عنوان:
پاورپوینت کتاب تئوری حسابداری
(مقدمه ای بر تئوری های توصیفی)
تالیف: دکتر هاشم نیکومرام و دکتر بهمن بنی مهد
2
عناوین فصل ها:
فصل اول: ماهیت تئوری
فصل دوم:تحقیقات بازار سرمایه
فصل سوم: تئوری های اثباتی حسابداری
فصل چهارم: پیامدهای اقتصادی استانداردهای حسابداری
فصل پنجم:تئوری های توصیفی افشاء داوطلبانه
فصل ششم: تحقیقات رفتاری حسابداری
فصل هفتم:تحقیقات انتقادی حسابداری
3
ماهیت تئوری
فصل اول:
4
مقدمه
تئوری های حسابداری را می توان به دو دسته اصلی دستوری و توصیفی طبقه بندی نمود .
دسته اول تئوری هایی هستند که از طریق استدلال های قیاسی و یا از طریق استقراء ، توسط مجامع حرفه ای تدوین ولازم الاجرا می شوند . این تئوری ها ، دستوری هستند و آنچه باید باشد را بیان می کنند .
دسته دوم تئوری ها ، یعنی تئوری های توصیفی ، بیان کننده آنچه که هست می باشند .
5
تعریف تئوری
عباراتی که برای بیان و توضیح آنچه که غیر عملی است و یا آنچه که به واقعیت تبدیل نمی شود را می توان یک تئوری دانست.
اصول و مفاهیم اساسی درباره انجام یک فعالیت عملی و تجربی .
تئوری ها عباراتی هستند که شکل فیزیکی ندارند .
در این کتاب به معنی زیر به کار می رود :
« توصیف ، توضیح یا پیش بینی مبتنی بر مشاهده و یا استدلال منطقی »
6
رابطه بین تحقیق و تئوری
معمولا ، تئوری از راه تحقیق و با مشاهده یا استدلال های منطقی به دست می آید .
فرضیه یا ایده موجب انجام تحقیق و نتایج تحقیق ، باعث تدوین تئوری می شود . تئوری در صورتی که پایدار و تغییرناپذیر باشد ، ممکن است تبدیل به اصل یا قانون شود.
7
تئوری های حسابداری مالی
تئوری های حسابداری مالی به دو دسته تئوری های توصیفی یا تئوری های تجویزی (دستوری ) طبقه بندی می شوند.
تئوری های دستوری ، تئوری هایی هستند که رویه های حسابداری را تجویز و مقرر می دارند و رفتار حسابداران را درباره آن رویه ها مشخص و تعیین می کنند.
تئوری های توصیفی ، رویه های موجود حسابداری یا رفتار فعلی حسابداران را در به کارگیری رویه های حسابداری توضیح می دهند .
8
گزارشگری اهداف سه گانه
اهداف گزارشگری مالی اولویت خود را در رفع نیازهای اطلاعاتی آن دسته از گروه هایی که تامین مالی واحد تجاری را به عهده دارند، یعنی سهامداران و اعتباردهندگان می داند. از این رو سیستم حسابداری بر تهیه اطلاعاتی که در وهله اول ماهیت مالی و اقتصادی دارند، تاکید دارد.
عملکرد واحدهای تجاری را می توان علاوه بر عملکرد مالی و اقتصادی به عملکرد اجتماعی وعملکرد زیست محیطی نیز طبقه بندی و گزارش نمود.
9
جنبه های مختلف عملکرد
واحدهای تجاری
زیست محیطی
اجتماعی
مالی و اقتصادی
10
نمودار شماره 1 : گزارشگری اهداف سه گانه
فصل دوم:
تحقیقات بازار سرمایه
11
مقدمه
تحقیقات بازار سرمایه ، نقش حسابداری و سایر اطلاعات مالی در بازارهای سرمایه را مورد بررسی قرارمی دهد. در تحقیقات مذکور ارتباط میان قیمت و یا بازده سهام با اطلاعات مالی بررسی شده و همچنین رفتار و واکنش سرمایه گذاران در بازار سرمایه مورد مطالعه قرار می گیرد.
در این نوع از تحقیقات ، فرض می شود که واکنش مطلوب سرمایه گذاران به اطلاعات، منجر به افزایش قیمت اوراق بهادار می شود و برعکس.
12
فرضیه بازار کارآمد
بر اساس این فرضیه، قیمت های بازار اوراق بهادار از جمله سهام، دربرگیرنده همه اطلاعات موجود و منتشر شده هستند. به عبارت دیگر، قیمت ها بازتاب و انعکاسی از همه اطلاعات موجود در بازار هستند.
این فرضیه در سه سطح تعریف می شود:
شکل ضعیف
شکل نیمه قوی
شکل قوی
13
14
شکل ضعیف : در شکل ضعیف فرضیه بازار کارآمد، فرض می شود که تنها اطلاعات تاریخی درباره شرکت ها در بازار وجود دارد و بنابراین قیمت اوراق بهادار فقط منعکس کننده اطلاعات قدیمی و تاریخی است.
شکل نیمه قوی : در شکل نیمه قوی فرضیه بازار کارآمد، فرض می شود که قیمت سهام، منعکس کننده همه اطلاعات عام و منتشر شده است.
شکل قوی : در این حالت فرض می شود که تمام اطلاعات مربوط و موجود، اعم از اطلاعات محرمانه و اطلاعات در دسترس عموم در قیمت اوراق بهادار منعکس است.
محتوای اطلاعاتی سود
تا کنون اکثر مقالات تحقیقاتی به بررسی واکنش بازار سرمایه نسبت به گزارش اعلام سود پرداخته اند. یعنی هنگامی که شرکتی سود سالانه یا میان دوره ای خود را گزارش و اعلان می کند، این اعلان سود چه اثری روی قیمت سهام خواهد داشت؟
تعدادی از تحقیقات نشان می دهند که میان انتشار اطلاعات درباره سود و تغییرات در قیمت اوراق بهادار، رابطه وجود دارد. تئوری مدیریت مالی مدرن پیشنهاد می کند که قیمت سهام را می توان از طریق تعیین ارزش فعلی جریانات نقدی آتی مورد انتظار، حاصل از سود نقدی سهام و با استفاده از یک نرخ بازده متناسب با سطح ریسک شرکت تعیین کرد.
15
معادله 1
16
سود نقدی سهام تابعی از سود حسابداری است. اگر جریانات نقدی تابعی از سود حسابداری باشد، در آن صورت قیمت سهم در شرکتi که آن را Pi نشان می دهیم، می تواند به عنوان جمع سود هر سهم مورد انتظارآتی E نگریسته شود که با توجه به ارزش فعلی آن با استفاده از نرخ تنزیل تعدیل شده ریسکKi به دست می آید. یعنی برای شرکت i امروز داریم معادله 1 :
معادله 2
17
تغییر در قیمت سهام به اضافه سود سهام نقدی پرداخت شده، بازده مورد انتظار سرمایه گذاران را تشکیل می دهد. بنابراین، برای سرمایه گذاری در شرکت i برای یک دوره زمانی، بازده برابر خواهد بود با معادله 2 :
تغییرات سیستماتیک
18
قیمت های سهام در هر روز به واسطه اوضاع بازار تمایل به تغییر دارند. این موضوع را می توان تغییرات سیستماتیک نامید.
ریسک سیستماتیک، ریسک غیرقابل انعطاف یا غیر قابل اجتناب است که سرمایه گذاران برای کسب بازده بیشتر آن را متحمل می شوند.
معادله 3
19
Rit بازده شرکت i در دوره t است که بر اساس معادله شماره ۲ محاسبه می شود. Rmtبازده بازار در دوره t است وβit سطح ریسک سیستماتیک شرکت است که میزان حساسیت بازده اوراق بهادار شرکت i نسبت به تغییرات نرخ بازده بازار را نشان می دهد. ait مقدار ثابتی از بازده بدون ریسک برای شرکت i است (µit)معیارخطایی است که بیانگر چگونگی تغییر بازده اوراق بهادار با توجه به رویدادهای خاص می باشد.
پیامدهای تحقیقات بازار سرمایه برای گزارشگری مالی
20
این نوع تحقیقات محتوای اطلاعاتی سود و نیز سایر معیارهای حسابداری را مورد بررسی قرار می دهند. نتایج تحقیقات مزبور برای حسابداران حرفه ای و نیز برای تحلیل گران مالی سودمند می باشد. به عبارت دیگر، آگاهی داشتن و مطلع بودن از نتایج اینگونه تحقیقات برای تصمیم گیری استفاده کنندگان سودمند است .
