرید و فروش، تهیه تسهیلات خانوار ها برای ذخایر و محصولات، تهیه خدمات پس از فروش، استخدام و آموزش کارمندان.
* عملکرد23R&D، خدمات تکنولوژی و امور مشابه بهبود یافته و صرفه جویی به مقیاس فراهم می شود.
* افزایش توان چانه زنی و رقابت.

5-1-7-2 شرکت های فعالیت تنوعی
شرکت هایی هستند که در چند فعالیت تجاری متنوع (صنعت) فعالیت دارند. بنابراین هر بخش اجرایی (صنعت) بخش اصلی درآمد را ایجاد نمی کند. به عبارت دیگر شرکت های مذکور شرکت هایی هستند که در صنایع مختلفی مشغول به کار می باشند. این شرکت ها در سال 1960 و 1970 رشد زیادی نمودند اما درسال 1980 بسیاری از آن ها، دچار معضلات شدیدی شدند، زیرا سرمایه گذاران به این نتیجه رسیدند که ارزش کل شرکت، نسبت به زیر مجموعه آن از ارزش کمتری برخوردار است. از ویژگی های اصلی این گونه شرکت های این است که نمی توانند به یک صنعت مجزا طبقه بندی شوند و بخش اجرایی (صنعت) مجزا نمی تواند درآمد اصلی آن ها را تولید کند.

8-2سودحسابداری
سودحسابداری به عنوان یکی ازاجزای اصلی عملکرد مالی محسوب می شود . افشاء اطلاعات مربوط به سودبا هدف تسهیل درک عملکرد مالی یک دوره وکمک به استفاده کنندگان صورتهای مالی به منظور تصمیم گیری درمورد میزان اتکاء به نتایج دوره های قبل جهت ارزیابی نتایج بالقوه دوره های آتی صورت می گیرد ( کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ،1384، 122 ) براین اساس ، کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ، ازاطلاعات سود حسابداری به عنوان اطلاعاتی سودمند ومربوط درفرآیند تصمیم گیری یادمی کند .

1-8-2سودمندی ومربوط بودن سود حسابداری
سود یکی ازاقلام مهم واصلی صورتهای مالی است که درزمینه های مختلف کاربردهای متفاوت داشته است ، بعضی ازاین کاربردها به شرح زیر است :
1- سودبه عنوان یک ابزار پیش بینی قابل کاربرد است . هیات استانداردهای حسابداری مالی درآمریکا دربیانیه شماره 1 ازمفاهیم حسابداری مالی بیان می کند که سرمایه گذاران وبستانکاران تمایل به ارزیابی جریان های نقدی آتی شرکت دارند . براین اساس آنها فرض می کنند که بین سودمورد گزارش وجریان های نقدی رابطه وجوددارد ( FASB ،1978، 17 ) . بر اساس نتایج تحقیق انجام شده توسط بک مستر24 وهمکارانش (1977) ارقام سود حسابداری تاریخی می تواند مبنایی برای پیش بینی سودهای آتی محسوب شودودرنتیجه سود می تواند به عنوان ابزاری برای پیش بینی محسوب گردد .
2- سودمبنایی برای محاسبه مالیات وتوزیع مجدد ثروت بین افراداست . اگرچه سودمشمول مالیات ، براساس قوانین ومقررات کشورهای مختلف به گونه ای متفاوت محاسبه ومالیات متعلقه توسط دولت اخذخواهدشد ولی بااین همه سود مذکور درهمه کشورها به کمک سیستم حسابداری تهیه خواهدشد ( ریاحی بلکوئی ، 1381 ، 524) .
3- سودبه عنوان مبنایی جهت تعیین سودقابل تقسیم محسوب می شود . براین اساس ، رقم سودرابه عنوان شاخصی ازبیشترین مبلغی که می توان بین سهامداران توزیع ویادرشرکت مجددا سرمایه گذاری نمود ، می دانند. اغلب ادعا می شود که سودخالص حسابداری نشانه ای ازتوانایی شرکت ، به پرداخت سود تقسیمی است ودرواقع هنگامی که مدیریت ، سودتقسیمی رابرمبنای درصد مشخصی ازسود خالص پرداخت نماید ، می توان باپیش بینی سودخالص ، سودتقسیمی آینده راکه سرمایه گذار دریافت خواهدکرد ، محاسبه نمود (هندریکسون ووان بردا25، 1992،271 ) . بیورازجمله محققینی است که براین اساس مدلی تحت عنوان مدل ارزشیابی سودتقسیمی برای فرمول بندی نقش سودحسابداری درتعیین ارزش شرکت ارائه نموده است . وی دراین باره ، قیمتهای جاری اوراق بهادار را به عنوان تابعی ازسود تقسیمی مورد انتظار آینده درنظرمی گیرد .براین اساس ، سودهای تقسیمی درآینده خودتابعی ازسودهای آتی خواهد بود . دراین رابطه نیزمی توان ازسودحسابداری جاری برای پیش بینی سودهای آتی استفاده نمود . بنابراین ، سودجاری می تواند حاوی اطلاعات مفید به خاطر توانایی آن درپیش بینی سودهای آتی باشد ؛ (بیور، 1998،81)
4- سود به عنوان رهنمودی جهت سنجش کارایی مدیران به حساب می آید .ازجمله اهدافی که درتهیه وافشاء صورتهای مالی دنبال می شود انعکاس وظیفه مباشرتی مدیریت یاحسابدهی آنها درقبال منابعی است که دراختیار آنها قرارگرفته است . استفاده کنندگان صورتهای مالی برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی غالبا خواهان ارزیابی وظیفه مباشرتی یاحسابدهی مدیریت هستند . به عنوان نمونه ، بعضی ازاین تصمیمات اقتصادی می تواند شامل مواردی ازقبیل فروش یاحفظ سرمایه گذاری درواحدتجاری وانتخاب مجدد یاجایگزینی مدیران باشد ( ریاحی بلکوئی ، 1381،525).

درمبانی نظری گزارشگری مالی درایران نیز درمورد کاربرد سودبه این صورت اشاره شده است:
صورتهای عملکرد مالی ( صورت سودوزیان وسودجامع ) درغالب مواردزیربه اهداف گزارشگری مالی کمک می نمایند :
الف : ارائه اطلاعات به استفاده کنندگان به منظور قادرساختن ایشان درامر بررسی ارزیابی های قبلی ازعملکردمالی دوره های گذشته ودرصورت لزوم اصلاح ارزیابی های آنها ازعملکرد دوره های آتی .
ب: ارائه گزارشی ازنتایج وظیفه مباشرت مدیریت به منظورقادرساختن استفاده کنندگان به ارزیابی عملکرد گذشته مدیریت وایجادمبنایی جهت شکل گیری انتظارات آتی درمورد عملکرد مالی ( کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ، 1384، 584) .
اما درکنارسود مندی وکاربردسودحسابداری ، محدودیت هایی نیز برای آن برشمرده شده است .

2-8-2محدودیت های سودحسابداری
به طور خلاصه ، بعضی ازمحدودیت های موجوددرسودحسابداری به شرح زیر است :
1- استفاده ازمبنای تعهدی درگزارش سود باعث می شود که جریان های نقدی وتعهدی همیشه باهم برابر نباشند ودربسیاری ازمواردممکن است شرکت مبلغی رابه عنوان سودشناسایی کندوازسوی دیگروجهی دردست نداشته باشد که به عنوان سودتقسیمی پرداخت کند . ازاین روشناسایی سودبه خودی خود ، پرداخت سود تقسیمی راتضمین نمی کند (ریاحی بلکوئی 1381، 524 ) .
2- آزاد بودن مدیریت درانتخاب روش های مختلف وهموارسازی سودتوان پیش بینی سودرابراساس سودهای گذشته کاهش می دهد . مدیریت سعی دارد روندسودآوری را به گونه ای ارائه نماید که نوسانات کمتری داشته باشد ودرنتیجه ریسک شرکت کمترجلوه نماید ودرنهایت موجب رشدقیمت سهام ، ارزش شرکت وحداکثر کردن منافع خودشود (ر یاحی بلکوئی ،1381، 525) .
3- اگرچه ممکن است سودبابازده وریسک سهام رابطه داشته باشد ولی همبستگی آن کامل نیست وعوامل دیگری نیزباریسک وبازده درارتباطند .بنابراین ، سودحسابداری متفاوت ازبازده سرمایه گذاری است ودرنتیجه همیشه سود پیش بینی شده باجریانهای نقدی آتی برابرنیست(هندریکسون وونبردا ، 1992،267).
4- بخشی ازنقاط ضعف سودحسابداری ، به خصوص ، توانایی سوددرپیش بینی بازده وریسک دارایی های مالی ، ازجمله ریسک وبازده سهام ، می تواند ناشی ازتنوع وتعدد درتعریف مفهوم ونظریه های مربوط به سود درادبیات حسابداری باشد . بنابراین ، بیان مفاهیم ونظریه های مذکورتاحدی از لحاظ نظری به درک رابطه مذکور کمک خواهد نمود . (ر یاحی بلکوئی ،1381، 545)

3-8-2مفاهیم سود
واضح است که رویدادها ، عملیات وفعالیتهای مالی یک واحدتجاری درطول عمرآن وبه طور مستمررخ می دهد . بنابراین ، سودواحدتجاری رانمی توان با اطمینان کامل قبل ازپایان عمرواحدتجاری اندازه گیری نمود .
ولی ، محاسبه سود برمبنای عمرکل شرکت نیز نخواهدتوانست اطلاعات مفیدی را ارائه کند . ازطرف دیگر ، محاسبه سود نمی تواند علت شکست یاموفقیت واحد تجاری را مشخص کند .
به عنوان مثال ، ممکن است علت شکست شرکت بدشانسی یا کارآمدی مدیر باشد . ازاین رو برای این که بتوان عملکرد شرکت را به شیوه ای مناسب ارزیابی نمود ، آگاهی ازمنابع وعلت های ایجادسود دارای اهمیت زیادی است . علاوه براین ، اصطلاح سودیکی ازبی ثبات ترین مفاهیم دردنیای تجارت بوده وحسابداری آنقدر توسعه نیافته است که به توان سود رابه گونه ای تعریف کند که موردقبول همگان باشد . بااین وجود، درحسابداری دومفهوم ازسودمطرح گردیده است .( سودعملیاتی جاری وسود جامع ) که به عنوان اجزای اصلی عملکردمالی شرکت محسوب میشود(هندریکسون وونبردا، 1992،324)

1-3-8-2سودعملیاتی جاری
سود ازدیدگاه عملیاتی جاری برفرآیند وشیوه تعیین کارایی شرکت متمرکز است . منظور از کارایی ، بهره برداری اثربخش ازمنابع شرکت درعملیات وکسب سود است . برای محاسبه سود به دوواژه "جاری " و " عملیاتی " تاکید می شود .
منظور از سودجاری یعنی کلیه مقادیرتغییریافته ورویدادهای تحت کنترل مدیریت مومنابع حاصل ازتصمیمات طی دوره جاری است . ازطرفی ، منظور ازسودعملیاتی جاری این است که تغییرات اثرگذار فقط بایستی ناشی ازعملیات عادی باشد تابتوان به شیوه بهتری آنهاراباسایر عملیات مقایسه نمود وازاین طریق بتوان کارایی مدیررا به شیوه ای بهترارزیابی نمود . بااینکه ممکن است کارایی مدیریت برفعالیتهای غیرعملیاتی نیز اثر بگذارد ولی ازآنجایی که فعالیتهای غیر عملیاتی ازنوع جاری وتکراری نیستند بهتر است که آنها به طور جداگانه گزارش شوند(هندریسکون وونبردا ،1992،325)

