بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه
سرطان دهان یکی از موارد معدودی است که متخصصین دندانپزشکی با آن سرو کار داشته و کشنده می باشد . بنابراین اشنا بودن اعضاء تیم دندانپزشکی با تاریخچه طبیعی و اپیدمیولوژی آن و نیز شناخت راههای احتمالی جلوگیری ، غربالگری و درمان آن ضروری است.
سرطان دهان
آیا این موضوع یک مساله بهداشت عمومی است ؟
دراین بخش اپیدمیولوژی سرطان دهان را مرور خواهیم کرد تا وسعت و میزان اثر ان مشخص شود.
و این که چه راههایی برای جلوگیری از آن وجود دارد و چگونه به بهترین وجهی می توان آن را به انجام رسانید ؟
در دهه های اخیر شانس بقاء بهبود چشمگیری نداشته است .
اقدامات پیشگیرانه که در حال حاضر به تنهایی توسط دندانپزشکان به انجام می رسد بعید است که موثر واقع شود . به وضوح احساس می شود که یک راهبرد بهداشت عمومی به صورت جامع و فراگیر و هماهنگ برای مبارزه با علت های زمینه ای بیماری لازم است . بنابراین این فصل چشم انداز و جزئیات چنین راهبردی را ترسیم می کند .
سرطان دهان عموماً شامل سرطان لب ، زبان و گلو می شوند . در کشورهای متحد پادشاهی بریتانیا این کشورهای شمال اروپا شامل انگلستان ، اسکاتلند ، ایرلند شمالی و ولز می باشد. هر ساله تقریباً 3500 مورد جدید و 1600 مورد مرگ و میر بر اثر سرطان دهان اتفاق می افتد
بیماری در مردان تقریباٌ دو برابر زنان دیده می شود و عمده بدخیمی ها کارسینوم سلول های سنگفرشی می باشد. وقوع بیماری با افزایش سن بیشتر می شود و 85% موارد در بریتانیا در افراد بالای 50 سال دیده می شود .
نابرابری های اقتصادی – اجتماعی در نرخ سرطان دهان تاثیر زیادی دارد . همان طور که در شکل 1-15 نشان داده شده است ، این ارتباط خصوصاٌ در مردان بارزتر است ریسک ایجاد سرطان حفره دهان در جمعیت های محروم چهار برابر بیشتر از جمعیت های توانگر دیده می شود .
اپیدمیولوژی سرطان دهان
چه توضیح احتمالی را می توان برای کاهش میزان سرطان در بین سال های 1911 و اوائل دهه 1970 ارائه نمود ؟
روند(Trend)
اگر چه پیشرفت های تکنولوژیک و روش های جراحی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان را ارتقاء بخشیده ولی در دهه های اخیر بهبود چشمگیری در میزان درمان ملاحظه نشده است .
محدودیت های درمان
محل ضایعه( هر چقدر ضایعه در حفره دهان عقب تر باشد ، پیش آگهی ضعیف تر است )
اندازه ضایعه
درجه تمایز
درگیری غدد لنفاوی ناحیه ای
متاستاز به نواحی دوردست
عوامل تاثیر گذار در بقاء سرطان دهان
علت سرطان دهان به طور وسیعی شناخته شده است و از بسیاری از موارد ابتلاء در صورتی که اندازه گیری های لازم به طور مناسب و به موقع انجام شوند می توان جلوگیری نمود . عوامل اتیولوژیک اصلی مرتبط با سرطان دهان در کادر 2-15 لیست شده اند .
اتیولوژی
ریسک فاکتورهای تثبیت شده
مصرف دخانیات
جویدن تنباکو/انفیه دهانی
جویدن برگ
مصرف زیاد الکل
حضور ضایعات با پتانسیل بدخیمی
فاکتورهای مستعد کننده
کمبود مواد غذایی ( ویتامین A,C,E و آهن )
استعداد ژنتیکی
نور خورشید(سرطان لب )
صدمات دندانی عفونت های ویروسی
کادر 2-15 اتیولوژی سرطان دهان
رژیم های غذایی که حاوی مقادیر کم ویتامین E,C,A باشند بیشتر با سرطان های حفره دهان ارتباط دارند. مواد آنتی اکسیدان موجود در میوه های تازه و سبزیجات از بسیاری سرطان ها وجود دارد . امروزه توصیه می شود حداقل 5 تکه میوه و سبزیجات روزانه مصرف شود . ضایعات مشخصی نظیر لوکوپلاکیا ( تکیه های سفید ) و اریتروپلاکیا ( تکه های قرمز) می توانند به عنوان ضایعات پیش بدخیمی مطرح شوند . هر چند ، درصد تغییرات بدخیمی لوکوپلاکیا خیلی پائین است
به هر حال حداقل ¾ موارد سرطان دهان در صورتی که مصرف دخانیات و الکل بهتر کنترل شوند قابل پیشگیری است . بنابراین اهمیت اجرا و توسعه تدابیر درمانی مناسب و موثر جهت اقدامات پیشگیرانه به وضوح لمس می شود .
به دلیل نبودن اطلاعات کافی و مقتضی در خصوص هزینه ها ، سودمندی و نیز موثر و عملی بودن غربالگری سرطان دهان ، چنین برنامه ای قابل توصیه نیست .
