بسم الله الرحمن الرحیم
آشنایی با گاز طبیعی و روش قیمتگذاری آن
1
سوالات و مباحث محوری این جلسه:
آشنایی با صنعت گاز طبیعی در جهان و ایران
آشنایی با برخی از اصطلاحات تخصصی موضوع
آشنایی با روش های قیمتگذاری گاز طبیعی
مباحثی پیرامون مسائل اقتصاد مقاومتی در صنعت گاز
2
ویژگی های گاز طبیعی از دید مصرف کنندگان
سوختی پاک و سازگار با ملاحظات محیط زیستی است
موجب متنوع سازی منابع انرژی می شود
وابستگی به نفت را کاهش می دهد
تاکنون قیمت آن کمتر از نفت خام بوده است
دشواری حمل و نقل، مانع مصرف گسترده آن شده است.
3
ویژگی های گاز طبیعی از دید تولیدکنندگان
سرمایه ای تجدیدناپذیر است که برای حداکثر کردن منافع ملی باید بیشترین ارزش افزوده ممکن را تولید کند.
منافع تولیدکنندگان عمده در یک راستا نیست.
4
گزینه های ممکن استفاده از گاز
صادرات گاز از طریق خط لوله
گاز طبیعی فشرده شده (CNG)
LNG
گاز به جامد (GtS) یا هیدرات گازی (ترکیب آب و گاز)
تبدیل گاز به مایع (GtL)
گاز به برق
گاز به کالا -Gas-to-Solid (شیشه، فولاد، آلومینیوم)
LPG گاز نفتی مایع شده
5
بازار گاز طبیعی
جهانی یا منطقه ای؟
6
روند تحولات بازار
7
قراردادهای دراز مدت + پیدایش معاملات spot در بورسها. Henry Hub, ICE, NBP , …
حرکت به سوی جهانی شدن مدل بورس و قیمت گذاری های شاخص
قراردادهای درازمدت با فرمول قیمت پایه + مدل های تعیین قیمت
سالهای اخیر
سالهای گذشته
عوامل تعیین کننده در قیمت گذاری گاز
1) ویژگی های منطقه ای
عرضه – تقاضا
تعاملات سیاسی منطقه ای
تاسیسات زیربنایی
8
9
2) مشخصات گاز طبیعی
شیرینی و ترشی گاز
خشکی یا تری گاز:
گاز خشک: در فشار و دمای عادی گازی شکل هستند
گاز تر: در فشار و دمای عادی، مایع هستند (مقدار زیادی بنزین سبک و گرانبها دارند که در موقع پالایش جدا می کنند)
ارزش حرارتی
ترکیب گاز C1، C2، C3، C4، C+5 و ناخالصی ها
عوامل تعیین کننده در قیمت گذاری گاز
10
3) حمل و نقل
بصورت گاز و از طریق خط لوله: بهترین برای همسایگان
بصورت مایع (LNG): تحویل به بازارهای دور از طریق دریا و کشتی های مخصوص حمل LNG (LNG Carrier)
محل تحویل:
در مبدا (FOB)
در مقصد (CIF)
در سر چاه
عوامل تعیین کننده در قیمت گذاری گاز
برخی مزایای صدور منطقه ای گاز
1- هزینه ها: خط لوله بسیار ارزان تر از LNG
2- سیاسی-امنیتی: اتصال شبکه های ارتباطی تضمین استحکام روابط دوستانه و امنیت مرزها
11
12
3- اثرگذاری سیاسی:
وابستگی همسایگان به منابع انرژی برابر است با جایگاه برتر در ترتیبات سیاسی دو جانبه فیمابین و چند جانبه در منطقه
4- مزیت نسبی:
بهره برداری از مزیتهای نسبی در روابط سیاسی-اقتصادی از اصول اولیه است
برخی مزایای صدور منطقه ای گاز
فرمول های قیمت گذاری گاز
روند تجربه ها
بازار جهانی گاز (کمتر از 30 سال تجربه تجارت LNG) روند تکاملی زیر را پیموده است:
1- قراردادهای درازمدت:
در این مدل:
قیمت گاز= قیمت پایه + فرمول تعدیل در سالهای آتی
13
14
فرمول تعدیل چگونه تعیین می شود؟
قیمتهای دیگر حاملهای انرژی خصوصاً حاملهای جایگزین نظیر گازوئیل، نفت کوره، و یا تحولات بازار نفت خام عوامل اصلی در فرمول تعدیل بوده که حسب شرایط خاص منطقه ای مورد توافق طرفین قرار میگیرد.
