پروپوزال گرایش مالی
عنوان:
بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی
مطالعه موردی حوزه ستادی وزارت نیرو
مقدمه:
سرمایه اجتماعی بتدریج از دهه 1990 به بعد در رساله ها و مقالات دانشگاهی با کارهای افرادی چون جیمز کلمن ، رابرت پانتام و فرانیسیس فوکو یاما افزایش یافت. سرمایه اجتماعی برخلاف سرمایه مادی قابلیت انتقال ندارد و از روابط دو جانبه تعاملها و شبکه های است که درمیان گروههای انسانی پدیدار می گردد.
البته عنوان سرمایه اجتماعی را نخستین بار جامعه شناسی بنام لیداجی هانیفان (Hani Fan)در سال 1916 مطرح کرده بود. پس از او نیز سرمایه اجتماعی به یکی از محورهای مهم مطالعاتی جامعه شناسان تبدیل شد. اما این بحث تا اوایل 1990 در حوزه جامعه شناسی محدود ماند. از این زمان بود که به یک باره تمام توجه اقتصاد دانان به سوی سرمایه اجتماعی و کارکردهای اقتصادی آن جلب شد. بدین ترتیب اقتصاد دانان بر موضوع سرمایه اجتماعی متمرکز شدند و ارزش آنرا تا جایی بالابردند که آنرا موتور اقتصادی نگاشتند.امروزه سرمایه اجتماعی نقشی بسیار مهمتر از سرمایه فیزیکی و انسانی در جوامع ایفا میکند و شبکه های روابط جمعی و گروهی انسجام میان انسانها و سازمانها میباشد از اینرو در غیاب سرمایه اجتماعی ، سایر سرمایه ها اثر بخشی خود را از دست خواهند داد و بدون سرمایه اجتماعی پیمودن توسعه و تکامل فرهنگی اجتماعی و اقتصادی ناهموار و دشوار میشود.
سرمایه اجتماعی بطور کلی دارایی محکم و ریشه داری در روابط اجتماعی تصور می شود که ممکن است در فعالیت ها استفاده شود و تغییری است که هزینه ها و خسارتهای گروهی را به حداقل میرساند. این شبکه های ارتباطی به افراد اجازه می دهد تا بصورتی کاراتر و اثر بخش تر عمل کنند.
امروزه نیروی انسانی هر سازمانی بعنوان منبع راهبردی سازمانها محسوب و افزایش و حفظ رضایت شغلی نیروها از متداولترین روش دستیابی به اهداف سازمان مطرح است. ولی به دلایل مختلف این احتمال وجود دارد که بعضی از سازمانها کارا عمل ننموده و این امر را ملزم میسازد تا عواملی را بررسی و مسائل و مشکلات سازمانها را شناسایی و جهت اصلاح در اختیار مدیران قرار گیرد و در این راستا بحث سرمایه اجتماعی و تائید آن بررضایت شغلی از اهمیت فراوانی برخوردار است که بر خلاف کشورهای توسعه یافته در کشورهای جهان سوم به ویژه ایران مبهم باقی مانده است و بعضا در سازمانهایی تا کنون مورد مطالعه قرار نگرفته است . لذا در این میان مستلزم مطالعه بیشتر و بررسی اثر آن بررضایت افراد احساس میشود.
بیان مسئله:
سرمایه اجتماعی به نسبت مفهومی است که وارد ادبیات علوم سرمایه اجتماعی شده و توانسته است در مدت زمان کوتاهی جایگاه مناسبی مباحث توسعه پیدا نماید. از کارکردهای اقتصادی سرمایه اجتماعی می توان به کاهش هزینه مبادله ، تسهیل برخی از مناسبات رسمی بهبود کارائی ، سرعت تبادل اطلاعات ، تقویت ، ابتکارات و کاهش فساد اشاره کرد، یکی از تعاریف مطرح این است که سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم های اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات می گردد(فوکویاما 1999) بر اساس این تعریف ، مفاهیمی نظیر جامعه مدنی و نهادهای اجتماعی نیز دارای ارتباط مفهومی نزدیکی با سرمایه اجتماعی می گردند.
از دیدگاه کوشینا وشرایدر 1999 سرمایه اجتماعی در سطح خرد (سرمایه شناختی) نام داشته و شامل مولفه هایی نظیر ارزش ها ، نگرش ها ، تعهدات ، مشارکت ، اعتماد موجود در سیستم اجتماعی سازمان است و در سطح کلان ( سرمایه ساختاری) نامیده میشود که در رابطه با ساختاری و فرآیندهای مدیریتی نظیر پاسخگویی مدیران و رهبران در قبال عملکردشان ، شفافیت در تصمیم گیری ، میزان تصمیم گیری و همکاری گروهی است .( علوی 1380) (منبع ص 97 سرمایه اجتماعی – نیکو مرام.)
برای سرمایه اجتماعی مصادیق سازمان و کسب و کار نیز وجود دارد . شواهد محکمی را بیان می کند سرمایه اجتماعی باعث تقویت فعالیت های سازمانی می شود که افراد که سرمایه اجتماعی را ایجاد کرده و از آن استفاده می کنند ، مشاغل بهتری بیابند و حقوق بیشتری دریافت می کنند و ترفیع میگیرند و در مقایسه با همتایان منزوی خود تمایلی برای استفاده از قدرت سرمایه اجتماعی نداشته و یاتوان آنرا ندارند از تاثیر نفود بیتشری برخودار هستند . سازمانهایی که از سرمایه اجتماعی قدرتمند بهره میبرند می توانند به سرمایه های لازم برای کار آفرینی و فعالیتهای شجاعانه دست یابد و یادگیری سازمانی را بهبود بخشند و سرمایه اجتماعی یک دیواره دفاعی برای دموکراسی است.
رابینسون معتقد است در آنچه قابل اندازه گیری است قابل انجام میباشد ( اگر نتوانید اندازه گیری کنید. نمی توانید مدیریت کنید) علی رغم تلاشهای وافری که محققین پیرامون سنجش و اندازه گیری سرمایه اجتماعی در اقصی نقاط دنیا بعمل آورده اند ، متاسفانه یکی از بزرگترین نقاط ضعف موجود فقدان اجتماع آنها پیرامون روش اندازه گیری این پدیده است(دکتر مهناز هاشمی بهمن89)
ساختار سازمانی باید با اندازه به محیط و فناوری و استراتژی سازگار باشد بصیرت و بینش ها که از تجربه و مطالعه اشکال سازمانی جدید نشات گرفته است نشان میدهد که ما باید ایده (( تناسب)) را کنار گذاشته یا به حداقل تغییر دهیم. مدیران و کارکنان در سازمانها از عدم اعتماد متقابل بهم رنج میبریم و همین عدم اعتماد موجب کاهش تشریک مساعی کارکنان و همچنین انصراف مدیران از مشارکت با کارکنان گردیده است و نتیجه آن بی تفاوتی و کاهش میزان انگیزش در میان کارکنان خواهد شد. یکی از مشکلات سازمانهای دولتی و غیر دولتی عدم وجود همکاری ارادی داوطلبانه و آگاهانه است و نبود آن به معنای پائین بودن سطح سرمایه اجتماعی سازمانی است و مشکل دیگر که سازمانها با آن درگیر می باشند بالا بودن هزینه تبادلات و معادلات فیما بین است و این مسئله ناشی از عدم اعتماد متقابل است . اتحاد متقابل نقش زیادی در تسهیل فرآیندها و کاهش هزینه های مربوط به اینگونه تبادلات دارد. (همان ماخذ)
سرمایه اجتماعی را می توان حاصل پدیده های ذیل در یک سیستم اجتماعی دانست( فلورا، 1999): اعتماد متقابل، تعامل اجتماعی متقابل، گروه های اجتماعی، احساس هویت جمعی و گروهی، احساس وجود تصویری مشترک از آینده و کارگروهی.
یکی از مفاهیم مفید در تبیین مفهوم سرمایه اجتماعی شبکه اعتماد است. شبکه اعتماد عبارت است از گروهی که بر اساس اعماد متقابل به یکدیگر، از اطلاعات ، هنجارهاو ارزش های یکسانی در تبادل های فی مابین خود استفاده میکنند ( علوی 1384) از این رو اعتماد فی مابین نقش زیادی در تسهیل فرآیند ها و هزینه های مربوط به اینگونه تبادلات دارد. شبکه اعتماد می تواند بین افراد یک گروه یا بین گروه ها و سازمان های مختلف به وجود آید.
فکویاما (1997) معتقد است که قبل از ورود به سیستم تجاری یا اجتماعی باید اطلاعا کافی درباره شبکه های اعتماد موجود در آن سیستم و ویژگی های آن به دست آورد . زیرا اعتماد را پایه هرگونه مبادله های اقتصادی و اجتماعی میداند.
مفهوم مفید بعدی (( شعاع اعتماد)) است . تمامی گروه های اجتماعی دارای میزان خاصی از شعاع اعتمادند که به معنی میزان گستردگی دایره همکاری و اعتماد متقابل اعضای یک گروه است (علوی1384) دریک نتیجه گیری می توان گفت هر چه یک گروه اجتماعی دارای شعاع اعتماد بالاتری باشد سرمایه اجتماعی بیشتری نیز خواهد داشت .چنانچه یک گروه اجتماعی برون گرایی مثبتی نسبت به اعضای گروه های دیگری نیز داشته باشد شعاع اعتماد این گروه از حد داخلی آن نیز فراتر میرود .
