موضوع تحقیق:
پوکی استخوان و درمان آن با ورزش
استخوان
استخوان یکی از بزرگ ترین اعضای بدن است .این بافت زنده قادر به تغییر ساختارخود در نتیجه فشار های موجود است .این بافت در طول زندگی نه ثابت می ماند و، نه بدون تغییربلکه ،کاملا فعال بوده و دائما تغییر می کند حتی در سنین پیری .
این عضو دارای رگهای خونی ،سلولهای زنده و اعصاب است و در صورتی که فعالیتی نداشته باشد یا فشاری بر آن وارد نشود ،مانند فلج اندامها تحلیل می رو د و ضعیف و شکننده می شود.
وظایف استخوان
استخوان بندی به طور کلی وظایف زیر را در بدن انسان به عهده دارد.
1-استوار نگاه داشتن بدن و شکل دادن به آن .
2- محافظت (protection) از اعضای درونی
بدن مانند قلب ، ریه وغیره
3-تامین حرکت بدن (movement)
4-ذخیره مواد معدنی (Mineral reservoir)
کلسیم و فسفر
5-تولید سلولهای خونی
ماده بنیادی (matrix) این ماده ازدو جزوآلی و معدنی تشکیل شده است.جزو آلی آن الیاف کلا ژن است که به وسیله ماده سیمانی(نوع گلیکو پروتئین) به هم متصل می شوند و جزو معدنی آن ، که 65در صد وزن استخوان را شامل می شود ،در بین الیاف قرار دارد و بیشتر به صورت بلور فسفات کلسیم است . نحوه رسوب این املاح در ماده بنیادی به شکل تیغه ای می باشد و در بین خود حفره هایی به نام کپسول ( Lacuna) برای سلولهای استخوانی دارند.
اگر این تیغه ها به صورت شبکه های نامنظم و منشعب قرار گیرند بافت استخوانی را اسفنجی (Spongy) می گویند. دربین شبکه نا منظم فوق ،حفره های کوچکی وجود دارد که از مغزاستخوان پر شده است .در صورتی که تیغه ها به صورت منظم و متحد المرکز قرار گیرند ،این نوع استخوان را متراکم (COMPACT) می گویند .
ترکیب استخوان
استخوان نوعی بافت همبند است که دارای مشخصات ساختمانی زیر می باشد.
انواع سلول استخوانى
استئوبلاست (OSTEOBLAST ) ابتدا کلاژن می سازد سپس مواد معدنی را روی آن رسوب می دهد واین عمل را آنقدر ادامه می دهند تا خود درون کپسول (Lacuna ) محصورگشته ،استخوان سازی متوقف گردد ،از این پس این سلول را استئوسیت می نامند.
استئوسیت(Osteocyte ) این سلولها درون کپسول قراردارندو توسط زایده های سیتوپلاسمی خود،با سلولهای دیگر ارتباط بر قرار می نمایند .
این زایده ها در نقل و انتقال یونها ، مواد غذایی و هورمونها نقش اساسی دارند .
استئوکلاست (OSTEOCLAST) سلولهای استخوان خوار هستندکه کار خود را دو مرحله برداشت مواد معدنی و تجزیه مواد آلی به انجام می رسانند.
سلول های استخوانی
بافت استخوان
استخوان متراکم حدود 80درصد از اسکلت بدن بزرگسالان را تشکیل می دهد .
استخوان اسفنجی عمدتا در اجسام مهره ای ،دنده ها ، لگن ، و انتهای استخوانهای دراز قرار دارد.
از نظر متابولیکی فعال تراز
استخوان قشری است.
این استخوانها با میزان
بروز شکستگی های ناشی
از پوکی استخوان ارتباط
مستقیم دارد.
عوامل موثر بر تشکیل توده استخوان
سن
جنس: هورمون های جنسی در مردان (آندروژن) ودر زنان (استروژن )در مرحله بلوغ رشد سریع اسکلت را سبب می شوند.
هورمونها : رشد ،کلسی تونین ، پاراتورمون و…
نژاد
تغذیه
فعالیت فیزیکی
نحوه تشکیل استخوان
پوکی استخوان(استئوپوروز)
بیماری است که درآن توده استخوان کاهش می یابد در نتیجه شکنندگی آن افزایش یافته و خطر شکستگی زیاد می گردد.این بیماری در مردان ودر زنان دیده می شود ولی در زنان شایعتر است .برای جلوگیری از شکستگی باید توده استخوانی را افزایش داده،از افتادن ها جلوگیری کرد وتوده عضلانی اسکلت را تقویت کرد.
