عنوان تحقیق: بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اثربخشی منابع انسانی
اجزای طرح تحقیق:
1- بیان مساله:
اثربخشی1 یکی از مفاهیم مدیریت است که همواره مورد توجه و مطالعه دانشمندان و صاحبنظران مدیریت قرار گرفته است. علاقه شدید به اثربخشی سازمانی و فردی نه پدیده ای تازه و نه پدیده ای منحصر به فرد سازمان ها است. نویسندگان مختلف در طول صد سال گذشته توجه خود را نسبت به طرز اداره اثربخش همه انواع سازمانها ابراز داشته اند. اثربخشی در فرهنگ لغت، یعنی اندازه اثر که در مورد اشخاص و اعمال به کار می رود. اثربخشی به معنای توانایی در تولید محصول، نفوذ، شایسته و قوی نیز معنی شده است (رمضانی، 1389، 19). اثربخشی اصطلاحی گسترده و سخت سازه از نظر سنجش می باشد. این متغیر معمولاً درباره میزان تحقق اهداف تعیین شده می باشد. دافت (2003) برای سنجش اثربخشی دو رویکرد سنتی و معاصر را پیشنهاد نموده است که هر کدام دارای روش های چندی هستند (Amah, 2012, 217). سنجش اثربخشی مرحله بسیار مهم در توسعه سازمان می باشد. شاخص های متنوعی برای سنجش اثربخشی سازمانی چه در سطح فردی و چه در سطح سازمانی ارائه شده اند (Kiani Mehr et al, 2012). در این تحقیق جهت سنجش اثربخشی منابع انسانی از شاخص های مورد استفاده در تحقیق چن (2011) استفاده شده است. در تحقیق مذکور شاخص های اثربخشی عبارتند از: عملکرد شغلی، رضایت شغلی، استرس شغلی و تمایل به ماندگاری.
از سوی دیگر فناوری اطلاعات و ارتباطات2 بر بسیاری از حوزه ها و از جمله اثربخشی کارکنان تاثیر بسزایی داشته است. تحقیقات بنیاد ملی علوم3 (1998)، چانگ (2009)، ریچاردسون و یان (2003)، لیائو (2002)، پیپر و استین (2004)، مید (2007) و … موید صحت ادعای بالا می باشد. فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) وسیله ای برای ذخیره سازی، پردازش و ارائه اطلاعات است که به صورت الکترونیکی و مبتنی بر تعدادی رسانه می باشد. این فناوری در عصر انفجار اطلاعات با سرعتی فزاینده در حال پیشرفت و دگرگونی است. سامانه های مختلف رایانه ای هرروز در نهادهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، صنعتی و اداری جهان، بیشتر و بیشتر بکار گرفته شده و در روند تصمیم گیریهای درون سازمان ها تحولات اساسی ایجاد می کنند. در نتیجه بازدهی تولید، بهره وری و کارآیی سازمان ها را افزایش داده و بهبود مرغوبیت و کیفیت محصولات و خدمات تولیدی، افزایش قدرت رقابت، نوآوری و ابداع فرآورده های نوین، ایجاد تحولات فنی و در نهایت توسعه اقتصادی کشورها نقش اساسی و فعال ایفا می کنند (Lawless, 2002, 2).
در چنین شرایطی سازمان ها فناوری اطلاعات و ارتباطات را ابزاری می دانند که به کمک آن عملکرد افراد خود را بالا ببرند و با تغییرات وفق دهند. اما برای آنکه این سازمان ها عملکرد کارکنان خود را از نظر سطح آموزشی و تخصصی کارآتر و اثربخش تر کنند باید همتراز با سرعت تغییرات فناوری، کارکنان خود را در استفاده از فناوری ترغیب و تشویق نمایند. محمدی (1382) معتقد است که با رشد سازمان ها و پیچیده تر شدن محیط آنها و نیز افزایش رقابت میان سازمان ها، به کارگیری فناوری اطلاعات در هر سازمان میان واحدها در جهت افزایش کارآیی و اثربخشی هماهنگی ایجاد می کند. پژوهش های مرتبط نیز نشان می دهد که استفاده از فناوری اطلاعات امکان دستیابی بهتر و سریع تر به اطلاعات را فراهم و موجب توسعه نیروی انسانی از طریق صرفه جویی در وقت، هزینه و سوق دادن نیروی انسانی به فعالیت های مفید می گردد. تحقیقات بهان و هولمز نیز نشان می دهد که فن آوری اطلاعات در یک سازمان به کارکنان امکان می دهد کارآیی و اثربخشی خود را بالا ببرند و همچنین موجبات اثربخشی سیستم های مدیریت کارآتر و پیشرفته تر را در سازمان فراهم نمایند (خلعتبری و همکاران، 1389، 95).