استفاده از سود حاصل از بهای تمام شده تاریخی توسط سرمایه گذاران
21
بال و براون :
« اگر قیمت های اوراق بهادار سریعاً نسبت به اطلاعات جدید و قابل دسترس تعدیل شوند، در آن صورت تغییرات قیمت اوراق بهادار نشان دهنده جریان اطلاعات عرضه شده به بازار می باشد. تغییرات مشاهده شده در قیمت سهام به واسطه انتظار گزارش و اعلان سود، شواهدی را در اختیار قرار می دهد که بر اساس آن شواهد اطلاعات منعکس شده در ارقام سود، سودمند می باشد. »
آثار مقاله بال و براون بر روی متون حسابداری
22
1 . این تحقیق برای انجام تحقیقات، الگو و قالبی را مشخص کرد.
2 . دیدگاهی را برضد انتقادات علیه اصول پذیرفته شده حسابداری مطرح کرد.
3 . انجام تحقیق تجربی در حسابداری را مطرح پیشنهاد کرد.
4 . بر استفاده از داده های اطلاعاتی برای آزمون فرضیه تاکید داشت.
5 . رویکرد اطلاعاتی را در حسابداری به وجود آورد.
6 . در تحقیقات آتی بازار سرمایه عناصر اصلی تحقیق را پایه گذاری کرد
7 . تحقیق بال و براون تجربه مفید، قوی و پایداری بوده است که برای انجام تحقیق درباره شرکت ها با سال های مالی متفاوت، در کشورهای مختلف و در دوره های مختلف از آن استفاده شده است.
8 . بعد از تحقیق بال حال وبراون مقالات زیادی در حوزه بازار سرمایه نگاشته شد.
9 . واتس و زیمرمن نیز تدوین تئوری اثباتی حسابداری را به تحقیق بال و براون نسبت می دهند.
محتوای اطلاعات اعلان سود به اندازه شرکت و میزان منابع اطلاعات بستگی دارد.
23
موضوع اندازه منابع اطلاعاتی جایگزین بین شرکت های کوچک و شرکت های بزرگ باعث ایجاد تفاوت در سودمندی اعلان سود می شود. بنابراین اندازه منابع اطلاعاتی جایگزین هنگام تصمیم گیری گزارشگری مالی باید مدنظر قرار گیرد.
اثر تغییرات غیر منتظره در سود بستگی به این دارد که آیا تغییرات مزبور دائمی باشد یا موقت.
24
بر اساس یافته های بال و براون، جهت تغییرات غیرمنتظره سود با جهت تغییرات بازده غیر عادی رابطه ای مستقیم دارد. این رابطه اغلب ضریب واکنش سود نامیده می شود. نتایج نشان می دهد که این رابطه یک به یک نیست. در واقع، برخی تحقیقات نشان داده اند که بازده غیرعادی با یک درصد تغییر غیر منتظره در سود، تنها 1/ 0 درصد تا 15/ 0 درصد است.
پایداری و دوام سود به حجم نسبی بخش نقدی وتعهدی (غیر نقدی ) سود جاری بستگی دارد.
25
در سیستم تعهدی برخی اقلام قبل از آنکه جریانات نقدی دریافت یا پرداخت شود، شناسایی می شوند .و برخی دیگر از اقلام نیز بر اساس یک مبنای ادواری شناسایی می شوند. بنابراین، فرایند تعهدی به منظور رعایت تطابق هزینه با درآمد مستلزم تعدیل زمان بندی در شناسایی جریانات نقدی ورودی و جریانات نقدی خروجی شرکت است.
اعلان سود سایر شرکت ها در همان صنعت محتوای اطلاعاتی دارند.
26
هنگامی که شرکتی سود سالانه خود را اعلان و گزارش می کند، عموما منجر به بازده غیر عادی برای آن شرکت و نیز برای سایر شرکتهای آن صنعت می شود. یعنی اعلان سود برای شرکت اعلان کننده و شرکت های مشابه دارای محتوای اطلاعاتی است. این پدیده، به عنوان انتقال اطلاعات شناخته شده است، این موضوع باعث خنثی شدن ترفند به تاخیر انداختن سود از سوی برخی شرکت ها می شود.
پیش بینی سود، محتوای اطلاعاتی دارد.
27
اعلان سود پیش بینی شده توسط مدیریت شرکت و یا توسط تحلیل گران، با بازده سهام رابطه ای مستقیم دارد. یعنی، نه تنها اعلان سود واقعی موجب تغییر قیمت سهام می شود، بلکه اعلان سود مورد انتظار موجب تغییر قیمت سهام خواهد شد. پیش بینی سود همانند اعلان سود هم از نظر جهت و هم از نظر حجم و اندازه با بازده بازار رابطه مستقیم دارد.
افشای داوطلبانه اطلاعات سودمند است.
28
افشاء اطلاعات اضافی نسبت به آنچه که توسط مراجع تدوین مقررات حسابداری الزامی شناخته می شود، برای بازار سرمایه سودمند است. افشاء داوطلبانه اطلاعات از طریق ارائه اطلاعات در گزارش سالانه ونیز اطلاعاتی که از طریق رسانه ها ، نظیر مطبوعات و برگزاری همایش هایی که از سوی تحلیلگران مالی ارائه می شوند، انجام می شود.
شناخت اقلام در صورت های مالی به جای افشاء آنها در یادداشت ها
29
شرکت هایی که برخی از اقلام صورتهای مالی خود را مستقیماً در صورت های مالی، مستهلک و ارزش دفتری آن اقلام را کاهش می دهند، نسبت به شرکت هایی که کاهش ارزش دفتری دارایی های خود را در یادداشتهای توضیحی صورتهای مالی افشاء می کنند، اثر قیمت گذاری منفی سهام آنها قابل ملاحظه و با اهمیت است.
اندازه شرکت
30
شواهد بیانگر آن است که رابطه بین اعلان سود و تغییرات قیمت سهام به طور معکوس به اندازه واحد تجاری وابسته است. یعنی، اعلان سود اثر بیشتری بر قیمت سهام شرکت های کوچک نسبت به شرکت های بزرگ دارد. دلیل آن اینگونه تشریح می شود که برای شرکت های بزرگ معمولا اطلاعات بیشتری نسبت به شرکت های کوچک در بازار قابل دسترس است.
آیا قیمت های فعلی سهام، اعلان سود حسابداری آتی را پیش بینی می کند؟
31
اعلان سود حسابداری به دلیل محتوای اطلاعاتی بالقوه آن می تواند اثراتی بر قیمت سهام داشته باشد. یعنی قیمت ها با توجه به در دسترس بودن اطلاعات تغییر می کنند. اما به نظر می رسد که این اثر برای شرکت های کوچک بسیار با اهمیت تر باشد. از آنجایی که برای شرکت های بزرگ اطلاعات بیشتری در دسترس است، لذا اثر اعلان سود بر قیمت سهام چندان با اهمیت نیست.
معادله شماره 4
32
این حوزه از تحقیقات مبتنی بر این فرض است که ارزش بازار و ارزش دفتری هر دو معیاری برای ارزش شرکت هستند. اما معیار ارزش دفتری، ارزش شرکت را با مقداری خطا اندازه گیری می کند. یعنی در هر نقطه از زمان ارزش بازار سرمایه شرکت مساوی ارزش دفتری حقوق صاحبان به علاوه مقداری خطا است.
یعنی :
معادله شماره 4 :
معادله شماره 5
33
اگر ارزش بازار و ارزش دفتری شرکتی معیاری برای ثروت آن باشد، آنگاه تغییر هر یک از معیارهای ثروت بین دو نقطه در زمان را می توان به عنوان جریانات ثروت محسوب کرد. تغییرات معیارهای ارزش بازار و ارزش دفتری با درجه ای از خطا می توانند با هم برابر باشند.
معادله شماره 5
معادله شماره 6
34
تغییر در ارزش بازار ∆MVit بیانگر تفاوت در سرمایه ای کردن بازار یک شرکت بین دو نقطه از زمان t-1 به t است. اگر بخواهیم تغییر در ارزش بازار شرکت را بر حسب سود هر سهم تعریف کنیم ، تغییر در قیمت هر سهم بیانگر تغییر در ارزش بازار شرکت است.
معادله شماره ۶
معادله شماره 7
35
تغییر ارزش دفتری BVit ∆ تفاوت بین حقوق صاحبان سهام اول و آخر دوره مالی است. اما اگر فرض کنیم که در طول دوره مالی افزایش سرمایه ای وجود نداشته باشد، تغییر در ارزش دفتری را می توان بر اساس تغییر در سود انباشته دوره، اندازه گیری کرد.
