آشنایی با صنعت بیمه
بیمه
هر لحظه خطرات بیشماری جان و مال بشر را تهدید می کند . با تدابیر پیشگیری کننده، می توان مانع تحقق بعضی از این خطرها شد و یا آثار زیانبار آن را تخفیف داد . مثلا احداث بزرگراه ها تدبیری موثر برای کاهش تعداد تصادفات وسائل نقلیه به شمار می رود. با وجود این مشاهده می کنیم که هر چند وقت یکبار حوادث دلخراشی اتفاق افتاده و خسارات بسیاری به جای می گذارد. بنابراین علاوه بر پیشگیری باید برای جبران زیان های ناشی از حوادث و تحمل خساراتی که بهرحال حاصل می شود، آماده شد.
صرف نظر از خسارات معدودی که قابل جبران نیست برای مقابله با خسارات مادی لازم است که بنیه مالی قابل ملاحظه ای در دسترس باشد . لکن این نکته را نباید از نظر دور داشت که خساراتی که احتمالا به دنبال تحقق حوادث مختلف متوجه افراد می شود، ممکن است بسیار عظیم و انبوه باشد .در حالیکه امکانات مالی برای تحمل این خسارات کافی نبوده و بسیار اندک و از میزان معینی تجاوز نکند. لذا امید به اینکه هر کس برای مقابله با خسارات احتمالی ذخیره مالی کافی در اختیار داشته باشد امری محال است.
معهذا از آنجائی که حوادث همزمان واقع نمی شود مجموع امکانات مالی که در اختیار افراد است برای جبران خسارات ناشی از حوادث واقعه کفایت می کند. بنابراین اگر هر فردی که در معرض خطر است وجهی ذخیره کند و مجموع ذخایر افراد در صندوقی متمرکز شود خسارات ناشی از خطرات تحقق یافته از محل موجودی این صندوق قابل جبران است .
با این مقدمه می توان گفت، همکاری و تبادل این افراد سیستمی به وجود می آورد که قادر است خسارات وارد به افراد را هر قدر هم که سنگین باشد، جبران کند. این سیستم تعاونی که متکی به ذخیره های کوچک گروه کثیری از افراد است نام بیمه بخود گرفته است .
اهمیت بیمه در فعالیتهای اقتصادی بر کسی پوشیده نیست و تمام کسانی که با فعالیتهای اقتصادی در ارتباط می باشند به نقش مهم و حساس بیمه در رشد و توسعه این فعالیتها اذعان دارند . از طرف دیگر باید این نکته را نیز در نظر داشت که رشد اقتصادی جامعه نیز می تواند عامل توسعه و پیشرفت صنعت بیمه محسوب شود.
در دنیای کنونی ادامه فعالیت و پیشرفت هر بنگاه اقتصادی که هسته اصلی اقتصاد یک کشور را تشکیل می دهد، در صورتی ممکن است که ریسکهایی را که این بنگاهها با آن مواجه هستند، شناسایی و به طریقی عواقب ناخوشایند آن جبران گردد . نقش بیمه در پخش کردن و کاستن این ناخوشایندیها است .
ضرورت وجود و گسترش بیمه با توجه به تنوع رو به تزاید و پیچیده تر شدن فعالیتهای اقتصادی معنا پیدا می کند
با توجه به ماهیت خطرها، روشهای مختلفی برای توزیع و کاستن خطرها وجود خواهد داشت . مهمترین و موثرترین آنها انتقال خطرها به بیمه گر است . نقش بیمه گر تشکیل اجتماع بزرگی از بیمه گذاران است که در معرض ریسک یگانه ای قرار دارند . لذا پوششهای بیمه ای سبب می شوند که خسارتهای وارد به بنگاههای اقتصادی موجب تعطیلی فعالیت ها و سرمایه گذاری های اقتصادی نشود . بعبارت دیگر لطمه های ناشی از حوادث نامطلوب ( اقتصادی، طبیعی و انسانی ) به حداقل تقلیل یابد .
بیمه در اقتصاد امروز جهان نقش بسیار حساسی را بازی می کند . دوام فعالیت مجموعه های بزرگ صنعتی را بیمه تضمین می کند . کشتی و هواپیماهای غول پیکر به اتکا بیمه به حرکت در می آید، فعالیت های گسترده بازرگانی مسئولیت های سنگین و نگران کننده به دنبال دارد . بیمه انواع مسئولیت ها، آرام بخش بازرگانان و صاحبان صنایع و حرفه های مختلف است . گاهی تعهدات آنقدر عظیم است که نه یک بیمه گر بلکه گروهی از بیمه گران از کشورهای مختلف در دادن تضمین مشارکت می کنند و به این ترتیب بیمه امنیت ملی ایجاد می کند .