15
2- قیمت ها با فرمول Net-Back:
فرمول Net-Back در حقیقت محاسبه قیمت گاز در مبدا از روی قیمت بازار مصرف است.
گاز در مبدا
شیرین سازی
LNG
دوباره گازسازی
مقصد
بازار مصرف
مقصد
ترمینال دریافت
گاز شیرین (حمل با خط لوله)
گاز ترش (حمل با خط لوله)
16
عوامل موثر در محاسبات
هزینه های شیرین سازی
حمل (با لوله یا کشتی حمل LNG)
هزینه های تبدیل گاز به LNG
هزینه های دوباره گاز سازی
عملیات
حمل
17
3- قیمتهای تک محموله (spot):
بازار امریکا پیش قدم در قیمت گذاری روزانه در بورس برای محموله های گاز
Henry Hub در لوئیزیانا: از سال 1989 کار خود را آغاز و اینک نقش اصلی در اعلام قیمتهای گاز در امریکای شمالی دارد.
18
NBP (National Balance Point)، بورس انگلیس:
این بورس هم همراه با ICE از سال 1996 فعالیت خود را آغاز و نقش اساسی در تعیین قیمتهای گاز در انگلیس و اروپا دارد.
بورسهای (Dutch TTF) برای آلمان و هلند، Zeebrugge برای فرانسه و بلژیک:
هم اکنون فعال و بعنوان بورسهای شاخص قیمت گذاری هایشان مورد استفاده و تجارت می باشند.
19
4- بازار ژاپن:
ژاپن بعنوان بزرگترین واردکننده LNG در جهان یکی از پایه های قیمت گذاری LNG در منطقه است ولی خود دارای فرمول قیمت گذاری است که قیمت LNG را به قیمت سبد نفت های وارداتی ژاپن (JCC) مرتبط مینماید:
PLNG= 0.1485 (JCC) +90
ژاپن اولین بار در قراردادهای بزرگ LNG قیمت نفت خام را شاخصی برای قیمت گذاری انتخاب کرد. در اغلب قراردادهای اندونزی قیمت نفت خام اندونزی ملاک قیمت گذاری است و تقریباً در تمام قراردادهای دیگر قیمت «نفت خام ترخیصی از گمرک ژاپن» (جی سی سی) که به آن «مخلوط نفت خام ژاپن» نیز گفته می شود، شاخص قیمت گذاری است. حدود یک دلار کمتر از نفت WTI است.
-Japan Custom Cleared
or
Japanese Crude Cocktail
JCC چیست؟
20
برخی از مبانی اساسی قیمت گذاری
1- فرمول بایستی بدون دخالت طرفین عمل کرده و دارای اعتبار و کاربرد دراز مدت باشد.
2- فرمول بایستی عنصر تطبیق با تحولات بازار را داشته باشد. (ضرایب تبدیل با استفاده از قیمتهای شاخص)
3- فرمول بایستی از شاخصهای منطقه ای بجای فرامنطقه ای سود ببرد.
21
22
4- فرمول بایستی با رعایت اصل ”برد-برد“ از گران یا ارزان فروشی فاصله بگیرد. (محل بحث!)
ارزان فروشی= از دست دادن منافع
گران فروشی= از دست دادن بازار
برخی از مبانی اساسی قیمت گذاری
23
5- فرمول بایستی راه حل هایی منطقی در ارتباط با موارد زیر نیز ارائه نماید:
اشکال گاز (بصورت گاز یا LNG)
مشخصات گاز (شیرین، ترش، غنی یا خشک)
حمل گاز (خط لوله یا حمل با کشتی)
نقطه تحویل (سر چاه، در مرز، در مقصد)
برخی از مبانی اساسی قیمت گذاری
برخی از تجربه های قیمت گذاری گاز در ایران
1- Pars-LNG (برای صدور به تایلند):
از سبد نفت وارداتی ژاپن (JCC) بعنوان شاخص استفاده شده است فرمول کلی:
PG= a . (JCC) + b
که در آن:a و b برای سه محدوده قیمتهای JCC (زیر 20 دلار، 40-20 دلار، بیشتر از 40 دلار در بشکه) تغییر می کنند.
24
25
-2 Pars LNG( برای صدور به آلمان(
از نفت برنت دریای شمال بعنوان شاخص استفاده شده است.