معادله شماره ۷ :
معادله شماره 8
36
فرمول شماره 7 بر مبنای مفهوم مازاد خالص پایه گذاری شده است. این مفهوم فرض می کند که افزایش در ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام از مسیر صورت سود و زیان می گذرد. فرض مازاد خالص برای ساده کردن تحلیل ها سودمند است. با جایگزینی معادله ۶و۷ در داخل معادل ۵ ، معادله شماره ۸ را داریم :
معادله شماره 9
37
فرمول قبل یعنی رابطه ای تئوریک بین تغییر در قیمت و تغییر در سود انباشته دوره مالی وجود دارد. با اندکی دستکاری در معادله فوق، معادل می تواند بیانگر رابطه بین بازده و سود باشد نسبت بازده به سود . ابتدا سودهای تقسیم شده را به هر دو طرف معادله اضافه کنید و بعد قیمت اول دوره سهام را بر طرفین تقسیم کنید، آنگاه داریم :
معادله شماره ۱۰
38
سمت چپ معادله مساوی بازده ( یعنی معادله شماره ۲ ) می باشد، آن را کنار می گذاریم، آنگاه معادله شماره ۱۰ را خواهیم داشت :
معادله 10 نشان می دهد که بازده مورد انتظار برابر است با قیمت هر سهم ، تقسیم بر قیمت سهام در اول دوره.
خلاصه
39
در جمع بندی بحث در رابطه با تحقیقات بازار سرمایه باید گفت که کانون توجه تحقیقات مزبور، فرضیات کارایی بازار سرمایه است. در تحقیقاتی که به محتوای اطلاعاتی گزارشهای حسابداری می پرداختند، واکنش بازار سهام نسبت به انتشار اطلاعات حسابداری مورد بررسی قرار گرفت. تحقیقات مزبور نشان می دهند که با انتشار اطلاعات جدید، قیمت های سهام نیز نسبت به این اطلاعات واکنش نشان می دهند.
اثرات بازار سرمایه بر گزارشگری مالی را می توان به شرح زیر بیان کرد :
40
۱ . اگر بازار سرمایه کارآمد باشد، در آن صورت نمی توان از طریق انتخاب رویه های مختلف حسابداری بازار را فریب داد.
۲ . مدیریت شرکت اگر اطلاعات مربوطی را در اختیار داشته باشد، باید آن اطلاعات را به موقع افشاء و دراختیار بازار قرار دهد .
3 . اگر در بازار به تعداد کافی سرمایه گذارانی وجود داشته باشند که بتوانند اطلاعات ارائه شده توسط شرکت ها را درک کنند و بر اساس آن اقدام به تصمیم گیری در مورد خرید و فروش سهام نمایند، نابرابری اطلاعات از بین می رود.
4 . بازار سرمایه کارآمد موجب می شود تا میان حسابداران و سایر اشخاصی که اطلاعات را به بازار مخابره می نمایند، رقابت به وجود آید.
فصل سوم: تئوری های اثباتی حسابداری
فهرست:
– تئوری قرارداد
– تئوری کارگزاری
– رابطه میان مالکان ومدیران
– رابطه میان مدیر و اعتبار دهنده
– وظایف حسابداری در قراردادها
– مکتب اثبات گرایی
– تعریف تئوری های اثباتی حسابداری
– تدوین و توسعه تئوری اثباتی حسابداری
– فرضیه تحقیقات اثباتی
– رویکردهای فرصت طلبانه وکارایی
– انتقادات وارد بر تحقیقات اثباتی
تحقیقا ت اثباتی حسابداری سعی دارد تا ارتباطات رفتاری را در حسابداری بیان کند
همچنین کوشش می کنند که پاسخی برای این سوال بیابند که چرا هیات های تدوین استاندارد ، روش خاصی را انتخاب می کنند و یا چرا مدیریت شرکت ها روش های معینی را از میان روش های پذیرفته شده حسابداری برمی گزینند .
مقدمـه
براساس تئوری قرارداد هر واحد تجاری قراردادهای مختلفی میان اشخاص مختلف تنظیم نموده و با آن ها در ارتباط است.
انچه که در همه ی قراردادها برای همه ی افراد مشترک می باشند ، این است که هر شخص برای تامین منابع، تعهدی نسبت به واحد تجاری دارد و در مقابل نیز حق و حقوقی از منافع آن واحد خواهد داشت.
تئوری قرارداد
رابطه کارگزاری قراردادی است که به موجب آن یک گروه ، فرد یا گروهی را به عنوان مباشر یا کارگزار خود انتخاب می کنند و او را در جایگاه مسئول و مامور و ارائه ی مجموعه ای از خدمات مشخص در واحد تجاری قرار می دهند ،انعقاد قرارداد مستلزم تفویض اختیار تصمیم گیری به کارگزار است.
تئوری کارگزاری
مالک یک شرکت ممکن است برای اداره یک شرکت مدیری را از طرف خود انتصاب کند
اگر مدیر همواره برای تامین منافع شخصی خود عمل کند آنگاه پیش بینی می شود که خود را درگیر رفتارهای فرصت طلبانه خواهد کرد که برخی از مصادیق فرصت طلبانه عبارتند از :
مزایای مازاد بر حقوق
قبضه قدرت
قصور در انجام وظایف
تصمیمات سرمایه گذاری نادرست
رابطه بین مالکان و مدیران
برای اجتناب از مشکلات بین مالک و مدیر دو راه حل وجود دارد
2- هزینه بیمه و ضمانت
1- هزینه نظارت
الف) وجود بازار نیروی کار
ب ) تحمل هزینه های نمایندگی
در حالتی که شرکت برای تامین مالی خود به وام دهندگان روی می آورد در این حالت اعتبار دهندگان در موقعیت مالک قرار می گیرند که دارایی های خود را تحویل مدیران شرکت می دهند تا مدیر به عنوان نماینده از منابع اعتبار دهندگان استفاده کند که اگر در تنظیم قراردادها بین مدیران شرکت و اعتبار دهندگان قانون و مقرراتی نباشد احتمالا رفتارهای فرصت طلبانه ای از سوی مدیر برای حداکثر کردن سود انجام می دهد
رابط بین مدیر و اعتبار دهنده
تقسیم زیاد سود
تضعیف مطالبات اعتبار دهندگان قبلی
خرید دارایی با ریسک بالا
عدم سرمایه گذاری در پروژه های سود آور
رفتارهای فرصت طلبانه
محدودیت در تقسیم سود
محدودیت ادغام
در رهن در اوردن دارایی
محدودیت افزایش بدهی
کاهش رفتارهای فرصت طلبانه مدیر
وظایف حسابداری در قراردادها
حسابداری ، آورده و سهام هر یک از افراد مشارکت کننده و تامین منابع را اندازه گیری و ثبت می کند .
حسابداری بر پرداخت های هر یک از مشارکت کنندگان قرارداد نظارت و کنترل دارد و آن ها را ثبت می کند .
سیستم کنترل حسابداری اولویت ، رتبه و درجه ای که هر مشارکت کننده با شرایط قراردادش مواجه شده است را تعیین می کند و این اطلاعات را در بین افراد انتخاب شده در واحد تجاری توزیع می کند
حسابداری وظیفه اعلان و انتشار اطلاعات برای جذب مشارکت کنندگان جدید برای تنظیم قرارداد با واحد تجاری را برعهده دارد.
حسابداری حداقل از سطح دانش و آگاهی درباره شرکت را بین همه ی گروه های ذینفع در قالب اطلاعات عمومی توزیع می کند.
مکتب اثبات گرایی
روش های مختلفی درباره شناخت پدیده ها وجود دارد یکی از روش های شناخت ، شناخت علمی است در این شیوه برای شناخت پدیده بر مشاهده ، تجربه ، آزمایش و سایر شیوه های عینی اتکاء می شود و برای پاسخ به سوالاتی نظیر آیا علوم انسانی می تواند همانند علوم طبیعی از شیوه های علمی برای رشد و توسعه خود استفاده کند و یا آیا شیوه های شناخت در علوم طبیعی و علوم انسانی متمایز نیست
بینش اول : آن است که همه ی دانش ها یکی هستند و هیچ تمایزی بین انها وجود ندارد که مکتب اثبات گرایی در این بینش قرار دارد و این بینش توسط اگوست کنت پدید آمد.
بینش دوم : بر وجود افتراق مطلق بین دانش های طبیعی و انسانی تاکید دارد
بینش سوم : دیدگاهی دیالکتیک و تلفیقی میان علوم انسانی و طبیعی قایل است.
بینش میان دانشمندان علوم انسانی
تئوری اثباتی حسابداری به تشریح رویه های حسابداری می پدازد .
تئوری اثباتی حسابداری به روابط میان اشخاص مختلفی که منابع واحد تجاری را تامین می کنند توجه دارد و چگونگی کمک حسابداری در انجام این وظیفه را توضیح می دهد.
تعریف تئوری اثباتی حسابداری
ظهور تحقیق اثباتی در حسابداری به نیمه ی دهه 1960 که مصادف است با تغییر پارادیم حسابداری برمی گردد
و در دوره 1956 تا 1963 ، 365 مقاله از مقالات مجله مذکور از نوع تحقیقات دستوری بودند.
مقاله بال و براون منجر به تغییر رویکرد تحقیقات حسابداری از دستوری به توصیفی گردیده است .