امروزه در بحث های کلان کشور ما نیز، از جمله طرح تکفا و طرح تحول اداری، و این اواخر قانون مدیریت خدمات کشوری، مسئولین و مدیران دولتی با جدیت در تلاشند تا با استفاده از توانمندی های فناوری اطلاعات و ارتباطات، نظام اداری، علمی و آموزشی کشور را از فضای سنتی به سمت محیط مبتنی بر جامعه اطلاعات و سیستم مبتنی بر مدیریت اطلاعات و نظام آموزشی هدایت کنند (وارث، 1388، 123). صنعت نفت کشور از این قاعده مستثنی نمی باشد. بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت نفت یک برنامه استراتژیک می باشد (عمل نیک، 1387، 2). با عنایت به مطالب فوق الذکر این پژوهش در راستای همین اعتقاد می باشد. اساساً این پژوهش در پی آن است تا دریابد که فناوری اطلاعات و ارتباطات در شرکت نفت و گاز اروندان بر اثربخشی منابع انسانی تاثیری دارد یا خیر؟
2- ضرورت و اولویت تحقیق:
امروزه اهمیت اطلاعات هم به عنوان یک منبع مهم تاکتیکی و استراتژیکی در سازمان مطرح می باشد و هم بعنوان یک منبع عمده برای ایجاد ارزش افزوده شناخته شده است. اما نکته مهم این است که تغییرات واقعی که می تواند ارزش بالقوه اطلاعات را افزایش دهد، توانایی سازمانها در استفاده از این منبع مهم از طریق کاربرد فناوری جدید است. فناوری اطلاعات و ارتباطات با ویژگی ذخیره سازی، پردازش، بازیابی و انتقال اطلاعات می تواند مدیران را در بهبود عملکرد سازمانهای شان یاری نماید ( صرافی زاده و علی پناهی ، 1384).
استفاده از فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات در بخش دولتی همانند صنعت نفت، با هدف ایجاد سازمانهای کارا و ارائه خدمات به گونه ای سریع، آسان و مناسب طی چند سال اخیر در اغلب کشورهای جهان، مورد توجه کارگزاران بخش عمومی قرار گرفته است. درک اهمیت کاربرد فناوری اطلاعات در بخش دولتی و نقشی که فناوری اطلاعات می تواند در اصلاحات بخش عمومی ایفا نماید، سیاست گذاران جوامع مختلف را بر آن داشته است تا با در دستور قراردادن آن و وضع خط مشی های مرتبط، بسترهای نهادی و اجرایی کاربرد فناوری اطلاعات در بخش دولتی را فراهم آورند ( فقیهی و یعقوبی ، 1383، 30).
اهمیت وسایل جمعی، روزنامه ها، رادیو، تلویزیون و دیگر رسانه ها به اندازه ای است که قدرتهای جهان تمام تلاش خود را به کار می گیرند تا این وسایل را در انحصار خود گرفته و از آن در جهت منافع خود استفاده کنند. رسانه ها نقش راهبردی مهمی در جامعه دارند و در هدایت افکار عمومی بسیار موثرند و در صورتی می توانند این نقش خود رابه درستی ایفا نمایند که اطلاع رسانی صحیح و سریع داشته که این امر نیز در سایه توجه به فناوریهای جدید واز آن جمله فناوریهای اطلاعات و ارتباطات و استفاده بهینه از آن میسر است.
به خصوص در سازمان مورد بررسی (شرکت نفت در کل) که جزء سازمان های تاثیرگذار است و در بیانیه ماموریت خود صراحتاً به "فناوری اطلاعات و ارتباطات" و "نیروی انسانی کارآمد" تاکید دارد، اهمیت و ضرورت تحقیق نمایان تر است. اما فناوری اطلاعات در شرکت های نفتی ، توسط متخصصان و فقط در بعضی زمینه ها استفاده می شود. کاربرد این سیستم محدود به عملیات حسابداری و یا عملیاتی بسیار تخصصی و فنی در چارچوب قرار داد و قوانین درون سازمانی است. نتیجه اینکه در این خصوص بخش نفت هنوز فاصله زیادی تا ورود به عصر فناوری اطلاعات دارد و برای سطوح گوناگون مدیریت و نیز در عملیاتی که از آن استفاده می کنند، باید تحولی اساسی صورت گیرد. به این ترتیب بخش نفت باید ابعاد ساختار سازمانی، سیاست های استخدامی و فعالیت های آموزشی خود را با در نظر گرفتن نیازهای آینده در عصر فناوری اطلاعات مجدداً بررسی کند. از سوی دیگر بهره وری منابع انسانی در بخش نفت چندان رضایت بخش نیست و علیرغم صرف هزینه های کلان در این زمینه، هنوز مشکلات فراوانی وجود دارد. شاید با دلیل منابع و درآمدهای فراوانی که بخش نفت دارد تشخیص سریع مشکلات موجود قدری سخت باشد. فناوری اطلاعات بنا بر تجارب گذشته توانسته بسیاری از مشکلات در زمینه منابع انسانی را مرتفع نماید. با عنایت به این مطالب، این پژوهش نیز از این جهت حائز اهمیت می باشد.
3- اهداف تحقیق:
هدف اصلی: شناخت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اثربخشی منابع انسانی در شرکت نفت و گاز اروندان
اهداف فرعی:
شناخت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر عملکرد شغلی کارکنان در شرکت نفت و گاز اروندان
شناخت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رضایت شغلی کارکنان در شرکت نفت و گاز اروندان
شناخت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر استرس شغلی کارکنان در شرکت نفت و گاز اروندان
شناخت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تمایل به ماندگاری کارکنان در شرکت نفت و گاز اروندان
4- چارچوب نظری و پیشینه تحقیق:
فناوری اطلاعات و ارتباطات:
جهت درک بهتر متغیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در ابتدا با ید به تعریف واژه ها پرداخت. تکنولوژی واژه ای یونانی است که از دو جزء "تکنو" به معنی هنر و فن و "لوژیا" به معنی مطالعه ساخته شده است و در فارسی آن را به "فناوری" ترجمه کرده اند. فناوری ابزاری است که بوسیله آن، روشهای نوین، سیستمهای جدید و ساختارهای سازمانی نوین می توانند در جهت حداکثرسازی بهره وری، توسعه داده شوند (Col will & Townsend, 1999, 214).