این هنجارها و تعاملات اجتماعی به این جهت به عنوان بک سرمایه و در قالب سرمایه اجتماعی تعریف میگردند که دارای کارکردهای اقتصادی مهمی در سیستم های اجتماعی هستند. سرمایه اجتماعی مناسب ، قادر است تا هزینه های تبادلات و تعاملات مرتبط با اجتماع و سازمان های مختلف نظیر قرار دادها ، کنترل و نظارت از طریق سلسله مراتب و مقررات بوروکراتیک را در حدقابل توجهی کاهش دهد هزینه های تعاملات اجتماعی و اقتصادی در گروه ها و سازمانهایی که دارای سرمایه اجتماعی بهینه ای نیستند بالا است و این امر به دلیل بالا رفتن هزینه های نظارت و کنترل ، مذاکرها و اعمال دستور العمل های رسمی است (علوی 1385)
شکل شبکه های اعتماد
هرچه سرمایه اجتماعی یک سیستم اجتماعی بالاتر باشد ، موجب پایین آمدن هزینه های مربوط به این تعاملات رسمی می گردد. این امر نشان دهنده این واقعیت است که هماهنگی بین اعضای سیستم های اجتماعی بر اساس هنجارهای غیر رسمی در حال تبدیل شدن به یک بحث مهم در جوامع پیشرفته است و به تدریج در حال پیدا کردن جایگاه های مهم تر در الگوی اقتصادی نوین می گردد.
امروزه به این واقعیت پی برده شده است که در یک جامعه مدنی ، اگر اعمال کنترل و نظارت بر بسیاری از سیستم های خدماتی پیچیده ، بر اساس استانداردها و هنجارهای اجتماعی و حرفه ای موجود در گروه ها و صنف های مربوط انجام شود ، می تواند هزینه های نظارت بر عملیات در مقایسه با روش های بوروکراتیک را بسیار پایین آورد. امروزه تخصصی شدن حرفه های مختلف به گونه است که دیگر مدیران با استفاده از شیوه های نظارت رسمی و بوروکراتیک قادر به سرپرستی کارکنان متخصص خود نیستند و ایجاد و تقویت هنجارهای حرفه ای اثر بخش در محیط های تخصصی دارای بهره وری بسیار بالاتری است (پروساک 2000)
نتیجه تحقیقات انجام شده در واحدهای تحقیق و توسعه شرکت های موفق نشان میدهد که مدیریت بوروکراتیک در این واحدها ، موجب بالارفتن شدید هزینه های تعامل کاری و کند شدن فعالیت ها می گردد و مدیریت های منعطف و مبتنی بر استفاده از هنجارهای حرفه ای ، دارای نقش بسیار موثرتری در این واحدها هستند(پروساک 2000) شکل شماره (1-2) نشان دهنده رابطه معکوس سرمایه اجتماعی و هزینه های مدیریتی مربوط مانند هزینه های کنترل و نظارت رسمی ساختار بوروکراتیک حل تعارضها هزینه های رایزنی و موارد مشابه است. در الگوهای گذشته ، در میان انواع سرمایه ها ، تنها سرمایه انسانی بود که بیشتر بر تعداد تخصص ها و دانش و مهارت های نیروی انسانی در سطوح مختلف کارکنان و مدیران بود. اما توجه به یک سازمان به عنوان یک سیستم اجتماعی منجر به این امر می شود که سرمایه اجتماعی نیز به عنوان نشان دهنده ارزش اقتصادی شبکه های اعتماد و کاهش دهنده هزینه های مباده و تعامل در این فهرست قرار گیرند.
هزینه های مدیریتی
سرمایه اجتماعی
شکل شماره (1-2) : سرمایه اجتماعی و هزینه های مدیریتی منبع : علوی 1385
از دیدگاه اقتصادی می توان سرمایه اجتماعی را به عنوان یکی از انواع سرمایه های هر سازمان یا اجتماع در نظر گرفت. شکل زیر بیان گر ارتباط انواع سرمایه ها در یک سازمان است.(شکل 1-3)
شکل(1-3) انواع سرمایه های یک سازمان
منبع : علوی ، 1385
به عبارت دیگر سرمایه اجتماعی بیانگر ذخیره اقتصادی حاصل از تسهیلاتی که شبکه های اعتماد علاوه بر کاهش هزینه های مدیریتی ، موجب می شوند که زمان و سرمایه بیشتری اختصاص به فعالیت های اصلی پیدا کرده و علاوه بر آن موجب انتقال دانش اعضای گروه ها به یکدیگر شده و جریان مناسبی را از یادگیری و دانش در بین آنها فراهم می سازد و این امر نیز می تواند در کاهش هزینه های مدیریتی و توسعه اجتماعی و سازمانی بسیار موثر باشد.
عناصر کلیدی تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی را از منظره های مختلفی میتوان مورد مطالعه قرار داد. موارد ذیل مولفه کلیدی هستند که می توانند ما را در تبیین سرمایه اجتماعی یاری کنند.
اعتماد اجتماعی :
از مهمترین شاخص های سرمایه اجتماعی محسوب میشود به جهت اهمیت زیادی که این مفهوم در زندگی اجتماعی انسان ها دارد. اندیشمندان بسیاری آنرا مورد بررسی و کندکاو قرار داده اند، بی اعتمادی، پدیده ای روانشناختی است که فرد اطمینان به خود و دیگران را از دست می دهد و به ناتوانی خود اذعان دارد . این روند (بی اعتمادی) از دیدگاه کلمن توان حرکت و خلاقیت را از خود و گروه میگرید و او را به موجودی بی تحرک و خنثی تبدیل میکند.(مدیریت و سرمایه اجتماعی 29-ص12)
دین مبین اسلام نیز برای مقوله اعتماد اجتماعی اهمیت زیادی قائل شده است به گونه ای که صداقت و شفافیت در اندیشه ، بیان ، تلاش در جهت پدید آوردن اعتماد متقابل ، تشویق روحیه همگرایی و احترام متقابل از این نوع شمرده می شوند. اخلاق پسندیده و کارآفرین به ویژه از سوی مدیران ارشد ، از دیگر عوامل باز تولید سرمایه اجتماعی است ( که از خصلت های سطور پیامبر می باشد) .
سوال محوری در بررسی سرمایه اجتماعی این است که تا چه میزان به دیگران اعتماد دارید؟ این اعتماد نتیجه تعاملات اجتماعی موجود در گروه ها ، انجمن ها و فعالیت های اجتماعی است . بخصوص اگر این اعتماد از حد فردی به سطح اجتماعی انتقال یابد به عنوان یک سرمایه با ارزش تلقی می گردد.این سرمایه موجب پایین آمدن سطح هزینه های تعاملات اجتماعی و اقتصادی و اقدام های مختلف می گردد. افزایش اعتماد متقابل در یک شرکت می تواند به نحو قابل توجهی کارایی سیستم ها را بالا ببرد و بعضی از صاحبنظران مدیریت و اقتصاد، ارزش آن را برای یک سازمان از اطلاعات بالاتر می دانند.(پروساک 1999). اعتماد سهم مهمی را در بسیاری از فرآیندهای سازمانی نظیر عقد قرار دادها ، انجام مذاکره ها و نظارت مستمر بر عملکرد واحدها دارد و تلاش در جهت افزایش آن می تواند بسیاری از هزینه های مربوط به فعالیت های ذکر شده را کاهش و علاوه برا آن بهره وری سازمانی را افزایش دهد. از اینرو اعتماد سازی در بین گروه ها و واحدهای مختلف یک سازمان را میتوان یکی از مهمترین وظایف یک رهبر سازمانی دانست.
مشارکت سیاسی:
یکی دیگر از ابعاد سرمایه اجتماعی ، میزان مشارکت شهروندان در بهبود نظام های سیاسی است . میزان مشارکت افراد در رای گیری ها ، مشارکت در احزاب و مشارکت در تدوین برنامه ها را می توان از این جمله دانست.(علوی،1385)
عضویت در گروه های اجتماعی:
عضویت در نهادهای مدنی را میتوان یکی از ابعاد سرمایه اجتماعی دانست. نهادهای مدنی نظیر انجمن های صنفی، حرفه ای، شوراهای شهری و محلی ، کتابخانه ها ، انجمن های علمی و ورزشی، گروه های حامی محیط زیست، انجمن های تجاری، کشاورزی و موارد مشابه از این دسته هستند. سازماندهی افراد در نهادهای مدنی موجب فرهنگ های صنفی و حرفه ای خاص در این نهادها شده و ضمن ایجاد سطح بالاتری از مشارکت و تعلق اجتماعی، موجب می شود که به طور غیر مستقیم ، کنترل رفتارها و تعامل ها ی اجتماعی و اقتصادی اعضای این نهادها وابسته به هنجارهای موجود در این نهادها شده و هزینه های بسیاری از کنترل های رسمی کاهش یابد.
مشارکت اجتماعی:
وجود شبکه های مشارکت بعنوان حوزه های تولید کننده سرمایه اجتماعی، بیشترین توجه را در ادبیات نوسازی و توسعه سیاسی به خود معطوف کرده است از آنجایی که شیوه تعاملات اعضای شبکه بر مبنای ارتباطات زبانی است . شبکه های مشارکت اجتماعی ای موفق هستند عملکرد آنها لکنت زبان نباشد. افراد بر مبنای تحقق وکلام با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند و به منطق کلام، مسائل طرفین را حل و فصل کنند.