PG= a . (Br.) + b
که در آن:
a و b برای 4 محدوده قیمتهای برنت (زیر 26/67 دلار، 60-26/67 دلار، 71-60 و بیش از 71 دلار در بشکه) تغییر میکند.
برخی از تجربه های قیمت گذاری گاز در ایران
26
3- Iran-LNG
بصورت کلی شبیه فرمول بالا و متصل به نفت برنت است. (Br.)
PG= a . (Br.) + b
برخی از تجربه های قیمت گذاری گاز در ایران
27
فرمول خط لوله کویت
تنها فرمول متصل به شاخص های منطقه ای یعنی قیمت نفتهای شاخص خلیج فارس می باشد
که در آن:
a و b ضرایب ثابت و بقیه ارقام قیمت نفتهای شاخص منطقه اند.
برخی از تجربه های قیمت گذاری گاز در ایران
28
5- فرمول پیشنهادی 1385
معاونت برنامه ریزی نفت برنت را شاخص قرارداده و فرمول کلی زیر را ارائه نموده است.
PG= a . (Br.) + b
برخی از تجربه های قیمت گذاری گاز در ایران
29
6- آخرین قیمت گذاری برای گاز صادراتی (به پاکستان):
این فرمول مجدداً به سبد نفت وارداتی ژاپن یعنی JCC برگشته و بصورت کلی زیر میباشد:
PG= a . (JCC) + b
برخی از تجربه های قیمت گذاری گاز در ایران
30
با تشکر
در ادامه اسلایدهای دیگری با جزئیات بیشتر و برای مطالعه فردی آمده است، البته محور سوالات امتحانی نیست.
موفق باشید
نکات مطرح شده به بیان دیگر
31
روش های قیمت گذاری
از آنجا که تاکنون صنعت LNG به صورت منطقه ای گسترش یافته، قیمت بین المللی برای LNG یا صادرات گاز از طریق خط لوله وجود ندارد. قیمت گاز با یک شاخص تعدیل می شود.
این شاخص کمک می کند تغییراتی که در بازار انرژی رخ می دهد، بدون نیاز به مذاکره مجدد قرارداد در قیمت LNG لحاظ شود.
گاز در دو حوزه جایگزین نفت می شود، بخش نیروگاهی و دیگری و مواردی که از گاز در مصارف نهایی مانند سوخت خودرو ها، گرمایش منازل و نظایر آن به جای فراورده های نفتی استفاده می شود.
32
روش های قیمت گذاری
قیمت گذاری مقطوع
قیمت گذاری مبتنی بر هزینه
برابری نفت خام یا گاز
روش بازگشتی
33
قیمت مقطوع
در سال 1969 میلادی اولین محموله LNG با کشتی از بندر کنای در آلاسکا به ژاپن ارسال شد. قیمت در این قرارداد، ثابت و 52 سنت در هر میلیون بی تی یو بود در حالیکه میانگین قیمت نفت 33 سنت به ازای هر میلیون بی تی یو بود.
34
قیمت گذاری مبتنی بر هزینه
ساده ترین روش قیمت گذاری
تمام هزینه های ثابت و متغیر تولید کالا محاسبه می شود و سپس به آن مقدار سود مطلوب اضافه می شود.
ضرورتی برای مطالعه تقاضای بازار، در نظر گرفتن رقابت، یا سایر عوامل تاثیر گذار بر قیمت وجود ندارد. استفاده از این روش در بازارهای رقابتی امکان پذیر نیست
هر چه قدرت انحصار بنگاه افزایش می یابد توان اعمال این روش قیمت گذاری بیشتر می شود. مهمترین برتری این روش بر سایر روش های قیمت گذاری امکان لحاظ کردن هزینه فرصت کالا در قیمت آن است.
35
ضعف ها
نادیده گرفتن شرایط بازار
بروز پدیده دور
حداقل نکردن هزینه تولید
هزینه های مشترک
36
قیمت گذاری مبتنی بر نفت خام
در آسیا قیمت LNG بر اساس قیمت نفت خام تعیین می شود. ژاپن اولین بار در قراردادهای بزرگ LNG قیمت نفت خام را شاخصی برای قیمت گذاری انتخاب کرد. در اغلب قراردادهای اندونزی قیمت نفت خام اندونزی ملاک قیمت گذاری است و تقریباً در تمام قراردادهای دیگر قیمت «نفت خام ترخیصی از گمرک ژاپن» (جی سی سی) که به آن «مخلوط نفت خام ژاپن» نیز گفته می شود، شاخص قیمت گذاری است. حدود یک دلار کمتر از نفت WTI است.