تعریف اطلاعات از لحاظ نظری: "اطلاعات به هر نوع داده جمع آوری شده از روش های مختلفی نظیر؛ مطالعه، مشاهده، شایعه، و سایر موارد، اطلاق می گردد" ( منتظری، 1387). اطلاعات از منظر فناوری اطلاعات عبارت است از: اطلاعات، به عنوان داده جمع آوری شده، ذخیره شده، بازیابی شده، پردازش شده، و ارائه شده، است. در این تعریف، به مواردی همچون اعتبار، کیفیت، و ارزش اطلاعات به صورت جانبی، توجه می گردد. از نظر شولتز اطلاعات عبارت است از جریان هایی که مجموعه دانایی ها را تغییر می دهد، این تغییر زمانی اتفاق می افتد که یا مطلبی به مجموعه داناییهای افزوده شود و یا تجدید ساختاری در آن به وجود آید (Schultze, 2000, 5).
کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمان
فناوری اطلاعات در سازمانها، کابردهای متعددی دارد. امروزه بسیاری از فعالیتها سازمانی با استفاده از فناوری اطلاعات صورت می گیرد. این امر موجب افزایش سرعت انجام فعالیت ها و بالا رفتن دقت و سطح اطمینان در آنها می شود. گسترش بکارگیری فناوری اطلاعات در انجام امور به حدی است که در صورت عدم وجود این فناوری ها، انجام بسیاری از آنها اگر غیرممکن نباشد، با دشواری روبرو بوده و سطح کارآیی بطور بارزی کاهش می یابد. کاربردهای فناوری اطلاعات به نظر اکثر صاحبنظران به سه گونه عمده شامل کاربرد عملیاتی1، کاربرد اطلاعاتی2 و کاربرد استراتژیک3 تقسیم می شوند، که هر سازمانی با توجه به نوع فعالیت خود، ترکیبی از آنها را بکار می گیرد (محرم پور، 1389، 26).
انواع استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در یک سازمان
معمولاً، در سازمانها، فناوری اطلاعات و ارتباطات سه مقوله، سیستمهای اطلاعاتی مدیریت، اتوماسیون اداری و شبکه های ارتباطی را شامل می شود. شکل 1 این موارد را نشان می دهد (همان منبع، 42).
شکل(1): اشکال مختلف فناوری اطلاعات وارتباطات در یک سازمان
اثربخشی فردی
با وجود مطالعات و تحقیقات فراوان هنوز درباره تعریف اثربخشی و شاخص های آن ابهاماتی وجود دارد و به دلیل آنکه مفهوم پیچیده ای می باشد به طرق گوناگون تعریف شده و متناسب با هر تعریف، قابل اندازه گیری و ارزیابی می باشد. اثربخشی در فرهنگ لغت، یعنی اندازه اثر که در مورد اشخاص و اعمال به کار می رود. اثربخشی به معنای توانایی در تولید محصول، نفوذ، شایسته و قوی نیز معنی شده است و این معانی بیشتر مد نظر مردم است. (شیرازی، 1373). اثربخشی عبارت است از درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده می باشد. اثربخشی نشان میدهد که تا چه میزان، بر اثر تلاشهای انجام شده، نتایج مورد نظر حاصل شده است. در واقع اثربخشی مرتبط با عملکرد و فراهم آوردن رضایت انسان از تلاشهای انجام شده می باشد. پیتر دراکر اثربخشی را انجام کار درست تعریف کرده است (Johnston & Jones, 2004, 201).
واژه اثربخشی در قالب چهار رویکرد مفهوم سازی شده است. اول، رویکرد دستیابی به هدف، دوم رویکرد سیستماتیک، سوم، رویکرد عوامل استراتژیک و چهارم رویکرد ارزش های رقابتی. این اعتقاد وجود دارد که اثربخشی سازمانی ریشه در فرایندهای مدیریت دارد و سازمان های موفق در طراحی سازمانی خود سه ویژگی برجسته دارند: شکل ساده، کارکنان کم و عدم تمرکز. در سازمان هایی که به کارکنان خود ارزش می دهند، اثربخشی کارکنان یک عامل مهم و حیاتی به شمار می رود. در مباحث رفتار سازمانی شاخص های مختلفی برای اثربخشی کارکنان بیان شده اند. که در این تحقیق بر اساس پژوهش چن (2011) و ندایی (2012) چهار شاخص رضایت شغلی، عملکرد شغلی، استرس شغلی و تمایل به ماندگاری به عنوان شاخص های اثربخشی کارکنان در نظر گرفته شده اند.
رضایت شغلی عبارت است از سطح تمایل یا احساس مثبت فرد نسبت به شغل خویش. عملکرد شغلی به معنای تلاش ها و رفتارهای افراد برای برآوردن اهداف سازمانی. استرس شغلی نیز به معنای پیامد روانی، رفتاری، فیزیکی و شناختی فرد در قبال کار خود که البته می تواند مثبت و کارکردی باشد. تمایل به ماندگاری به معنای تصمیم فرد برای بقا در سازمان می باشد (ندایی و همکاران، 2012، 1402).