2-3-8-2سود جامع
مفهوم سود جامع از مفهوم سودعملیاتی جاری وسیع تراست . سود جامع نشان دهنده کلیه تغییرات شناسایی شده درخالص دارایی ها ازمجرای ثبت رویدادهای مالی باتعیین ارزش مجدد شرکت طی یک دوره خاص به استثنای تغییرات ناشی ازسودتقسیمی پرداخت شده ورویدادهای مالی مربوط به سرمایه است . درواقع سودجامع دربرگیرنده کلیه درامدها وهزینه های شناسایی شده ، اعم ازتحقق یافته وتحقق نیافته است .( ریاحی بلکوئی ، 1381، 213)
طبق استاندارد شماره 6 استانداردهای حسابداری درایران تحت عنوان ، گزارش عملکردمالی ، نیز ازصورت سود وزیان وسود جامع به عنوان دوجزء مهم نشان دهنده عملکرد مالی یادشده وبه عنوان مبنای مهمی جهت ارزیابی عملکرد مالی وجریان های نقدی آتی به شمار می رود . کمیته تدوین استانداردهای حسابداری درمورد این دوصورت مالی بیان می کند که :
کلیه درآمدها وهزینه های شناسایی شده باید درصورت سود وزیان یا صورت سود وزیان جامع منعکس شود . درآمدها وهزینه ها تنها درمواردی درصورت سود وزیان دوره انعکاس نمی یابد که به موجب استانداردهای حسابداری مستقیما به حقوق صاحبان سرمایه منظور شود ( کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ،1384، 122).
صورتهای سود وزیان وسود جامع هردوجزء صورتهای مالی اساسی محسوب می شوند وصورت سود جامع ، صورت سود وزیان رانیز دربرمی گیرد وعلاوه برآن سایر درآمدها وهزینه های شناسایی شده وتعدیلات سنواتی که درصورت سود وزیان شناسایی نمی شود رانیزشامل می شود .
منظورازسایردرامدها وهزینه ها ، درآمدها وهزینه های تحقق نیافته ناشی ازتغییرات ارزش دارایی ها وبدهی ها وهمچنین ، درآمدها وهزینه هایی ازقبیل مابه التفاوت های حاصل ازتسعییر دارایی ها وبدهی های ارزی که مستقیما درحقوق صاحبان سرمایه منظور می شود ، است . ازطرف دیگر ، منظور ازتعدیلات سنواتی ، آثارانباشته تغییر دررویه های حسابداری واصلاح اشتباهات است .
اگرچه صورت سود جامع یک منبع اطلاعاتی کامل تری نسبت به صورت سود وزیان محسوب می شود ولی ، تهیه این صورت برای شرکتهای خصوصی درایران بامحدودیتهایی روبه روست وهم اکنون اکثرشرکتها این صورت راتهیه نمی کنند . زیرا ، برطبق استانداردشماره 6 استانداردهای حسابداری ایران تحت عنوان " گزارش عملکرد مالی " بیان شده است که هرگاه اجزای صورت سود جامع به سود وزیان خالص دوره وتعدیلات سنواتی محدود گردد ، ارائه وافشاء سود جامع ضروری نبوده وگزارش صورت سود وزیان وافشاء تعدیلات سنواتی درحساب سود وزیان انباشته کافی خواهدبود ( کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ، 1384، 124) .
ازطرف دیگر ، هم اکنون ، دربورس اوراق بهادار تهران ، مابه التفاوت های حاصل ازتسعیردارایی ها وبدهی های ارزی درصورت سود وزیان دوره گزارش می شود . همچنین ، شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران معمولا ازتجدیدارزیابی دارایی ها وبدهی ها وشناسایی سود وزیان مربوط به تجدید ارزیابی امتناع می ورزند زیرا ، طبق قوانین مالیاتی ایران ، سودوزیان مربوط به تجدید ارزیابی دارایی ها وبدهی ها مشمول 25% مالیات می شود وازطرف دیگر ، ازآنجایی که طبق بهای تمام شده دارایی ها وبدهی ها به ارزش تاریخ ایجاد دردفاتر نگهداری می شوند واقتصاد کشورمانیز یک اقتصادتورمی است ، بنابراین ، به طور معمول نتایج حاصل ازتجدیدارزیابی بیانگر سود برای شرکت هاست ودرنتیجه ، شرکتها برای فرار ازمالیات ، ازتجدیدارزیابی دارایی ها وبدهی ها وشناسایی سود وزیان مربوط به آنها اجتناب می ورزند . بنابراین ، به طور معمول نتایج حاصل ازتجدیدارزیابی بیانگر سود برای شرکت هاست ودرنتیجه ، شرکتها برای فرار از مالیات ، ازتجدید ارزیابی داراییها وبدهی ها وشناسایی سود وزیان مربوط به آن اجتناب می ورزند . بنابراین ، برای بکارگیری اطلاعات مربوط به سود شرکت های خصوصی درتحقیقات داخل کشورازجمله نوروش ومشایخی (1383) ، عرب مازار یزدی ( 1374 ) ، ازمفهوم سودعملیاتی جاری استفاده می شود .

4-8-2نظریه های سود
یکی ازمهمترین مفاهیم اساسی که چارچوب اصلی مبنای تدوین استانداردهای حسابداری راتشکیل می دهد ، نظریه سود است . براین اساس ، سه نظریه اصلی درزمینه اندازه گیری سود وجودداردکه درادامه این سه نظریه شرح داده می شود ( ثقفی ، 1371، 22)
1- نظریه دارایی ها ، بدهی ها
2- نظریه درامد، هزینه
3- نظریه استقلال ترازنامه وسود وزیان

1-4-8-2نظریه دارایی ها ، بدهی ها
این نظریه که به دیدگاه ترازنامه ای یا دیدگاه مبنی بر حفظ سرمایه نیز مشهوراست بیان میکند که درآمدها وهزینه ها درنتیجه تغییر دردارایی ها وبدهی ها ایجادمیشود . یعنی درآمدها ناشی ازافزایش دردارایی ها ویاکاهش دربدهی هاست واز طرف دیگر ، هزینه ها ناشی از کاهش دردارایی ها ویاافزایش در بدهی هاست . البته درمحاسبه سود برخی ازافزایش وکاهش هایی که درخالص دارایی ها رخ می دهد (همانند تامین سرمایه ، برداشت سرمایه ، اصلاح درسود متعلق به دوره های گذشته وفرد) منظور نمی شود . لذا این نظریه برارزش گذاری دارایی ها وبدهی ها تاکید دارد وتطابق هزینه ودرآمد مستلزم تعریف دقیق دارایی ها وبدهی هاست ( ریاحی بلکوئی ،1381، 190 ؛ ثقفی ، 1371، 23 ) .

2-4-8-2نظریه درآمد وهزینه
این نظریه که به دیدگاه سود وزیانی یادیدگاه مبنی براصل تطابق نیز مشهوراست ، بیا ن می گند که درآمدها وهزینه تنها برپایه رعایت اصل تطابق شناسایی شده وسود ناشی از تفاوت بین درآمد یک دوره وهزینه هایی است که باعث کسب آن درامد شده است . لذا اصل تطابق به عنوان مهمترین معیار اندازه گیری درحسابداری محسوب شده که شامل دومرحله زیر است :
الف) تشخیص درآمد طبق اصل تحقق وبراساس معیارهای خاص .
ب) شناسایی هزینه ها ازطریق رابطه علی ومعلولی ، تسهیم سیستماتیک وشناسایی فوری ( ریاحی بلکوئی ،1381، 190 ؛ ثقفی ، 1371، 23 ) .

3-4-8-2نظریه استقلال ترازنامه وسود وزیان
طبق دو نظریه قبلی صورت وضعیت مالی وصورت سود وزیان به هم وابسته هستند .هردوبه عنوان بخشی ازیک جریان اندازه گیری محسوب می شوند وتفاوت بین درآمد وهزینه درنهایت باتغییرات درخالص دارایی ها برابر است . طبق نظریه سوم ، فرض می شود که ترازنامه وصورت سود وزیان دوصورت مالی مستقل بوده ودرنتیجه می توان ازدوطرح متفاوت برای سنجش واندازه گیری درهرصورت مالی استفاده نمود . به عنوان مثال ، می توان درتهیه صورت سود وزیان ازروش اولین صادره ازاولین وارده وبرای تهیه ترازنامه ازروش اولین صادره ازآخرین وارده استفاده نمود ( ریاحی بلکوئی ،1381، 191 ؛ ثقفی ، 1371، 24 ) .
همان گونه که مشاهده شد ، مبلغ سودحسابداری مشاهده شده ، می تواند تحت تاثیر مبانی فلسفی ذکرشده قرار گیرد ودرنتیجه برروی میزان همبستگی متغییر حسابداری مذکور باسایر متغییرها ازجمله بازده وریسک اوراق بهادار تاثیرگذار باشد . علاوه براین درتفسیر نتایج این گونه تحقیقات موثر باشد .

