بازار پول بازار کم ریسکی است که قابلیت نقد شوندگی بالا دارد و به عنوان یک ابزار مالی کوتاه مدت میتوان از آن نام برد . بانک ها ، اوراق تجاری ( پرداخت سود در فواصل زمانی مشخص معمولا” کمتر از یک سال ) و گواهی های سپرده ( که توسط بانک ها انجام میدهد و کم ریسک ترین ابزار مالی بازار پول است ) ، موسسات مالی اعتباری ، کارگزاران و سرمایه گذاران همه جزو فعالان بازار پول هستند که برای تامین نقدینگی و گردش سرمایه به وجود آمده اند. در این بازار ارتباط مالی بین سرمایه گذار و سرمایه پذیر کمتر از یک سال بوده و سرمایه پذیر معمولا” ملزم به پرداخت و بازگرداندن اصل سرمایه ظرف مدت کمتر از یک سال است .
بازار پول :
بازار سرمایه پر ریسک تر است و سرمایه داران با اهداف مالی بلند مدت در آن اقدام به سرمایه گذاری میکنند . شرکت ها و سازمان های بسیاری وجود دارند که برای تامین منابع مالی خود با مشکل مواجه میشوند اما میتوانند از طریق شرکت های سرمایه گذاری ،انتشار اوراق قرضه و سهام های عادی و ممتاز ، وام های بانکی و استفاده از تسهیلات بانک ها کمبود سرمایه شان را جبران کنند. بازار سرمایه نسبت به بازار پولی از تنوع و گستردگی بیشتری برخوردار است . بازار سرمایه به دو دسته تقسیم میشود : بازار اولیه و بازار ثانویه که بازار اولیه مربوط به سهام و اوراق قرضه است و بازار ثانویه مربوط به مکان داد و ستد و معاملات بازار اولیه است . مانند بازار بورس .
بازار سرمایه :
بازارهای مالی اغلب به دو گروه بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می شوند. در کنار این دو بازار سرمایه خارجی را نیز باید به عنوان دیگر منبع تامین مالی دانست . در بازار پول منابع برای مدت زمان کوتاه، وام داده می شوند و مهمترین وظیفه این بازار ایجاد تسهیلات برای واحدهای اقتصادی و اصلاح موقعیت نقدینگی آنهاست ولی در بازار سرمایه منابع برای مدت زمان طولانی و گاه نامحدود وام داده می شوند. مقایسه بازار پول و بازار سرمایه از ابعاد مختلف در جدول زیر صورت گرفته است.
معانی و تعاریف مختلفی از بازارهای پول و سرمایه وجود دارد از نظر فنی ، اصطلاح بازار پول تنها در برگیرنده اعتبارات کوتاه مدت است .
بدین ترتیب، بازار پول ، بازاری برای و جایگزینیهای نزدیک پول است که نهادهای مالی و سایر موسسات برای تامین نقدینگی مورد نیاز جریان فعالیتهای عادی خود به انها اتکا می کنند .
4-2 ویژگیهای نهاد بازار پول و نهاد بازار سرمایه :
در سالهای اخیر ، حجم ابزار بازار پول به شدت افزایش یافته است ومعاملات روزمره به چند میلیارد دلار می رسد .
از طریق بازار مزبور ، تقاضای موقتی برای وجه نقدبرخی از واحدهای اقتصادی با سرعت و کارایی سایر واحدهای اقتصادی که مازاد نقدی کوتاه مدت دارند ارضا می شود . وام دهندگان اصلی بانکهای تجاری هستند .
بازار سرمایه ، بازار اوراق بعادار بلند مدت است اوراق بهادار بلند مدت دولتی ،اوراق قرضه شرکتها ، سهام ممتاز و سهام عادی از جمله ابزارهای بازار سرمایه هستند .
دو بازار پول و سرمایه ارتباط متقابل بسیار نزدیکی بایکدیگر دارند زیرا وام دهندگان و وام گیرندگان می توانند یکی از این دو بازار را ترک و وارد بازار دیگری شوند.
بخصوص بانکهای تجاری بسیار سیال هستند و می توانند اسناد خزانه (بازار پول ) و اوراق قرضه خصوصی (بازار سرمایه ) را با توجه به هدف نقدینگی و سود آوری به یکدیگر تبدیل کنند.
نهادهای بازار پول و سرمایه بسیار تخصصی هستند تا اندازه ای قانون این نهاد ها را وادار به تقسیم کار و تخصص می کند بانکهای تجاری نمی توانند سهام شرکتهای جدید را بفروشند .
4-3 جریان منابع و اهمیت نسبی آن :
4-3-1 جریان منابع :
میزان مشارکت شرکتهای بزرگ و کوچک در بازارهای مالی بشدت متفاوت است . شرکتهای کوچک اساسا به وامهای کوتاه مدت و اعتبارات فروشنگان متکی هستند .
در مورد شرکتهای کوچک ، منابع مذکور، مهمترین منابع تامین مال خارج از کشور هستند و حجم اعتبارات کوتاه مدتی که این گونه شرکتها در یافت می کنند درصد اندکی از اعتبارات بازار پول را تشکیل می دهند.
شرکتهای مزبور غالبا به بازار پول و بازار سرمایه دسترسی چندانی ندارند اغلب نهادهای بازار سرمایه در هدایت میزان قابل توجهی از منابع مالی به شرکتهای بزرگ کار آیی بالایی دارند .