– Japan Custom Cleared or Japanese Crude Cocktail
37
قیمت گذاری مبتنی بر نفت خام
در سال ٧٤- ١٩٧٣ شد، قیمت نفت خام به شدت افزایش یافت و اولین شوک نفتی رخ داد. از آنجا که گاز جایگزینی برای نفت بود، عرضه کنندگان LNG نیز می خواستند از افزایش قیمت نفت بهره ببرند، از این رو ژاپنی ها با وابسته شدن قیمت LNG به قیمت نفت خام موافقت کردند.
زمانی که اولین بار ژاپن از LNG برای سوخت نیروگاه ها استفاده کرد، مهمترین منبع تامین سوخت نیروگاه های برق، مازوت یا نفت کوره بود.
به سرعت سهم استفاده از نفت کوره در نیروگاه ها کاهش یافت به طوری که در سال ٢٠٠٢ تنها ١٦ درصد تولید برق ژاپن از نفت کوره تامین می شد
اکنون منطق اولیه وابستگی قیمت LNG به نفت در ژاپن و اغلب بازارهای دیگر وجود ندارد، اما پیدا کردن جایگزین مناسبی برای آن مشکل به نظر می رسد.
پیوند زدن بازار LNG با بازار جهانی انرژی
38
قیمت گذاری مبتنی بر نفت خام
هر میلیون بی تی یو معادل 0.١٧٢ یک بشکه نفت خام است
اغلب برای محموله های LNG که در آسیا فروخته می شود از این فرمول استفاده می شود و معمولا 14.85α=و ٧٠-٩٠β=
39
مثال
قیمت عمان: قرارداد عمان به صورت فوب با خریداران ژاپنی بوده و فرمول قیمت بر پایه جی سی سی است. در فرمول قیمت عمان ضریب ١٥١٥/٠ در قیمت هر بشکه جی سی سی ضرب می شود. فرمول عمان جزء ثابت یا قیمت حداقل ندارد. بنابراین فرمول عمان به شکل زیر است، PLNG = 0/1515 PJCC
قیمت اندونزی: در سال 2004 بازار LNG، بازار خریدار بود و ظرفیت طرح های بالقوه بیش از تقاضا بود و بنابراین عرضه کنندگان برای جلب خریدار، امتیازات عمده ای می دادند. بر اساس توافقنامه ای در همان زمان، شرکت بی پی، سالانه ١/١ میلیون تن LNG از میدان تانگو در اندونزی به کره جنوبی صادر می کرد.
PLNG = 0/07 POil + 1/1
40
در بسیاری از قراردادها کف قیمت برای LNG در نظر گرفته شد، تا قیمت از هزینه تولید پایین تر نرفته و عرضه آتی به خطر نیافتد. پس از مدتی خریداران نیز می خواستند در صورت افزایش قیمت نفت خام، قیمت LNG از سطح مشخصی فراتر نرود. بنابراین استفاده از فرمول «قیمت S» شکل در قراردادها آغاز شد.
41
حداقل قیمت
نخست به فروشنده یا سهامدارانش اطمینان می دهد زمانی که قیمت انرژی (نفت خام) کاهش چشم گیری داشته باشد، قیمت LNG از مبلغ معینی پایین تر نمی رود و صاحبان بنگاه نرخ بازده معینی کسب می کنند.
دومین فایده حداقل قیمت در قراردادهای LNG هنگام تامین مالی طرح مشخص می شود. سرمایه گذاران طرح نسبت به حجم بدهی که در ترازنامه ثبت می شود، نگران هستند. وام دهندگان بیشتر به جریان نقدینگی نگاه می کنند تا نسبت به بازپرداخت مطمئن شوند. وام دهندگان، بازیگران صنعت نفت و گاز نیستند و آمادگی پذیرفتن ریسک های این صنعت را ندارند.
فرمول قیمت قرارداد قطر، کف قیمت دارد، یعنی زمانی که قیمت نفت از سطح معینی پایین تر می آید گاز به قیمت ثابت فروخته می شود. حداقل قیمت در قرارداد با ژاپن ٦٠/٣ دلار در میلیون بی تی یو است.