بطور کلی تعدد شبکه های مشارکت اجتماعی در صد گروه ، سازمان یا جامعه بیانگر میزان سرمایه اجتماعی آن است. لذا هر چقدر شبکه های مشارکت در یک گروه سازمان یا جامعه ای گسترده تر باشد. سرمایه اجتماعی غنی تر است.(مدیرت سرمایه اجتماعی 29-ص14)
انسجام اجتماعی:
امیل دورکیم – از اولین جامعه شناسایی است که مفهوم انسجام و همبستگی اجتماعی را مورد مطالعه قرار داده است و وجود آن را برای هر جامعه لازم میداند.
جاناتان ترنر به نقل از دور کیم می گوید (( انسجام رخ میدهد که عواطف افراد بوسیله نمادهای فرهنگی تنظیم شوند. جایی که افراد متصل به جماعت.، اجتماعی شده باشند کنش ها بوسیله هنجارها تنظیم شده باشند و جایی که نابرابری های قانونی تصویر می شوند)) ( ترنر ،1370،437)
دور کیم وجود انسجام را برای جوامع امری مهم تلقی می کند. اودر کتاب (( خود کشی)) بین نرخ خود کشی با درجه یک پارچی و وجود تناسبی معکوس تکیه میکند به تعبیر دیگر از دیدگاه ای هر گاه جامعه ای سخت یکپارچه باشد آن جامعه اعضایش راتحت نظارت خود دارد و با کمرنگ شدن یکپارچگی این نظارت سست شده و میزان نا بهنجاری از جمله خودکشی را بالا میبرد.
تعهد و مسئولیت اجتماعی :
رابینسون می گوید : مسئولیت اجتماعی یکی از وظایف و تعهدات سازمان در جهت منتقع ساختن جامعه است به نحوی که هدف اولیه سازمان یعنی به حداکثر کردن سود را صورتی متعالی بخشد.
التیفن رابیتر نیز در این رابطه می نویسد: (( اگر مفهوم مسئولیت اجتماعی را با مفاهیم تعهد اجتماعی و پاسخگویی مقایسه نماییم. متوجه می شویم مسئولیت اجتماعی در بیانه سیر تکامل مشارکت
می باشد))( مدیریت و سرمایه اجتماعی 29-ص17)
دین و مذهب نقش بسیار مهمی در سرمایه اجتماعی ایفا می کنند.
افراد برحسب دین و مذهبی که دارند.(حضور فعال در امور مساجد. تکایا و کلیساها) ممکن است منشا مشارکت یا عدم مشارکت باشند با ترویج مذهب به ارزشهای مشارکت، صداقت ، اعتماد،ایثار و موارد مشابه موجب ارتقاء، سرمایه اجتماعی در بین اعضا، گروه های اجتماعی می شوند.
از آنجاییکه دین اسلام تاکید بسیار زیادی برتقویت سرمایه اجتماعی در جوامع مسلمانان دارد ، توجه و اهتمام بیشتر و ترویج مولفه های اخلاقی تاکید شده در دین اسلام مانند: راستی و صداقت ، وفای به عهد ، احترام به حقوق دیگران و موارد مشابه دیگر میتواند زمینه ساز سرمایه اجتماعی در جوامع اسلامی باشد، غفلت رهبران فرهنگی از این ظرفیتها و توجه به ابعاد محدودی از اسلام می تواند علاوه بر هدر دادن این ظرفیتها نتایج معکوس نیز ایجاد کند(علوی،1380، 37)
الگوهای اندازه گیری سرمایه اجتماعی :
یکی از انتقادهای صورت گرفته به کسانی که سعی در توسعه مفهوم سرمایه اجتماعی در مباحث اقتصادی دارند ، این است که هنوز الگوهای کمی مناسبی برای این امر ارائه نگردیده است. به طور کلی می توان گفت، پیچیدگی مفهوم سرمایه اجتماعی موجب گریده است که بسیاری از صابحنظران بیشتر گرایش به توضیح مفهومی و تاثیرات اقتصادی آن از جهت کاهش هزینه های تعاملات اجتماعی و اقتصادی بپردازد.
اما الگوهایی نیز وجود دارد که سعی دارند با استفاده از شیوه خود تحلیلی کمی از سرمایه اجتماعی ارائه کنند. الگوهایی که برای اندازه گیری سرمایه اجتماعی ارائه شده اند وابسته به رویکردی هستند که محققان مربوطه در بررسی این پدیده داشته اند.
برخی صرفا آن را از منظر اجتماعی فرهنگی و سیاسی مورد توجه قرار داده و برخی دیگر آن را بر اساس محور اقتصادی مورد بحث قرار داده اند. به طورکلی الگوهای اندازه گیری سرمایه اجتماعی با رویکرد فرهنگی را می توان به دو دسته ذیل طبقه بندی کرد.(علوی 1385) :
1- الگوی مبتنی بر تعداد و ویژگی های گروه های موجود در سیستم های اجتماعی ،2- الگوی مبتنی بر تحقیقات پیمایشی در باره سنجش میزان اعتماد اجتماعی و انسجام مدنی.
1- الگوی اندازه گیری مبتنی بر ویژگی های گروه های اجتماعی: به اعتقاد فوکویاما جامعه ای دارای سرمایه اجتماعی بالایی است که دارای گروههایی با تعداد اعضای بالا و دارای اعتماد به یکدیگر بوده ومنسجم باشند و همچنین بتوانند در ارتباط با محیط بیرون خود موثر عمل کرده و همکاری های متقابلی را با جوامع دیگر به وجود آورند. (فوکویاما 1999)
2- الگوی مبتنی بر تحقیقات پیمایشی:در این الگو سعی بر این است که بر اساس تحقیقات پیمایشی ، اطلاعات لازم درباره میزان اعتماد موجود بین اعضای یک سیستم اجتماعی و تمایل آنها به قرار گرفتن در نهادهای مدنی اندازه گیری شود.
در همین رابطه الگوهای دیگرنیز وجود دارند که با استفاده از شاخص هایی اقدام به اندازه گیری سرمایه اجتماعی می کنند . بعضی از این شاخص ها عبارتند از:
میزان مشارکت اجتماعی داوطلبانه؛
میزان عضویت در گروه های اجتماعی ؛
میزان ارتباطات فی ما بین نهادهای اجتماعی؛
نرخ ایجاد نهادهای اجتماعی با عضویت داوطلبانه؛
تعداد جلسات برگزار شده در گروه های اجتماعی؛
میزان فعالیت اجتماعی در مدارس.
الگویی دیگر نیز که برای اندازه گیری سرمایه اجتماعی وجود دارد، سرمایه اجتماعی را در بعد شناختی و ساختاری مورد توجه قرار میدهد(کریشنا و شریدر،1999)
در مجموع نقطه ضعف این الگوها این است که پیش از اینکه به محاسبه اقتصادی سرمایه اجتماعی بپردازند، به اندازه گیری مظاهر آن و در قالب مفاهیم اجتماعی و فرهنگی پرداخته است و شناخت کمی از سرمایه اجتماعی به عنوان متغیری اقتصادی- اجتماعی به دست میدهد و تاثیر آن بر تعاملات اقتصادی را نشان نمی دهد.
در همین رابطه دو الگو مبتنی بر رویکرد اقتصادی در اندازه گیری کمی سرمایه اجتماعی مطرح میشود:
1- الگوی مبتنی بر ارزش روز شرکت: یکی از الگوهایی که به منظور محاسبه سرمایه اجتماعی در سازمان ها توسط فوکویاما(1999) مطرح شده است بر این اساس است که تغییرات موجود در ارزش روز هر شرکتی در بازار را قبل و بعد از خرید آن شرکت توسط دیگر شرکت ها اندازه گیری کنیم. سرمایه های موجود یک شرکت بر اساس ارزش بازاری آن بیانگر مجموع سرمایه های قابل لمس و غیر قابل لمس آن است و از این رو سرمایه اجتماعی نیز در بردارنده ارزش سیستم انسانی کارکنان و مدیریت شرکت است. بنابراین تغییر بهای روز هر شرکتی در حالتی که شرایط سیستم اجتماعی درونی آن دگرگون شود ، میتواند بیانگر ارزش سرمایه ای سیستم اجتماعی قبلی باشد. هرچند تفاوت ایجاد شده می تواند ناشی از سرمایه انسانی شرکت در حالت قبلی نیز باشد که نمیتوان این دو را به راحتی از یکدیگر تفکیک کرد و تا کنون نیز الگوی مشخصی برای تفکیک سرمایه های غیر قابل لمس از یکدیگر ارائه نشده است.