تدوین و توسعه تئوری اثباتی حسابداری
اثرات تحقیقات بال و براون برای حسابداری
الگویی مشخص برای انجام تحقیقات تجربی در حسابداری فراهم آورد.
دیدگاهی را بر ضد انتقادات علیه اصول پذیرفته شده حسابداری مطرح نمود .
در تحقیقات آتی بازار سرمایه عناصر اصلی طرح تحقیق را پایه گذاری کرد .
واتس و زیمرمن نیز تدوین تئوری اثباتی حسابداری را به تحقیق بال و براون نسبت می دهند .
فرضیه های تحقیقات اثباتی
.
فرضیه پاداش مدیریت
فرضیه بدهی
فرضیه هزینه سیاسی
رویکرد فرصت طلبانه و کارایی
رویکرد کارایی: در این رویکرد محقق توضیح می دهد که چگونه مکانیزم های قراردادی مختلف می توانند هزینه های نمایندگی شرکت ، یعنی هزینه های مرتبط با واگذاری اختیار تصمیم گیری از طرف مالک به مدیر را کاهش دهند
رویکرد فرصت طلبانه : غالبا به این رویکرد گذشته نگر نیز می گویند و به این دلیل گذشته نگر است که اقدامات فرصت طلبانه ای که به محض تنظیم توافقات قرارردادی می تواند انجام شود را مد نظر و مورد بررسی قرار می دهد.
انتقادات وارده بر تحقیقات اثباتی
الف ) تحقیقات اثباتی به رغم ادعایی که می شود فاقد بار ارزشی است و به عبارت دیگر فاقد قضاوت های ارزشی است.
ب) این فرض که همه اعمال ناشی از منافع شخصی افراد است یک دستگاه ماده درباره نوع بشر است زیرا ممکن است به غیر منافع شخصی محرک های محیطی دیگری نیز برای انجام اعمال فرصت طلبانه مدیر تاثیر داشته باشد.
ج) موضوعات تحیقات اثباتی (در مقایسه با تئوری های دستوری )پیشرفت های کم و محدودی داشته است.
د) در انجام تحیقات با مقیاس بزرگ ممکن است محققین روابط و قراردادهای خاص سازمانی را در تحقیقات اثباتی مد نظر قرار ندهند.
هـ) در برخی از تحقیقات اثباتی ، توان پیش بینی متغیرهای تحقیق ضعیف بوده است و در برخی دیگر نیز توان توضیحی آنها.
پیامدهای اقتصادی
استانداردهای حسابداری
فصل چهارم:
تعریف زف از پیامدهای اقتصادی
اثر گزارش های حسابداری بر تصمیم گیری واحد تجاری، دولت، اتحادیه ها، سرمایه گذاران و اعتباردهندگان.
تدوین استاندارد
تدوین استاندارد در حسابداری به جای یک یافته تحقیقاتی، بیشتر ناشی از یک عمل و فرآیند سیاسی است.
یک فرآیند سیاسی
خلاصه ای از پیامدهای اقتصادی گزارشگری مالی
اطلاعات مالی می تواند برتوزیع ثروت میان سرمایه گذاران مختلف اثرگذار باشد.
اطلاعات مالی می تواند برمیزان ریسک شرکت اثرگذار باشد.
اطلاعات مالی می تواند برنسبت تشکیل سرمایه دراقتصاد اثرگذار باشد.
اطلاعات مالی می تواند برچگونگی تسهیم سرمایه میان شرکتها اثرگذار باشد.
اطلاعات مالی می تواند برمیزان منابع اختصاص داده شده به تهیه، تایید، انتشار، پردازش، تحلیل وتفسیر اطلاعات اثرگذار باشد.
تدوین واجرای برخی ازاستانداردهای حسابداری ممکن است موجب ایجادهزینه های دعاوی قضایی و حقوقی علیه شرکتها و حسابرسان و یا مراجع تدوین کننده استاندارد حسابداری شود.
شرکتها براساس ارقام حسابداری قراردادهای قانونی مختلفی با اشخاص مختلف تنظیم نموده اند.
مثالهایی از پیامدهای اقتصادی گزارشگری مالی
پیامدهای اقتصادی استاندارد اجاره دراسترالیا موجب کاهش تعداد قراردادهای اجاره شد.
بدهی محسوب کردن مزایای بازنشستگی موجب می شود ارزش سهام شرکت کاهش یابد.
استاندارد حسابداری مربوط به اعطای سهام به کارکنان موجب می شود قیمت سهام پایین تراز قیمت بازار باشد.
استاندارد بین المللی ش 32 موجب می شود سهام ممتازان در بدهی طبقه بندی شود و نسبت بدهی به سرمایه فرق کند.
مثالهایی از پیامدهای اقتصادی گزارشگری مالی
استاندارد روش اتحاد منافع برای ترکیب شرکتها به دلایل پیامد اقتصادی بود.
سود و زیان مبادلات ارزی
شرکت شاغل در صنایع نفت و گاز
مخارج مربوط به تحقیق و توسعه
روش تعهدی
استانداردهای کمک های بلاعوض دولت
نکته
هرچه عدم تقارن اطلاعاتی کاهش یابد،
پیامدهای اقتصادی نیزکاهش خواهدیافت
اضافه باراستانداردهای حسابداری
معمولا اضافه بار استانداردهای حسابداری در ارتباط با کثرت استانداردهای حسابداری مطرح میشود. همچنین شرایط زیر را هم موید اضافه بار استانداردهای حسابداری دانسته اند:
وجودتعدادزیادی استاندارد
2)تعدادزیادی ازاستانداردهایی که به جزئیات پرداخته اند.
3)نبوداستانداردهای دقیق که مسئله گزینش وکاربردآنهارامشکل ساخته است.
4)ناتوانی استانداردهای تامین کننده مقاصدعام برای رفع نیازهای مختلف وگوناگون تهیه کنندگان ،استفاده کنندگان وحسابداران خبره.
اضافه باراستانداردهای حسابداری
ناتوانی استانداردهای تامین کننده مقاصدعام برای تفکیک:
الف) سازمانهای غیرانتفاعی ازسازمانهای غیرانتفاعی
ب ) صورتهای مالی سالانه ومیان دوره ای
ج ) سازمانهای کوچک ازبزرگ
افشای بیش از حد اطلاعات، بکارگیری معیارهای سنجش پیچیده و یا هردو.
رویکردهای ممکن برای اضافه باراستانداردهای حسابداری
تغییری ایجاد نگردد و وضع موجود حفظ گردد.
تغییردر اصول پذیرفته شده حسابداری با هدف ساده کردن کاربرد آنها و متناسب نمودن آنها با همه سازمانهای تجاری.
ارائه گزینه ها و راه های مختلف افشای اطلاعات و سنجش یا اندازه گیری اقلام.
تغییردر استانداردهای حسابداری رسمی(موسسات حسابرسی) برای تهیه صورتهای مالی.
روشی جدید برای ارائه صورتهای مالی جایگزین اصول پذیرفته شده حسابداری شود و افراد حق انتخاب آزاد داشته باشند.
مراحل تدوین استاندارد جهت کاهش پیامدهای اقتصادی استانداردهای حسابداری
توجه به شرایط محیطی
ارزیابی اولیه از پیامدهای اقتصادی استاندارد
نظرخواهی از طرق انتشار پیش نویس استاندارد
مشارکت گروههای مختلف در تدوین استاندارد
انتخاب تئوری برای توجیه پیامدهای اقتصادی
توجیه پیامد اقتصادی از طریق تئوری فرضیه بازار کارا امکان پذیر نیست.
توجه
گروهای مختلفی مانند سهامداران، اعتباردهندگان، مشتریان، فروشندگان، دولت، کارکنان و جامعه با واحد تجاری طرف قرارداد هستند که هرکدام منافع خود را دارند و بین آنها تعارض وجود دارد و برای توضیح این تعارض میتوان از دو تئوری کارگزاری و تئوری بازی کمک گرفت.
واحدتجاری به عنوان مجموعه ای ازقراردادها
تئوری بازی
تئوری بازی مدلی را برای تضاد منافع میان اشخاص مختلف تعریف و براساس آن مدل، نتایج تضاد یا تعارض را پیشبینی کند و کنش ها و واکنش بین دو یا چند بازیگر را مدل سازی می کند که غالبا کنش ها در حالت وجود عدم اطمینان و نابرابری اطلاعات بوجود می آید.
نکته مهم
درتئوری بازی بیش از یک بازیگر وجود دارد که این موضوع رامشکل می نماید. مانند یک بازار سرمایه که مشارکت کنندگان مختلف وجود دارد. بنابراین تئوری بازی چارچوبی رسمی برای بررسی این تعارض میان افراد مختلف است و تصمیمات هرگروه را پیشبینی می کند.
اثرات تئوری بازی و تئوری کارگزاری بر حسابداری
تئوری بازی و تئوری کارگزای هر دو میتوانند عدم توانایی تئوری بازار کارا در تغییر پیامد اقتصادی استانداردهای حسابداری را حل کند.