5-8-2استدلال انتخاب نظریه سود درایران
باتوجه به شرایط سیاسی واقتصادی ایران ، حتی الامکان درتهیه صورت های مالی بایستی ازروش های یکنواختی استفاده شود تااعمال کنترل عملی تر گردد . ازطرفی ازآنجا که حرفه حسابداری درایران با نظریه سوم ( نسبت به نظریه های اول ودوم ) آشنایی کمتری دارد لذااین نظریه درحال حاضر درتدوین استانداردها مورد استفاده کامل قرارنمی گیرد (ثقفی ، 1371، 24) .
انتخاب بین یکی ازدونظریه اول ودوم درتدوین چارچوب نظری استانداردهای حسابداری وگزارشگری مالی دارای نقش اساسی است . ازطرفی ، انتخاب هریک ازاین دونظریه دارای تاثیرقابل توجهی درتعریف عناصر صورتهای مالی وتعریف دارایی ها ، بدهی ها ، درآمدها وهزینه ها وغیره خواهد بود . (ثقفی ، 1371، 24 )
همان طور که بیان شد نظریه اول برارزش دارایی ها وبدهی ها تاکیددارد وبکارگیری این نظریه مستلزم استفاده ازروش ارزش روز دارایی ها وبدهی ها خواهدبود . ازطرف دیگر ، مکانیزم بازار ایران درحال حاضر درشرایط یک بازار کارا نیست ودرنتیجه ، ارزش دارایی ها وبدهی ها به درستی تعیین نمی شود ودربرخی موارد ممکن است قیمت بازار یک قلم اصلا دردسترس نباشد ودرموارد دیگر ممکن است به علت عدم کارایی بازار ، قیمت منعکس کننده درست ارزش نباشد . درنتیجه ، این نظریه دربازار ایران درحال حاضر قابل کاربرد نیست .
علاوه براستدلال فوق از آنجایی که هم اکنون اکثریت مالکیت واحدهای اقتصادی متعلق به بخش دولتی است ویکی ازاصلی ترین اهداف گزارشگری ، ارزیابی مدیران این واحدهاست ، درنتیجه به حداکثر رساندن ارزش منابع اقتصادی دربازار ، دارای کاربرد چندانی برای سنجش کارایی مدیران نیست . بنابراین ، درحال حاضر وباتوجه به اوضاع فعلی کشور ، نظریه دوم نسبت به نظریه های دیگر درتدوین استانداردهای حسابداری برتری دارد . (ثقفی ، 1371، 25 )
درهرحال ،سود حسابداری تفاوت بین درآمدهای تحقق یافته وهزینه های مربوطه است وتعریف مزبور مبین 5 ویژگی برای سود حسابداری خواهدبود ( ریاحی بلکوئی ، 1381، 528)
1- سودحسابداری مبتنی برمعامله های واقعی است که واحد تجاری آن راانجام داده است . این معاملات می تواند درون سازمانی یابرون سازمانی باشد . معامله های برون سازمانی درنتیجه مبادله کالا وخدمات شرکت یاسایر شرکت هاست ومعامله های درون سازمانی درنتیجه استفاده از دارایی های درون شرکت است .
2- سود حسابداری برمبنای دوره مالی محاسبه شده وبه عملکرد مالی شرکت طی یک دوره مالی مشخص اشاره دارد.
3- سود حسابداری برمبنای اصل تحقق قراردارد که درنتیجه ایجاب می کند که درامد تعریف شود وسپس اندازه گیری وشناسایی شود .
4- برای محاسبه سود حسابداری ، هزینه ها برحسب بهای تاریخی اندازه گیری می شود لذا تفکیک سود به سود عملیاتی وسود ناشی از نگهداری دارایی ها امکان پذیر نیست .
5- سود حسابداری برمبنای اصل تطابق اندازه گیری می شود براین اساس بایستی هزینه های مربوط به درآمدهای تحقق یافته دوره مورد توجه قرارگیرد . اصولا برخی ازهزینه ها ، هزینه دوره هستند که به درآمد نخصیص می یابند وبرخی دیگر به صورت دارایی به دوره بعدمنتقل می شوند .
باتوجه به دیدگاههای نظری وعملی متفاوت موجود درمورد سود حسابداری وباتوجه به فعالیتهای پیچیده اقتصادی امروز که دیگر سود حسابداری ممکن است به تنهایی قادر به تامین نیازهای اطلاعاتی سرمایه گذاران وسایراستفاده کنندگان نباشد ، دیگر نمی توان تنها به سود حسابداری تکیه نمود . این امر، حرکت به سوی گزارش جریان وجوه نقد وسایر اطلاعات وطبقه بندی های مناسب رامنجر شده است تا به این طریق ، به استفاده کنندگان صورت های مالی درجهت دستیابی به اهدافشان یاری رساند.

9-2مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای ومدل بازار
معمولا ، به منظور بررسی واکنش بازار درمقابل انتشار اطلاعات حسابداری وازجمله بررسی میزان ارتباط وتاثیرپذیری ریسک وبازده سهام از اطلاعات حسابداری ، به مدل های منسجمی جهت پیش بینی ریسک وبازده سهام نیاز است . ازجمله مهمترین مدلهایی که هم اکنون بسیار مورد توجه واقع شده ودارای اعتبار است ، مدل قیمت گذاری دارایی های سرما یه ای ومدل با7زار است . این مدل ها درحال حاضر درمقطع گسترده ای ازتحقیقات بران تاکید شده ومورد استفاده قرارمی گیرد .

1-9-2مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای
مدل قیمت گذاری داریی های سرمایه ای توسط محققینی همچون لینتنر26، موسین27 وشارپ28 ارائه شده است . مدل قیمت گذاری داریی های سرمایه ای بااین فرض آغاز می شود که همه سرمایه گذاران ریسک گریز هستند . این مدل بارابطه زیر نمایش داده می شود :

CAPM بیان می کند که نرخ بازده موردانتظار شرکت مساوی با نرخ بی خطربازده به اضافه صرف ریسک که به صورت زیر نشان داده می شود

:نرخ بازده شرکت i دردوره t
: نرخ بازدهی ریسک بی خطردردوره t
i : بتای بازار اوراق بهادار( ریسک سیستماتیک )شرکت i.
: نرخ بازده پرتفوی بازار دردوره t
: عوامل مزاحم
ازدیدگاه مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای ، ریسک نسبی هریک ازاوراق بهادار ( بتا) ازطریق تقسیم کوواریانس بازده اوراق بهادار وبازده بازار نسبت به واریانس بازده بازار محاسبه می شود . بتا نشان دهنده حساسیت بازده یک دسته ازاوراق بهادار نسبت به تغییر دربازده پرتفوی بازار است ، یعنی ، برای پرتفوی بازار، بتا برابر یک است ، زیرا کوواریانس هرنوع توزیع نسبت به خودش برابر یک است . هردسته ازاوراق بهادار باریسکی بزرگتر از ریسک پرتفوی بازار باید دارای بتای بزرگتر از یک باشد وبرعکس ، هردسته ازاوراق بهاداری با ریسک کمتر از ریسک پرتفوی بازار دارای بتای کمترازیک خواهد بود (هندریکسون وونبردا، 224؛1992)
مفروضات اصلی این مدل به شرح زیر می باشد ( افشاری ، 1379 ، 14, جنسن29 10، 1972 )
1- همه سرمایه گذاران ریسک گریزند .
2- همه سرمایه گذاران توزیع احتمال یکسانی برای نرخ بازده آتی ، واریانس بازده وکواریانس آنها دارند .
3- همه افراد می توانند آزادانه بانرخ بازده بدون ریسک وام بگیرند ویاوام بدهند .
4- افق زمانی همه سهامداران یکساله است
5- مقداراوراق بهادار ریسکی دربازار معلوم است .
6- هرینه معاملات صفراست .

10-2 ضریب حساسیت(بتا)،ریسک نسبی
استفاده از بتا به عنوان معیار سنجش ریسک در طول 20 تا 25 سال اخیر رایج بوده است. یک راه منطقی برای تقسیم ریسک کل به اجزاء کوچکتر، ایجاد تمایز میان اجزاء عام و اجزاء خاص است. این دو جزء که در تجزیه و تحلیل های سرمایه گذاری به آن ها ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک گفته می شود به صورت زیر قابل ارائه است.
ریسک غیر سیستماتیک + ریسک سیستماتیک = ریسک کل
ریسک غیر بازار + ریسک بازار =
ریسک قابل تنوع + ریسک غیر قابل تنوع =
تقسیم ریسک کلی سهام عادی به این دو جزء، در تجزیه و تحلیل سرمایه گذاری کار متداولی شده است. در واقع هنگامی که در مورد مدیریت پرتفلیو صحبت می کنیم، می توانیم به اهمیت این تقسیم بندی پی ببریم.

1-10-2ریسک غیر سیستماتیک(غیر بازار):
تغییر پذیری در بازده کل اوراق بهادار که به تغییر پذیری کل بازار ارتباطی نداشته باشد، ریسک غیر سیستماتیک (یا غیر بازار) نام دارد، بیانگر آن قسمت از تغییر پذیری در بازده کل سهام است که به تحولات فعالیت های عمومی اقتصاد بستگی ندارد. ریسک غیر سیستماتیک به عواملی هم چون ریسک تجاری و ریسک مالی بستگی دارد. اگر چه تمامی اوراق بهادار تا حدودی از ریسک غیر سیستماتیک برخوردار هستند با این حال این نوع ریسک بیشتر با سهام عادی مرتبط است. با سبد سهام متنوع تر، ریسک غیر سیستماتیک کوچکتر شده و ریسک کل پر تفوی به ریسک سیستماتیک نزدیکتر می شود. در شکل شماره (3-2) کاهش ریسک غیر سیستماتیک از طریق سبد سهام اوراق بهادار نشان داده شده است. هر چه میزان اوراق بهادار بیشتر شود ریسک غیر سیستماتیک کوچکتر و کوچکتر می شود و ریسک کل پرتفلیو به ریسک سیستماتیک نزدیک ترمی شود. بنابراین، ایجاد تنوع در اوراق بهادار، نمی تواند باعث کاهش ریسک سیستماتیک شود، به عبارت دیگر کل ریسک پرتفلیونمی تواند بیشتر از کل ریسک پرتفلیو بازار کاهش یابد.

2-10-2ریسک سیستماتیک(ریسک بازار):
تغییر پذیری در بازده کل اوراق بهادار که مستقیماً با تغییرات و تحولات کلی در بازار یا اقتصاد عمومی مرتبط است، ریسک سیستماتیک (بازار) نام دارد. ریسک سیستماتیک غیر قابل اجتناب است، برای این که ربطی به نحوه عملکرد سرمایه گذار و ایجاد تنوع در سهام ندارد.
شکل شماره (1-2)، نشان می دهد که ریسک سیستماتیک ربطی به تعداد تنوع اوراق بهادار ندارد و به عبارت دیگر کل ریسک سبد سهام نمی تواند بیشتر از کل ریسک سیستماتیک کاهش یابد.

معیار اندازه گیری ریسک سیستماتیک در شرایط متقارن بازار، ضریب بتا می باشد. بتا، معیار نسبی ریسک یک سهام با توجه به سبد سهام بازار تمامی سهام هاست، پس بتا شاخصی است برای تعیین تغییرات قیمت یک سهم نسبت به شاخص قیمت کل سهام. اگر بازده اوراق بهادار در نتیجه تغییرات بازار بیشتر (کمتر) از بازده بازار باشد پراکندگی بازده آن اوراق بهادار بیشتر (کمتر) از بازده سایر اوراق بهادار موجود در بازار خواهد بود. بتا، شیب خط رگرسیون است که بازده اوراق بهادار را با اوراق بهادار موجود در بازار مرتبط می سازد. ضریب بتای یک به معنی این است که قیمت این نوع سهام همواره با روند بازار تغییر می کند. اگر ضریب بتا بیشتر از یک باشد به این معنی است که میزان تغییر قیمت این سهام بیشتر از تغییر شاخص قیمت کل سهام است. این سهام، سهامی پر ریسک هستند که پراکندگی بازده آن ها زیاد است، این گونه سهام، سهام تهاجمی نامیده می شود. برعکس سهامی که بتای آن ها کمتر از یک است سهام های کم ریسک با پراکندگی بازده کمتر بوده که سهام تدافعی نامیده می شوند .