4-3-2 اهمیت نسبی منابع خارح از شرکت :
مسئله مهم این است که شرکتها حدود 90 درصد از منابع در یافتی از خارج شرکت را وام گرفته اند . علت این است که وام کم هزینه ترین عنصر ساختار سرمایه شرکت است .
تاکید بر دریافت وام تا حد زیادی از طریق استفاده از سود انباشته به میزان قابل توجهی تعدیل می شود . نرخ بالای مالیات بر در آمد شرکتها ، وامهای بلند مدت را جذابتر ساخته است .
منابع وجوه خارج از شرکت :
منابع مالی خارج از شرکت را اعتبارات نظام بانکی ، پس اندازهای مردم و سرمایه گذاری خارجیان تامین می کنند .
اعتبارات ایجادی بانکهای تجاری :
در نظام ذخایر غیر صد در صد ، بانکهای تجاری می توانند اعتبار ایجاد کنند . هنگامی که بانک به شرکتی وام می دهد ، پول پرداخت نمی کند بلکه حساب وام گیرنده را به میزان وام بستانکار می کند.
پس انداز افراد :
پس انداز افراد را می توانیم مازاد در آمد آنها بر هزینه های مصرفی ، مالیاتها و سایر پرداختها به دولت تعریف کنیم . اگر تقاضا برای منابع مالی کاهش یابد مردم با همان
نرخ قبلی پس انداز کنند ، نرخ بهره کاهش و هزینه استفاده از منابع مالی برای متقاضیان ان کاهش می یابد . اما اگر سرمایه گذاری شرکتها در موجودی انبار افزایش یابد و افراد نرخ
پس انداز خود را کاهش دهند ، افزایش نرخ بهره ، منابع مالی را برای استفاده کنندگان آن گرانتر می کند .
سرمایه گذاری خارجی :
سرمایه گذاران خارجی نیز منابع مالی را به بازار پول و سرمایه عرضه می کنند اما چون در اکثر کشورها منابع مالی عرضه شده خارجیان به مراتب کمتر از منابع مالی ایجاد شده
نظام بانکی و پس انداز افراد است . بدهی خارجی برسیاستهای پولی و مالی کشور تاثیر قابل توجهی می گذارد . اگر نرخ بهره در کشوری کاهش یابد سرمایه گذاران خارجی منابع خود را
از آن کشور خارج می سازند . برعکس ،افزایش نرخ بهره در کشور مزبور ورود سرمایه خارجی را بالا می برد .
کانالهای انتقال منابع :
بانکهای تجاری معمولا بطور مستقیم به شرکتها وام یا اعتبار اعطا می کنند . گاهی اوقات نیز بانکها اوراق بهادار شرکتها را از طریق کارگزاران خریداری می کنند .
افراد می توانند پس اندازهای خود را از سه طریق در اختیار شرکتها قرار دهند :
1- خرید اوراق بهادرار موجود
2- خرید اوراق بهادار جدبدالانتشار
3- خرید اوراق بهادار از شرکتها بطور مستقیم
1- نهادهایی که به شرکتها ، بخش کشاورزی ، دولت و سازندگان واحد مسکونی منابع مالی عرضه می کنند
2- نهادهایی که برای خرید کالا به مصرف کنندگان منابع مالی عرضه می کنند .
علاوه بر نهادهای مزبور ، موسسات غیر مالی نیز منابع مالی در اختیار سایر موسسات غیر مالی یا نهادهای مای قرار می دهند .
مثال : مانند اعتبارات تجاری که شرکت فروشنده در اختیار خریدار قرار می دهد .
عوامل موثر برجریان منابع :
ماهیت رقابتی بازار :
بطور کلی ، بازارهای پول و سرمایه بسیار رقابتی هستند . معمولا متقاضیان منابع مالی بدهی های مختلفی را پیش رو دارند . در طرف عرضه نیز پس انداز کننده بدهیهای مختلف را پیش رو دارد .
بدهی های مختلفی که پیش رو ی عرضه کنندگان و متقاضیان منابع وجود دارند حقیقی هستند زیرا محصول دو بازار پول و سرمایه تمایزی بایکدیگر ندارند . پول در کلیه نقاط هر دو بازار پول است .
جریانهای مزبور تا حد زیادی با تغییرات هزینه منابع مالی ، تنظیم و تعدیل می شوند .
در شرایط رونق اقتصادی همراه با تورم ، شرکتها به منابع خارج از شرکت متوسل می شوند .
4-6-1 عوامل محدود کننده رقابت :
متقاضیان منابع مالی درباره منابع مورد نظرشان حق انتخاب کامل ندارند . مقررات عرف و ویژگیهای ذاتی شرکت مورد نظر و صنعت مربوط دامنه آزادی انتخاب مدیران را محدود می سازد .
سنت و مقررات :
اغلب نهادهای مالی در باره نوع سرمایه گذاری یا نوع قرار داد مورد نظرشان محدودیتهایی دارند . علاوه بر این ، عرضه کنندگان منابع مالی بطور سنتی برای شرکتهای منابع استانداردهایی دارند .
سنت و عرف و اصول مدیریت سرمایه گذاری مناسب معمولا سرمایه گذاری سنگین در یک شرکت یا صنعت خاص را برای نهادهای مالی مذکور نفی می کنند .
مالیات :
مالیاتها ، عملکرد آزاد نیروهای رقابتی در عرضه منابع به بازارهای پول و سرمایه را تحت تاثیر قرار می دهند . بررسی تاثیر مالیاتها بر توانایی در عرضه منابع بسیار پیچیده است .