2- الگوی مبتنی بر محاسبه صرفه جویی در هزینه ها : الگوی مفهومی دیگری که در اینجا مطرح
می گردد، توجه به محاسبه تاثیر استفاده از سرمایه اجتماعی بر صرفه جویی در هزینه های اقتصادی است. براساس این الگو پس از امکان سنجی در رابطه با اعمال تغییر در فرآیندها و یاساختار سازمانی براساس سرمایه اجتماعی موجود در سازمان که DELL می توان از آن استفاده کرد، اقدام به تغییر سازمانی میگردد. با محاسبه هزینه های مدیریتی شامل کاهش هزینه های کنترل و نظارت رسمی ، کاهش هزینه مبادله های و رایزنی ها و کاهش هزینه های ناشی از تسریع کار فرآیند ها میتوان هزینه صرفه جویی شده در اثر استفاده بهتر از سرمایه اجتماعی بر اعمال تغییر در سازمان را محاسبه کرد. برای محاسبه سرمایه اجتماعی نیز می توان مقدار معادل سرمایه های که می توانست به طور مستقیم موجب کاهش همین هزینه ها گردد را محاسبه و معادله سرمایه اجتماعی مربوطه در نظر گرفت. از این الگو می توان بر ارزشیابی و توجیه اقتصادی طرح های تغییر سازمانی مبتنی بر استفاده از سرمایه اجتماعی نیز استفاده کرد(علوی1384)
برای این امر کافی است که ساختار و فرآیندهای مطلوب را که میخواهیم بر اساس ذخیره سرمایه اجتماعی موجود در سازمان به آنها دست پیدا کنیم را مشخض کرده و سپس براساس آن صرفه جویی اقتصادی پیش بینی شده را حاصل این نوع سرمایه بدانیم. طبیعی است که برای تحقق زمینه های توسعه اقتصادی نیاز به افزایش ذخیره سرمایه اجتماعی در جامعه با تقویت شبکه های اعتماد، غنی سازی فرهنگ اجتماعی و موارد دیگر داریم که در قسمت بعد به آن اشاره خواهد گردید.
در مجموع میتوان گفت الگوهایی که برای اندازه گیری سرمایه اجتماعی ارائه شده اند و ابسته به رویکردی است که محققان مربوطه در بررسی این پدیده داشته اند. برخی صرفا از منظر اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی آن را مورد توجه قرار داده و برخی دیگر نیز آن را براساس مطالعات اقتصادی مورد بحث قرار داده اند. اما باید توجه داشت که سرمایه اجتماعی مفهومی اقتصادی – اجتماعی بوده و الگوهای اندازه گیری ضمن توجه به عوامل اجتماعی ، فرهنگی وسیاسی، باید به محاسبه تاثیرات اقتصادی آن نیز و ارتباط فی مابین متغیرهای اقتصادی واجتماعی توجه کنند.
باتوجه به اینکه اعتماد اجتماعی که یکی از ابعاد سرمایه اجتماعی می باشد یا به عبارتی مهمترین مولفه سرمایه اجتماعی است تا آنجا که بسیاری از اندیشمندان در این زمینه اعتماد اجتماعی را معادل با سرمایه اجتماعی می دانند و همچنین با توجه به اینکه سرمایه اجتماعی در ادارات میتواند شاخص مهمی برای اندازه گیری روند سرمایه اجتماعی در جامعه باشد در این تحقیق پیمایشی به بررسی میزان سرمایه اجتماعی با تاکید بر عنصر اعتماد اجتماعی در جنبه های مختلف از طریق پرسشنامه با استفاده از نمونه برداری تصادفی- طبقه ای در بین کارکنان حوزه ستادی وزارت نیرو خواهیم پرداخت.
رضایت شغلی :(Job Satisfaction)
اغلب گفته میشود که کارمند خوشحال یک کارمند کارا است و یک کارمند خوشحال بایستی با شغلش ارضا شود رضایت شغلی اغلب عبارت است از حدی از احساسات و نگرش های مثبت که افراد نسبت به شغل خود دارند . رضایت شغلی نتیجه ادراک کارکنان است که محتوا و زمینه شغلی آن چیزی را که برای کارمند ارزشمند است ، فراهم می کنند( راندری و همکاران، 2012 و مقیمی ، 1377) رضایت شغلی نگرشی است که افراد درباره ی شغل خود دارند که نشات گرفته از ادارک افراد از شغلشان است.( مقیمی ، 1377)
رضایت شغلی که تحت عنوان نگرش شخصی از شغل خود تلقی می شود از مهمترین متغیرها در حیطه رفتار سازمانی محسوب می شود و تحقق اهداف سازمانی بدون رضایت شغلی امکان پذیر نمی باشد.
شاخص توصیف شغلی JID :
در مدل JID پنج عامل عمده بعنوان ابعاد رضایت شغلی مطرحند که عبارتند از :
1- پرداخت: میزان حقوق دریافتی و انصاف و برابری در پرداخت
2- شغل: حدی که وظایف شغلی، فرصت را برای آموزش و پذیرش مسئولیت فراهم می آورد.
3- فرصت های ارتقاء: قابلیت دسترسی به فرصت ها برای پیشرفت.
4- سرپرست: توانایی های سرپرست برای نشان دادن علاقه و توجه به کارکنان
5- همکاران: حدی که همکاران ، دوستانه ، شایسته و حمایتی هستند(مقیمی ،1377)
مطالعات مختلف در زمینه رضایت شغلی نشان می دهد که متغیر های زیادی با رضایت شغلی مرتبط است که این متغیرها رادر 5 گروه قابل طبقه بندی است.
عوامل شرکتی : حقوق ، دستمزد و ترفیعات…
عوامل محیطی و محاطی : سبک رهبری ، گروه کاری.
ماهیت کار و عوامل رفاهی .
عوامل فردی : سن ارشدیت ، سابقه ، هوش و …
عوامی اجتماعی و فرهنگی .
و به دنبال یافتن این جواب هستیم که ابعاد سرمایه اجتماعی شامل(بعد ساختاری ،بعد ارتباطی وبعد شناختی ) تاثیر آن بر رضایت شغلی چگونه است.
با توجه به اینکه سرمایه اجتماعی در سازمان ها می تواند شاخص مهمی برای اندازه گیری سرمایه اجتماعی در جامعه باشد. .در این تحققیق به بررسی تاثیرمیزان سرمایه اجتماعی با تاکید بر عنصر اجتماعی در جنبه های مختلف از طرق پرسشنامه به ارزیابی سطح رضایت و اعتماد بین کارکنان حوزه ستادی وزارت نیرو میپردازد .
سئوال اصلی تحقیق :
– آیا سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارد؟
_ سابقه موضوع:
پس از بررسی و پیگیریهای زیاد مشخص شد که مطالعه کاملا مشابهی با تحقیق حاضر در تهران و یا در دستگاه مورد مطالع تاکنون صورت نگرفته است .
اهمیت و ضرورت تحقیق:
دراین تحقیق برای ارزیابی سرمایه اجتماعی ،توجه ویژه ای به عنصر اعتماد اجتماعی میشود .که به نوبه خود کار جدیدی است.اهمیت این پژوهش در وحله اول به اهمیت خودسرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی بر می گردد و در وحله دوم به آگاهی و شناخت برنامه ریزان از وضعیت سرمایه اجتماعی و اعتماد در سازمان بر میگردد. نتایج حاصل ازاین تحقیق می تواند در افزایش کارایی و بهره وری کارکنان بر سازمان مفید باشد.
اهداف تحقیق:
اهداف اصلی :
تعیین میزان تاثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی کارکنان ،حوزه ستادی وزارت نیرو .
اهداف فرعی :
تعیین میزان تاثیر بعد ساختاری بر رضایت شغلی کارکنان ،حوزه ستادی وزارت نیرو.
تعیین میزان تاثیر بعد شناختی بر رضایت شغلی کارکنان ،حوزه ستادی وزارت نیرو.
تعیین میزان تاثیر بعد ارتباطی بر رضایت شغلی کارکنان، حوزه ستادی وزارت نیرو.
فرضیه ها یا سوالات تحقیق:
فرضیه ها :
فرضیه اصلی :
سرمایه اجتماعی بررضایت شغلی تاثیر دارد.
فرضیه فرعی :
بعد ساختاری سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارد.
بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی بررضایت شغلی تاثیر دارد.
بعد شناختی سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارد.
مدل تحقیق
مدل ناهاپیت گوشال (1998) مدل رضایت شغلی :مقیمی
متغیرمستقل متغیروابسته
روش تحقیق:
تحقیق از نوع روش توصیفی، پیمایشی است که از طریق روش کتابخانه ای مقاله ها پایان نامه های ارشد و دکترا دراین زمینه جمع آوری گردیده و برای جمع آوری اطلاعات نیز از پرسشنامه استفاده می شود.
جامعه تحقیق:
جامعه آماری این تحقیق شامل کارمندان حوزه ستادی وزارت نیرو می باشد.
الف:قلمرو مکانی: قلمرو مکانی حوزه ستادی وزارت وزارت نیرو
ب: قلمرو زمانی: قلمرو زمانی محدود زمانی این تحقیق شش ماهه دوم سال 1392 در زمان توزیع و جمع آوری پرسشنامه
ج: قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی این تحقیق در حوزه تئوری های نوین مدیریت و مدیریت منابع انسانی است.
روش نمونه گیری و حجم نمونه:
پس از جمع آوری پرسش های توزیع شده داده های به دست آمده از طریق روش های آمار توصیفی و آمار استنباط با نرم افزار spss تجزیه و تحلیل خواهد شد.
در این تحقیق با توجه به اینکه متغییرها کیفی میباشند تعیین حجم نمونه از فرمول ذیل برای بدست آوردن حجم نمونه استفاده میشود .
این آزمون برای تعداد 398 نفر میباشد . طبق فرمول فوق نمونه تصادفی تحقیق 195 نفر بصورت تصادفی انتخاب میگردد .
– روش و ابزار جمع آوری اطلاعات:
طراحی و توزیع پرسشنامه ، مشاهده ، اسناد و مدارک .
روش تجزیه وتحلیل:
منظورتجزیه و تحلیل اطلاعات و استفاده از روشهای متعدد ومناسب آماری می باشد.ابتدا آمار توصیفی مثل میانگین و مد جهت معرفی ویژگی های نمونه آماری استفاده خواهد شد . پس از آن با استفاده از آزمون کولموگروف -اسمیرنف سنجش نرمال بودن توزیع جامعه آماری انجام خواهدشد ودر صورتیکه توزیع نمونه آماری نرمال باشد .از آمار پارامتریک ودر صورتیکه غیر نرمال باشد از آمار ناپارامتریک استفاده خواهد شد .