11-2نسبت های اهرمی((حسابداری و فعالیت های اقتصادی))
نسبتهای اهرمی حد و اندازه ای را که یک شرکت از طریق وام یا قرض تامین مالی نموده است تعیین می کند.
این نسبتها وجوهی را که توسط صاحبان شرکت (سهامداران) تامین گردیده با وجوهی را که بصورت وام جهت سرمایه گذاری از طلبکاران شرکت تامین شده با هم مقایسه کرده و نسبت آنها را اندازه گیری می کند این نسبتها از چند نظر قابل توجه اند:
1.بستانکاران شرکت توجه خود را معطوف به میزان سرمایه ای که توسط سهامداران شرکت تامین مالی شده است میداند چه اگر سهم سهامداران شرکت کمتر از سهم بستانکاران باشد یعنی اگر قسمت اعظم سرمایه شرکت از طریق وام تامین مالی شده باشد ریسک شرکت متوجه بستانکاران خواهد شد.
2. تامین مالی از طریق اخذ وام موجب میشود که صاحبان اصلی با اعمال کنترل بیشتر بر امور شرکت وبا سرمایه گذاری محدود سود بیشتری نصیبشان گردد.
3.در صورتیکه شرکت عایدی اش از مبلغ وام سرمایه گذاری شده بیشتراز میزان بهره پرداختنی بابت وام باشدمیزان بازده سرمایه سهامداران زیادتر خواهد شد.
شرکتهای با نسبت اهرمی پایین در مواقع رکود اقتصادی ریسک زیان کمتری خواهند داشت ودر عین حال در زمان رشد اقتصادی هم باید انتظار سود کمتری داشته باشند. بر عکس شرکتهای با نسبتهای اهرمی بالا ممکنست با ریسک زیانهای عمده مواجه شوند ولی امکان استفاده های کلان هم برای آنها موجود است . تصمیم در مورد نسبت اهرمی نوعی تعادل بین ریسک وبازده بوجود میاورد.
در عمل اهرم به دو صورت احتساب میشود. یک طریق نسبتهای ترازنامه را آزمایش میکند وتضمین مینماید که تا چه اندازه ای وجوه وام گرفته شده برای تامین مالی شرکت بکار گرفته شده اند . طریق دیگر میزان ریسک وجوهی را که از طریق بدهی تامین گردیده است از روی نسبتهایی که از صورت سود وزیان بدست میاید اندازه میگیرد.این نسبتها مکمل یکدیگرند اکثر تحلیل گران از هردو استفاده میکنند(طغیانی ، 1387، 1) .

12-2سه اهرم اصلی عبارتنداز :
اهرم عملیاتی:رابطه بین درآمد فروش شرکت وسود قبل از کسر بهره و مالیات را نشان میدهد.
اهرم مالی: رابطه بین سود قبل از کسر بهره ومالیات و سود هر سهم عادی را نشان میدهد.
اهرم مرکب(کل):رابطه بین درآمدفروش وسود هر سهم عادی شرکت را نشان میدهد.
1-12-2اهرم عملیاتی:
اهرم عملیاتی نمایشگر حد کاربرد هزینه های ثابت در عملیات شرکت است.در واقع اهرم عملیاتی توان استفاده بالقوه از هزینه های ثابت عملیاتی برای نشان دادن تاثیر تغییر در فروشهای شرکت بر سود قبل ازکسر بهره و مالیات آن شرکت است (طغیانی ،1387، 2) .
1-1-12-2هزینه های ثابت عملیاتی واهرم عملیاتی:
تغییر در هزینه های ثابت عملیاتی به میزان قابل توجهی بر اهرم عملیاتی تاثیر میگذارد. گاهی اوقات شرکتها می توانند برخی از هزینه های ثابت عملیاتی خود را به هزینه های متغیر عملیاتی تبدیل کنند وبالعکس. مثلا یک شرکت میتواند به جای پرداخت حقوق ثابت به کارکنان فروش حقوقی متناسب با درصد فروش های شرکت یا حقوقی ثابت به علاوه مقداری پاداش به ازای فروش های بیشتر بدهد (طغیانی ، 1387، همان ) .
2-1-12-2درجه اهرم عملیاتی:
اهرم عملیاتی عبارت است از درصد تغییر در درآمد عملیاتی که ناشی از درصد تغییر درتعداد واحدهای فروخته شده است. و بطور دقیقی نشان میدهد چه اندازه اهرم عملیاتی در فعالیتهای یک شرکت بکار گرفته شده است.تجزیه وتحلیل نقاط سربسر تصویر گرافیکی از اثر تغییرات فروش بر سود بدست میدهد. درجه اهرم عملیاتی همان تصویر را بشکل جبری ارایه میدهد( طغیانی ، 1387، همان )

3-1-12-2اندازه گیری درجه اهرم عملیاتی:
درجه اهرم عملیاتی یک معیار کمی برای اندازه گیری اهرم عملیاتی شرکت است که به طریق زیر محاسبه میشود:
درجه اهرم عملیاتی= درصدتغییردرسودقبل کسربهره ومالیات
درصدتغییردرفروش
شرکتها با افزایش در هزینه های ثابت درجه اهرم عملیاتی خود را افزایش میدهند. درجات بالای اهرم عملیاتی این امکان را به شرکت میدهد که در سطوح بالای تولید بهای تمام شده محصولات را کاهش داده رقبا را از میدان رقابت خارج ساخته وسهم بیشتری از بازار جهانی را از آن خود سازند. در مقابل در اقتصادهایی که مدیران دولتی مدیریت بنگاههای اقتصادی را به عهده دارند. به علت ناتوانی اینگونه مدیران در صحنه های رقابتی بهره وری مخارج سرمایه ای بسیار پایین بوده وبهای تمام شده محصولات بسیار بالاست. تعرفه های گمرکی بالا وممنوع الورودکردن کالای خارجی تنها در کوتاه مدت میتواند به تداوم فعالیت این قبیل بنگاههای اقتصادی کمک نماید.در تجارت جهانی شرکتهای دارای اهرمهای عملیاتی بالا با بهره گیری از این مزیت نسبی به راحتی میتوانند بنگاههای اقتصادی رقیب را از صحنه فعالیت خارج سازند( طغیانی ، 1387 ، همان ).
2-12-2اهرم مالی
اهرم مالی در نتیجه وجودهزینه های ثابت مالی در فرآیند تحصیلسود شرکت حاصل میشود.اهرم مالی توان استفاده بالقوه ازهزینه های ثابت مالی برای نشان دادن اثرات تغییر در فروشهای شرکت برسود قبل از کسر بهره و مالیات شرکت است.
دو نوع هزینه ثابت مالی که در صورت سود وزیان شرکتها یافت میشوند عبارتند از:- بهره بدهی -سودهای سهام ممتازاهرم مالی برهزینه های ثابت مالی از قبیل بهره یا سود ثابت وامها متکی است . بحث از اهرم مالی به استفاده از وجوهی مربوط است که شرکت برای آنها مبالغ ثابتی پرداخت میکند.مثلا سهام ممتاز متضمن پرداخت سود ثابتی است وبدهی نیز چنین است بدهکار در قبال دریافت بدهی بلند مدت بهره ثابتی پرداخت میکند.این وجوه به این امید دریافت میشوند که از محل آن سود مناسبی برست آید و بنابراین هزینه های ثابت بدهی پرداخت شود ومانده به ثروت صاحبان شرکت اضافه شود. اما استفاده از این نوع وجوه احتمال خطر هم دارد واین مسئله به توازی خطر وبازده برمیگردد. یعنی بازده بیشتر احتمال خطر بالاتر به همراه دارد وبرای کاهش این احتمال باید به بازده کمتری قانع بود.پس در مورد اهرم مالی هدف آن است که تعادل مطلوبی بین خطر و بازده مورد انتظار برقرار شودتا به این وسیله ثروت شرکت حداکثر شود(طغیانی ، 1387 ، 3 ).
1-2-12-2درجه اهرم مالی:
درجه اهرم مالی مقیاسی است که نشان میدهد شرکت تا چه حد از وام استفاده میکند.گفتیم که اهرم مالی فرایندی است برای استفاده از بدهی جهت افزایش نرخ بازده روی سرمایه ی صاحبان شرکت.درجه ی اهرم مالی درصد تغییردر عایدی قابل تقسیم بین صاحبان سهام عادی است که از تغییر مشخصی درعایدی قبل از بهره و مالیات حاصل شود و به شرح زیر محاسبه میشود:(طغیانی ،1387، همان )

درجه اهرم مالی= درصد تغییر در عایدی هر سهم
درصد تغییر در عایدی قبل از بهره و مالیات
3-12-2ارتباط بین اهرم مالی و عملیاتی:
هر مدیر تا حد زیادی برفرایند تولید خودکنترل دارد.وممکن است بتواندبا استفاده از ماشین آلات خودکار وتکنولوژی پیچیده تولیدکند که در این مورد هزینه های ثابت سنگین ودر عین حال هزینه های متغیر نازل نتیجه میشود اما این امکان را هم دارد که با ماشین آلات ساده تر وسطح تکنولوژی پایین تر تولید کند که حاصل آن هزینه های ثابت نازل وهزینه های متغیر بیشتر است.اگر شرکتی از درجه اهرم عملیاتی بالاتر استفاده کند دیرتر به نقطه سربهسر می رسد یعنی در سطح فروش بالا می تواند هزینه های سنگین ثابت خود را بپوشاند واز این رو تغییرات در سطح فروش اثر بزرگتری بر سود شرکت دارد اثری چون تاثیر اهرم بر وزنه تاثیری چند برابر توجه داشته باشید که اهرم مالی نیز درست همین تاثیر را بر سود دارد: هرچه عامل اهرمی بزرگتر باشد چجم فروش در نقطه سربه سر بالاتر است وتغییر در حجم فروش تاثیری فزون تر بر سطح سود موسسه دارد(طغیانی ،1387، همان ).

