به نام خدا
عنوان: ارزشیابی مشاغل
مقدمه
هدف اصلی نظام ارزشیابی مشاغل ، عبارت است از تعیین درجه ی اهمیت مشاغل در سازمان به منظور پرداخت حقوق و دستمزدی که با وظایف ، مسئولیت ها و شرایط محیط کاری کارکنان متناسب باشد .
ارزشیابی مشاغل چیست ؟
تعیین ارزش ریالی مشاغل موجود در سازمان است .
برای ارزشیابی مشاغل در سازمان ، یک روش علمی و دقیق به کار گرفته نمی شود .
بهتر است ارزشیابی مشاغل به دست یک گروه صورت گیرد .
گروه ارزشیابی مشاغل باید با توجه به واقعیات و به دور از ذهنیات خود به ارزشیابی مشاغل بپردازند ، که نتایج آن در افزایش کارایی سازمان بسیار موثر است.
فواید ارزشیابی مشاغل
ایجاد نظم در سازمان
تهیه و تنظیم بودجه های پرسنلی
ایجاد ضوابط دقیق برای ارزشیابی کارکنان
غنی سازی شغلی
توسعه ی شغلی
طراحی مشاغل
جذب و گزینش
آموزش و بهسازی
بهبود شرایط کار
بررسی نوسانات حقوق و دستمزد
تهیه و تنظیم قوانین و مقررات برای استخدام
انتقال و ترفیعات کارکنان
محدودیت های ارزشیابی مشاغل
محدودیت ها به خاطر عوامل زیر به وجود می آیند :
نفس کار
روشهای ارزشیابی
نگرش کارشناسان
سیاست های حقوق و دستمزد
کیفی و ذهنی بودن مشاغل
نگرش کارشناسان به شغل و شاغل
زمان ارزشیابی مشاغل
حالت اول : زمانی است که برای تاسیس یک سازمان برنامه ریزی می شود. (هنوز شغل و شاغلی در عمل وجود ندارد)
در این مرحله ، کارشناسان با توجه به پیشینه ی موضوع و سازمان های مشابه ، ارزش ریالی مشاغل سازمان را مشخص می کنند .
حالت دوم : زمانی است که سازمان فعال است .
در این صورت لازم است کارشناسان سازمان را به خوبی بشناسند .
روشهای ارزشیابی مشاغل
به طور کلی به دو نوع کیفی و کمی تقسیم می شود .
انتخاب هر روش بستگی به شرایط ، امکانات ، ماهیت شغل و دیدگا های کارشناسان ، کارکنان ، مدیران و کارفرمایان دارد .
نظام ها و روشهای کیفی و کمی بسیاری برای ارزشیابی مشاغل کارکنان در سطوح مختلف سازمانی پیشنهاد شده است .
مهمترین و متداول ترین این نظام ها به شرح زیر می باشند :
روشهای ارزشیابی مشاغل
روش رتبه بندی یا رده بندی
در این روش، مشاغل به اجزا و عوامل سازنده ی خود تقسیم نمی شوند . بلکه از نظر کلی با توجه به معیارها و عواملی که بیشتر جنبه ی ذهنی دارند مقایسه و سنجیده می شوند .
طی سه مرحله انجام می شود :
شناسایی مشاغل
شرح مشاغل روی ورقه
این ورقه ها را به ترتیب از مهمترین و پیچیده ترین تا ساده ترین مشاغل و بالعکس درجه بندی یا رتبه بندی می کنند .
محاسن : سادگی ، کم هزینگی ، قابل فهم بودن
معایب : کیفی و ذهنی بودن ، توجه به عناوین به جای توجه به محتوا ، کلی بودن ، قضاوت های متمایز ، قابل استفاده نبودن آن در سازمانهای وسیع با مشاغل متعدد.
روشهای ارزشیابی مشاغل
روش درجه بندی یا طبقه بندی مشاغل
مشاغل به طور کلی مورد ارزشیابی قرار می گیرند .
نسبت به روش رتبه بندی کامل تر است .
کیفی و ذهنی است .
مراحل اجرایی :
شناسایی ، 2. گروه بندی ، 3. شرح طبقه ی کلی ، 4. شرح وظایف مشاغل
محاسن : وجود شرح طبقه ، سادگی و سهولت ،
معایب : تهیه و شرح کامل طبقات کلیه ی مشاغل کاری بس دشوار است ، به اجزا و عوامل تشکیل دهنده ی شغل توجهکافی نمی شود ، دسته های مشاغل نامتجانس در یک طبقه کنار هم قرار می گیرند ، امکان دارد که شرح یک طبقه از جهاتی دیگر به طبقات بالاتر و یا پایین تر مربوط می شود .
روشهای ارزشیابی مشاغل
روش مقایسه ی عوامل
تجزیه ی مشاغل براساس عوامل چهارگانه ی شغلی
1
انتخاب مشاغل مهم
2
رتبه بندی مشاغل مهم برمبنای عوامل چهارگانه ی شغلی
3
تخصیص ارزش ریالی به عوامل چهارگانه ی شغلی
4
تهیه ی طرح جامع نرخ حقوق و دستمزد و رتبه بندی مشاغل سازمان
5
مراحل پنج گانه ی روش مقایسه عوامل
روشهای ارزشیابی مشاغل
مرحله اول : تجزیه ی شغل، برای شناخت عوامل اساسی و اصلی تشکیل دهنده ی آن است.