از ویژگی های بارز صنعت بیمه در مقایسه با دیگر بخش های تولیدی، اهمیت شبکه توزیع و فروش است به گونه ای که در صنعت بیمه تولید با فروش عجین و تفکیک ناپذیر است .
در قرارداد بیمه، بیمه گذار پرداخت حق بیمه و بیمه گر جبران خسارات احتمالی ناشی از حوادث معین را بعهده می گیرد در واقع می توان گفت که مجموع این قراردادها، بیمه گذاران متعدد را از طریق بیمه به یکدیگرمرتبط می سازد.
واضح است که حق بیمه پرداختی توسط یک بیمه گذار برای جبران خسارات احتمالی وارد به او کافی نیست و بیمه گر نیز با همه سرمایه اولیه خود قادر به جبران خسارت از محل منابع مالی خود نیست، بلکه این جمع حق بیمه های بیمه گذاران است که هر خسارت را قابل جبران می سازد.
نقش بیمه گر در صنعت بیمه این است که بین گروه بیمه گذاران که به فعالیتهای مختلف مشغول بوده و جان و مال هر یک از آنها به نحوی در خطر است، رابطه تعاونی برقرار کند یعنی با متشکل کردن این افراد در سازمان بیمه و دریافت حق بیمه آنها را در قبال صدمات و زیان های احتمالی مورد تامین قرار دهد .
انجام این حرفه، که به بیمه گری معروف است، در صورتی نتیجه مطلوب می آورد که از یک سری قواعد،اصول،نظامات و محاسبات متکی به آمار و احتمالات برخوردار بوده و قوانین و مقرراتی بر آن نظارت داشته باشد در غیر اینصورت از هدف اصلی خود خارج شده و بجای ایجاد تامین، دچار نابسامانی و آشفتگی خواهد شد .
منظور از اصول و قواعد بیمه کلیه قواعد و ضوابط فنی و حرفه ای و مقررات موضوعه در این حرفه است که با مسائل و موضوعات حقوقی آن زیر بنای صنعت بیمه را تشکیل میدهد.
تعریف بیمه و ارکان و اصطلاحات :
بیمه در حقیقت فرآیند یک واسطه گری مالی با ماهیت تعاونی می باشد که در آن چرخه تولید معکوس گردیده و مصرف کننده قبل از آنکه خدماتی دریافت کند بهای آنرا می پردازد .
ماده یک قانون بیمه ایران مصوب اردیبهشت 1316 عقد بیمه را چنین تعریف میکند :
" بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد میکند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده را بر او جبران نموده یا وجه معینی بپردازد . متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار، وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه میشود موضوع بیمه نامند(آیت کریمی، 1386:51).
بموجب این تعریف ، بیمه صرفا" عقدی است که بین طرفین قرارداد یعنی بیمه گر و بیمه گذار منعقد میشود و برای هر یک تعهداتی بوجود میاورد. البته اگر تنها رابطه حقوقی که در اثر قرارداد بیمه بین بیمه گر و بیمه گذار بوجود می آید مورد توجه قرار گیرد و از جنبه فنی بیمه صرفنظر شود میتوان بیمه را یک نوع عقد دانست .لکن بیمه عبارت از این نیست که بین بیمه گر و بیمه گذار رابطه حقوقی ایجاد کند اگر در مقابل بیمه گرتنها یک بیمه گذار وجود داشته باشد و قرار داد بیمه منحصر بفرد باشد اصولا بیمه ای وجود ندارد و عمل بیمه گر قابل توجیه نیست و قمار تلقی میشود.
قرارداد بیمه گر با بیمه گذار از آن جهت مقبول و موجه است که یکی از هزارها قراردادی است که بین بیمه گر و بیمه گذاران بسته شده است
* ارکان بیمه :
بیمه دارای سه رکن اصلی است که عبارتند از خطر،حق بیمه و خسارت :
1- خطر 1 : عبارتست از احتمال بوقوع پیوستن واقعه ای که میتواند موجب خسارت شود . در حرفه بیمه گری خطر به حادثه ای گفته میشود که اتفاقی و غیر منتظره بوده و به اراده طرفین قرارداد بستگی نداشته باشد(آیت کریمی، 1386:55). .