تعاریف اصطلاحات و متغیرهای تحقیق:
سرمایه اجتماعی :
وجود گوناگون سازمانهای اجتماعی نظیر اعتماد،هنجارها و شبکه هایی است می توانند با ایجاد و تسهیل امکانات هماهنگی و کارائی جامعه را بهتر کنند .سرمایه اجتماعی به ارتباط بین افراد ،شبکه های اجتماعی و هنجارهای عمل متقابل و نیز قابلیت اعتماد پذیری که از پس اعتماد ناشی میشود بر میگردد . (پانتام 1992)
رضایت شغلی:
رضایت شغلی بین دوست داشتن وظایف مورد لزوم یک شغل ،شرایطی که در ان کار انجام میگیرد .پادداش برای انجام آن دریافت میشود و اینکه فعالیتها ،و شرایطی که کار یک کار گر را تشکیل میدهد .تا چه حد و به چه خوبی نیازهایش بر آورده میسازد ،بستگی به قضاوت فرد دارد.که باید موارد خوب و بد شغلش را موازنه کند (شر تزر 1371).
نوع و روش تحقیق:
تحقیق حاضر با توجه به هدف آن جز تحقیقات کاربردی(applied research) محسوب می شود. چون هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش برای به کارگیری دریک زمینه خاص می باشد. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می شوند. (سرمد، بازرگان و حجازی :1387)
روش تحقیق:
به طور کلی روش های تحقیق را می توان با توجه به دو ملاک الف) هدف تحقیق و ب) نحوه گردآوری داده ها تقسیم کرد. الف) دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف
تحقیقات علمی بر اساس هدف تحقیق به سه دسته تقسیم می شود: بنیادی؛ کاربردی، توسعه.
از آنجایی که هدف پژوهش گر یافتن تاثیر ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی می باشد، لذا این تحقیق در زمره تحقیقات کاربردی جای می گیرد. در ذیل تعریف تحقیق کاربردی آمده است.
تحقیق کاربردی
هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می شود.
در ضمن از لحاظ نحوه گردآوری داده ها این تحقیق در زمره تحقیقات توصیفی جای می گیرد. در ذیل دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری داده ها شرح داده شده است.
ب) دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری داده ها
تحقیقات علمی را بر اساس چگونگی بدست آوردن داده های مورد نیاز (طرح تحقیق) می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:
تحقیق توصیفی
تحقیق آزمایشی
در این پایان نامه از هر دو روش تحقیق توصیفی و استنباطی استفاده شده است.
تحقیق توصیفی
تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفا برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرآیند تصمیم گیری باشد.
تحقیق توصیفی را می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:
تحقیق پیمایشی
تحقیق همبستگی
اقدام پژوهی
بررسی موردی
تحقیق پس- رویدادی
از آنجایی که در این تحقیق، محقق به دنبال بررسی تاثیر ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی می باشد، روش گرد آوری اطلاعات به روش پیمایشی از صاحبنظران می باشد. در ذیل تحقیق پیمایشی شرح داده شده است.
تحقیق پیمایشی
برای بررسی توزیع ویژگی های یک جامعه آماری روش تحقیق پیمایشی به کار می رود. تحقیق پیمایشی را به سه دسته به شرح زیر تقسیم می کنند:
الف) روش مقطعی ب) روش طولی ج) روش دلفی
در این تحقیق از روش مقطعی استفاده شده است.
روش مقطعی
روش مقطعی به منظور گردآوری داده ها درباره یک یا چند صفت در یک مقطع از زمان (یک روز، یک هفته، یک ماه) از طریق نمونه گیری از جامعه انجام می شود. این گونه پژوهش به توصیف جامعه بر اساس یک یا چند متغیر می پردازد.
از روش تحقیق آزمایشی نیز با استفاده از روشهای آمار استنباطی، برای آزمون فرضیه ها استفاده شده است.
در طبقه بندی نوع پژوهش براساس روش، پژوهش حاضر از نوع همبستگی correlation research می باشد. همچنین این تحقیق از نظر دسته بندی تحقیقات برحسب نحوه ی گردآوری داده ها ( طرح تحقیق) ، تحقیقی توصیفی descriptive research به شماره می رود که به توصیف ویژگی های نمونه و سپس تعمیم این ویژگی ها به جامعه آماری پرداخته است . تحقیقات توصیفی خود بر چند دسته هستند که این پژوهش از نوع پیمایشی آن می باشد. با تحقیق پیمایشی که توصیف به پیش بینی و تحلیل ارتباط میان متغیرها پرداخته میشودو با توجه به زمان جمع آوری داده ها ، از نوع پژوهش های مقطعی می باشد در این پژوهش از شیوه پرسشنامه مصاحبه استفاده خواهد شد. در واقع این تحقیق به دنبال جمع آوری اطلاعات برای توصیف شرایط موجود و آزمون فرضیه برای پاسخگویی به سئوالات پژوهش می باشد .
جامعه آماری
جامعه اماری به کل افرادی اطلاق می شود که از جهات خاص مربوط به نقطه نظرهای تحقیق دارای صفات مشترک و مسئول نتایج پژوهش مورد نظر باشند.
به عبارت دیگر مجموعه از اشیا یا عناصری است که دارای اطلاعات مورد نیاز در فرآیند تحقیق بوده و هدف محقق آن است که مورد آنها نتیجه گیری کند(مال هاتر:1387) . دونوع جامعه آماری وجود دارد: محدود و نامحدود . جمعیت محدود دارای تعدادی اجزای ثابت و محدود است ، درحالیکه جمعیت نا محدود مشخص نیست (ونوس و همکاران:1388)
جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه افرادی است که محقق به بررسی موضوع خاص روی آنها علاقه مند است . لذا کلیه کارکنان رسمی و غیر رسمی و پیمانی قرار دادی حوزه ستادی وزارت نیرو را تشکیل می دهند. که حجم آن برابر 398 نفر می باشد
3-5- متغیر پژوهش
متغیر مستقل: یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب ، دخالت یا دستکاری شدن توسط محقق مقادیری را می پذیرد تا تاثیرش بر روی متغیر دیگر (متغیر وابسته) مشاهده شود.
متغیر مستقل در این تحقیقات عبارت است از سرمایه اجتماعی درون سازمانی و سرمایه اجتماعی برون سازمانی و ابعاد آن ها شامل بعد ساختاری، بعد شناختی و بعد ارتباطی که می خواهیم تاثیر آن ها را بر رضایت شغلی مشاهده نماییم.
متغیر وابسته: متغیری است که تغییرات آن تحت تاثیرمتغیر مستقل قرار می گیرد. متغیر وابسته در این تحقیق توسعه فعالیت های رضایت شغلی از قبیل عوامل سازمانی ، ماهیت کار، محیط کار به عوامل فردی می باشد.
3-6- روش نمونه گیری:
نمونه گیری نیاز علمی است، چون جامعه ممکن است بسیار بزرگ باشد مسلما نمیتوان همه آنها را مورد مطالعه و بررسی قرار داد پس با تعداد محدودی از پاسخ دهندگان از آن جامعه مورد نظر انتخاب شده اند و از نظر ویژگی معرف آن جامعه آماری هستند می توان نتایج حاصله از آن را به کل جامعه تعمیم داد. نمونه مورد نظر بطور تصادفی انتخاب شده است و این انتخاب براساس شانس است که هریک از افراد جامعه از شانسی برابر برای انتخاب برخوردار هستند و روش نمونه گیری تحقیق حاضر از جامعه حوزه ستادی وزارت نیرو مشخص شده است.
تعیین حجم نمونه
انتخاب نمونه دارای اهمیت خاصی است و اساس هرچقدر نمونه بزرگتر باشد به ویژگی های جامعه نزدیکتر بوده و تعمیم نتایج آن منطقی تر می باشد. نمونه خوب نمونه ای است که اولا به صرفه اقتصادی بوده و ثانیا معرف کل جامعه باشد.
با توجه به نظریات نمونه گیری برای جامعه محدود، فرمول تعیین حجم نمونه عبارت است از :
که در آن N، حجم جامعه که برابر 398 می باشد. سطح خطای نوع اول() برابر 0.05 ، 3/84= ، (حداکثر مقدار پراکندگی) و 05/0=d (حداکثر خطای برآورد نسبت) در نظر گرفته شده است. در نهایت با جایگذاری مقادیر ذکر شده حجم نمونه، 195n= حاصل شد که در نهایت با توزیع حدود 200 پرسشنامه تعداد 178 پرسشنامه دریافت شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این تحقیق از روش نمونه گیری کاملا تصادفی (رعایت چارچوب جامعه و انتخاب نمونه هایی که نماینده جامعه بوده و قابلیت تعمیم اطلاعات آنها به جامعه وجود داشته باشد) استفاده شده است و سعی بر آن بوده که افرادی که اشراف بالایی بر موضوع دارند در نمونه آماری انتخاب شوند. در این تحقیق باتوجه به تغییرهای کیفی حجم نمونه از فرمول زیر برای بدست آوردن حجم نمونه استفاده می شود.
این آزمون برای تعداد 398 نفر میباشد. طبق فرمول فوق نمونه تصادفی تحقیق 195 نفربصورت تصادفی انتخاب میگردد.