4-12-2 تلفیق اهرم عملیاتی با اهرم مالی:
اهرم تلفیقی معیار اهرم کل حاصل از هزینه های ثابت عملیاتی و مالی است اهرم عملیاتی باعث میشود که تغییردر حجم فروش تاثیری شدیدتربرعایدی قبل از بهره و مالیات داشته باشد و اگر اهرم مالی در پی اهرم عملیاتی به کار گرفته شود تغییر درعایدی قبل از بهره ومالیات تاثیر شدیدتر بر عایدی هر سهم خواهد داشت . از این رو اگر شرکتی به میزان قابل ملاحظه ای از هر دو اهرم استفاده کند حتی تغییرات ناچیز در سطح فروش باعث نوسان های گستردهای در عایدی هرسهم خواهد داشت (طغیانی ، 1387، همان ).
5-12-2اهرم مرکب (کل)
با استفاده از اهرم مرکب (کل) می توان اثر اهرم مالی وعملیاتی را تواما" بر ریسک شرکت مورد بررسی قرار داد. اهرم مرکب توان استفاده بالقوه از کل هزینه های ثابت (مالی و عملیاتی)را در رابطه با اثر تغییرات فروش شرکت بر سود هر سهم آن نشان میدهد.به عبارت دیگر اهرم مرکب اثر کل هزینه های ثابت را بر ساختار مالی وعملیاتی شرکت نشان میدهد (طغیانی ، 1387، 4).
1-5-12-2اندازه گیری درجه اهرم مرکب:
درجه اهرم مرکب یک معیار کمی برای اندازه گیری اهرم مرکب شرکت است .طریق محاسبه این درجه اهرم بسیار شبیه درجه اهرم مالی وعملیاتی است.معادله زیر فرمول محاسبه درجه اهرم مرکب را نشان میدهد:(طغیانی ، 1387 ، همان )
درجه اهرم مرکب= در صد تغییر در سود هرسهم
در صد تغییر فروش
6-12-2رابطه بین اهرم عملیاتی و مالی و مرکب(کل):
اهرم مرکب نشان دهنده تاثیر ترکیبی اهرم مالی وعملیاتی شرکت است.هرچه میزان اهرم مالی و عملیاتی شرکتی بیشتر باشد اهرم کلی(مرکب) شرکت نیز بیشتر خواهد بود.رابطه بین اهرم عملیاتی واهرم مالی بصورت حاصلضرب است و نه حاصل جمع و میتوان آن را بصورت زیر نوشت: ) طغیانی، 1378، همان )
درجه اهرم عملیاتی ضربدر درجه اهرم مالی مساوی است با درجه اهرم مرکب.
13-2تاریخچه تحقیقات ومطالعات انجام شده
1-13-2 پیشینه داخلی تحقیق
ملایی درتحقیقی تحت عنوان"رابطه بین سودحسابداری وجریان وجوه نقد عملیاتی باریسک سیستماتیک دربورس اوراق بهادار تهران " به بررسی رابطه بین سودحسابداری وجریان وجوه نقد عملیاتی باریسک سیستماتیک پرداخته ومیزان وتوانایی این دومتغیر رادرپیش بینی ریسک سیستماتیک باهم مقایسه کرده است وبه این نتیجه رسیده است که متغیرهای حسابداری ازجمله سودحسابداری وجریان وجوه نقد عملیاتی باریسک سیستمایک رابطه مثبت داردو همچنین توانایی سودحسابداری نسبت به جریان وجوه نقد عملیاتی درپیش بینی ریسک سیستماتیک قوی تر می باشد( ملایی ، 1386، 109) .
احمدپورونمازی درتحقیقی باعنوان ( تاثیراهرم عملیاتی , مالی واندازه شرکت روی ریسک سیستماتیک ) میزان تاثیر اهرم عملیاتی , مالی واندازه شرکت راروی ریسک سیستماتیک شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران موردبررسی قراردادند . نتایج تحقیق حاکی از آن بود که اهرم مالی برریسک سیستماتیک تاثیر مستقیم دارد ، یعنی بامیزان افزایش بدهی شرکتها ، ریسک سیستماتیک نیزافزایش می یابد ولی اهرم عملیاتی برمقدارریسک سیستماتیک اثرندارد . ازطرف دیگر ، اندازه شرکت برریسک سیستماتیک دارای تاثیرمعکوس است یعنی هرچه میزان دارایی های شرکت افزایش یابد , ریسک سیستماتیک شرکت کاهش می یابد (احمدپور،نمازی ،1377، 75).
قالیباف اصل درتحقیقی باعنوان "بررسی تاثیرساختارسرمایه برروی ریسک سیستماتیک " رابطه بین اهرم مالی وریسک سیستماتیک رامورد بررسی قرارداد. نتایج حاصل ازاین تحقیق بیانگرآن بود که اهرم مالی برریسک سیستماتیک تاثیرمستقیم داردیعنی بامیزان افزایش اهرم مالی (بدهی) ، ریسک سیستماتیک شرکت نیز دربازار افزایش می یابد (قالیباف اصل ،1373).
فخاری ویوسف نژاد درمقاله ای تحت عنوان "بررسی رابطه ریسک نظام مند ورشد سودشرکتها دربورس اوراق بهادار تهران " رابطه بین سود خالص وسود عملیاتی راباریسک سیستماتیک مورد بررسی قرارداده ، وی دراین مقاله 87شرکت راانتخاب نموده وبادرنظر گرفتن اندازه شرکت ونوع صنعت به عنوان متغیرهای تعدیل کننده به این نتیجه رسیده است که بین ریسک سیستماتیک وسود عملیاتی وخالص رابطه مستقیم وجوددارد(فخاری ،یوسف نژاد،1385، 89) .
باقرزاده درتحلیلی تحت عنوان "عوامل موثربربازده سهام دربورس اوراق بهادارتهران " به بررسی عوامل تاثیرگذار بربازده سهام شرکتها پرداخت ، دراین تحقیق بررسی شد که آیابه غیر از ریسک سیستماتیک که درمدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای به عنوان تنها عامل تاثیرگذار بربازده سهام معرفی شده است ، عوامل دیگری نیزوجودداردکه بربازده سهام شرکتها تاثیرگذارباشد . نتایج حاصل ازاین بررسی بیانگر آن بودکه اگرچه بین ریسک سیستماتیک وبازده سهام دربورس اوراق بهادار تهران رابطه خطی مثبت وجوددارد، اما این رابطه ازلحاظ آماری ضعیف است . ازطرف دیگر، ازبین متغیرهای موردمطالعه درتحقیق، سه متغیر اندازه شرکت ، نسبت ارزش دفتری به قیمت بازار سهام ونسبت سود به قیمت ، دارای بیشترین نقش درتعیین بازده سهام هستند . بااین وجودنتایج این تحقیق نشان دادکه برخلاف انتظار ، رابطه هرسه متغیریادشده (اندازه شرکت ، نسبت ارزش دفتری به قیمت بازار سهام ونسبت سود به قیمت )بابازده سهام دربورس اوراق بهادار تهران ، متضادباارابطه مستندشده درادبیات مالی است (باقرزاده ،1384، 25) .
انواری رستمی وهمکاران درتحقیق "بررسی میان ارزش افزوده اقتصادی " سودقبل ازبهره ومالیات ، جریان نقدی فعالیتهای عملیاتی باارزش بازار سهام شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهارن ، به بررسی همبستگی میان ارزش افزوده اقتصادی باارزش بازار سهام شرکتها ومقایسه آن بامیزان همبستگی دوشاخص دیگر مهم حسابداری یعنی سود قبل ازبهره ومالیاتوجریان نقدی عملیاتی باارزش بازار سهام شرکتها پرداختند. نتایج حاصل ازاین تحقیق نشان داد که سود قبل ازبهره ومالیات دارای بیشترین همبستگی وجریان نقدی عملیاتی دارای کمترین همبستگی باارزش بازار سهام نسبت به جریان نقدی عملیاتی است . ولی بااین حال هرسه متغیر مستقل دارای رابطه معنی دارباارزش بازار سهام شرکتها بوده ودارای محتوای اطلاعاتی هستند(انواری رستمی ،1383، 3).
بهرامفروشمس عالم درپژوهشی باعنوان " بررسی تاثیرمتغیرهای حسابداری بربازده غیرعادی آتی سهام شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران " به بررسی تاثیر اطلاعات حسابداری بربازده غیرعادی سهام پرداختند . نتایج حاصل ازاین تحقیق بیانگر آن بود که اطلاعات مربوط به درجه اهرم مالی ، اقلام تعهدی ، نرخ بازده سرمایه گذاری ، رشد دارایی ثابت ، تغییردروجوه نقدعملیاتی ، ارزش بازارشرکت ، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام ، هزینه استقراض وتوزیع سود نقدی بربازده غیرعادی آتی سهام تاثیرگذار است (بهرامفر، شمس عالم ، 1383، 24).
ظریف فر وناظمی درمطالعه ای تحت عنوان" بررسی نقش سودحسابداری وجریان های نقدی درسنجش عملکرد شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران " نقش سودحسابداری وجریان وجوه نقد رادرهنگام سنجش عملکرد شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران موردبررسی قراردادند .دراین تحقیق به منظور بررسی ومقایسه سودحسابداری وجریان وجوه نقد ، ازبازده سهام به عنوان معیار انجام مقایسه استفاده گردید . نتایج حاصل ازآزمون متغیرها حاکی ازآن بود که سودحسابداری نسبت به جریان وجوه نقد( اعم از خالص جریان وجوه نقد ویاجریان وجوه نقد عملیاتی ) دارای رابطه قوی تری بابازده سهام است ودرنتیجه دارای توانایی بیشتری درسنجش وارزیابی عملکرد شرکت است . همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که اندازه شرکت ها دارای تاثیرمعنی دار برروی روابط سودوجریان وجوه نقد بابازده سهام است یعنی باافزایش اندازه شرکتها ، توان سود نسبت به جریان وجوه نقددرتوضیح بازده سهام کاهش می یابد ولی نوع صنعت ، تاثیرچندانی برروی متغیرهای نقدی وتعهدی ندارد(ظریف فر،ناظمی ،1383، 94).
نمازی وخواجوی درمقاله خودسودمندی متغیرهای حسابداری درپیش بینی ریسک سیستماتیک شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران رامورد بررسی قرارداده اند که نتایج حاصل ازآن بیانگر این بوده است که بین متغییرهای حسابداری وریسک رابطه وجودداردواین متغیرها درپیش بینی ریسک سیستماتیک سودمندمی باشند . مهمترین کاربردنتایج این تحقیق درارزیابی شرکتهای خارج ازبورس وشرکتهای جدیدالورود به بورس اوراق بهاداراست . برپایه نتایج حاصل می توان برای تعیین نرخ بازده موردانتظار (نرخ تنزیل ) ازالگوی بدست آمده استفاده کرد . به این ترتیب که ابتداشاخص ریسک سیستماتیک شرکت مورد نظر براساس ضرایب مدل ومقدار متغیرمربوط به شرکت مشخص شدوشاخص ریسک سیستماتیک به دست آید ، پس ازآن مقدارشاخص ریسک سیستماتیک همراه سایرمتغیرهای موردنیاز درالگوی قیمت گذاری دارایی سرمایه ای قرارداده شود ونرخ بازده موردانتظار به دست آید ،تامبنایی برای ارزشیابی قیمت سهام شرکت قرارگیرد(نمازی ، خواجوی ، 1383 ، 94).
احمدپور وغلامی جمکرانی درمقاله ای ، رابطه اطلاعات حسابداری وریسک بازاررادرشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران بررسی کرده است ونتایج این تحقیق نشان می دهد که تعدادی ازمتغییرهای مستقل شامل نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام ، نسبت دارایی جاری به بدهی جاری وجمع دارایی ها که شاخص هایی برای ارزیابی ریسک شرکتها هستند ، بی ارتباط باریسک بازار شرکتها بوده اند . به بیان دیگر اطلاعات تاریخی حسابداری به طور کامل درقیمت وریسک اوراق بهادار انعکاس نیافته است بنابراین می توان به نتایج تحقیقات قبلی که درآن کارایی بازار درسطح ضعیف نفی شده ،صحه گذاشت (احمدپور، غلامی ، 1384،19)
خواجوی دررساله دکتری خود ، "طراحی مدل تجربی ریسک نظام مندشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از متغیرهای حسابداری " رامورد مطالعه قرار داد . وی متغیرهای حسابداری نسبت آنی ، نسبت بدهی ، نسبت سود خالص به فروش، اهرم عملیاتی ، اهرم مالی ، نسبت جاری ، رشد دارایی جاری ، رشد دارایی ثابت ،اندازه شرکت ، بازده دارایی ها، رشد سود خالص ، بازده حقوق صاحبان سهام ، رشد فروش ،شاخص هموار سازی سود ، ضریب تغییر پذیری سود ، نسبت پوشش هزینه ها ی مالی و نسبت توزیع سود را با استفاده ازاطلاعات 40شرکت درطی دوره زمانی 80-1370 راموردبررسی قرار داد و نتایج تحقیق نشان داد که بین رشد دارایی جاری ، رشد دارایی ثابت ،رشد سود خالص ، نسبت پوشش هزینه های مالی ، نسبت توزیع سود با ریسک نظام مندارتباطی وجود ندارد و بین نسبت آنی ، نسبت سود خالص به فروش ، نسبت جاری ، اندازه شرکت، بازده دارایی ها، بازده حقوق صاحبان سهام، رشد فروش ، شاخص هموار سازی سود با ریسک نظام مند ارتباط معکوس وجود داشته و بین نسبت بدهی، اهرم عملیاتی، اهرم مالی، ضریب تغییر پذیری سود با ریسک نظام مند رابطه مثبتی وجود دارد (خواجوی ، 1383).
همچنین غلامعلی قربانی درپایان نامه خود به بررسی رابطه درجه اهرم مالی با ریسک سیستماتیک پرداخته است که درنهایت به این نتیجه رسیده است که باافزایش اهرم مالی ریسک سیستماتیک نیز افزایش می یابد ورابطه مستقیم بین آنها وجود دارد(قربانی ، 1378، 2).
نوروش وهمکاران درپژوهش " بررسی رابطه جریان های نقدی عملیاتی ، سودعملیاتی وارزش افزوده اقتصادی باثروت ایجادشده برای سهامداران " به بررسی رابطه جریان وجوه نقدعملیاتی ، سود عملیاتی وارزش افزوده اقتصادی باثروت ایجادشده برای سهامداران پرداختند . یافته های حاصل ازاین تحقیق بیانگر آن بودکه ارزش افزوده اقتصادی نسبت به جریان نقدی عملیاتی وسود عملیاتی ، شاخص بهتری برای پیش بینی ثروت انجام شده برای سهامداران محسوب می شود وشاخص های سودعملیاتی وجریان نقدی عملیاتی ناکافی بوده ودربرابر چالشهای روبه افزایش بازارهای سرمایه ومالکان پاسخگونیستند (نوروش ، 1383، 122).
نوروش ومشایخی درتحقیق " محتوای افزاینده اطلاعاتی ارزش افزوده اقتصادی وارزش افزوده نقدی درمقابل سود حسابداری ووجوه نقد حاصل ازعملیات " به بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی ارزش افزوده ( شامل ارزش افزوده اقتصادی وارزش افزوده نقدی ) درمقابل سود حسابداری ووجه نقد حاصل ازعملیات پرداختند . بدین منظور ارتباط بازده سهام وتغییرات داده های مربوط به ارزش افزوده اقتصادی ، ارزش افزوده نقدی ، سودحسابداری ووجه نقد حاصل ازعملیات برای شرکتهای تولیدی پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران رامورد آزمون قراردادند.
نتایج حاصل ازآزمون فرضیه ها نشان می دهد که هنوزسودحسابداری به عنوان مهمترین متغیرحسابداری درتصمیم های مالی وسرمایه گذاری مورد توجه تصمیم گیرندگان دربازار اوراق تهران بوده ودراغلب موارد دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سایر متغیرهاست . ارزش افزوده اقتصادی وارزش افزوده نقدی نیزتوانسته اند به طور بالقوه واردمدلهای تصمیم گیری دراین بازار شوند وبعضا ازخود، محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سایرمتغیرهای موردمطالعه نشان دهند . ولی وجه نقد حاصل ازعملیات نه تنها ارتباط معنی داری بابازده سهام ندارد بلکه دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سایر متغیرهای موردمطالعه نیست (نوروش ، مشایخی ، 1383).