پیشینه تحقیق
برخی تحقیقات داخلی
1- حسینی و فتحی (1390) تحقیقی با عنوان "بررسی ارتباط بین آمادگی الکترونیکی کشور و اثربخشی کاربرد فناوری اطلاعات در بنگاه ها با رویکرد فراتحلیل" انجام داه اند. در این پژوهش یکی از این عوامل تحت عنوان شرایط محیط کسب و کار در سطح ملی مورد بحث قرار می گیرد. شرایط محیط کسب وکار در سطح ملی با شاخص آمادگی الکترونیکی و بهره وری با استفاده از شاخص عملکرد مالی از حوزه اثربخشی اندازه گیری شده است. بنابراین سوال پژوهش در این پژوهش آن است که آیا ارتباط معناداری بین آمادگی الکترونیکی کشور و اثربخشی فناوری اطلاعات در سطح خرد بنگاه وجود دارد؟ رویکرد پژوهش در این مطالعه فراتحلیل و روش پژوهش تحلیلی-توصیفی بوده است. جامعه آماری این پژوهش 380 مطالعه قبلی انجام شده است که با استفاده از رویکرد فراتحلیل داده های آن استخراج و در آزمون فرضیه ها استفاده شده است. نتایج نشان می دهد، درجه آمادگی الکترونیکی کشورها ارتباط مثبت و معناداری با اثربخشی فناوری اطلاعات در عملکرد مالی بنگاه ها دارد.
2- صالحی و همکاران (1389) تحقیقی با عنوان "تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر خلاقیت و اثربخشی دبیران دبیرستان های شهرستان فسا" انجام داده اند. هدف اساسی این پژوهش بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر خلاقیت و اثربخشی دبیران دبیرستان های شهرستان فسا بوده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دبیران رسمی زن و مرد مقطع متوسطه شهرستان فسا در سال تحصیلی 1388-1389 به تعداد 317 نفر بود. نمونه آماری پژوهش براساس جدول مورگان شامل 111 نفر از دبیران بود که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات سه پرسشنامه اثربخشی، پرسشنامه خلاقیت تورنس و پرسشنامه محقق ساخته فناوری اطلاعات و ارتباطات بود. روایی ابزار از روش همسانی درونی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخبررسی شد که برای پرسشنامه خلاقیت برابر 79/ و برای پرسشنامه اثربخشی این مقدار برابر 85/ و برای پرسشنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات برابر 91/ به دست آمد. مهم ترین نتایج این پژوهش عبارت از اینکه بین اثربخشی دبیرانی که از اینترنت استفاده می کنند و دبیرانی که از اینترنت استفاده نمی کنند تفاوت معناداری وجود دارد، همچنین بین خلاقیت و نوآوری دبیرانی که از فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده می کنند و کسانی که استفاده نمی کنند تفاوت معناداری وجود دارد.
3- در این زمینه نیز خلعتبری و همکاران (1389) پژوهشی انجام داده اند. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان تاثیر به کارگیری فناوری اطلاعات بر کارآیی، اثربخشی و تصمیم گیری گروهی کارکنان سازمان فنی و حرفه ای استان مازندران بود. روش تحقیق توصیفی از نوع زمینه یابی و جامعه آماری کلیه کارکنان سازمان فنی و حرفه ای پنج شهر استان مازندران شامل بابل، قائم شهر، ساری، نکاء و بهشهر به تعداد 419 نفر بود. نمونه آماری از طریق جدول کرجسی و مورگان 201 نفر محاسبه شد که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید. ابزار اندازه گیری پرسشنامه محقق ساخته بسته پاسخ در طیف پنج گزینه ای لیکرت بود. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 92/0 بدست آمد. به منظور بررسی و تحلیل سوالات تحقیق از آزمون t تک نمونه ای استفاده شد و نتیجه تحقیق نشان داد که کاربرد فن آوری اطلاعات بر کارآیی، اثربخشی و تصمیم گیری گروهی کارکنان سازمان فنی و حرفه ای، تاثیرگذار است.
4- "تاثیر آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات بر میزان کارایی کارشناسان سازمان اوقاف و امور خیریه در سال 1388" عنوان تحقیقی است که بنیسی و رشاد (1388) انجام داده اند. روش پژوهش توصیفی پس رویدادی می باشد. جامعه آماری 130 نفر از کارکنان سازمان امور اوقاف و خیریه، که بر اساس سرشماری نمونه گیری صورت گرفته است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته است. پس از بررسی تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS (آمار توصیفی و استنباطی) نتایج نشان می دهد که میانگین نمره میزان تاثیر آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کارایی کارشناسان مرد بیش از کارایی کارکنان زنان سازمان امور اوقاف و خیریه بوده است. میانگین میزان تاثیر آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کارایی کارشناسان در گروه کم سابقه و در گروه با سابقه سازمان مورد مطالعه اختلاف معناداری باهم ندارند. با توجه به مقدار ضریب همبستگی و ضریب تعیین بدست آمده R2=/005 مشاهده می شود. متغیر فناوری اطلاعات و ارتباطات تنها 05/0 از تغییرات کارایی را تعیین می کند.