روایی و پایایی پرسشنامه :
منظور از روایی وسیله اندازه گیری این است که تا حد امکان متغیری را مورد سنجش قرار دهد که مدنظر می باشد که 2 نوع روایی کنترل شده برای این پرسشنامه به شرح زیر است
روایی صوری:
با نظر خواهی از اساتید راهنما و مشاور واصلاحات صورت گرفته به صورت نهایی در آمده است ، پس دارای روایی صوری است.
روایی ساختاری:
پرسشنامه با شرح ساده و روشنی از اهداف پژوهش و غیر نحو پاسخگویی شروع شده است . سئوالات طوری طراحی شده اند که پاسخ گویان می توانند به راحتی به آنها جواب دهند پس روایی ساختار هم دارد
ضریب پایایی:
پرسشنامه در مرحله اول به صورت آزمایشی بین 20 نفر اجرا، و برای محاسبه پایایی پرسشنامه از نرم افزار spss و از روش آلفای کرونباخ استفاده که آلفای محاسبه شده و کل آزمودنی ها 80% می باشد.
این روش برای محاسبه هماهنگی درونی اندازه گیری از جمله پرسشنامه بکار می رود.
3-9-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss19 استفاده می شود که در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی ، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. بخش آمار توصیفی شامل فراوانی ، میانگین ، انحراف معیار و جداول آماری و نمودار است. در بخش آمار استنباطی از آزمون ها ی ضریب همبستگی اسپیرمن و تحلیل رگوسیون استفاده خواهد شد. زیرا هدف در این تحقیق برای تاثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی کارکنان میباشد.
در این بخش بر اساس اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه، یافته ها تجزیه و تحلیل شده و در ابتدا برای هریک از پرسشهای اساسی بر اساس آمار توصیفی یک جدول طراحی شده و با استفاده از نرم افزارExcel نموداری مناسب ترسیم گردید. در ادامه با استفاده از روشهای استنباط آماری و کاربرد نرم افزار SPSS فرضیات مورد آزمون قرار گرفته اند.
روایی پژوهش
مفهوم روایی به این سوال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از روایی ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت. روش های متعددی برای تعیین روایی ابزار اندازه گیری (پرسشنامه) وجود دارد که در این تحقیق از روش اعتبار محتوا استفاده شده است.
اعتبار محتوا
اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که معمولا برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری به کار برده می شود. اعتبار محتوای یک ابزار اندازه گیری (پرسشنامه) به سوال های تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اعتبار محتوای یک آزمون معمولا توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می شود. از این رو اعتبار محتوا به قضاوت داوران بستگی دارد.
در این تحقیق، قبل از توزیع پرسشنامه طراحی شده، برای صحت روایی، پرسشنامه مورد قضاوت استادان راهنما، مشاور و تعدادی از متخصصان و افراد خبره قرار گرفت. بر اساس نظرخواهی اصلاحات لازم در پرسشنامه اعمال گردید.
-پایایی پژوهش
پایایی یکی از ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری(پرسشنامه) است. مفهوم یاد شده با این امر سر و کار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد. پایایی پرسشنامه، همبستگی میان یک مجموعه از نظرات و مجموعه دیگری از نظرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به دست آمده است را نشان می دهد. با توجه به این امر معمولا دامنه پایایی پرسشنامه از صفر درصد(عدم ارتباط) تا صد درصد(ارتباط کامل) است.
برای محاسبه پایایی پرسشنامه شیوه های مختلفی به کار برده می شود. در این تحقیق از روش معروف آلفای کرونباخ استفاده شده است.
-روش آلفای کرونباخ
این روش برای محاسبه هماهنگی درونی سوالات پرسشنامه به کار می رود. پاسخ هر سوال می تواند مقادیر عددی مختلف را اختیار کند. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره های هر زیر مجموعه سوال های
پرسشنامه و واریانس کل را محاسبه کرد. سپس مقدار ضریب آلفا از فرمول زیر بدست می آید.
که در آن:
J : تعداد زیر مجموعه سوال های پرسشنامه یا آزمون
: واریانس زیر آزمون j ام
: واریانس کل آزمون.
در این تحقیق با بررسی پایایی سوالات پرسشنامه، مقدار ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه تحقیق بالای 73 درصد بدست آمده است که مقدار بسیار مناسبی است.
پایایی سوالات پرسشنامه بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی
با استفاده از نرم افزار SPSS ضریب قابلیت اعتماد(پایایی) از فرمول کرونباخ برای پرسشنامه 8822/0 و اعتبار اجزای مختلف به شرح جدول ذیل تعیین گردید:
اجزاء پرسشنامه
سرمایه اجتماعی
رضایت شغلی
سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی
ضریب قابلیت اعتماد
8315/0
7382/0
8822/0
در مرحله اول بررسی تعداد 20 پرسشنامه توزیع گردید. با توجه به نتایج جداول ذیل، ضریب قابلیت اعتماد کل پرسشنامه 8822/0 حاصل گردید که این ضریب ابزار سنجش را تایید می نماید. بررسی ضریب قابلیت اعتماد هر مولفه نشان می دهد که ضریب قابلیت اعتماد مولفه سرمایه اجتماعی 8315/0 و مورد تایید ولی این ضریب برای مولفه رضایت شغلی 7315/0 بوده و نیاز به بررسی سوالات این متغیر وجود دارد. پس از بررسی نظرات پاسخ دهندگان و نتایج نرم افزار که نشان می دهد سوالات 4، 9، 10 و 11 نیاز به بررسی و شفافیت بیشتر دارد. بخش رضایت شغلی پرسشنامه مورد بررسی مجدد قرار گرفت و سوالات تصحیح و شفاف گردیده و عملیات میدانی مجددی با حجم نمونه 22 پرسشنامه انجام گرفت. که نتایج آن در ذیل ارائه گردیده است.
نتایج جداول ذیل نشان می دهد در عملیات میدانی مجدد اشکالات قبلی مرتفع و ابزار سنجش متغیر رضایت شغلی با توجه به ضریب قابلیت اعتماد رضایت شغلی 8311/0، مورد تایید است.
مرحله اول(کل پرسشنامه:سوالات تخصصی سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی)
Scale Scale Corrected
Mean Variance Item- Alpha
if Item if Item Total if Item
Deleted Deleted Correlation Deleted
SARMAYE1 88.7273 159.6182 .2455 .8815
SARMAYE2 88.4545 153.6727 .4800 .8774
SARMAYE3 87.7273 157.0182 .3246 .8804
SARMAYE4 88.0000 155.2000 .5120 .8773
SARMAYE5 87.7273 152.2182 .4334 .8784
SARMAYE6 87.1818 158.5636 .3508 .8800
SARMAYE7 87.4545 154.8727 .5098 .8773
SARMAYE8 87.1818 150.3636 .7238 .8732
SARMAYE9 87.0909 160.2909 .3167 .8806
SARMAY10 87.2727 159.0182 .3636 .8799
SARMAY11 88.6364 157.0545 .5964 .8776
SARMAY12 88.2727 159.2182 .1740 .8840
SARMAY13 87.3636 149.6545 .6306 .8741
SARMAY14 87.9091 150.6909 .6402 .8743
SARMAY15 88.1818 160.5636 .1644 .8831
SARMAY16 87.2727 150.0182 .6652 .8737
SARMAY17 87.2727 150.6182 .3743 .8812
REZAYAT1 88.0909 159.4909 .3853 .8799
REZAYAT2 88.0909 160.6909 .1919 .8823
REZAYAT3 88.3636 152.6545 .5747 .8758
REZAYAT4 88.4545 165.2727 -.1431 .8843
REZAYAT5 88.0000 158.8000 .1974 .8834
REZAYAT6 88.0000 152.0000 .3983 .8796
REZAYAT7 88.9091 160.6909 .2486 .8814
REZAYAT8 87.8182 150.7636 .4882 .8771
REZAYAT9 87.8182 163.1636 .0613 .8836
REZAYA10 88.7273 163.2182 .0606 .8835
REZAYA11 88.6364 164.8545 -.0682 .8847
REZAYA12 87.8182 152.9636 .5234 .8766
REZAYA13 87.5455 159.2727 .1912 .8832
REZAYA14 88.0000 153.0000 .5296 .8765
REZAYA15 87.7273 151.6182 .6014 .8751
REZAYA16 88.0909 154.8909 .7866 .8755
REZAYA17 87.7273 162.8182 .0247 .8869
REZAYA18 88.0000 147.0000 .5001 .8773
REZAYA19 87.0909 144.6909 .6909 .8718
REZAYA20 88.4545 155.6727 .6160 .8767
R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S – S C A L E (A L P H A)
Reliability Coefficients
N of Cases = 11 N of Items = 37
Alpha = .8822
مرحله اول(سوالات تخصصی سرمایه اجتماعی)
Scale Scale Corrected
Mean Variance Item- Alpha
if Item if Item Total if Item
Deleted Deleted Correlation Deleted