تشخیص پوکی استخوان
1)رادیو گرافی
2)بیوبسی از استخوان
3)استفاده از علائم
آزمایشگاهی ماننداندازه گیری
میزان کلسیم ،فسفر و آلکالین
فسفاتاز طبیعی
4)سنجش تراکم معدنی استخوان
یا دانسیتومتری(BMD)
میزان توده استخوان به چه عواملی بستگی دارد
توده استخوان در یک فرد مسن بستگی به میزان جذب استخوان
ومیزان توده استخوانی در دهه سوم زندگی دارد زیرا حداکثر توده استخوانی در هر فرد در این دهه می باشد واین شرایط بستگی به عوامل زیر دارد.
1- ژنتیکی
2-تغذیه
3- هورمون ها
4- فعالیت فیزیکی
5- روش زندگی
6- داروها
7- بیماریها
عوامل محیطی موثر در استخوان سازی اشعه خورشید (تشکیل ویتامین D)
مقدار مناسب عنصر فلوئور در آب آشامیدنی
فعالیت بدنی مناسب ،کم بودن فعالیت بدنی
تحلیل رفتن استخوانهارا سریع می کند .
رابطه شکستگی استخوان با افزایش دانسیتومتری
Bone Density (T-score)
Relative Risk
for Fracture
کاهش استخوان در بزرگسالان
در حدود سنین35-40 سالگی از دست دادن توده استخوانی بتدریج شروع می شود .وسالانه کمتر از نیم در صد از توده استخوان کم می شود که این مقدار به دلیل افزایش سن یا کاهش فشار وارده بر توده استخوانبدی در نتیجه کاهش فعالیت های بدنی است .
در سنین یائسگی در زنان ازدست رفتن توده استخوانی به مدت پنچ تا ده سال تسریع می شود وبعد ازآن مشابه مردان ادامه می یابد.
زمان کاهش استخوان در بزرگسالان
زنان کمی پیش از یائسگی
مردان در دهه پنچم زندگی
زمانی که زنان کاملا یائسه می شوند، میزان از دست رفتن استخوان چند بار سریع تر می شود.
در طی پنج تا ده سال اول پس از یائسگی
استخوان اسفنجی سریع تر از
استخوان متراکم از دست می رود
بطوری که میزان کاهش سالانه آنها
دوتاچهار درصدو یک تا دو درصد است.در طی ده سال یک زن می تواند 10تا 15در صد از استخوان متراکم و 25 تا 30 درصد استخوان اسفنجی خود را از دست بدهد
چرا در زنان شایع تر است؟
زنان معمولا زندگی خود رابا توده استخوانی کمتری آغاز می کنند.
یائسگی
از هر سه زن بالای 50 سال یک نفر و از هر پنج مرد نیز یک نفربه استئوپروز مبتلا می شوند.
علل مهم پوکی استخوان در مردان
نداشتن اطلاعات کافی
میزان پائین تستوسترون
مصرف پیش ازحد مشروبات الکلی
استفاده بیش از حد از کورتون
علل استئوپوروز
بسیاری از بیماریهاوداروها می -توانند سبب پوکی استخوان شوند .شکستگی ها بیشتر در مناطقی از بدن اتفاق می افتند که استخوان اسفنجی دارندمثل مهره ها ،دنده ها ،دسیتال ساعد وپرگزیمال استخوان ران.
از جمله علل دیگر:
سن
سیگار
یائسگی
کلسیم ناکافی در رژیم غذایی
علل استئوپوروز
مصرف الکل
وراثت
عدم ورزش مداوم ومنظم
پرکاری غده تیروئید
سندرم های سو تغذیه
التهاب کبد ، یرقان
بعضی از سرطان ها مانند سرطان خون
داروهایی مانند : کورتون ،ضد تشنج ، هپارین وداروهای اسید معده
بیماری های ریوی
ورود بعضی از عناصر مانند سرب که می توانند در بدن جانشین کلسیم شوند.
کمبود هورمون رشد
آرتروز
شیمی درمانی
استرس
هورمون ها وپوکی استخوان
هورمون استروژن
محرک سلولهای استئوبلاست
افزایش جذب کلسیم از روده
بهبود اثر بخشی فعالیت بدنی بر
استخوانها
ترشح ازتخمدانها
غده تیروئید
هورمون کالسی تونین از غده تیروئید ترشح می شودو به تنظیم متابولسیم کلسیم کمک می کند.
این هورمون غلظت کلسیم پلاسما را کاهش می دهد.