5- مددی و همکاران (1388) تحقیقی با هدف بررسی نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اثربخشی سازمان های دانش محور انجام داده اند. این تحقیق از نوع توصیفی-پیمایشی می باشد. جامعه آماری مورد نظر شامل اعضای هیئت علمی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بوده که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 60 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها در این نوع تحقیق پرسشنامه می باشد و تحلیل آماری توسط نرم افزار SPSS انجام گرفت. طرح آماری این تحقیق شامل آزمون t تک متغیره و آزمون t وابسته است. طبق نتایج بدست آمده از آزمون t تک متغیره، ضرورت بکارگیری فناوری اطلاعات در مواردی همچون تامین نیازهای علمی و تخصصی دانشگران، بهبود در عملکرد شغلی، افزایش رضایت شغلی، پشتیبانی از مدیران تاثیر در روند تصمیم گیری آنان، توسعه اشکال جدیدی از ساختار سازمانی دارای اهمیت است. با استفاده از آزمون t همبسته، تفاوت معناداری بین وضعیت مطلوب و وضعیت موجود سنجیده شد که بین متغیر مستقل و متغیرهای وابسته رابطه معناداری یافت شد.
6- "بررسی ارتباط بین سبک شخصیت و اثربخشی مدیریت در مدیران سازمان های دولتی" عنوان تحقیقی است که مقیمی و همکاران (1387) انجام داده اند. در این تحقیق تمرکز روی تاثیر ویژگی های شخصیتی مدیران بر اثربخشی آنها می باشد. امروزه در استخدام و به کار گیری منابع انسانی، مهم ویژگی های روانی و شخصیتی متقاضی شغل با پست و شغل مورد نظر می باشد. که در ماده 9 آئین نامه اصلاح نظام های مدیریتی و اداری تصریح شده است. از بین مدل های شخصیتی، چهار سبک حل مساله یونگ انتخاب شد که شامل عمل گرا، عقلانی، گروه دوست، و نوآور می باشد. شاخص های اثربخشی نیز بر اساس مولفه های کریتنر و کرینسکی می باشد که دارای هفت شاخص است. این تحقیق در سازمان جهاد کشاورزی استان قم انجام شده، جامعه آماری شامل 54 نفر از مدیران سازمان مذکور و ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه محقق ساخته می باشد. نتایج تحقیق، فرضیه اهم یعنی ارتباط بین انواع خاصی ازسبک های شخصیت با اثربخشی مدیریت را مورد تایید قرار داد. در نتایج جانبی نیز دریافته شد که اثربخش ترین سبک شخصیت در مدیران ارشد، سبک شهودی-عاطفی (گروه دوست) و در مدیران عملیاتی، سبک شهودی-منطقی (عمل گرا) است.
7- در پژوهشی دیگر مشایخی و همکاران (1384) به بررسی "عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمانهای دولتی ایران" پرداخته اند. در این تحقیق، نتایج بررسی عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمانهای دولتی ایران باروش دلفی ارائه شده است. به این منظور ابتدا درباره فناوری اطلاعات توضیحی داده شده و سپس با ارائه شواهدی از شکست و ناکامی در کاربرد این فناوری در سطح ایران و جهان، مساله پژوهش تعریف شده است. مرور پژوهش ها و مطالعات پیشین در زمینه عوامل موفقیت و شکست کاربرد این فناوری در بخش دولتی و جمع بندی آنها، بخش بعدی مقاله را تشکیل داده است. بر اساس یافته های این پژوهش، اعضای پانل دلفی در مجموع 37 عامل را در موفقیت و شکست کاربرد فناوری اطلاعات در سازمانهای دولتی ایران کلیدی تشخیص داده اند. لازم به ذکر است که به 20 عامل از این عوامل در پژوهش ها و مطالعات پیشین در بخش دولتی اشاره شده است و 17 عامل دیگر را اعضای پانل ارائه کرده اند که این عوامل به شش دسته تقسیم شده اند.
برخی تحقیقات خارجی
8- امتاز و احمد4 (2009) پژوهشی با عنوان "تاثیر استرس بر بهره وری، عملکرد و ترک خدمت کارکنان" انجام داده اند. این تحقیق در کشور پاکستان صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق متشکل از سازمان های بخش پژشکی در شهر اسلام آباد و ابزار اصلی این تحقیق که یک تحقیق پیمایشی است، پرسشنامه می باشد. داده های گردآوری شده با استفاده از آزمون های آماری به کمک نرم افزار SPSS 16 تحلیل شدند. عوامل استرس شغلی شامل عوامل شخصی، فقدان حمایت سرپرستان، عدم پذیرش شغل، پاداش های ناکافی و محیط کار نامناسب می باشند. نتایج تحقیق حاکی از وجود رابطه منفی بین استرس شغلی و متغیرهای بهره وری و عملکرد است. یک نتیجه دیگر این تحقیق آن است که در هر سازمان و بخش با افزایش معضلات شخصی، کاهش پاداش های مالی، کاهش حمایت سرپرست، میزان بهره وری کارکنان نیز کاهش می یابد.
9- در یک تحقیق دیگر، کاموزورا5 (2006) به بررسی "بهبود بهره وری کارکنان با استفاده ار فناوری اطلاعات و ارتباطات: فرصت ها و چالش هایی برای کشور تانزانیا" پرداخته است. وی در این پژوهش با استفاده از مثال های مختلف از کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته به تایید تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهبود بهره وری کارکنان و مقایسه آن با وضعیت کشور تانزانیا رسیده است. این تحقیق یک تحقیق مقایسه ای و تحلیلی است. در پایان تحقیق، بیان گردیده که کشور تانزانیا جهت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور بهبود بهره وری کارکنان، می بایستی سازمان های بخش های مختلف از توانمندسازهای مختلف استفاده کنند. یک اشتباه رایج در تانزانیا ارتقای کارکنان بر اساس صلاحیت های دانشگاهی است نه مهارتهای مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات.