اثر دیگر تئوری کارگزاری و بازی آن است که سود خالص مبتنی بر بهای تاریخی را خاصه مناسبی برای اهداف قرارداد می تواند میداند. زیرا قابل اتکاتر و برای تنظیم قرارداد از اطلاعات تاریخی استفاده می شود.
تئوری کارگزاری اشاره دارد که اصول حسابداری و حسابرسی برای اعتباربخشی به سود خالص، اصولی بااهمیت است.
تئوری های توصیفی افشاء داوطلبانه
فصل پنجم:
:حسابداری محیط زیست
حسابداری محیط زیست را میتوان به عنوان رشته ای در حسابداری تعریف کردکه وظیفه آن اندازه گیری و گزارش فعالیت هایی است که اثرات زیست محیطی دارند .
حسابداری محیط زیست را می توان جمع آوری ، برآورد و طبقه بندی هزینه ها زیست محیطی و ارائه اطلاعات مرتبط با محیط زیست برای تصمیم گیری جهت برنامه ریزی و ارائه اطلاعات مفید برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان
تعریف کرد. مدیران
حسابداری محیط زیست از سه دیدگاه مورد بررسی قرار می گیرد :
اقتصاد کلان
)ابزاری برای اندازه گیری منابع ملی و شاخص اقتصاد است .
حسابداری مالی
)ابزاری برای اندازه گیری برآورد تعهدات شرکت در قبال محیط زیست تلقی میگردد
حسابداری مدیریت
)برای جمع آوری اطلاعات مفید درباره تصمیم گیری مدیریت استفاده کرد
نکته : هدف کلی حسابداری محیط زیست فراهم کردن اطلاعات برای استفاده کنندگان سازمانی و برون سازمانی جهت تصمیم گیری و ارزیابی تداوم فعالیت واحد تجاری می باشد.
گزارشگری ارزش افزوده :
ریاحی بلکویی، ارزش افزوده را باقی مانده از بازدهی میداند که با بهره گیری
از ظرفیت تولیدی مانند کار و سرمایه به وجود می آید.
از طریق تهیه و ارائه صورت ارزش افزوده به دنبال محاسبه ارزش افزوده ایجاد شده در یک بنگاه اقتصادی
و چگونگی توزیع ارزش افزوده میان اشخاص ذینفع در فعالیت بنگاه را نشان می دهد .
گزارش ارزش افزوده :
ارزش افزوده سهم بنگاه اقتصادی را نسبت به تولید ناخالص داخلی نشان می دهد وتوانایی بنگاه درافزایش ارزش کالاهاوخدمات تولیدشده رابیان می نماید.بلکویی درکتاب خودصورت ریاضی ارزش افزوده را به شکل زیروبوسیله جابجایی ارقام صورت وسودوزیان نشان می دهد:
معادله 1 : R = S-B-W-I-DP-DIV-T
مالیات-سودسهام-استهلاک-بهره-دستمزد-موادوخدمات خریداری شده ازخارج ازبنگاه-درآمدحاصل ازفروش=سودتخصیص نیافته
معادله 2 : S-B=W+I+DP+DIV+T+R
سودتخصیص نیافته+بهره+سودسهام+استهلاک+بهره+دستمزد=موادوخدمات خریداری شده ازخارج ازبنگاه-درآمدحاصل ازفروش
معادله 3 : S-B-DP=W+I+DIV+T+R
سودتخصیص نیافته+مالیات+سودسهام+بهره+دستمزد=استهلاک-موادوخدمات خریداری شده ازخارج ازبنگاه-درآمدحاصل ازفروش
نکته حایز اهمیت:
ارزش افزوده از یک طرف بنگاه اقتصادی را از جنبه عملکرد و از طرف
دیگر اشخاص ذینفع در فعالیت بنگاه اقتصادی را از جنبه اجتماعی در
کانون توجه خود قرار می دهد.
اما تاکنون روش های متفاوتی برای محاسبه ارزش افزوده و چگونگی ارائه صورت ارزش افزوده شناخته شده است و این عدم یکنواختی به صورت مالی گمراه کننده تبدیل شده است.
عدم یکنواختی درگزارشگری ارزش افزوده عمدتاًشامل مواردزیراست:
1 ) چگونگی برخورد با استهلاک دارایی های ثابت ،به عبارت دیگرآیاارزش افزوده باید براساس خالص محاسبه شودیاناخالص
2 )نحوه عمل با مالیات ها،نظیرمالیات انتقالی به دوره آتی.
3 )چگونگی افشا مزایای غیر نقدی وسایرمزایایی که به کارکنان پرداخت می شود.
4 )زمان شناخت ارزش افزوده ،آیاارزش افزوده بایددرزمان تولیدشناسایی شودو یادرزمان فروش.
5)چگونگی افشا درآمدها وهزینه های غیرعملیاتی درصورت ارزش افزوده
نظریه ها و تحقیقات مرتبط با گزارشگری زیست محیطی و گزارشگری ارزش افزوده
رویکرد سودمندی برای تصمیم
نظریه اثباتی
نظریه اقتصاد سیاسی
نطریه اقتصاد سیاسی
نظریه اقتصاد سیاسی توسط گری و همکاران او در سال 1996 مطرح شده است وآنها اقتصاد سیاسی را به عنوان چارچوبی اجتماعی ،سیاسی و اقتصادی و اقتصادجدا از هم نیستند و مسائل اقتصاد را نمی توان جدا از ملاحظات اجتماعی وسیاسی بررسی کرد و گزارش های حسابداری را به عنوان مدارک و شواهداجتماعی و سیاسی و اقتصادی برای مشروعیت بخشیدن فعالیت موسسات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی برای مشروعیت بخشیدن فعالیت موسسات میبیند و به دو دسته کلاسیک و غیرکلاسیک تقسیم می کنند.
الف-نظریه کلاسیک :
دراقتصادسیاسی کلاسیک ،گزارشهای حسابداری همانندابزاری می باشدکه برای حمایت از
وضعیت کسانی که ازمنابع کمیاب نظیرسرمایه استفاده می کنندوهمچنین تضعیف کسانی
که ازمنابع سرمایه ای استفاده نمی کنند،به کارمی رود.
این طبقه ازاقتصادسیاسی به تعارض های ساختاری در جامعه اشاره دارد .
ب-نظریه غیر کلاسیک :
اقتصادغیرکلاسیک ،تضادو تعارض های ساختاری رابی اهمیت می داند و به جای آن به
مداخله و فشار گروه های مختلف جامعه برواحدهای تجاری تاکید دارد.
نظریه غیرکلاسیک به دو شاخه نظریه مشروعیت و نظریه ذینفعان تقسیم می شود.
نظریه مشروعیت:
بر اساس این نظریه واحدهای تجاری به طور پیوسته دنبال این موضوع هستندکه آیا طبق معیارها و هنجارهای جوامع خود فعالیت می کنند یا خیر به عبارتی واحد تجاری از نگاه خارج از سازمان مشروعیت لازم را دارد یا خیر.
همچنین نظریه مشروعیت براین پایه استوار است که میان واحد تجاری و
جامعه ای که فعالیت می کند قراردادی اجتماعی وجود دارد و امروز
جوامع انتظار دارند شرکت ها خسارات وارده بر محیط زیست را جبران و
یا از آن جلوگیری کنند و سلامت و ایمنی مشتریان و کارکنان را فراهم
نمایند.
نتایج تحقیق دیگن وگوردن درباره نظریه مشروعیت 1 -افزایش درافشاء زیست محیطی شرکت هادرطول زمان،رابطه ای مثبت باافزایش سطح عضویت شرکتهادرگروه حفاظت ازمحیط زیست دارد. 2 -افشاء های زیست محیطی شرکتهای استرالیایی شدیداً خودستایی ازخوداست. 3 -همبستگی مثبت میان حساسیت زیست محیطی وصنعتی که شرکت درآن فعالیت می کندوسطح افشاء زیست محیطی شرکت وجوددارد. . نتایج فوق می توانندتاییدی برای نظریه مشروعیت باشد.
نظریه ذینفعان : به دو شاخه اخلاقی یا هنجاری و شاخه مدیریتی یا اثباتی تقسیم می شود. شاخه اخلاقی(دستوری ) نظریه ذینفعان : عنوان می کند که ذینفعان نسبت به فعالیت یک سازمان اقتصادی ذیحق و ذینفع هستند و براساس این رویکرد مدیریت باید سازمان را در جهت حداکثر کردن منافع ذینفعان اداره نماید و مدیریت باید میان منافع سهامداران و منافع سایر ذینفعان سازمان ملاحظات یکسانی داشته باشد و مدیریت در زمان تضاد میان انها باید تضاد را کاهش دهد و بر اساس این رویکرد ذینفعان شرکت حقوق ذاتی نظیر شرایط کاری مناسب و حقوق مناسب نسبت به شرکت دارند .