2- حق بیمه: وجهی است که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد تا در مقابل بیمه گر متعهد پرداخت خسارت ( به بیمه گذار یا ذینفع ) در صورت وقوع حادثه باشد . حق بیمه را بهای خطر نیز می نامند و میزان آن بستگی به شدت یا ضعف وقوع خطر دارد(آیت کریمی، 1386:55). .
3- خسارت2: عبارت است از زیانی که در نتیجه وقوع حادثه به مورد بیمه وارد میگردد و جبران آن در تعهد بیمه گر می باشد(آیت کریمی، 1386:55). .
4- بیمه گر3 : بیمه گر شخصی است که در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه گذار تعهد جبران خسارت را در صورت وقوع حادثه بعهده میگیرد . بیمه گر شخص حقوقی است که در جهت انجام حرفه بیمه گری باید شرایط خاصی را که قانون تعیین میکند دارا باشد. در این خصوص ماده 31 قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری مقرر میدارد:عملیات بیمه در ایران بوسیله شرکتهای سهامی عام ایرانی که کلیه سهام آنها با نام بوده و با رعایت این قانون و طبق قانون تجارت به ثبت رسیده باشند انجام خواهد گرفت(آیت کریمی، 1386:57).
نقش بیمه گر اینست که با دریافت حق بیمه از گروه کثیر بیمه گذاران و پرداخت خسارت به آن عده از افراد گروه که دچار حادثه شده اند تامین لازم را برای افراد گروه فراهم آورد ، مشروعیت عقد بیمه یک بیمه گذار و بیمه گر از این لحاظ است که بیمه گذار در گروه مزبور وارد میشود و به جمع آنها می پیوندد.
بیمه گذار4: بیمه گذار طرف تعهد بیمه گر است . شخصی است که با پرداخت حق بیمه جان یا مال یا مسئولیت خود را تحت پوشش بیمه قرار میدهد . ضمنا به خلاف بیمه گر که الزاما باید شخص حقوقی باشد بیمه گذار میتواند هم شخص حقوقی باشد هم شخص حقیقی.
موضوع بیمه5: موضوع بیمه چیزی است که تحت پوشش بیمه قرار میگیرد . موضوع بیمه میتواند شخص یا شی و یا مسئولیت باشد.6
2-10-1-2 تاریخچه بیمه :
نخستین نشانه هایی که از بیمه گری در جهان دیده میشود به قرون قبل از میلاد مسیح برمیگردد.
بازرگانان فنیقی که به تجارت دریایی گندم مشغول بودند برای جلوگیری از زیان ناشی از خطر سفرهای دریایی شیوه ای ابداع کرده بودند که هر بازرگان موظف بود قبل از شروع سفر دریائی سهم اندکی از محموله گندم خود را در اسکله بگذارد بدین ترتیب با توجه به تعداد زیاد تجار و سفرهای متعدد دریایی حجم زیادی از اندوخته گندم تشکیل و از آن ذخیره برای جبران خسارت بازرگانی که گندم وی در سفر دریائی از بین میرفت استفاده میگردید.
برای انجام این امر ماموری نیز بکار گرفته میشد . این شیوه در تامین خسات تجار حادثه دیده بسیار سودمند و ارزنده بود زیرا :
1- مامور جمع آوری گندم و جبران خسارت متوجه شد که با کاشت گندم میتوان به توان مالی گندم ذخیره شده افزود .
2- هرچه تعداد بازرگانانی که حاضرند در این روش سهم بگذارند بیشتر باشد سهم هر بازرگان در این مشارکت کمتر خاهد بود
3- هر بازرگانی که کالای او مسیر دورتری را میپیماید و طبعا" با خطر بیشتری روبروست سهم بیشتری از گندم خواهد پرداخت .
در زمان فراعنه مصر صندوقهای تعاون برای پرداخت هزینه های کفن و دفن وجود داشته و در فاصله سالهای 700 تا 916 قبل از میلاد مسیح نزد اهالی شهر لوان در جزیره رودس زیان همگانی7 بعنوان یک رسم بازرگانی شناخته شده بود . به این معنی که اگر مال التجاره ای برای نجات کشتی و سایر کالاها به دریا ریخته میشد تجاری که اموالشان نجات پیدا کرده بود بایستی خسارت بازرگانانی که کالاهای آنها به دریا ریخته شده بود جبران میکردند(آیت کریمی، 1386:25).