2-13-2 پیشینه خارجی تحقیق
بسیاری ازتحقیقات حسابداری مبتنی بربازار سرمایه ، مفیدبودن اطلاعات حسابداری درتعیین ریسک اوراق بهادار رابیان نموده اند . همچنین تحقیقات متعددی همبستگی بین متغیرهای حسابداری (اهرم مالی ، عملیاتی و….) وریسک سیستماتیک اوراق بهادار رامورد بررسی قرارداده اند.
روبرت وچی چنگ چیو 30 درمقاله مبنی بر رابطه بین ریسک سیستماتیک ومتغیرهای حسابداری برمبنای نتایج تحلیلی اظهارمی کند که عامل تعیین کننده ریسک سیستماتیک شامل سود حسابداری ، رشد فروش ، ارزش دفتری ، سودسهام،درجه اهرم عملیاتی (DOL) ، درجه اهرم مالی (DFL) ، بازده بازاروریسک بی خطر می باشد که به نتایجی دست پیداکرده که یکی ازآنها بیانگر این مطلب است که برای یک واحداقتصادی بامثبت بودن درآمدهای سال قبل ونرخ فروش سال جاری ، اگرتاثیرمرکب ارزش دفتری جاری ، سودسهام ودرآمدهای آن روی قیمت سهام مثبت باشد ، سپس DTL که از DFL و DOL نتیجه می شود یک تاثیر مثبت روی ریسک سیستماتیک دارد(چی چنگ چیو، روبرت ، 2007، 517).
بومن درمقاله ای "ارتباط تئوریک بین ریسک نظام مند ومتغیرهای مالی (حسابداری ) "را مورد بررسی قرار داد . متغیرهای مالی(حسابداری )مورد استفاده بومن، اهرم شرکت، بتای حسابداری، تغییرات سود ، رشد، اندازه شرکت و سیاست ها ی تقسیم سود بوده است . وی در تحقیق خود نشان داد که بین ریسک نظام مند با اهرم شرکت و بتای حسابداری، به صورت تئوریک ارتباط وجود دارد و متغیرهای تغییرات سود، رشد، اندازه شرکت و تقسیم سود نمی تواند با ریسک نظام مندارتباط داشته باشند. او متغیر رشد را به دوصورت تعریف کرد:
اول، رشد به معنای سرمایه گذاری در پروژه هایی که بازده مورد انتظار آن بیشتر ازبازده جاری شرکت است. دوم، رشد بعنوان فرصت هایی برای سرمایه گذاری درپروژه هایی که منجر به بازده اضافی می شود . و با استفاده از این تعاریف ، عدم ارتباط بین متغیر رشد و ریسک نظام مند را بیان نمود( بومن ، 1979، 618).
عبدالقانی 31 درتحقیقی تحت عنوان "افشای ریسک بازاربامعیارهای ریسک حسابداری " به بررسی ارتباط بین ریسک سیستماتیک ومعیارهای ریسک حسابداری پرداخت .این معیارها شامل نسبت اهرمی ، اندازه ی دارایی ،نسبت جاری ،تغییر پذیری سود ،رشد سود ،سودسهام پرداختی وبتای سود بودند .نتایج حاصل از بررسی حاکی از آن بود که چهار معیار اندازه داراییها،نسبت جاری رشد سود ونسبت سود سهام پرداختی دارایی ارتباط با اهمیتی با ریسک سیستماتیک هستند درحالی که ارتباط بین متغیر های دیگر باریسک سیستماتیک از لحاظ آماری معنی دار نبودند(عبدالقانی ،2005، 868) .
بریمبل 32در تحقیقی ، نقش اطلاعات حسابداری را در برآورد ریسک نظاممند مورد بررسی قرارداد . متغیرهای حسابداری مورد بررسی در تحقیق وی شامل بتای حسابداری ، تغییرات سود ، رشد ، اندازه ، نسبت پرداخت سود ، نسبت جاری ، اهرم مالی، نسبت پوشش بهره و اهرم عملیاتی بوده است که از اطلاعات 123 شرکت در طی دوره زمانی 1991- 2000 استفاده نمود . نتایج بدست آمده تحقیق موید آن بود که متغیرهای حسابداری فوق بیش از 57 درصد تغییرات ریسک نظاممند را تبیین می کنند(بریمبل ،2003، 526).
هاو33 وهمکاران در تحقیقی تحت عنوان محتوای اطلاعاتی اقلام تعهدی وجریان های نقدی در یک بازارشفاف به بررسی محتوای اطلاعاتی جریان های نقدی عملیاتی ،سودواقلام تعهدی در بازارسرمایه چین پرداختند .نتایج تحقیق حاکی از محتوای اطلاعاتی بیشتر سود نسبت به جریان های عملیاتی است.همچنین دراین مطالعه ،محتوای افزاینده اطلاعاتی اقلام تعهدی غیراختیاری به تایید رسید (هاو ،2001، 393)
سابرامانیم34 درتحقیقی تحت عنوان "ارزش اطلاعاتی اقلام تعهدی ،میزان محتوای اطلاعاتی جریان های نقدی وتعهدی رامورد بررسی قرارداد .دراین تحقیق نتایج نشان داد که جریان های نقدی وتعهدی نسبت به یکدیگر دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی هستند .در ضمن نتایج تحقیق حاکی از آن بود که دربازارسرمایه آمریکا نیز اقلام تعهدی در مقابل جریان وجوه نقد عملیاتی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است (سابرامانیم ، 1996، 251).
دچو35درتحقیقی باعنوان سود حسابداری وجریان وجوه نقد به عنوان معیارهایی ازعملکرد نقش اقلام تعهدی حسابداری ،به بررسی نقش سود حسابداری وجریان وجوه نقد درسنجش عملکرد شرکت پرداخت .نتایج این تحقیق نشان داد که هرچه نوسانات کمتری در تامین وجوه نقد مورد نیاز برای انجام فعالیت های عملیاتی ،سرمایه گذاری وتامین مالی وجود داشته باشد ،جریان وجوه نقد دارای شرایط بهتری برای سنجش عملکرد است (دچو،1994، 4).
همچنین ،وی معتقد بود دردوره های زمانی کوتاه (حداقل سه ماه یایک سال )سود شرکت ها رابطه بیشتری با بازده سهام شرکت ها نسبت به جریان وجوه نقد دارد وبنابراین ،معیارهای برتری درارزیابی عملکرد شرکت است همچنین ،وی بابررسی اقلام ارقام تعهدی به این نتیجه رسید . که هرچه میزان ارقام تعهدی شرکتی بالاتر باشد.توان سود نسبت به جریان وجوه نقد برای تشریح بازده سهام شرکت ها افزایش میابد .
عاشق 36 در تحقیق محتوای افزاینده اطلاعاتی سود،سرمایه در گردش عملیاتی وجریان نقدی به بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی سود حسابداری سرمایه درگردش عملیاتی وجریان وجوه نقد پرداخت.وی در این تحقیق نشان داده که اطلاعات مربوط به سود حسابداری نسبت به سرمایه در کردش عملیاتی وجریان وجوه نقد دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است. همچنین در این آزمون محتوای افزاینده اطلاعاتی سرمایه در گردش عملیاتی برسود حسابداری و جریان وجوه نقد نیز تایید شد از طرف دیگر ،در ارتباط بامحتوای افزاینده اطلاعاتی جریان وجوه نقد عملیاتی نسبت به سایر عوامل نتایج نشان داده در حالی که شرکت های در حال مطالعه تغییرات کمی در جریان وجوه نقد عملیاتی داشته اند ،محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سایرین وجود دارد ودر حالتی که شرکتهای مورد مطالعه تغییرات زیادی در جریان وجوه نقد عملیاتی داشته اند .در نمونه مذکور محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سایرین وجود ندارد(عاشق ،1994) .
اسمایل و کیم 37در تحقیقی تحت عنوان "ارتباط متغییر های جریان های نقدی با ریسک سیستماتیک "به بررسی محتوای اطلاعاتی سود حسابداری وجریان وجوه نقد پرداختند .
دراین تحقیق در ابتدا رابطه بین ریسک سیستماتیک بابتای سود حسابداری وجریان وجوه وجریان های نقدی بررسی شد .برای محاسبه ریسک سیستماتیک از مدل مشهور بازار استفاده گردید وبرای محاسبه ی بتای حسابداری ازرگرسیون سری زمانی استفاده شد که متغیر وابسته آن بازده سود یا جریان وجوه نقد یاجریان وجوه ومتغیر مستقل آن بازده حسابداری بازار بود .نتایج بررسی این ارتباط بیان می کند که :
1-بین ریسک سیستماتیک وبتاهای حسابداری (بتای سود حسابداری ،بتای جریان وجوه وبتای جریان نقدی ) در سطح پرتفو نسبت به سطح سهام انفرادی رابطه معنی دار تری وجود دارد .
2-بین ریسک سیستماتیک وهر سه بتای حسابداری رابطه معنی داری وجود دارد منتهی بین بتای جریان های نقدی وریسک سیستماتیک بیشترین همبستگی وبین بتای سود حسابداری وریسک سیستماتیک کمترین همبستگی وجوددارد .
3-همبستگی بین بتای سود وجریان وجوه بیشتر ازهمبستگی بین بتای سود وجریان های نقدی وهمچنین بین بتای جریان وجوه وجریان های نقدی است .
در قسمت دوم تحقیق مذکوره این موضوع بررسی شده است که کدام یک است این معیار های حسابداری در فرآیند پیش بینی ریسک سیستماتیک نسبت به سایر این معیارها دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است .یافته های این تحقیق نشان می دهد که جریان های نقدی وجریان وجوه نسبت به سود حسابداری دارای محتوای افزایده اطلاعاتی هستند وسود با وجود این که دارای ارتباط معناداری باریسک سیستماتیک است .وملی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به جریان های نقد وجریان وجوه نیست .همچنین ،نتایج نشان می دهد که جریان های نقدی نسبت به جریان
وجوه دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است .یعنی اطلاعاتی که در جریان وجوه به ما مخابره میشود ،در جریان های نقدی نیز وجود دارد ولی اطلاعاتی از طریق جریان های نقدی به ما ارائه می شود که در جریان وجوه وجود ندارد (اسمایل ،کیم ، 1989) .
برنارد و استابر38در تحقیق موقعیت ومیزان محتوای اطلاعاتی جریان هاینقدی وتعهدی به بررسی محتوای اطلاعاتی جریان های نقدی و تعهدی پرداختند . همچنین ،در این مطالعه محتوای اطلاعاتی عناصرجزئی سود( به خصوص جریان نقدی حاصل از عملیات واقلام تعهدی جاری)نیز مورد بررسی قرار گرفت وارتباط آنها بابازده سهام تعیین شد .ولی در آخرآنان نتوانستند شواهد چندانی در ارتباط باتایید محتوای افزاینده اطلاعاتی در جریان های نقدی وتعهدی نسبت به یکدیگر بیابند (برنارد، استابر،1989، 626).
باون 39، بورگ استالرودالی 40 در تحقیق محتوای افزاینده اطلاعاتی اقلام تعهدی در مقابل جریان های نقدی ،به بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی ارقام تعهدی و نقدی پرداختند .دراین مطالعه براساس دو دیدگاه شواهدی درارتباط با محتوای افزاینده اطلاعاتی جریان های نقدی وتعهدی ارائه شده است .براین اساس وطبق دیدگاه اول ،از آنجایی که هم اکنون محیط گزارشکری مالی وروش تعهدی تکیه دارد ،ابتدارابطه بین بازده اوراق بهادر وسود بررسی شده وسپس ،محتوای افزاینده اطلاعاتی جریان های نقدی تعیین شده است .نتایج این بررسی نشان داد که اطلاعات جریان های نقدی نسبت به اطلاعات سود ،دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است ،به این معنا که پس از ارائه اطلاعات مربوط به سود ،جریان های نقدی اطلاعات جدیدی رابه ما مخابره میکند .نتایج ،همچنین ،نشان می دهد که جریان های نقدی نسبت به سود وسرمایه در گردش حاصل از عملیات دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است لیکن سرمایه در گردش حاصل از عملیات نسبت به سود دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نیست .
از طرف دیگر ،طبق دیدگاه دوم ،مدل های ارزشیابی شرکت ها در اقتصاد مالی برروی جریان های نقدی تکیه دارد وبراساس ،دراین مطالعه بررسی شده که آیا اطلاعات تعهدی چیز جدیدی به اطلاعات مربوط به جریان های نقدی می افزاید یا خیر،نتایج پس از کنترل رابطه بین بازده اوراق بهادر وجریان های نقدی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است .همچنین ،نشان می دهد که اطلاعات مربوط به جریان های تعهدی (سود وسرمایه در گردش حاصل از عملیات )به طور جداگانه و همچنین در مجموع نسبت به جریان های نقدی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است.بنابراین ،درکل ،نتایج این تحقیق نشان می دهد که جریان های نقدی وتعهدی هردونسبت به هم دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی هستند(باون ، بورگ استالر، دالی ،1987، 618) .
ری برن 41 درتحقیق "ارتباط جریان نقدی عملیاتی واقلام تعهدی بابازده اوراق بهادار" ارتباط جریان نقدی عملیاتی واقلام تعهدی رابابازده اوراق بهادار موردبررسی قرارداد. نتایج نشان می دهد که جریان نقدی عملیاتی واقلام تعهدی ، هردودرمجموع ، بابازده اوراق بهادار مرتبط هستند . ازطرف دیگر ، نتایج ،این مطلب رانیزبیان می کند که درطول یک دوره 40ساله تنها جریان نقدی وتغییرات درسرمایه درگردش (اقلام تعهدی جاری ) دارای محتوای اطلاعاتی معنی دار هستند . وسایر اقلام تعهدی غیرجاری ( میانگین ضرایب استهلاک وتغییرات درمالیات های انتقالی ) دارای محتوای اطلاعاتی قابل توجهی نیستند . درمجموع ، نتایج این مطالعه بیان می دارد که جریان نقدی عملیاتی ، اقلام تعهدی درمجموع واقلام تعهدی جاری درارزش گذاری اوراق بهادار موثر هستند واقلام تعهدی غیرجاری دارای نقش بسزایی درارزش گذاری اوراق بهادار نیستند (ری برن ،1986، 4).
بیور42، کتلرواسکولز 43 درتحقیقی باعنوان " ارتباط بین معیارریسک تعیین شده توسط بازار با معیارهای ریسک تعیین شده توسط حسابداری " به بررسی ارتباط بین ریسک سیستماتیک بامعیارهای ریسک درحسابداری طی دودوره زمانی پرداختند . این معیارها شامل میانگین سودپرداختی ، میانگین رشددارایی ، میانگین نسبت اهرمی ، میانگین اندازه دارایی ، میانگین نقدینگی ، تغییرپذیری درسودوبتای سود بودکه معیارهای میانگین سودپرداختی ، تغییرپذیری درسودوبتای سود براساس اطلاعات مربوط به سودحسابداری تهیه می شوند .نتایج حاصل ازاین بررسی بیانگر این است که همه معیارهای ریسک که ازطریق اطلاعات مربوط به سود تهیه می شوند ، چه درسطح اوراق بهادار منفرد وچه درسطح مجموعه ای ازاوراق بهادار (پرتفو) درهردودوره زمانی دارای ارتباط قوی باریسک سیستماتیک هستند ، درحالی که معیاررشد دارایی دردوره زمانی دوم ومیانگین نقدینگی واندازه دارایی دردوره زمانی اول درسطح اوراق بهادار منفرددارای ارتباط قوی باریسک سیستماتیک نیستند . درسطح پرتفو نیزمعیارهای رشد دارایی ومیانگین نقدینگی دردوره زمانی دوم ومعیار اندازه دارایی دردوره زمانی اول دارای ارتباط معناداری باریسک سیستماتیک نبودند(بیور،کتلر،اسکولز، 1970، 655).
بال وبراون44 باانجام تحقیقی باعنوان "تحقیق تجربی ازارقام حسابداری " بررسی نمودند که آیا سودحسابداری باقیمت سهام ارتباط داردوآیاسودحسابداری فقط منعکس کننده عواملی است که قبلا درسهام منعکس شده وبااعلام سود اطلاعاتی رابه بازار سهام مخابره می کند وبه عبارتی دارای محتوای اطلاعاتی است یاخیر. بال وبراون دراین تحقیق رابطه بین سودغیرمنتظره ومیانگین نرخ بازده غیرعادی رابررسی نمودند وبیان نمودند که چنانچه بین سود غیرمنتظره ونرخ بازده غیرعادی رابطه وجود داشته باشد ، بین سودسهام وقیمت سهام هم رابطه وجوددارد. بر اساس بررسی های انجام شده ، نتایج نشان می دهد ، که بین نرخ بازده غیرعادی وسودغیرمنتظره رابطه مثبت وجوددارد وسود حسابداری دارای باراطلاعاتی بوده وهنگام اعلام سود ، بربازده وقیمت سهام تاثیرگذاراست (بال ،براون ، 1968، 27) .
بیور45 درمقاله ای تحت عنوان محتوای اطلاعاتی اقلام سودسالانه ، به بررسی محتوای اطلاعاتی سودحسابداری پرداخت . بیورازنخستین کسانی بودکه تغییرات دربازده رابه عنوان یک معیار نشان دهنده محتوای اطلاعاتی سودمعرفی نمود . وی معتقدبود چنانچه سود دارای باراطلاعاتی باشد دراین صورت درزمان اعلام سود ، انتظارات وبرآورد سرمایه گذاران درمورد جریان های نقدی آتی شرکت تغیرخواهدکرد ودرنتیجه قیمت سهام نیزتغیرمی کند . براین اساس ، بیوربه منظور بررسی محتوای اطلاعاتی سود ، قیمتهای اوراق بهاداررادرزمان اعلام سود وقبل وبعد ازآن موردبررسی قراردادتامشخص شود که آیا درزمان اعلام سود ، قیمتهای اوراق بهادار نسبت به روزهای دیگر بیشتر تغیرخواهدکرد یاخیر . نتایج این بررسی نشان دادکه قیمتهای اوراق بهادار درزمان اعلام سود نسبت به سایرروزها بیشتر تغیرمی کند وبه عبارتی سودحسابداری دارای محتوای اطلاعاتی است وباعث تغیردرانتظارات سرمایه گذاران دربرآورد جریان های نقدی آتی می شود (بیور، 1968، 68) .