فعالیت استئوکلاست ها را مهار می کند ،بنابراین جذب استخوان مهار می شود .
تاثیر بر کلیه با کاهش باز جذب کلسیم از تو بو لهای
کلیوی دفع ادراری کلسیم راافزایش می دهد.
از این غده هورمونهای تیروکسین وتری یدوتیرونین نیز
ترشح می شود.افزایش ترشح این هورمونها می تواند یکی ازعلل پوکی استخوان باشد.
غدد پارا تیروئید
هورمون پاراتورمون راترشح می کند.
تنظیم کننده اصلی غلظت کلسیم وفسفات پلاسماست .
در استخوانها فعالیت استئوکلاست ها را تحریک می کند
درروده ها با تحریک آنزیمی به طور غیر مستقم باعث افزایش جذب کلسیم وفسفر می شود.
درکلیه ها باز جذب کلسیم را افزایش داده و باز جذب فسفات را کاهش می دهد .
هورمون رشد
رشد استخوان و عضله را افزایش می دهد.
در کودکان هم بر نمو خطی استخوان و هم بر تراکم بافت استخوان اثر دارد.
در نمونه های حیوانی تعداد استئوبلاستها و عملکرد آنها را تحریک می کند.
و توده بدون چربی و قدرت را افزایش می دهد.
این هورمون از بخش پیشین غده هیپوفیزترشح میشود.
غدد فوق کلیه
از دو بخش مرکزی درونی وقشری بیرونی تشکیل شده است.قشر فوق کلیه بیش از 30 هورمون استروئیدی مختلف به نام کورتیکواستروئیدهارا ترشح می کند.یکی از مهمترین این هورمونها کورتیزول می باشد.افزایش این هورمون می تواند سبب پوکی استخوان شود.
پیشگیری بهتر از درمان
درمان قطعی ندارد
می توان روند پوک شدن را کند یا متوقف کرد.
عوامل مرتبط با نحوه زندگی
رژیم غذایی مناسب
مصرف ویتامین ها
تمرینات ورزشی
کلسیم
در بدن اشخاص بالغ یک تا دو کیلوگرم کلسیم
وجود دارد.این ماده به صورت املاح گوناگون
با غذا وارد بدن می شود ودرحضور ویتامین D
پنجاه در صد آن در روده جذب به خون وارد و
بقیه توسط مدفوع دفع خواهد شد.
با افزایش سن بدن کم کم ظرفیت طبیعی خود راجهت جذب کلسیم ازدست می دهدو فردباید دستگاه گوارش و سیستم های بدن خود را با استفاده ار مکمل های کلسیم و ویتامین Dحمایت کند.
عوامل موثر در تنظیم کلسیم خون
ویتامین D
هورمون پاراتورمون (ترشح از غده پاراتیروئید )
کا لسی تونین (ترشح از غده تیروئید)
جذب روده ای کلسیم تحت تاثیر رژیم غذایی،سن ،و اختلا لات طبی است .
با افزایش سن ،جذب کلسیم کم می شود
روزانه100 تا 300 میلی گرم کلسیم از طریق ادرار دفع می شود.
ترشح کلسیم در شیره معدی باعث دفع اجباری 100 تا 200 میلی گرم در روز از راه مدفوع می گردد.
میزان نیاز کلسیم
ویتامین D
تاثیر بر سلولهای استخوان سازدارد.
باعث جذب کلسیم از روده می شود.
شکل فعال ویتامین Dدر سه مرحله متوالی
در پوست ،کبد و کلیه ها ساخته می شود
ودر چربی محلول است .
درمان غیرهورمونی پوکی استخوان
درمان پوکی استخوان
_استفاده از داروهای ضد درد
-استفاده از داروهای شل کننده
عضلانی
_حرارت
_ماساژ
_استراحت
_بسیاری از این بیماران می توانند
از برنامه صحیح فیزیو تراپی
استفاده کنند.
_فعالیت هایی که استخوان وزن
بدن را تحمل می کنند مانند
پیاده روی مناسب می باشد.
درمان با دارو
شامل کلسیم ،ویتامین D،
آلندرونیت (Alendronate) ،
اتیدرونیت(Etidronate) ،
تستوسترون ،استروئید های
آنابولیکی استروژن، کلسیتونین،
تاموکسی فن Tamoxifen))
ورالوکسی فی
(Raloxifen) می باشد که داروهای
اخیر ضد سرطان است.
بنابراین بهترین راه جلوگیری از پوکی
استخوان ورزش مداوم و منظم و رژیم
حاوی میزان مناسب کلسیم و 800تا 500
واحد ویتامین D می باشد.
