تفسیر سوره قدر
سوره قدر در «مکّه» نازل شده و داراى 5 آیه است
قرآن مجید در ماه مبارک رمضان نازل شده است: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی اُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ» و ظاهر این تعبیر آن است که: تمام قرآن در این ماه نازل گردید.
در اولین آیه سوره «قدر» مى افزاید: «ما آن را در شب قدر نازل کردیم» (اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَهِ الْقَدْرِ).
گر چه، در این آیه صریحاً نام قرآن ذکر نشده، ولى مسلّم است که ضمیر «اِنّا اَنْزَلْناهُ» به «قرآن» باز مى گردد و ابهام ظاهرى آن براى بیان عظمت و اهمیت آن است.
تعبیر به اِنّا اَنْزَلْناهُ: «ما آن را نازل کردیم» نیز اشاره دیگرى به عظمت این کتاب بزرگ آسمانى است، که خداوند نزول آن را به خودش نسبت داده، مخصوصاً با صیغه «متکلم مع الغیر» که مفهوم جمعى دارد و دلیل بر عظمت است.
«تو چه مى دانى شب قدر چیست»؟ (وَ ما اَدْراکَ ما لَیْلَهُ الْقَدْرِ).
«شب قدر شبى است که از هزار ماه بهتر است» (لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْر).
این تعبیر نشان مى دهد: عظمت این شب به قدرى است که حتى پیغمبر اکرم(ص) با آن علم وسیع و گسترده اش قبل از نزول این آیات، به آن واقف نبود.
هزار ماه بیش از هشتاد سال است، به راستى، چه شب با عظمتى است که به اندازه یک عمر طولانى پر برکت ارزش دارد.
پیغمبر اکرم(ص) فرمود: یکى از بنى اسرائیل لباس جنگ در تن کرده بود و هزار ماه از تن بیرون نیاورد و پیوسته مشغول (یا آماده) جهاد فى سبیل اللّه بود، اصحاب و یاران تعجب کردند و آرزو داشتند چنان فضیلت و افتخارى براى آنها نیز میسر مى شد، آیه فوق نازل گشت و بیان کرد که: «شب قدر از هزار ماه برتر است»
«فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان براى تقدیر هر کار نازل مى شوند» (تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ فیها بِاِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ اَمْر). با توجه به این که «تَنَزَّلُ» فعل مضارع است، و دلالت بر استمرار دارد (در اصل «تَتَنَزَّلُ» بوده) روشن مى شود: شب قدر مخصوص به زمان پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)و نزول قرآن مجید نبوده، بلکه امرى است مستمر و شبى است مداوم، که در همه سال تکرار مى شود.
منظور از «مِنْ کُلِّ اَمْر» این است که: فرشتگان براى تقدیر و تعیین سرنوشت ها و آوردن هر خیر و برکتى در آن شب نازل مى شوند، و هدف از نزول آنها انجام این امور است.
تعبیر به «رَبِّهِم» که در آن تکیه روى مساله ربوبیت و تدبیر جهان شده است، تناسب نزدیکى با کار این فرشتگان دارد، که آنها براى تدبیر و تقدیر امور نازل مى شوند و کار آنها نیز گوشه اى از ربوبیت پروردگار است.
«شبى است آکنده از سلامت و خیر و رحمت تا طلوع صبح» (سَلامٌ هِیَ حَتّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ).
قرآن در آن نازل شده، هم عبادت و احیاء آن معادل هزار ماه است، هم خیرات و برکات الهى در آن شب نازل مى شود، هم رحمت خاصش شامل حال بندگان مى گردد، و هم فرشتگان و روح در آن شب نازل مى گردند.
فرشتگان پیوسته به یکدیگر یا به مومنان سلام مى کنند، یا به حضور پیامبر(صلى الله علیه وآله) و جانشین معصومش مى رسند و سلام عرضه مى دارند.جمع میان این تفسیرها نیز امکان پذیر است. به هر حال، شبى است سراسر نور و رحمت و خیر و برکت و سلامت و سعادت و بى نظیر از هر جهت.
در حدیثى آمده است: از امام باقر(ع) سوال شد: «آیا شما مى دانید شب قدر کدام شب است»؟ فرمود: کَیْفَ لا نَعْرِفُ وَ الْمَلائِکَهُ تَطُوفُ بِنا فِیْها:«چگونه نمى دانیم، در حالى که فرشتگان در آن شب در گرد ما دور مى زنند»!
در داستان ابراهیم(ع) آمده است: چند نفر از فرشتگان الهى نزد او آمدند و بشارت تولد فرزند براى او آوردند و بر او سلام کردند ،مى گویند: لذتى که ابراهیم(ع) از سلام این فرشتگان برد، با تمام دنیا برابرى نداشت، اکنون باید فکر کرد، وقتى گروه، گروه فرشتگان در شب قدر نازل مى شوند و بر مومنان سلام مى کنند، چه لذت و لطف و برکتى دارد؟!
وقتى ابراهیم(ع) را در آتش نمرودى افکندند، فرشتگان آمدند و بر او سلام کردند، و آتش بر او گلستان شد، آیا آتش دوزخ به برکت سلام فرشتگان بر مومنان در شب قدر «برد» و «سلام» نمى شود؟ آرى، این نشانه عظمت امت محمّد(ص) است، که در آنجا بر خلیل(ع) نازل مى شوند و در اینجا بر این امت اسلام.
در حدیثى، از امام صادق(ع) آمده است: به «على بن ابى حمزه ثمالى» فرمود: «فضیلت شب قدر را در شب 21و 23بطلب، و در هر کدام از این دو، یک صد رکعت نماز به جاى آور، و اگر بتوانى هر دو شب را تا طلوع صبح احیا بدار و در آن شب غسل کن».
راوى مى گوید: عرض کردم: اگر نتوانم این همه نماز را ایستاده بخوانم؟ فرمود: نشسته بخوان.عرض کردم: اگر نتوانم؟فرمود: در بستر بخوان، و مانعى ندارد در آغاز شب، خواب مختصرى بکنى و بعد مشغول عبادت شوى، درهاى آسمان در ماه رمضان گشوده است، شیاطین در غل و زنجیرند، و اعمال مومنین مقبول است و چه ماه خوبى است ماه رمضان»؟
شب قدر سرنوشت انسان ها براى یک سال، بر طبق لیاقت ها و شایستگى هاى آنها، تعیین مى شود، باید آن شب را بیدار بود، توبه کرد و خودسازى نمود، به درگاه خدا رفت و لیاقتى بیشتر و بهتر براى رحمت او پیدا کرد.
آرى، در لحظاتى که سرنوشت ما تعیین مى شود، نباید انسان در خواب باشد، و از همه چیز غافل و بى خبر، که در این صورت، سرنوشت غم انگیزى خواهد داشت!
منابع
https://makarem.ir/compilation/Reader.aspx?pid=61907&lid=0&mid=28942&catid=0
https://makarem.ir/compilation/Reader.aspx?pid=61907&lid=0&mid=28943&catid=0
https://makarem.ir/compilation/Reader.aspx?pid=61907&lid=0&mid=28936&catid=0
با تشکر فراوان از توجه شما عزیزان