نکته : افراد ذینفع شامل سهامداران،بستانکاران،دولت،رسانه ها،کارکنان و … هستند. و همچنین ذینفعان را می توان به دو دسته ذینفعان اولیه و ثانویه تقسیم کرد که ذینفعان اولیه بدون حضور و مشارکت آنان واحد تجاری قادر به فعالیت نیست و ذینفعان ثانویه نقشی در ادامه حیات شرکت ندارند و به طور کلی در این رویکرد سازمان بایدبا توجه به خواسته های ذینفعان رفتار کنند.
شاخه اخلاقی نظریه ذینفعان
براساس نظریه دستوری ذینفعان ،مدیریت بایدمیان منافع سهامداران ومنافع سایرذینفعان سازمان ،ملاحظات یکسانی داشته باشد،به خصوص زمانی که میان آنهاتضادوجوددارد،مدیریت بایدسعی نمایدکه این تضادهاراکاهش وتعادلی مطلوب میان آنهاایجادنماید.
رویکردهنجاری نظریه ذینفعان مستلزم تعریفی ازذینفعان است .
تعریفی که از آن می شودبه قرارزیراست:
هرگروه قابل شناسایی یاهرشخصی که روی تحقق اهداف سازمان اثرگذاراست یاتحقق اهداف سازمان براویاآنهااثرگذارباشد.
شاخه مدیریتی (توصیفی )نظریه ذینفعان :
این شاخه در تلاش است تا توضیح دهد مدیریت شرکت به انتظارات ذینفعان توجهدارد و یک رویکرد توصیفی است.
و واحد تجاری بخشی از سیستم اجتماعی است و توجه ویژه ای به گروه های خاصی ازاشخاص ذینفع دارد .
این رویکرد همانند نظریه مشروعیت روی رویه افشاء سازمان متمرکز است و باید به افرادخاصی پاسخگو باشد نه همه ذینفعان.
قدرت ذینفعانی نظیر مالکان و اعتباردهندگان یا قانون گذاران می تواند بر سازمان اثرگذار باشد.
در این رویکرد مدیریت برای آن دسته از ذینفعانی که برای ادامه حیات واحد تجاری مهمتر هستند اطلاعات تهیه می کنند.
رویکرد سودمندی برای تصمیم :
بر اساس رویکرد سودمندی برای تصمیم، انتشار اطلاعات مالی سالانه باید برایتصمیم گیری سرمایه گذاران و اعتباردهندگان سودمند و مفید باشد از این روانتشار داوطلبانه اطلاعات نظیر اطلاعات زیست محیطی و ارزش افزوده در صورتی میتواند برای سرمایه گذار سودمند باشد که ارزش پیش بینی و محتوای اطلاعاتی صورت های مالی را بهبود ببخشد .
نکته : ریاحی بلکویی در تحقیقات ارزش افزوده نشان داد که میتوان توان توضیحی در ارتباط با بازار اوراق بهادار را از معیار سود و جریانات نقدی فراتر رود .
نظریه اثباتی :
نظریه اثباتی حسابداری برای تشریح اینکه چرا مدیریت واحد تجاری اطلاعات بیشتری که توسط مراجع قانونی الزام کرده است انتشار می دهد به کار می رود و براین نظریه افشاء داوطلبانه تنها در صورتی توجیه دارد که این افشاء بتواند هزینه کارگزاری را کاهش دهد اما گزارش داوطلبانه اطلاعات اجتماعی و زیست محیطی بر هزینه های سیاسی اثرگذار است.
طبق فرضیه هزینه های سیاسی،شرکت هابایدهزینه های سیاسی وسایرهزینه هایی که به واسطه گزارشگری سودبرواحدتجاری تحمیل می شود رامدنظر قراردهند.ازجمله این مواردمیتواند اقدام اتحادیه های کارگری برای افزایش دستمزدهادرراستای افزایش سودآوری شرکت هاباشد.
براساس فرضیه مزبور،شرکتهای بزرگ به احتمال زیادازروشهای حسابداری برای کاهش سود گزارش شده استفاده می کنند،این امرموجب جلوگیری ازانتقال ثروت به بیرون ازشرکت می شودودرنتیجه همه به نفع مدیریت است وهم به نفع سهامداران.
تحقیقات رفتاری حسابداری
فصل ششم:
فهرست: 1)تعریف تحقیقات رفتاری 2)اهمیت تحقیقات رفتاری 3)توسعه تحقیقات رفتاری 4)مدل عدسی 5)برآوردهای تصمیم گیری 6)خروجی مدل عدسی 7)روش های ردیابی فرایند 8)تحقیقات مربوط به فرایند 9)الگوی قضاوت وتصمیم گیری با استفاده ازاحتمالات 10)محدودیت های تحقیقات رفتاری حسابداری
تحقیقات رفتاری حسابداری:
مطالعه رفتار حسابداران یا افرادی که رفتار آنها متاثر از وظایف و گزارش های حسابداری است
تحقیقات رفتاری حسابداری ، تحقیقات بازار سرمایه و تحقیقات درمورد تئوری کارگزاری را می توان در زمره تحقیقات اثباتی حسابداری جای داد.تحقیقات بازار سرمایه به بررسی سطح کلان بازار اوراق بهادار می پردازد
تحقیقات رفتاری حسابداری و تحقیقات درمورد تئوری کارگزاری بر سطح خرد و بر رفتار هر مدیر یا هر شرکت تمرکز و توجه دارد.
اهمیت تحقیقات رفتاری حسابداری:
الف) تحقیقات رفتاری حسابداری می تواند به طورخاص فرآیند تصمیم گیری تهیه کنندگان اطلاعات حسابداری ، استفاده کنندگان آن اطلاعات و حسابرسان را مورد بررسی قرار دهد .
ب)تحقیقات رفتاری حسابداری می تواند اطلاعات و دانش ارزشمندی درباره اینکه تهیه کنندگان و استفاده کنندگان خارجی صورت های مالی چگونه اطلاعات را پردازش و یا به اطلاعات خاص واکنش نشان داده و روش هایی که انها برای انتقال اطلاعات بکار می گیرند در اختیار ما قرارد هند .
ج)تحقیقات رفتاری حسابداری می تواند برای قانون گذاران حسابداری اطلاعات سودمندی را فراهم اورد .
د)یافته های تحقیقات رفتاری حسابداری می تواند منجر به بهبود و افزایش کارایی کار حسابداران و سایر افراد حرفه ای شاغل در حرفه حسابداری شود
توسعه حسابداری رفتاری:
اصطلاح تحقیقات رفتاری در حسابداری در ابتدا در سال 1967 در متون حسابداری ظاهر شد ، مبنای تحقیقات رفتاری در حسابداری تئوری قضاوت بشر است این تئوری مربوط به مباحث روانشناسی است و نظریه پرداز ان وارد ادواردز(1954)می باشد . .
در حسابداری منابع انسانی نیز تحقیقات رفتاری انجام شده است. الیاس (1972)و هندریکسن(1976) دریافتند افشای اطلاعات درباره ی هزینه های مربوط به جذب و آموزش پرسنل بر تصمیم گیری پرسنل درباره خرید سهام شرکت ها اثر گذار است .
تحقیق موریاریتی(1979): بررسی نمود که ایا دانشجویان و حسابداران درباره ورشکستگی موسسات تجاری از نسبت های مالی استفاده می کنند یا از یک سری چهره های ترسیمی .
ویلکینس و زیمر(1983) : به این موضوع پرداختند که آیا اطلاعات در متن صورت های مالی انعکاس یابد موجب اتخاذ تصمیم ها بهتر می شود یا به تنهایی در یادداشت های پیوست صورت های مالی آورده شود ، تاثیر بیشتری بر تصمیمات خواهد گذاشت .
استالمن(1969): تهیه و ارائه اطلاعات درباره بخش های مختلف صنعت ، وابستگی قضاوت و تصمیم گیری را به قیمت های گذشته برای انتخاب اوراق بهادار کاهش می دهد .
دوپنیک و رولف(1989): قضاوت و تصمیم گیری در ارزیابی قیمت های آتی سهام واحد تجاری هنگامی که اطلاعاتی درباره عملکرد جغرافیایی نیز ارائه می شد درست بود .
مدل عدسی برونزویک ازطریق مدل عدسی وبا به کارگیری یک سری اطلاعات مبنا می توان اینده را پیش بینی کرد وبراساس ان پیش بینی، قضاوت وتصمیم گیری نمود. مدل عدسی ازسه جز تشکیل شده است.شخص تصمیم گیرنده،اطلاعات مبنا وتصمیم.
سودخالص
نسبت جاری
غیره
نسبت جاری
؟؟؟؟؟
مثلا(ورشکستگی)
رویداد
تحقیقات مربوط به قسمت پردازش اطلاعات(مدل عدسی)
چگونگی اختصاص ضریب به اطلاعات مبنا و به عبارت دیگر تعیین درجه اهمیت آنها توسط تصمیم گیرندگان را مورد بررسی قرار می دهد.