استفاده از هورمون درمانی
استروژن تراپی
استروژن تراپی در زنان یائسه سبب جلوگیری از پوکی استخوان وبیماری عروق کرونر می شود.ولی خطر سرطان آندومتر در آنها افزایش می یابد .زنانی که بیش از 10 سال استروژن دریافت کرده انداحتمال مرگ به علت سرطان پستان در آنها 43در صد افزایش می یابد.از آنجائیکه خطر بیماری عروق کرونر در زنان بیشتر از سرطان پستان می باشد ،بنابراین ارزش ریسک کردن رادارد.استفاده دوره ای از استرژن ودادن پروژسترون در کسانی که خطر بیماری کرونر دارند ولی سابقه فلبیت و آمبولی ریه و سابقه فامیلی سرطان ندارند ،توصیه می شود.
نقش ورزش در پیشگیری از پوکی استخوان
افزایش جریان خون ،اکسیژن ومواد غذایی بیشتر به سلولهای استخوان ساز
افزایش هورمون هایی که ترشح آنها با ورزش تحریک می شود واستخوان سازی و متابولیسم سلولهای استخوانی را افزایش می دهد.
ورزش وپوکی استخوان
فعالیت بدنی بر ساختار اسکلتی دردوران قبل وبعد از بلوغ موثر است ودر بزرگسالی این تاثیرات کمتر هستند ،به طوری که با تمرینات ورزشی سبک حدود 1-2 درصد به توده استخوان اضافه می شود .
تئوری که نقش استخوانساز ورزش را توجیه می کند بدین ترتیب است که با انجام فعالیت ورزشی شکستگی خیلی ریزی در استخوان رخ می دهد که موجب تحریک سلولهای استئوکلاست شده وبا فعالیت این سلولها ودر پی آن سلولهای استخوان ساز استئوبلاست توده متراکم تری از استخوان ایجاد می شود،به طوری که در برابر فشار پایدار تر باشد.
توصیه های برای کودکان و نو جوانان
زندگی توام با فعالیت بدنی وورزش داشته باشند.
از فعالیت هایی که وزن بدن تحمل می شود بایستی استفاده گردد،نظیر والیبال ،بسکتبال ،ژیمناستیک و این فعالیت ها بر شنا ودوچرخه سواری ترجیح داده می شود.
فعالیت هایی استفاده گرددکه همه عضلات در گیر شوند.
اجرای فعالیت هایی که قدرت عضلات را
افزایش می دهد مناسب است
داشتن یک رژیم سرشار از
کلسیم وپروتئین به میزانی
که برای رشد وبلوغ نیز
کفایت کند.
داشتن حداقل 30 دقیقه
فعالیت بدنی سه جلسه در هفته
توصیه هایی برای زنان در سن 20-30 سالگی
در این سنین رشد استخوان به انتهای خود خواهد رسید.
سعی شود هر روز ورزش کنید .
نیاز به کلسیم و ویتامین D را
به طورکامل بر طرف کنید.
یک برنامه ورزشی مناسب در این دوره شامل:
1- گرم کردن 15دقیقه
2- فعالیت هوازی شدید 20دقیقه
3-فعالیت کششی 15دقیقه
4- سرد کردن 10دقیقه
5-داشتن حداقل3 جلسه
تمرین در هفته
توصیه هایی برای زنان 35- 50سالگی
دراین سنین بتدریج استخوان ها شروع به از دست رفتن می کنند.
توصیه می شود در این
مرحله با پزشک مشورت
کنید.
ورزش در این مرحله
دارای اهمیت زیادی است.
سعی کنید روزانه به مدت 45دقیقه
پیاده روی کنید.
داشتن حداقل 3جلسه تمرین
هوازی در این سنین توصیه
می شود.
توصیه های ورزشی برای 50سال به بالا
هر روز پیاده روی کنید.
برنامه تمرینی قبلی
خودراادامه دهید.
استفاده از مواد غذایی زیر در رژیم غذایی خود:
-شیر ولبنبات
میوه هایی چون انار.گریپ فورت .پرتقال
-سویا
-سبزیجات
منابع
زیور ورزش اردیبهشت 1385
پوکی استخوان دکتر خشایار فخریان 1382
کا لبد شنا سی دکتر احدیانی 1382
فیزیولوژی ورزش ویلمور وکا ستیل 1385
WWW.SCFPT.COM/EDUCATION/OSTEOPORSIS
WWW.MIACALCIN.COM
WWW.BONDENSITOMETRY.COM