فهرست منابع فارسی
1- آذر، ع . ، مومنی ، م . ، 1385، آماروکاربرد آن درمدیریت ، تهران ، انتشارات سمت ،جلددوم
2- احمدپور گاسگری ، ا . ، نمازی ، م . ، 1377،تاثیراهرم عملیاتی ، مالی واندازه شرکت روی ریسک سیستماتیک ، مدرس ، دوره دوم ، شماره 6 ،ص ص 101- 74 .
3- احمدپور، ا. ، غلامی جمکرانی ، ر. ، 1384 ، بررسی رابطه اطلاعات حسابداری وریسک بازار ، مجله علوم اجتماعی وانسانی دانشگاه شیراز ، دوره بیست ودوم ، شماره دوم
4- اسلامی بیدگلی ، غ .، هیبتی ، ف . ، 1375 ، مدیریت پرتفوی بااستفاده ازمدل شاخص ، تحقیقات مالی ، دانشکده علوم اداری ومدیریت بازرگانی دانشگاه تهران ، ص ص 25-6
5- افشاری ، ا. ، 1379، مدیریت مالی درتئوری وعمل ، جلد1و2 ، تهران ، انتشارات سروش .
6- انواری رستمی ، ع . ، تهرانی ، ر . ، سراجی ، ح . ، 1383 ،بررسی ارتباط میان ارزش افزوده اقتصادی ، سودقبل ازبهره ومالیات ، جریان نقدی عملیاتی فعالیتهای عملیاتی باارزش بازار سهام شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران ، بررسی های حسابداری وحسابرسی ، شماره 37 ، ص ص 21-3 .
7- بازرگانی لاری ، ع . ، 1385، رگرسیون خطی کاربردی ، انتشارات دانشگاه شیراز، ص ص 151-152 .
8- باقرزاده ، س . ، 1384، عوامل موثربربازده سهام دربورس اوراق بهادار تهران ، تحقیقات مالی ، شماره 19 ، ص ص 64-25 .
9- بهرامفر، ن . ، شمس عالم ، ح . ، 1383 ، بررسی تاثیر متغیرهای حسابداری بربازده غیرعادی آتی سهام شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران ، بررسی های حسابداری وحسابرسی ، شماره 37 ، ص ص 50-23 .
10- ثقفی ، ع . ، 1371 ، مبانی نظری استانداردهای حسابداری برای واحدهای انتفاعی ، بررسی های حسابداری ، شماره 1 ، ص ص 29-8 .
11- حافظ نیا ، م . ، 1382 ، مقدمه ای برروش تحقیق درعلوم انسانی ، تهران ، انتشارات سمت .
12- خاکی ، غ . ، 1378 ، روش تحقیق بارویکردی به پایان نامه نویسی ، تهران ، انتشارات وزارت علوم .
13- خواجوی ، ش ، 1383 ، طراحی مدل تجربی ریسک سیستماتیک شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار با استفاده ازمتغیرهای حسابداری ، رساله دکتری ، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
14- ریاحی بلکوئی ، ا . ، 1381 ، تئوری های حسابداری ، ترجمه علی پارسائیان ، تهران ، دفترپژوهش های فرهنگی .
15- طغیانی ، م . ، 1387، نسبت های اهرمی حسابداری و فعالیت های اقتصادی ،تحقیقات مالی
16- ظریف فر ، ا . ، ناظمی ، ا . ، 1383 ، بررسی نقش سود حسابداری وجریان های نقدی درسنجش عملکرد شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران ، بررسی های حسابداری وحسابرسی ، شماره 37 ، ص ص 119- 93 .
17- عالی ور ، ع . ، 1381 ، صورتهای مالی اساسی ، تهران ، سازمان حسابرسی ، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری وحسابرسی .
18- عرب مازاریزدی ، م . ، 1374 ، محتوای افزاینده جریان های نقدی وتعهدی ، پایان نامه دکترا، دانشگاه تهران .
19- فخاری ، ح . ، یوسف نژاد ، ص . ، 1385 ، بررسی رابطه ریسک نظام مند ورشدسود شرکتها دربورس اوراق بهادار تهران ، بررسی های حسابداری وحسابرسی ، شماره 45 ، ص ص 109-89 .
20- قالیباف اصل ، ح . ، 1373 ، بررسی تاثیر ساختارسرمایه برروی ریسک سیستماتیک ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، تهران ، دانشکده علوم اداری ومدیریت بازرگانی دانشگاه تهران .
21- قربانی ، غ . ، 1378، بررسی رابطه بین ریسک کل وریسک سیستماتیک سهام عادی .اهرم مالی شرکتهای پذیرفته دربورس اوراق بهادار تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده علوم اداری شهیدبهشتی تهران .
22- کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ، 1384، استانداردهای حسابداری ، تهران ، سازمان حسابرسی .
23- ملایی ، م . ، 1386 ، رابطه بین سودحسابداری وجریان وجوه نقد عملیاتی باریسک سیستماتیک دربورس اوراق بهادار تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه اصفهان .
24- نادری ، ع . ، سیف نراقی ، م . ، 1373 ، روش های تحقیق وچگونگی ارزشیابی آن درعلوم انسانی باتاکید برعلوم رفتاری ، تهران ، انتشارات بدر.
25- نمازی ، م . ، خواجوی ، ش . ، 1383 ، سودمندی متغیرهای حسابداری درپیش بینی ریسک سیستماتیک شرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران ، بررسی های حسابداری وحسابرسی ، شماره 38، ص ص 119-93 .
26- نوروش ، ا . ، مشایخی ، ب . ، 1383، محتوای افزاینده اطلاعاتی ارزش افزوده اقتصادی وارزش افزوده نقدی درمقابل سودحسابداری ووجوه نقدحاصل ازعملیات ، تحقیقات مالی ، شماره 17 .
27- نوروش ، ا . ، وفادار، ع . ، 1378، بررسی سودمندی اطلاعات حسابداری درارزیابی ریسک بازار ، حسابدار ، شماره 135 ، ص ص 28- 16 .
28- نوروش ، ا ، صالحی ، فایق ، کرمی ، غ ، 1383، بررسی رابطه جریان های نقدی عملیاتی ، سودعملیاتی وارزش افزوده اقتصادی باثروت ایجادشده برای سهامداران ، بررسی های حسابداری وحسابرسی ، شماره 37 ، ص ص 146- 121