42
قیمت گذاری S شکل
قیمت S شکل قطر: قطر در قراردادهای صدور LNG حمل محموله تا بندر مقصد را بر عهده دارد. بر اساس اطلاعات منتشر شده، در فرمول قیمت گذاری صدور LNG به ژاپن قیمت یک بشکه از سبد نفت خام ترخیصی از گمرک ژاپن در ١٤٨٥/٠ ضرب شده و جزء ثابت ٨٩٦٦/٠ دلار به آن اضافه می شودتا قیمت هر میلیون بی تی یو تعیین گردد، جزء ثابت بیانگر هزینه حمل و نقل است که تقریباً ثابت باقی می ماند. می توان قیمت قطر را به صورت زیر نوشت: (چبرلی، ٢٠٠٣: ص 6)
فرمول(١) PLNG = 0/1485 × PJCC + 0/8966
PLNG = 0/1485 × PJCC + 0/8675 + S
43
١) (بشکه ای٥٠/٢٣ تا ٢٩ دلار):
٢) (بشکه ای٥٠/١٦تا ٥٠/٢٣ دلار): S=0
٣) (بشکه ای ٠٠/١١ تا ٥٠/١٦ دلار):
44
45
قیمت گذاری LNG مبتنی بر قیمت گاز
«رقابت گاز با گاز»
در آمریکا، قیمت نایمکس در هنری هاب یکی از گزینه های مهم برای جایگزینی است. شرکت نفتی استات اویل در این کار پیشگام است و قرارداد صدور گاز از طریق خط لوله به سنتریکا در انگلستان را مبتنی بر مولفه های بازار گاز تنظیم کرده است.(جنسن، 2004: ص 96) انگلستان تمایل دارد قیمت LNG براساس قیمت گاز طبیعی در نقطه تراز ملی تعیین شود.
46
اشکال های قیمت گذاری مبتنی بر گاز نسبت به قیمت گذاری مبتنی بر نفت
الف- نوسان قیمت گاز حتی بعد از در نظر گرفتن تغییرات فصلی بیش از نفت است.
ب- پراکندگی جغرافیایی معاملات بازار زیاد است و هزینه حمل و نقل گاز بالاست که سبب می شود برای مرتبط کردن قیمت فروش و قیمت بازار از یک سری «تفاضل های مکانی» یا «تفاضل های پایه ای» استفاده شود.
ج- اگر گاز به بازاری که قبلاً قیمت در آن شکل گرفته راه یابد و بازار به اندازه کافی روان باشد که این معامله تغییر چندانی در شرایط بازار ایجاد نکند، قسمت عمده ای از ریسک خریدار از بین می رود و بنابراین تمام ریسک قرارداد به فروشنده منتقل می شود. در قرارداد LNG فروشنده ریسک قیمت قرارداد را می پذیرد و خریدار ریسک حجم قرارداد را قبول می کند. حال اگر خریدار بتواند محموله را به همان قیمت قرارداد بفروشد هیچ ریسک حجمی را تقبل نکرده است.
– Place Differential
– Basis Differential
47
قیمت گذاری بازگشتی
قیمت گذاری بازگشتی برای اولین بار در ترینیداد (جزیره ای در نزدیکی ونزوئلا) مطرح شد. – Netback Pricing
قیمت بازار برای گاز به روش بازگشتی برای مصرف کننده در مرز یا ساحل به صورت زیر تعریف می شود(IEA،1998: ص ٣٢):
قیمت LNG = قیمت ارزان ترین سوخت (جایگزین)
هزینه حمل گاز از مرز یا ساحل به مصرف کننده
هزینه ذخیره کردن گاز برای تامین نوسان تقاضای روزانه و فصلی مصرف کننده
هر مالیاتی بر گاز
ریسک این روش قیمت گذاری، در نوسان قیمت گاز طبیعی بود و هزینه ملاکی برای برتری شد
48
قیمت گذاری بازگشتی
در نتیجه تنها پروژه هایی که در هزینه تولید مزیت نسبی دارند می توانند در بازار بین المللی باقی بمانند
ضعف ها
ارزان ترین سوخت
مکان یابی مصرف کننده
تامین نوسان تقاضای فصلی و روزانه مصرف کننده: مصرف کننده نیازی به مدیریت مصرف انرژی احساس نمی کند
مالیات بر گاز
در قیمت گذاری بازگشتی LNG قیمت پذیر است.
49
ضعف ها
– ارزان ترین سوخت
مکان یابی مصرف کننده
– تامین نوسان تقاضای فصلی و روزانه مصرف کننده
مالیات بر گاز
در قیمت گذاری بازگشتی LNG قیمت پذیر است
50
51
با تشکر