شواتز و گستاوسن(1987): دریافتند که اختصاص ضریب به اطلاعات مبنا بسیار مهم است.
اشتن(1974): ثبات رویه در قضاوت و تصمیم گیری.
لازم به توضیح است که اختصاص ضریب و وزن به اطلاعات از برآوردها و کشفیات ذهنی تصمیم گیرنده ناشی می شود در این ارتباط محققین دریافتند که تصمیم گیرندگان به سادگی از کشفیات و برآوردهای ذهنی به عنوان یک قاعده عملی هنگام تصمیم گیری استفاده می کنند .
سه برآورد ذهنی در تصمیم گیری ؟
الف) قاعده بیان کنندگی- ماینس(1995) : احتمال تعلق اقلام به یک گروه را از طریق حدس میزان شباهت آن به ان گروه تعیین می کنند .هر چه آن قلم ویژگی گروه را بیان کند در آن صورت به گروه تعلق خواهد داشت .
ب)قاعده نگاهداری و تعدیل- بیدل و جویس(1981: افراد اغلب یک قضاوت یا برآورد اولیه ایجاد میکنند شاید بر اساس تجربه گذشته یا از طریق سایر عوامل و به محض دریافت اطلاعات اضافی آن را تعدیل می کنند .
ج)قاعده قابلیت دسترسی – موزر(1989) : قابلیت دسترسی یعنی اینکه آیا یادآوری رویداد و واقعه مربوطه می تواند به آسانی به ذهن آید یا تحت تاثیر رویدادهای دیگری که به ذهن می اید قرار می گیرد .
تحقیقات مربوط به صحت تصمیم (خروجی مدل عدسی):
این بخش به تحقیقات مربوط به ستانده و خروجی (مدل عدسی) مربوط می شود برخی از تحقیقات، صحت تصمیمات اتخاذ شده تصمیم گیرندگان را مورد بررسی قرار داده اند :
لی بی(1975: صحت پیش بینی روسای بانکها درباره ی ورشکستگی شرکت ها را بررسی نمود که در نتیجه پیش بینی آنها درست بود.
زیمر(1980): مدل ترکیبی که به وسیله قضاوت های مختلف تدوین گردید ، قادربود قضاوت بهتری در مقایسه با قضاوت جداگانه ارائه نماید.
چلوس.پیکارد(1985): تصمیم گیری های گروهی در مقایسه با تصمیم گیری های فردی ثبات بیشتری دارند .
روش های ردیابی فرآیند (قدرت پیش بینی کم ولی توضیحی بالا) :
برای رفع ایراد مدل عدسی بزنزویک که توان پیش بینی بالا و توان توضیحی پائین دارد برخی پژوهشگران حوزه تحقیقات رفتاری حسابداری روش دیگری را پیشنهاد نموده اند ، این روش ردیابی فرآیند یا روش پیش نویس شفاهی نامیده می شود.
در ردیابی فرآیند به تصمیم گیرنده یک سری مطالعات موردی برای تحقیق داده شود اما این بار از او خواسته می شود برای هر مرحله ای از تصمیم خود بطور شفاهی توضیح دهد . این توضیحات توسط پژوهشگر ثبت سپس یک نمودار درختی برای بیان فرآیند تصمیم او ایجاد و رسم می گردد.
روش ردیابی فرآیند با استفاده از درخت تصمیم توضیح خوبی درباره فرآیند تصمیم ارائه می نماید،اما برخلاف مدل عدسی برنزویک روش فوق از توان ضعیفی برای پیش بینی برخوردار می باشد .
برخی از پژوهشگران تلاش نموده اند تا با ترکیب دو روش مدل عدسی برنزویک و ردیابی فرآیند بر محدودیت های آن فائق آیند .
یکی از تکنینک های غلبه بر محدودیت های مذکور استفاده از تکنینک اماری ”درخت های طبقه بندی و رگرسیون“ است. C.A.R.T
تحقیقات مربوط به ردیابی فرآیند؟
لارکر و لسیگ: مدل های ردیابی فرآیند نسبت به مدل های خطی(مدل عدسی)بهتر عمل می کند .
سلینگ و شانک: بدلیل پیچیده بودن فرآیند تصمیم گیری ابتدا باید ویژگیهای هر تصمیم را تعیین و بعد بر اساس آن سبک پردازش مشخص شود .
تفاوت مدل عدسی برنزویک و ردیابی فرآیند
بنابراین مدل برنزویک فرآیند تصمیم را با استفاده از یک سری متغیرها بصورت یک معادله و رابطه ریاضی نشان می دهد درحالیکه روش ردیابی فرآیند با استفاده از ماهیت گام به گام تصمیم گیری ، فرآیند تصمیم را بصورت یک درخت نشان میدهد.
الگوی قضاوت و تصمیم گیری با استفاده از احتمالات
از احتمالات می توان در تصمیم گیری و قضاوت های مربوط به ارزیابی و پردازش اطلاعات استفاده نمود . در این ارتباط تئوری تصمیم گیری یکی از چارچوب هایی است که می توان برای تعیین ارزش اطلاعات از نظرتصمیم گیرنده به کارگرفت .
مدل ارزیابی اطلاعات:
مدل تعیین ارزش اطلاعات ، از دیدگاه تصمیم گیرنده ای که در مقابل مخاطره بی تفاوت است به کمک مثال زیر ارائه می شود ، فرض کنید تصمیم گیرنده با 2راحل زیر مواجه است:
a1: قرض دادن مبلغ 100میلیون ریال به آلفا با نرخ 15%در سال .
a2: سرمایه گذاری در اوراق مشارکت دولت بمبلغ 100میلیون ریال با نرخ 12% سال .
مدل ارزیابی اطلاعات
فرض کنید که تصمیم گیرنده مورد بحث با 2 راه حل یا تصمیم به شرح زیر مواجه است:
a1 : قرض دادن مبلغ 100 میلیون ریال به شرکت آلفا با نرخ 15% در سال.
a2: سرمایه گذاری در اوراق مشارکت دولت به مبلغ 100 میلیون ریال با نرخ 12% در سال.
به منظور رعایت سادگی تنها دو رویداد زیر ممکن است در آینده واقع شود:
s1: شرکت آلفا وام خود را با سود مربوط باز پرداخت می کند.
s2: شرکت آلفا وام خود را باز پرداخت نمی کند و ناگزیر باید مبلغ 20 میلیون ریال برای بازیافت اصل و فرع وام هزینه کرد.
بر اساس اطلاعات موجود احتمال نظری وقوع رویدادهای s1 و s2 توسط تصمیم گیرنده به شرح زیر برآورد شده است.
8 ⁄p(s1 )꞊0
P(s2)꞊0⁄2
ارزش مورد انتظار هر یک از راه حل های a1و a2 را می توان به شرح زیر محاسبه کرد:
E V (a1)= [100+100(0/15)]×0/8+[100+100(0/15)-20]×0/2=111 میلیون ریال
EV(a2)=[100+100(0/12)]×1=111میلیون ریال
با توجه به اینکه ارزش مورد انتظار راه حل a2 از a1 بیشتر است پس تصمیم گیرنده راه حل دوم را انتخاب می کند.
ارزش اطلاعات کامل
میلیون ریال 115 = ( به شرط وقوعa1 (s1
میلیون ریال 112=(به شرط وقوعa2(s2
ارزش اطلاعاتی را که وقوع هریک از دو رویداد s1 و s2 را از پیش آشکار کند می توان به شرح زیر محاسبه کرد.
=115×0/8+112×0/2=114/4(آشکارسازی رویداد)EV میلیون ریال اطلاعات کامل عبارت است از مابه التفاوت ارزش محاسبه شده بالا به مبلغ (114/4 میلیون ریال) و بازده راه حل a2 در تحلیل اولیه یعنی 112 میلیون ریال. این مبلغ یعنی 2/4 میلیون ریال حداکثر مبلغی است که تصمیم گیرنده مایل است برای اطلاعات اضافی مربوط به پیش بینی رویدادی که واقع خواهد شد بپردازد.
ارزش اطلاعات کمتر از اطلاعات کامل
به منظور رعایت سادگی، اطلاعات جدید می تواند یکی از دو ارزش زیر را داشته باشد.
<1 نسبت هزینه به درآمد فروش y1=
>1 نسبت هزینه به درآمد فروشy2=
با فرض اینکه شرکت آلفا بدهی خود را بپردازد تصمیم گیرنده معتقد است که احتمال دریافت اطلاعات y1 مساوی0/9 است. یعنی:
p(y1 I s1)=0/9
p(y2 I s1)=0/1
تصمیم گیرنده مورد بحث همچنین معتقد است که احتمال دریافت y2 در صورت عدم پرداخت بدهی توسط شرکت آلفا (s2) مساوی 0/7است. یعنی:
p(y2 I s2)=0/7
p(y1 I s2)=0/3
محدودیت های تحقیقات رفتاری حسابداری:
1) نتایج حاصله از تحقیقات رفتاری حسابداری قادر به ارائه یک تئوری برای توضیح رفتار استفاده کنندگان نیستند .