SARMAYE1 41.5714 49.8022 .6125 .8141
SARMAYE2 41.3571 50.4011 .4602 .8212
SARMAYE3 40.6429 54.0934 .1917 .8345
SARMAYE4 40.9286 48.8407 .7318 .8085
SARMAYE5 40.7857 49.5659 .3940 .8265
SARMAYE6 40.0714 52.8407 .3648 .8263
SARMAYE7 40.4286 50.2637 .5181 .8183
SARMAYE8 39.8571 56.1319 -.0035 .8455
SARMAYE9 40.0000 54.6154 .3178 .8291
SARMAY10 40.2143 52.3352 .5176 .8213
SARMAY11 41.5000 51.3462 .5796 .8179
SARMAY12 41.1429 49.3626 .4174 .8247
SARMAY13 40.2857 49.6044 .5573 .8160
SARMAY14 40.9286 50.5330 .4178 .8237
SARMAY15 41.2143 51.8736 .3812 .8254
SARMAY16 40.1429 45.8242 .6771 .8060
SARMAY17 40.3571 46.8626 .4670 .8237
Reliability Coefficients
N of Cases = 14.0 N of Items = 17
Alpha = .8315
مرحله اول(سوالات تخصصی رضایت شغلی)
Scale Scale Corrected
Mean Variance Item- Alpha
if Item if Item Total if Item
Deleted Deleted Correlation Deleted
REZAYAT1 43.4615 39.2692 .3004 .7285
REZAYAT2 43.5385 41.4359 .0379 .7450
REZAYAT3 43.8462 38.8077 .3216 .7267
REZAYAT4 44.0000 42.6667 -.1359 .7476
REZAYAT5 43.5385 37.6026 .3632 .7227
REZAYAT6 43.6154 35.2564 .4390 .7143
REZAYAT7 44.4615 38.9359 .4666 .7212
REZAYAT8 43.2308 38.0256 .2350 .7363
REZAYAT9 43.2308 43.0256 -.1718 .7530
REZAYA10 44.2308 42.1923 -.0468 .7470
REZAYA11 44.1538 42.3077 -.0636 .7472
REZAYA12 43.2308 36.5256 .5414 .7088
REZAYA13 43.0000 41.0000 .0290 .7522
REZAYA14 43.3846 37.9231 .3193 .7265
REZAYA15 43.3077 36.0641 .5872 .7047
REZAYA16 43.6154 38.2564 .6806 .7135
REZAYA17 43.1538 38.8077 .2064 .7375
REZAYA18 43.3846 33.0897 .5114 .7051
REZAYA19 42.7692 33.3590 .5852 .6965
REZAYA20 43.9231 36.5769 .6652 .7041
Reliability Coefficients
N of Cases = 13.0 N of Items = 20
Alpha = .7382
مرحله دوم(سوالات رضایت شغلی)
Scale Scale Corrected
Mean Variance Item- Alpha
if Item if Item Total if Item
Deleted Deleted Correlation Deleted
REZAYAT1 41.2273 65.2316 .4224 .8243
REZAYAT2 41.0909 67.4199 .0807 .8399
REZAYAT3 41.1364 66.5043 .2827 .8287
REZAYAT4 41.2727 67.0649 .1515 .8343
REZAYAT5 41.3182 62.8939 .4882 .8202
REZAYAT6 41.2727 63.4459 .3540 .8264
REZAYAT7 41.6818 67.6558 .1502 .8330
REZAYAT8 41.4545 67.3074 .2080 .8310
REZAYAT9 41.2727 64.7792 .4416 .8233
REZAYA10 41.3636 63.8615 .6714 .8180
REZAYA11 41.3182 64.8939 .3203 .8274
REZAYA12 40.9545 64.5216 .4672 .8224
REZAYA13 40.4545 61.5931 .3776 .8265
REZAYA14 40.4091 57.0152 .6408 .8094
REZAYA15 40.6364 61.9567 .5033 .8190
REZAYA16 40.6818 58.1320 .6697 .8086
REZAYA17 40.6364 58.6234 .6024 .8124
REZAYA18 41.0000 64.2857 .2790 .8305
REZAYA19 40.1818 55.7749 .6882 .8058
REZAYA20 41.0909 62.4675 .3713 .8260
Reliability Coefficients
N of Cases = 22 N of Items = 20
Alpha = .8311
9
روش و ابزار گردآوری اطلاعات:
داده های مورد نیاز این پژوهش براساس دو روش ذیل جمع آوری شده است:
الف: مطالعات کتابخانه ای : جهت تدوین مبانی نظری از کتاب ها و مقالات معتبر فارسی و لاتین استفاده شده است جهت دستیابی به مقالات از جستجوی اینترنتی نیز استفاده شده است. (بررسی اسناد و مدارک، آرشیوها، مقالات پژوهشی و پایان نامه های داخلی و خارجی)
ب- اطلاعات میدانی : برای جمع آوری داده ها مورد نیاز تحقیق پرسشنامه هایی طراحی میشود و بین نمونه آماری توزیع می در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات از ابزارهای جمع آوری زیر استفاده می شود:
پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه ای از سوال ها (گویه ها) است که پاسخ دهنده با ملاحظه آنها پاسخ لازم را ارائه می دهد. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می دهد.
-مقیاس اندازه گیری نظرات
یکی از رایج ترین مقیاس های اندازه گیری نظرات مقیاس لیکرت است. این مقیاس از مجموعه ای منظم از سوالات (گویه ها) که به ترتیب خاصی تدوین شده است، ساخته می شود. این گویه ها حالت خاصی از پدیده مورد اندازه گیری را به صورت سوالاتی که از لحاظ ارزش اندازه گیری دارای فاصله های مساوی است، عرضه می کند. برای تدوین سوالات معمولا از عبارات مساعد و نامساعد درباره تحقیق مورد نظر به تعداد مساوی استفاده می شود. پاسخ دهنده میزان موافقت خود را با هر یک از عبارات در یک مقیاس درجه بندی شده که معمولا از یک تا پنج (یا تا نه) درجه است نشان می دهد. سپس پاسخ آزمودنی به هر یک از سوالات از نظر عددی ارزش گذاری می شود.
بخش عمده کار جمع آوری اطلاعات بوسیله پرسشنامه و از طریق کار میدانی به دست آمده است. پرسشنامه ای دارای 17 سئوال در زمینه سرمایه اجتماعی می باشد که برای بررسی روایی آن از نظر خبرگان و اساتید راهنما و مشاور استفاده شده است و روایی آن نیز از طریق آزمون به دست آمده است و 20 سئوال در زمینه رضایت شغلی می باشد که پایایی پرسشنامه ها به شرح ذیل میباشد. در ارتباط با ناشناس بودن پاسخ دهنده ها به آنها اطمینان داده شده است. میتوان گفت که پرسشنامه ای خوب است که به فرضیات مطرح شده پاسخ دهد و برای این کار بایستی سئوالات معرف و در برگیرنده فرضیات مورد نظر باشد و از نتایج بدست آمده از سئوالات به توان فرضیه را تایید و یا رد کرد. این پرسشنامه دارای سه متغیر برای سرمایه اجتماعی در ابعاد ساختاری به شناختی و ارتباطی و در قسمت دوم سئوالات مربوط به رضایت شغلی آورده شده است. سئوالات با مقیاس بسته – پاسخ و بر اساس طیف لیکرت می باشد که به صورت درجات کاملا موافقم، مخالفم ، کاملا مخالفم طراحی شده اند بعد از جمع آوری پرسش نامه به هریک از پاسخ ها نمره 1 تا 5 داده شد و جدول شماره 1-3 نشان دهنده تناظر شماره سئوالات با تغییرهای سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی می باشد .
جدول 1-3- تناظر شماره سئوالات پرسشنامه با تغییرها
متغییرهای مربوط به فرضیه ها پژوهش
تعداد سئوال
شماره سئوالات
ضریب آلفای پایائی
ضریب کل
سرمایه اجتماعی
بعد ساختاری
5
1 تا 5
72%
83%
بعد شناختی
5
6 تا 10
73%
بعد ارتباطی
7
11 تا 17
72%
رضایت شغلی
20
18 – 37
86%
86%
ضریب کل
90%
جدول 2-3 امتیاز بندی طیف لیکرت
شکل کلی
خیلی زیاد
زیاد
متوسط
کم
خیلی کم
امتیاز بندی
5
4
3
2
1
آزمون های آماری در تحلیل استنباطی:
آزمون اولویت بندی فریدمن
آزمون مقایسه چند نمونه وابسته، به این روش انجام می شود. این آزمون مشابه ناپارامتری تحلیل واریانس با اندازه های تکراری است. داده ها در این آزمون عبارتند از مقادیر متغیرها به ازای مشاهدات مختلف. فرض می کنیم k متغیر را می خواهیم آزمون کنیم و برای هر متغیر، n بار اندازه گیری خاصی را تکرار کرده ایم. در هر سطر، مقادیر را از 1 تا k رتبه می دهیم. رتبه مشاهدات درون سطر i ام است. این رتبه دهی را در تمام سطرها تکرار می کنیم. مجموع رتبه های هر متغیر را با به ازای j=1,…,k به دست می آوریم. مقدار مبنای آماره آزمون قرار می گیرد.
آزمون همبستگی
یکی از تعاریف اساسی در علم آمار تعریف همبستگی و رابطه بین دو متغیر می باشد. بطور کلی شدت وابستگی دو متغیر به یکدیگر را همبستگی تعریف می کنیم. ممکن است علاوه بر شدت همبستگی جهت همبستگی نیز مورد نیاز پژوهشگر باشد. بطور کلی ضرایب همبستگی بین 1- تا 1 تغییر می کنند و رابطه بین دو متغیر می تواند مثبت یا منفی باشد. محاسبه ضرایب همبستگی تا حدود زیادی متاثر از مقیاس اندازه گیری متغیرها است. در صورتی که هر دو متغیر کمی باشند، دو ضریب همبستگی معروف، به نام پیرسون در حالت پارامتریک (در صورتی که متغیرها دارای توزیع نرمال باشند) و ضریب همبستگی اسپیرمن در حالت ناپارامتریک(در صورتی که متغیرها دارای توزیع نرمال نباشند) وجود دارند و با توجه به مقدار سطح معنی داری، فرض صفر مورد آزمون قرار می گیرد.