تدابیر پیشگیرانه
برای تمامی بیماران جدید و همین طور برای بیماران قبلی در جلسات پیگیری می بایستی تاریخچه کامل و جامع پزشکی تهیه شود . تمامی درمانگرها به طور روتین می بایستی از بیمار نشان در خصوص عاداتی نظیر سیگار کشیدن و مصرف الکل سئوال کنند .
تاریخچه کامل پزشکی
هر چند که در حال حاضر یک برنامه غربالگری جهت سرطان دهان پیشنهاد نمی شود ، بر ارزش غربالگری ها در فرصت های مقتضی می بایستی تاکید نمود بنابراین معاینات کامل داخل و خارج دهانی از بافت های نرم و سخت خصوصاٌ در مورد افرادی که احتمال ابتلا آنها به سرطان دهان بیشتر است باید به عمل آید . این گروه شامل مردان بالای 50 سال ، سیگاری ها و مشروب خوری های حرفه ای ، افرادی که همراه با تنباکو برگ گیاه می جوند ، افراد با سابقه سرطان و کسانی لکوپلاکیا و یا اریتروپلاکیا دارند می شود .
معاینه های دهانی به صورت کلی و جزئی
سیگار کشیدن متوقف شود .
در مصرف الکل متعادل باشید (4-3 واحد روزانه برای مردان و 3-2 واحد روزانه برای زنان )
خوردن پنج قطعه میوه و یا سبزیجات تازه در روز مهم می باشد .
توصیه ها به بیمار
تعدادی از دلایلی را که ممکن است باعث تمایل افراد به سیگار کشیدن کند را لیست کنید . بسیاری از افراد از مضرات سیگار کشیدن آگاهند ، با این وجود دلایلی که مانع از ترک موفقیت آمیز آن است کدامند ؟
نکات مبحث
ارجاع سریع از آن جهت با اهمیت است که تاخیر در این خصوص می تواند پیش آگهی دراز مدت را تحت تاثیر قرار بدهد .
ارجاع مناسب و سریع
یک برنامه غربالگری جامع ، تنها راه موثر جهت کاهش چشمگیر وقوع سرطان های دهان از طریق معرفی راهکارهای بهداشت عمومی است .
رویکرد بهداشت عمومی
چه بخش ها و انجمن هایی در خارج از مجموعه خدمات بهداشتی می توانند جهت همکاری با رویکردهای بهداشت عمومی سرطان دهان شرکت کنند ؟
چه انگیزه هایی می تواند مشوق این بخش ها و گروهها جهت مشارکت در چنین رویکردی باشد ؟
نکات مبحث
ایجاد سیاست های عمومی
محدود کردن شدید آگهی های تبلیغاتی در خصوص الکل و دخانیات
سیاست های مالی : سوبسید پرداختن برای قیمت کالاهای سالم نظیر میوه جات و سبزیجات و جایگزین های سیگار ( درمان های جایگزین نیکوتین )
بالا بردن هزینه های برچسب زدن labeling)اتیکت زدن ) روی محصولات برگ betel
ایجاد شرایط محیطی مناسب
فضاهای عمومی عاری از سیگار ، برای مثال سینماها
دسترسی بیشتربه سبزیجات و میوه ها– فروشگاه مدارس و شیرینی فروشی ها
تحکیم عملکرد اجتماعی
ترویج تاسیس گروههای اجتماعی به منظور حمایت از ترک سیگار
ایجاد خط های مدد رسانی به منظور کمک و یاری رساندن به گروههایی با مصرف سیگار بالا
حمایت از تاسیس مراکزی جهت فروش میوه و سبزیجات ارزان و با کیفیت
کادر 3-15 رویکردهای بهداشت عمومی برای پیشگیری از سرطان دهان
توسعه آموزش های اجتماعی و شخصی در مدارس – فنون زندگی – مهارت مباحثه و امتناع ورزیدن و غیره
وارد کردن برنامه های آموزشی جهت کنترل سیگار کشیدن و مصرف الکل در برنامه های ترویج بهداشتی مدارس
جهت مجدد خدمات بهداشتی
گسترش آموزش های تخصصی بهداشتی و یاد دادن چگونگی ترک سیگار و کنترل مصرف الکل
توسعه مبتنی بر شواهد مراکز پیشگیری از سیگار کشیدن و مصرف الکل در ساختارهای اولیه مراقبت های بهداشتی
توسعه مهارت های شخصی
اگر چه تعداد موارد سرطان دهان در بریتانیا تقریباً کم می باشد با این حال تاثیر بیماری بر افراد مبتلا و اجتماعات بزرگتر قابل ملاحظه می باشد . پیشرفت روشهای درمانی ، کیفیت زندگی بیماران مبتلا را بهبود بخشیده است ولی نرخ بقاء کماکان برای چندین دهه است که بدون تغییر باقی مانده است .
یک برنامه غربالگری ملی در حال حاضر به دلیل محدودیت های موجود در روش های تشخیصی توصیه نمی شود . به هر حال علت بیماری به خوبی مشخص شده و اقدامات پیشگیرانه در این خصوص بسیار سودمند و قابل توجه می باشد .
نتیجه گیری