فهرست منابع خارجی
29- Abdelghany , KH . ,2005, Disclosure of market risk or accounting measures of risk , The managerial auditing , vol .25 , No . 8 , pp. 867-875 .
30- Ashiq , A., 1994, The incremental information content of earning , working capital from operation and cash flow , accounting reaserch , Vol.32 , No.1.
31- Ball, R.J., Brown , p. , 1968, An Emperical Evaluation of Accounting Income Numbers , Journal of accounting reaserch , pp . 103-26.
32- Beaver , W.H.,1968, The information content of annual earning announcement , Accounting research , Vol.6,pp.67-92.
33- Beaver , W.H., 1998, Financial reporting , an accounting revolution , prentice hall , 3rd ed .
34-Bernard,L.V., and Stober, T.L.,l989,The nature and amount of information in cash flows and accruals, Accounting Review, VolA, pp.625-651.
35- Bowen ,R.M, Burgstahler, D.,and Daley, L.A.,1986,Evidence on the relationship between earning and various measures of cash flow, The Accounting Review, pp.713-725.
36- Bowen ,R.M, Burgstahler, D.,and Daley, L.A.,1987,The incremental information content of accrual versus cash flow, The Accounting Review, pp. 617-630.
37- Bowman,R.G.,1979,The theoretical relationship between systematic risk and financial (accounting) variable, Journal of Finance, pp. 617-630.
38- Brimble ,A., 2003 , The revelance of accounting information for valuation stocks , Journal of finance , Vol.30,pp.525-531.
39- Buckmaster,D., Copeland ,R.M., and Dascher ,P.E.,l977,The relative predictive ability of three accounting income models,Accounting and Business Research, pp.177-86.
40- Chei-chang chiou,Robert, k .u.,2007,on the relation of systematic risk and accounting variables,department of accounting,university of Taiwan
42- Committee to prepare a statement of basic accounting theory,l966,A statement of basic accounting theory,AAA.
43- Dechow,P.,1994,Accounting earnings and cash tlows as measure firm perfonnance:the role of accounting accruals, Journal of Accounting and Economics, Vol.17, pp.3-42.
44-.Financial Accounting Standards Board,1978,Objectives of financial reporting by business enterprises,Statement of Financial Accounting Conceptes NO.1.
45- Financial Accounting Standards Board,l980,Qualitative characteristics of accounting information, Statement of Financial Accounting Conceptes NO.2.
46- Financial Accounting Standards Board,l980,An analysis of issues related to reporting funds flows, liquidity and flexibility, FASB Discussion Memorandum.
47- Gonedes,NJ.,l972,Efficient capital markets and external accounting,The Accounting Review.
48- Haw,IN.Mu., Daqing ,QI., Woody ,Wu., 2001,The nature of information in accruals and cash flows in an emerging capital market:The case of China, The International Journal of Accounting,Yo1.36, pp,391-406.
49- Hendriksen,E.S., Vanbreda ,M.F., l992,Accounting Theory, Printed in the Bnited State of America,Liberary of congress in publication data.
50- Ismail ,B., and Kim, M., 1989,On the association of cash flow variables with market risk: further evidence,The Accounting Review, pp. 125-136.
51- Jensen,M.c.,l972,Studies in the theory of capital market, New York: Praeger Publisher.
52- Lee,T.,1981, Cash flow accounting and Corporate financial reporting,The Accounting Research, pp. 63-69.
53- Raybum,J.,l986,The association of operating cash flow and accruals with security returns, The Accounting Research, pp. 112-133.
54- Sterling,R.R.,l972, Decision-oriented financial accounting,Accounting and Business Research,pp.198-208.
55- Subramanyam,K.R.,l996,The price of discretionary accruals, Journal of Accounting and Economics,VoI.22, pp.249-281.

1- Financial Accounting Standard Board
2 – International Federation Accountants
3- Sterling
4 – CHambers
5 – Hendriksen and Vanbreda
6 – Henderiksen and Vanberda
7 – Henderiksen and Vanberda
8 – Altman
9 – Ohlson
10 – Fisher
11 – Horrigan
12 – Horton
13 – Gort
14 – Bonford
15 – Tzoannos & samuels
16 – Clarkson
17 – Cohen
18- Gonedes
19 – Ball&Brown
1 – www.Irbourse.com
2 – www.seo.ir
-1Net Asset Value
23 – Reaserch and development
24 – Buckmaster
25 – Hendriksen and Vanbreda
26 – Lintner
27 – Mossin
28 – Sharp
29 – Jensen
30 – Robert k.su , chei- chang chiou
31 – Abdelghany
32 – Brimble
33 – Haw
34 – Subramanyam
35 – Dechow
36 – Ashiq
37 – Ismail and kim
38 – Bernard and Stober
39 – Bowen
40 – Burghstahler and Daley
41 – Rayburn
42 – Beaver
43 – Kettler and Scholes
44 – Ball and Browen
45 – Beaver
—————

————————————————————

—————

————————————————————