تحلیل رگرسیون ساده و چند گانه
در آمار برای بررسی و آزمون تاثیر یک یا چند متغیر مستقل بر متغیر وابسته از رگرسیون ساده یا چندگانه استفاده می نمایند. خروجی این تحلیل ضرائب هر یک از متغیرهای مستقل و سطح معنی داری آنها است.
آزمون فرض مقایسه میانگین های دو گروه
در مواردی که منظور پژوهشگر آزمودن برابری میانگین های دو گروه، با توجه به یک متغیر وابسته باشد، در صورتی که گروه ها مستقل باشند از آزمون t استیودنت برای گروه های مستقل استفاده می شود. با استفاده از یک نمونه تصادفی از دو جامعه و محاسبه میانگین و انحراف معیار نمونه ها، آماره آزمون t استیودنت
تشکیل و با توجه به مقدار سطح معنی داری، فرض صفر مورد آزمون قرار می گیرد.
آزمون فرض مقایسه میانگین های چند گروه (آزمون تحلیل واریانس یکطرفه- آزمونF )
هر گاه بخواهیم برابری بیش از دو میانگین را مورد آزمون قرار دهیم از تحلیل واریانس استفاده می کنیم. در مواردی که یک متغیر مستقل داشته باشیم و آزمودنی ها به طور تصادفی به بیش از دو گروه تقسیم شده باشند، تحلیل واریانس یکطرفه به کار برده می شود. در تحلیل واریانس یکطرفه فرض صفر برای برابری تمام میانگین هاست و فرض مقابل این است که حداقل میانگین دو جامعه با هم متفاوت است. آماره این آزمون، F می باشد و با توجه به مقدار سطح معنی داری، فرض صفر مورد آزمون قرار می گیرد.
قلمرو پژوهش:
الف- قلمرو مکانی: حوزه ستادی وزارت نیرو
ب- قلمرو زمانی: قلمرو زمانی محدود زمانی این تحقیق 19/3/92 لغایت 19/9/92 و زمان توزیع و جمع آوری پرسشنامه
ج- قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی از دو قسمت تشکیل شده است
1) سرمایه اجتماعی شامل سه بعد ساختاری، شناختی و ارتباطی میباشد.2) عوامل رضایت شغلی شامل وجود عوامل سازمانی، ماهیت کار، محیط کار و عوامل فردی میباشد.
.منابع فارسی:
1) امیر محمودی -م بررسی مقایسه ای سرمایه اجتماعی در مناطق حاشیه ای 1391
2) حجت اله برامکی یزدی – م جایگاه سرمایه اجتماعی در اقتصاد اسلامی و تاثیر آن بر توسعه -1387
3) حسین عسگری پور گلو بک -م بررسی نقش منابع انسانی در تسهیم دانش سازمانی با تاکید بر سرمایه اجتماعی .چابهار 1391
4) دکتر حسین رحمان سرشت -م تعمیم کاربردی سرمایه اجتماعی در سازمان -1387
5) دکتر سید رضا صالحی امیری(پژوهشکده مجمع تشخیص مصلحت نظام). کتاب مدیریت و سرمایه اجتماعی (1 )
6) دکتر سیدرضا صالحی امیری(پژوهشکده مجمع تشخیص مصلحت نظام). کتاب مدیریت و سرمایه اجتماعی(2)
7) دکتر شهریار نیازی -م سرمایه اجتماعی در کشورهای جهان اسلام -1387
8) دکتر صدیقه خورشید -م مطالعه تاثیر شایستگی و سرمایه اجتماعی کارکنان بر یادگیری و بازار گرائی سازمانی -1385
9) دکتر صدیقه خورشید -م مطاله رابطه خود کار آمدی و سرمایه اجتماعی -1391
10) دکتر عباس طالب بیدختی -م بررسی نقش استراتژیک سرمایه اجتماعی در رشد و توسعه -گچساران -1389
11) دکتر محسن رنانی -م نقش سرمایه انسانی در تشکیل سرمایه اجتماعی -1387
12) دکتر محمد اسماعیل انصاری -م تاثیر رفتار شهروندی بر سرمایه اجتماعی -اصفهان 1389
13) دکتر محمد رضا پور جعفر – نقش سرمایه اجتماعی در وضعیت اقتصادی بازار سنتی -1385
14) دکتر محمد سریر افراز – م نقش سازمانهای دولتی و غیر دولتی در تامین و ارتقای سرمایه اجتماعی 1387
15) دکتر محمد غلامی عزیزی -م نقش سرمایه اجتماعی در بهره وری نیروی انسانی در امنیت صنایع غذائی -سواد کوه-1391
16) دکتر محمود رحمانی -دکتر اسماعیل کاوسی .کتاب اندازه گیری و مقایسه سرمایه اجتماعی در بخش دولتی و خصوصی .
17) دکتر مهدی سبحانی نژاد -م نقش سرمایه اجتماعی سازمانی بر نو آوری در سازمان -1390
18) دکتر میر علی سید نقوی -م شناخت سرمایه اجتماعی سازمانی بعنوان مفهوم چند بعدی -1389
19) دکتر هاشم نیکومرام دکترعباس طلوعی -دکتراسماعیل کاویانی. کتاب سرمایه اجتماعی
20) زهرا اراستی -م مروری بر عوامل موثر بر سطح سرمایه اجتماعی کار افرینان با تاکید بر تفکیک جنسیت مشاغل -شیراز بهمن 1389
21) سید محمد مقیمی – کتاب سازمان و مدیریت رویکرد پژوهشی -نشر ترمه 1386
22) شهناز هاشمی – م مدیریت سرمایه اجتماعی زمینه بروز نو آوریها و ارائه الگوی برای اندازه گیری آن -شیراز 1389
23) علی جوکار -م نقش سرمایه اجتماعی در اقدامات مدیرت دانش -گرگان 1391
24) علی دهقانپور فراشاه – م ارایه چارچوب تلفیقی سرمایه اجتماعی و شبکه های نو آوری -تیر 1387
25) علیرضا سمیعی اصفهانی -م طرح تحول اقتصادی و رشد سرمایه اجتماعی -1391
26) فلیپ اچ کیم ،هاروارد الدریچ -ترجمه قدسی بیات وافشین حیدر پور- کتاب سرمایه اجتماعی و کار آفرینی.
27) ماشاله حسین زاده -ارایه الگوی تاثیر گذاری سرمایه اجتماعی بر رشد و تولید اقتصاد ملی -1385
28) محمد حسین انصاری -م رابطه بین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن -همایش منطقه ای واژگان حسایداری و مدیریت -تنکابن 1391.
29) محمد رضا پارسانژاد -م ارتباط رفتار سازمانی با سرمایه اجتماعی -1389
30) محمد سلیمانی -م نقش سرمایه اجتماعی در توسعه فعالیتهای اقتصادی -1385
31) مسعود پورکیائی -م نقش و تاثیر سرمایه اجتماعی بر کار آفرینی سازمانی -1391
32) مصطفی ملائی -م نگاهی بر سرمایه اجتماعی با رویکرد دینی و بررسی تاثیر آن بر افزایش خلاقیت -آبان 1387
33) مهدی افخمی اردکانی -م بررسی نقش میانجی رضایت شغلی در رابطه فرهنگ سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی میان کارکنان د انشی -1390
34) مهرداد گودرز وند چگینی -م نقش سرمایه اجتماعی سازمانی در بهبود کار آفرینی سازمانی -ابان 1389
35) واین بیکر ترجمه دکتر سیدمهدی الوانی- دکتر محمدرضاربیعی مندجین . کتاب مدیریت و سرمایه اجتماعی .
36) هاشم نیکو مرام -م سرمایه اجتماعی مفهوم نوین در توسعه اقتصادی -1387.
منابع لاتین :
1) Analysis ,Chicago:Univercity of Chicago Press.
2) Cambridge up.
3) Dahl , R.(1992). "The Problem Of Cicil Competence" Journal Of Democrcy3,no.4,45-
4) Eisenstadt, S.N. (1995). "Power ,Trust and Meaning ".Easy in Sociological theory and
5) Elester ,j.(1998) "Institution design in post-communist societies".Cambridge:
6) fukuyama,f.(1995).Trust ,NY:basic books .
7) fukuyamatf.(1999) "Social capital and Cicil society ".conference on second generation
8) Gambetta ,D.(1998). "Can we Trust?".Making and breaking cooperative
9) Hardin , R.(1993)"The street-Level epistemology of Trust"Politics and society 21,no
10) in east sentral euorope.
11) Knack,S.(20002)"Tust associational Life and Economic Performance in the
12) Lauren,M.(2001)"Social Capital ,Trust and Democracy :in search of Missing Linkage.
13) Letki,Evans(2001).Social tust and Responses to political and economic Transformation
14) Levi ,Margaret (1996)."a state of Trust "U.of washington Department of Political
15) Mill,JS.(1982)"On Liberty "Harmondworth:Penguin .
16) OECD.www.worldbank.org/sc.
17) putnam ,R.(1993)."Making Democracy Work "Princeton .Politiceton UP.
18) Reform .