10- اجولا و ابیولا6 (2004) تحقیقی با عنوان "تاثیر پاداش ها بر عملکرد کارکنان در سازمان" به انجام رسانده اند. جامعه آماری این تحقیق که در کشور نیجریه انجام شده، شامل هزار نفر از کارکنان بانک مرکزی این کشور می باشد. نمونه آماری تحقیق به شکل طبقه ای تصادفی شامل کارکنان ارشد و کارکنان پایین تر انتخاب شده است. داده های لازم با استفاده از پرسشنامه بسته محقق ساخته و پنج طیفی گردآوری شد. این پرسشنامه مشتمل بر بیست سوال جهت شناسایی رابطه بین پاداش های بیرونی و درونی با عملکرد کارکنان می باشد. ضریب پایایی پرسشنامه ها به کمک آلفای کرونباخ 72/ محاسبه گردید. فرضیه های اصلی تحقیق عبارتند از: 1- بین پاداش های بیرونی و عملکرد کارکنان رابطه معناداری وجود دارد. 2- بین پاداش های درونی و عملکرد کارکنان رابطه معناداری وجود دارد. از تحلیل آماری SPSS و روش همبستگی پیرسون استفاده گردید. سطح معناداری در این تحقیق برابر با 05/ در نظر گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که بین پاداش های بیرونی و عملکرد کارکنان رابطه معناداری وجود دارد در حالیکه بین پاداش های درونی و عملکرد کارکنان رابطه معناداری وجود ندارد.
5- فرضیه های تحقیق:
فرضیه اصلی: فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اثربخشی منابع انسانی در شرکت نفت و گاز اروندان تاثیر دارد.
فرضیه های فرعی:
فناوری اطلاعات و ارتباطات بر عملکرد شغلی کارکنان در شرکت نفت و گاز اروندان تاثیر دارد.
فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رضایت شغلی کارکنان در شرکت نفت و گاز اروندان تاثیر دارد.
فناوری اطلاعات و ارتباطات بر استرس شغلی کارکنان در شرکت نفت و گاز اروندان تاثیر دارد.
فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تمایل به ماندگاری کارکنان در شرکت نفت و گاز اروندان تاثیر دارد.
6- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق:
تعریف مفهومی فناوری اطلاعات و ارتباطات: عبارت است از تمامی اشکال فناوری که به منظور پردازش، ذخیره سازی و انتقال اطلاعات در یک قالب الکترونیکی بکار گرفته می شود. تجهیزات فیزیکی که برای این منظور بکار می روند، عبارتند از: رایانه ها، شبکه ها، تجهیزات ارتباطی، فاکس و نرم افزارهای الکترونیکی (Lucas, 2000, 164).
تعریف عملیاتی فناوری اطلاعات و ارتباطات: در این تحقیق جهت سنجش متغیر فناوری اطلاعات و ارتباطات از پرسشنامه
تعریف مفهومی اثربخشی: اثربخشی عبارت است از درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده می باشد (Johnston & Jones, 2004, 201).
تعریف عملیاتی اثربخشی: در این تحقیق متغیر اثربخشی منابع انسانی که به عنوان متغیر وابسته می باشد، با استفاده از امتیازی که کارکنان به چهار شاخص آن در پرسشنامه می دهند، مورد سنجش قرار می گیرد.
تعریف مفهومی عملکرد شغلی: عبارتست از تلاش ها و رفتارهای افراد جهت برآوردن اهداف سازمانی (کمپل7، 1999، به نقل از ندایی و همکاران، 2012، 1402).
تعریف عملیاتی عملکرد شغلی: در این تحقیق به منظور سنجش شاخص عملکرد شغلی از پاسخ هایی که کارکنان به چهار گویه مرتبط به آن می دهند، استفاده می شود.
تعریف مفهومی رضایت شغلی: رضایت شغلی عبارتست از ارزیابی شخص در مورد شغل خودش؛ اینکه در یک ارزیابی کلی آیا فرد احساس مثبتی به عوامل شغلی خود دارد یا نه (قلی پور و امیری، 1388، 109).
تعریف عملیاتی رضایت شغلی: در تحقیق حاضر جهت سنجش شاخص رضایت شغلی از پاسخ هایی که کارکنان به شش گویه مرتبط به آن می دهند، استفاده می شود.
تعریف مفهومی استرس شغلی: از نظر جین و کوپر استرس شغلی عبارتست از واکنش های متفاوت افراد به فشارهای اضافی یا دیگر انواع تقاضاهای وارده بر آنها (Jain & Cooper, 2012, 156).
تعریف عملیاتی استرس شغلی: جهت سنجش میزان استرس شغلی در شرکت نفت و گاز اروندان از امتیازی که کارکنان به شش گویه آن می دهند، استفاده می شود.
تعریف مفهومی تمایل به ماندگاری: حدی که کارکنان برای ادامه عضویت و همکاری با کارفرمایان فعلی برنامه ریزی می کنند (Price, 2000, 606).
تعریف عملیاتی تمایل به ماندگاری: پژوهش حاضر امتیازی که هر یک از کارکنان به چهار گویه این شاخص می دهند، جهت سنجش تمایل به ماندگاری کارکنان استفاده می شود.