مرحله دوم : انتخاب مشاغل مهم که باید مشاغلی باشند که محتوای کلی آن ها در زمان نسبتاً طولانی ثابت بماند .
مرحله سوم : عوامل اساسی مشاغل مختلف با یکدیگر مقایسه می شوند و در رتبه های مختلفی جای می گیرند .
مرحله چهارم : تخصیص ارزش ریالی که به عوامل اساسی مشاغل رتبه بندی و مقایسه ی عوامل با ارقام پولی رتبه بندی بستگی دارد .
مرحله پنجم : سایر مشاغل سازمان را با توجه به عوامل شغلی آنها با مقایسه و میزان حقوق و یا دستمزد ساعتی آنها را محاسبه می کنیم .
روشهای ارزشیابی مشاغل
محاسن روش :
ساده و آسان
اعتبار ، صحت و دقت بیشتر
انعطاف پذیری
فقط با یک مقیاس یعنی ارزش پولی عوامل شغل مواجه هستیم .
معایب روش :
صرف وقت و نیروی آموزشی بسیار.
اگر اشتباهی در یکی از عوامل ارزشگذاری پیش آید ، کل روش را ضایع می کند .
نمی توان از تجربیات قبلی استفاده کرد .
روشهای ارزشیابی مشاغل
روش امتیازی
انتخاب عوامل شغلی
تنظیم آیین نامه ی امتیازات
2
تخصیص امتیاز به مشاغل سازمان
مطالعه و بررسی حقوق و دستمزد جاری
تعیین سیاست های کلی حقوق و دستمزد
مراحل شش گانه ی روش امتیازی
1
3
4
5
تنظیم و استقرار نظام حقوق و دستمزد
6
روشهای ارزشیابی مشاغل
مرحله اول : انتخاب عوامل شغلی
مهارت ، مسئولیت ، مساعی ، محیط ، عوامل اجزای تشکیل دهنده ی ارزش ریالی هر شغل هستند .
تعداد عوامل اصلی شغلی در هر سازمان با توجه به هدف ها و روش های انجام دادن کار متفاوت است .
این عوامل اصلی خود به عوامل فرعی نیز تقسیم می گردند .
مرحله دوم : تنظیم آیین نامه امتیازات
تعیین ظوابط ارزشیابی برای عوامل اصلی و فرعی است که در مرحله ی اول مشخص شده اند.
باید برای عوامل امتیازاتی متناسب در نظر گرفته شود
روشهای ارزشیابی مشاغل
مرحله سوم : تخصیص امتیازات به کلیه ی مشاغل موجود در سازمان ها
کلیه ی مشاغل سازمانی ارزشیابی می شوند و امتیازاتی متناسب با مشاغل برای آنها در نظر گرفته می شود .
مجموع امتیازات هر شغل ، نشان دهنده ی ارزشی است که آن شغل برای سازمان دارد .
مرحله چهارم : مطالعه و بررسی حقوق و دستمزد جاری در بازار کار
برای تبدیل امتیازها به ارقام پولی اصولی ترین راه ، مطالعه و بررسی حقوق و دستمزد پرداختی به مشاغل مشابه در بازار کار است .
روشهای ارزشیابی مشاغل
مرحله پنجم : تعیین سیاست های کلی حقوق و دستمزد
مستلزم ایجاد طبقات شغلی و دامنه (یعنی حداقل و حداکثر حقوق و دستمزد) برای طبقات شغلی مختلف است .
در این مرحله سازمان برای هر طبقه از میزان حقوق و دستمزد مسطح یا نرخهای متغیر استفاده کنند .
در استفاده از روش مسطح ، حقوق و دستمزد کارهایی که امتیازهای مختلف دارند ولی در یک طبقه ی شغلی قرار گرفته اند ، یکسان خواهد بود .
متغیر حقوق و دستمزد به تناسب امتیازات مشاغل هر طبقه افزایش می یابد .
مرحله ی ششم : تنظیم و استقرار نظام حقوق و دستمزد
کلیه ی حقوق و دستمزد پرداختی در سازمان ها باید در چارچوب ساختار مناسب قرار گیرد .
روشهای ارزشیابی مشاغل
محاسن روش :
تحلیلی و کمی بودن آن و برخورداری از دقت کافی در نگرش به عوامل شغلی .
برخورداری از منطق و استدلال خاص و قوی .
یکنواخت بودن ارزشیابی برای کلیه ی مشاغل سازمانی .
معایب روش :
انتخاب ضرایب ریالی یکسان برای مشاغل مختلف که از نظر ماهیت با یکدیگر فرق دارند .
انعطاف ناپذیری نبود قانون و منطقی خاص برای تخصیص امتیازها به عوامل اصلی و فرعی مشاغل .