2) به غیر از تحقیقات مربوط به ردیابی فرآیند، اکثر تحقیقات رفتاری حسابداری در یک محیط آزمایشگاهی و مجازی انجام شده است . تحقیقات آزمایشگاهی از اعتبار درونی بالا برخوردار هستند اما اعتبار بیرونی آنها پائین است به عبارتی دیگر ممکن است با نتایجی که در دنیای واقعی وجود دارد متفاوت باشد .
3) همان طوری که در برخی از تحقیقات اشاره شد نتایج برخی از تحقیقات رفتاری حسابداری باهم در تضاد هستند .
4) در مقایسه با واکنش بازار سرمایه نسبت به اطلاعات حسابداری که می تواند بر تصمیم گیری استفاده کنندگان آن اثرگذار باشد ، نتایج تحقیقات رفتاری حسابداری بر تصمیم گیری سرمایه گذاران
اثرگذار نیست . اما می توان با بررسی واکنش بازار سرمایه نسبت به اطلاعات حسابداری رفتار سرمایه گذاران را پیش بینی نمود.
تحقیقات انتقادی حسابداری
فصل هفتم:
فهرست مطالب
مقدمه
تاریخچه نظریه انتقادی
توسعه و تکامل نظریه انتقادی
مقایسه نظریه انتقادی با دیدگاه اثباتی
تعریف دیدگاه انتقادی در حسابداری
طبقه بندی تئوری اقتصاد سیاسی
عقیده نظریه پردازان انتقادی
نقش دولت در پشتیبانی از ساختارهای اجتماعی
نقش تحقیقات حسابداری در پشتیبانی از ساختارهای اجتماعی
مقدمه دیدگاه انتقادی درباره حسابداری در زمره تئوری های توصیفی قرار نمی گیرد. نظریه انتقادی نظریه ای است که در آن قضاوت ارزشی وجود دارد و یک نظریه ارزشی است.
تاریخچه نظریه انتقادی
نظریه انتقادی بخشی از نظریه نئومارکسیستی است.
منشا آن به موسسه تحقیقات انتقادی در شهر فرانکفورت برمی گردد.
این موسسه در سال 1923 در دانشگاه فرانکفورت تاسیس و بعدها به مکتب فرانکفورت مشهور شد.
این موسسه در سال 1930 تحت رهبری مارکس قرار گرفت.
توسعه و تکامل نظریه انتقادی
توسعه و تکامل نظریه انتقادی مرهون فعالیتهای علمی پژوهشی اندیشمندان برجسته ای بوده از جمله
ماکس هورکهایر رئیس موسسه
تئودور آدورنور جامعه شناس
هربورت مارکوزه فیلسوف
والتر بنیامین نویسنده و متفکر آلمانی
فریدریش پولک اقتصاد دان
اریک فروم روانشناس
اتوکرشهایمر حقوق دان
فرانتس تومان سیاستمدار
و…
مقایسه نظریه انتقادی با مکتب اثباتی
نظریه انتقادی با مکتب اثباتی گری که معتقد به غیر ارزشی بودن علوم اجتماعی و علوم انسانی است شدیدا مخالف است.
مکتب اثباتی گری وضع موجود را توصیف وتایید میکند اما نظریه انتقادی درباره جامعه یک تفکر آرمانی دارد و وضع موجود را ارائه می نماید.
مبانی اولیه فکری نظریه انتقادی
عمدتا بر این فکر استوار است که جامعه سرمایه داری به تدریج تحت هدایت و کنترل گروهی تمامیت خواه قرار خواهد گرفت که به دنبال ثروت و منافع شخصی خود هستند.
تعریف دیدگاه انتقادی در حسابداری
هوپر وهمکاران 1995
حسابداران ارائه اطلاعات مبتنی بر واقعیت را در یک دوره زمانی ایجاد می کنند وحسابداری یک عمل معمولی اجتماعی است و از درگیری های سیاسی جامعه نیز تاثیر می پذیرد.بنابراین حسابداری عملی نیست که تنها از ساز و کارهای بازار سرمایه ناشی شده باشد.
بیکر و بتنر1997
پژوهشگران حوزه انتقادی قاطعانه و به دفعات که حسابداری بیانی عینی از واقعیت اقتصادی را ایجاد نمی کند.بلکه به جای آن بیانی جانبدارانه و چالش برانگیز درباره اقتصاد و اجتماع دارد.
نظر تینکر مرینو و نیمارک 1982 در رابطه با نقش حسابداری در یک جامعه سرمایه داری:
دسته بندی تئوریک درباره سرمایه،اجاره،سود و دستمزد برای تمام جوامع تولید کننده ثروت عمومیت ندارد. این دسته بندی مختص جامعه سرمایه داری است و بنابراین آنها را نمی توان به سایر سیستم های اجتماعی تعمیم داد.
دیدگاه انتقادی در حسابداری ریشه در تئوری اقتصاد سیاسی بویژه اقتصاد سیاسی کلاسیک دارد.
بر اساس تئوری اقتصاد سیاسی:
چارچوبی اجتماعی،سیاسی،اقتصادی است که در این نظریه جامعه سیاست واقتصاد جدا از هم نیستند و مسائل اقتصادی را نمی توان جدا از ملاحظات سیاسی مورد بررسی قرار داد.
گزارش های حسابداری ابزاری برای ایجاد،نگهداری و مشروعیت بخشیدن مصالح سیاسی و اقتصادی واحد تجاری است.
فرض می شود که خط و مشی گذاری حسابداری ماهیتا منشا سیاسی دارد و حسابداری در جهت ارائه خدمت به گروههای معینی از جامعه و به زیان سایر گروههای ذینفع حرکت میکند.
طبقه بندی تئوری اقتصاد سیاسی:
اقتصاد سیاسی کلاسیک
گزارش های حسابداری ابزاری برای حمایت از وضعیت کسانی که منابع کمیاب نظیر سرمایه را تامین یا کنترل و همچنین ابزاری برای تضعیف کسانی که آن منابع را استفاده نمی کنند.
اقتصاد سیاسی سرمایه داری
1.تئوری مشروعیت
2.تئوری ذینفعان
عقیده نظریه پردازان انتقادی
نظریه پردازان انتقادی عقیده دارندکه تئوریهای مربوط به اقتصاد سیاسی سرمایه داری درباره
نابرابری
بی عدالتی ساختاری
مزایا و منافع گروهی
تضاد طبقاتی
و….
توضیحی نمیدهند و ساختارهای موجود در جامعه را می پذیرند.
نقش دولت در پشتیبانی از ساختارهای اجتماعی:
بر اساس دیدگاه انتقادی دولت به نفع اکثریت جامعه فعالیت نمی کند بلکه به دنبال منافع اقلیت های پر قدرت است.
انتشار اطلاعات حسابداری با منافع گروههای قدرتمند در جامعه مرتبط است و دولت آن را حمایت می کند.
انتشار استاندارد هایی در راستای منافع سرمایه گذاران در آمریکا
تدوین استانداردهای حسابداری در ایران در راستای منافع دولت
سال 1974 قدرتمند شدن حزب کارگری در انگلستان و نفوذ بر دولت وقت
دولت عامل ایجاد تضاد در ارائه اطلاعات به گروههای خاص است.
نقش تحقیقات حسابداری در پشتیبانی از ساختارهای اجتماعی
به عقیده نظریه پردازان انتقادی نتایج تحقیقات حسابداری مثلا تحقیقات بازار سرمایه موجب مشروعیت بخشیدن و حفظ ایدئولوژی خاصی میشوند.
تحقیقات بازار سرمایه:سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل
تحقیقات اثباتی:منافع مدیران و سرمایه گذاران
تحقیقات راجع به پیامد اقتصادی استاندارد حسابداری:اثر استاندارد های حسابداری بر ثروت مدیران و سهام داران تا سایر گروهها
تحقیقات دهه 1960و 1970 دوران تورم:اثرات و تغیرات در ثروت واقعی سهامداران تا سایر گروهها
نقش حسابداری و گزارش گری مالی در پشتیبانی از ساختار های اجتماعی
به عقیده محققین انتقادی
حسابداران خود واقعیت را ایجاد می کنند یعنی مساله ای را طرح بعد آن را حل میکنند نه اینکه مساله طرح شده را حل کنند.
مفاهیم گزارشگری مالی وحسابداری ابزاری برای مشروعیت و پایداری فعالیت شرکت ها می باشد و بی طرفی،عینیت و بیان صادقانه در آن گزارش ها بکار نرفته است.
با تشکر از توجه شما