7- روش تحقیق:
7-1- نوع روش مطالعه:
تحقیق حاضر از نظر هدف تحقیقی کاربردی است. تحقیق کاربردی در جستجوی دستیابی به یک هدف علمی است و تاکید آن بر تاثیر سعادت و رفاه توده مردم و مطلوب بودن فعالیت است (دلاور، 1385، 45). همچنین در این پژوهش به توصیف و مطالعه آنچه که هست میپردازیم. تحقیق توصیفی آنچه را که هست توصیف و تفسیر میکند و به شرایط و روابط موجود، عقاید متداول، فرایندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد (بست، 1384، 59). از لحاظ نوع نیز با توجه به بررسی رابطه بین متغیرها از نوع همبستگی می باشد.
7-2- جمعیت آماری، روش نمونهگیری و حجم نمونه:
جامعه آماری این تحقیق را کارکنان ستادی شرکت نفت و گاز اروندان تشکیل میدهد که بر اساس اعلام واحد کارگزینی این شرکت تا پایان سال 1391 تعداد آنها 300 نفر میباشد. در این پژوهش از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده خواهد شد. در این روش هر یک از اعضای جامعه آماری شانس مساوی برای انتخاب شدن دارند. برای توزیع پرسشنامه، تعداد 141 نفر با استفاده از فرمول نمونه گیری از جامعه محدود انتخاب می شوند. این فرمول به قرار زیر است:
در این فرمول، N حجم نمونه و برابر با 300 است، Z میزان برآورد و برابر با 96/1 ، P نسبت موفقیت که برابر 50/ است و e خطای برآورد است که مطابق تحقیقات مشابه قبلی برابر با 06/ میباشد.
7-3- روش جمعآوری دادهها:
جمعآوری اطلاعات مورد نیاز برای این پژوهش به سه صورت کتابخانهای، مراجعه به اسناد و مدارک و میدانی است. روش کتابخانهای شامل مطالعه انواع متون فارسی و انگلیسی در رابطه با ادبیات مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات و اثربخشی منابع انسانی میباشد. برای کسب اطلاعات راجع به جامعه آماری یعنی شرکت نفت و گاز اروندان به اسناد و مدارک مربوطه مراجعه خواهد شد. در روش میدانی با استفاده از پرسشنامه استاندارد و توزیع آن در بین نمونه آماری دادههای مورد نیاز برای انجام تحقیق، جمعآوری و سپس با استفاده از دادههای جمعآوری شده فرضیههای پژوهش مورد آزمون قرار خواهند گرفت. این پرسشنامه ها عبارتند از:
الف) پرسشنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات:
ب) پرسشنامه اثربخشی منابع انسانی: این پرسشنامه از نوع استاندارد می باشد و چهار شاخص عملکرد شغلی (با چهار سوال)، رضایت شغلی (با شش سوال)، استرس شغلی (با شش سوال) و تمایل به ماندگاری (با چهار سوال) را می سنجد که در مجموع اثربخشی منابع انسانی را تشکیل می دهند. ندایی و همکاران (2012) در تحقیق خود با عنوان "اثربخشی کارکنان" از این پرسشنامه استفاده کرده اند. منبع اصلی این پرسشنامه تحقیق چن (2011) می باشد. آلفای کرونباخ پرسشنامه اثربخشی کارکنان در تحقیق ندایی و همکاران برابر با 95/ تعیین گردید. روایی آن نیز با استفاده از نظرات خبرگان مورد تائید قرار گرفته است.
7-4- روش تجزیه و تحلیل دادهها:
به منظور تحلیل داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه، از تحلیل های کمی با کمک نرم افزار SPSS بهره گرفته خواهد شد. به عبارتی برای تحلیل داده ها، از آمار توصیفی شامل شاخص های مرکزی و پراکندگی در قالب میانگین و انحراف معیاراستفاده می شود. همچنین در قالب آمار استنباطی جهت آزمون فرضیه ها در ابتدا از آزمون کالموگروف-اسمیرینف برای مشخص نمودن نرمال بودن توزیع داده ها، و سپس برای بررسی رابطه بین متغیرها از همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده می شود.
7-5- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق:
قلمرو مکانی: قلمرو مکانی و سازمانی این تحقیق شرکت نفت و گاز اروندان می باشد.
قلمرو زمانی: قلمرو زمانی پژوهش حاضر از مهرماه 1392 تا بهمن ماه 1392 می باشد.
8- مدت زمان مورد نیاز برای انجام تحقیق:
تحقیق حاضر از زمان آغاز تا زمان پایان به 6 ماه زمان نیاز دارد.
9- در صورت کاربردی بودن طرح چه سازمانهایی میتوانند از نتایج تحقیق استفاده نمایند:
مدیران و کارکنان شرکت نفت و گاز اروندان می توانند از نتایج این تحقیق بهره مند گردند.
10- سازمانهاییکه در انجام پژوهش همکاری می نمایند:
11- فهرست منابع:
1- بست، جان (1384)، "روشهای تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری"، ترجمه حسن پاشا شریفی و نرگس طالقانی، تهران، نشر رشد.
2- بنیسی، پریناز، رشاد، فائقه (1388). "تاثیر آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات بر میزان کارایی کارشناسان سازمان اوقاف و امور خیریه در سال 1388"، فصلنامه تحقیقات مدیریت آموزشی، 4، ص 26-15.
3- حسینی، سید حمید، فتحی، سعید (1390). "بررسی ارتباط بین آمادگی الکترونیکی کشور و اثربخشی کاربرد فناوری اطلاعات در بنگاه ها با رویکرد فراتحلیل"، فصلنامه مدیریت فناوری اطلاعات، 3 (8)، ص 91-86.
4- خلعتبری، جواد، حسینی طبق دهی، سیده لیلا، زمانی، عباس (1389). "تاثیر بکارگیری فناوری اطلاعات بر کارآیی و اثربخشی کارکنان سازمان فنی و حرف های استان مازندران"، فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1 (1)، ص 102-93.
5- دلاور، علی (1385)، "احتمالات و آمار کاربردی در روان شناسی و علوم تربیتی"، تهران، نشر رشد.
6- رمضانی، علی محمد (1389). "مطالعه فرهنگسازمانی و تاثیر آن بر اثربخشی و رضایت شغلی مدیران و معلمان"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد مرودشت.
7- صالحی، مسلم، قلتاش، عباس، آزاد مهر، اصغر (1389). تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر خلاقیت و اثربخشی دبیران دبیرستان های شهرستان فسا"، فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1 (2)، ص 62-49.
8- عمل نیک، مرتضی صادق (1387). "کاربرد فناوری اطلاعات در نفت"، دومین همایش ملی توسعه فناوری در صنعت نفت: چالش ها و راه کارها، تهران.
9- وارث، سید حامد (1380). "ایجاد مدلی جامع برای تبیین تاثیر فناوری اطلاعات بر ساختار سازمانی"، پیام مدیریت، 1 (1).
10- قلی پور، آرین، امیری، بهنام (1388). "تاثیر فناوری اطلاعات بر رفتار سازمانی: بررسی چالش های هویتی در تیم های مجازی و تاثیر آن بر رفتار اعضای تیم"، نشریه مدیریت فناوری اطلاعات، 1 (2)، ص 118-103.
11- محرم پور، حسین (1389). "بررسی رابطه بین فناوری اطلاعات و سلامت سازمانی"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد، دانشکده علوم انسانی.
12- مددی، یگانه، مانیان، امیر، اصغری زاده، عزت اله (1389). "بررسی نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اثربخشی سازمان های دانش محور"، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 2 (4)، ص 423-413.
13- مشایخی، علینقی، فرهنگی، علی اکبر، مومنی، منصور، علیدوستی، سیروس (1384). "عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمانهای دولتی ایران"، فصلنامه مدرس علوم انسانی، ویژه نامه مدیریت، ص 232-191.
14- مقیمی، محمد، خنیفر، حسین، عربی خوان، مهلا (1387). "بررسی ارتباط بین سبک شخصیت و اثربخشی مدیریت در مدیران سازمان های دولتی"، نشریه مدیریت دولتی، 1 (1)، ص 104-87.
15- منتظری، احمد (1387). "فناوری اطلاعات و ارتباطات چیست؟"، فصل نامه الکترونیکی فناوری اطلاعات، معاونت آموزش و پرورش نظری و مهارتی منطقه 13 تهران.
16- Ajila, C. and Abiola, A. (2004). "Influence of Rewards on Workers Performance in an Organization", journal of social scince, 8 (1), pp. 7-12.
17- Amah, Edwinah (2012). "Corporate Culture and Organizational Effectiveness: A Study of the Nigerian Banking Industry", European Journal of Business and Management, 4 (8), pp. 212-229.
18- Colwill, j & Townsend, G. (1999). "women leadership and information technology", the journal of management development, 18 (3), MCB university press.
19- Imtiaz, S. and Ahmad, S. (2009). "Impact of Stress On Employee Productivity, Performance And Turnover", aviable at: http://www.academia.edu
20- Jain, K. & Cooper, L. (2012). "Stress and organisational citizenship behaviours in Indian business process outsourcing organisations", IIMB Management Review, 24, pp. 155-163.
21- Johnston, R. & Jones, P. (2004). "Service Productivity", International Journal of Productivity and Performance Management, 53 (3), pp.201-214.
22- Kamuzora, F. (2006). "Enhancing Human Resource Productivity Using Information and Communication Technologies: Opportunities and Challenges for Tanzania", Paper presented at Mzumbe University- CAFRAD Regional Conference, Arusha, Tanzania, February, 26-28.
23- Kiani Mehr, Shaghayegh, Asadi kenari, Bita, Emadi, Somayeh & Sadat, Maryam. (2012). Relationship between organizational culture with effectiveness of staffs of physical education offices of Mazandaran province, European Journal of Experimental Biology, 2 (3), pp. 781-785.
24- Lawless, G, w (2000). "Information Technology for manufacturing where has it been – where is it heading?" , journal of information techndogy, 16 (4).
25- Lucas, H. (2000). "information tehnology from management", mc Graw, hill- book co.
26- Nedaee, T., Alav,i K & Nobakht Ramezani, Zahra (2012). "Employees' Effectiveness", World Applied Sciences Journal 18 (10), pp. 1400-1411.
27- Price , J. L. (2000). "Reflection on the determinants of voluntary turnover", International Journal of Manpower, 22 (7), pp. 600-624.
28- Schultze, U. (2000). "A confessional account of an ethnography about knowledge work", MIS Quarterly, 24 (1).
1-Effectiveness
2-Information and Communication Technology
3- National Science Foundation
1-Operational Applications
2-Informational Applications
3-Strategic Applications
4 -Imtiaz and Ahmad
5 -Kamuzora
6 -Ajila and Abiola
7 -Compbell
—————
————————————————————
—————
————————————————————
1
15