اهمیت بیمه از نظر اقتصادی :
نیمه دوم قرن بیستم ، بیمه در کشورهای صنعتی بدلیل تاثیر از تجارت بین المللی – توسعه مبادلات بازرگانی، افزایش حوادث فاجعه آمیز ناشی از انقلاب صنعتی و آتش سوزی رشد و بالندگی ویژه ای یافته بطوریکه امروز باید قبول کرد که بیمه و اقتصاد لازم و ملزوم یکدیگرند زیرا گسترش بیمه با توسعه اقتصادی مرتبط و اشاعه بیمه نیز کمک به بهبود وضع معیشت افراد جامعه و حفظ سرمایه های ملی و در نهایت باعث قوام اقتصاد یک کشور خواهد بود .
شاخصی که برای ارزیابی اهمیت بیمه در اقتصاد و میزان گسترش بیمه بکار میرود ضریب نفوذ بیمه ای یا نسبت کل حق بیمه به تولید ناخالص داخلی می باشد که رابطه بین توسعه اقتصادی و فعالیتهای بیمه ای را نشان میدهد به این لحاظ اهمیت بیمه از نظر اقتصادی عبارت است از :
1- حفظ ثروتهای ملی : سرمایه های موجود هر کشور در زمره ثروتهای ملی تلقی شده که با بیمه کردن آنها کمک به حفظ سرمایه های ملی میگردد(آیت کریمی، 1386:39). .
2- تضمین سرمایه گذاریها : توسعه اقتصادی کشور در گرو سرمایه گذاریهای جدید می باشد و سرمایه گذاری مستلزم وجود اولا"منابع مالی و در ثانی ابزاری برای حفظ سرمایه گذاریها در مقابل خطرات می باشد . بیمه ابزاری کامل در جهت اطمینان بخشیدن به صاحبان سرمایه برای صیانت از سرمایه آنها میباشد(آیت کریمی، 1386:39).
3- ایجاد اعتبار و توسعه مبادلات : بیمه علاوه بر تضمین سرمایه گذاری و تثبیت وضعیت مالی به طرق مختلف در ایجاد و افزایش اعتبار و توسعه مبادلات ملی کمک میکند مثل بیمه های اعتباری که بیمه گر حالت ضامن بیمه گذار را در مقابل وام دهنده ( بستانکار ) پیدا میکند(آیت کریمی، 1386:39).
4- توسعه سرمایه گذاری : شرکتهای بیمه از محل دریافت حق بیمه ( ذخایر فنی ) از بیمه گذاران با سرمایه گذاری در زمینه های مختلف مثل خرید سهام یا ایجاد موسسات تجاری و خدماتی به شکوفایی اقتصاد ملی کمک می کنند(آیت کریمی، 1386:40) .
5- تاثیر بر موازنه ارزی : شرکتهای بیمه از طریق قبول کردن سهم اتکائی بیمه گران سایر کشورها و دریافت ارزی حق بیمه موجب ورود مبالغ ارزی بزرگی به کشور میگردند (آیت کریمی، 1386:40).
6- تشکیل در آمد ملی در اثر ایجاد ارزش افزوده : بیمه گران با ایجاد ارزش افزوده ( تفاضل حق بیمه وصول شده و مجموع خسارت پرداختی و هزینه های بیمه گری ) به افزایش درآمد ملی کمک می کنند(اترویل، 1381:36). .
7- افزایش سطح اشتغال : شرکتهای بیمه با افزایش واحدها و شبکه فروش خود و گسترش سرمایه گذاری به ایجاد اشتغال کمک می نمایند(اترویل، 1381:36).
8- تامین کننده امنیت مالی در فعالیتهای تجاری : بیمه گران با دریافت حق بیمه و ارائه پوشش بیمه ای صاحب سرمایه را در مقابل حوادث حمایت می کند(اترویل، 1381:56).
تقسیم بندی بیمه :
تقسیم بندیهای گوناگونی در مورد موضوع بیمه بر مبنای تکنیک و سرشت عملیات بیمه ای، موضوعی یا تاریخی بعمل آمده است که رایج ترین آنها تقسیم بندی است که با تعریف بند ب اساسنامه قانون اداره امور شرکتهای بیمه مصوب 13/09/1367 مجلس شورای اسلامی همخوانی دارد و بشرح ذیل می باشد :
الف : بیمه های اجتماعی8 :
بیمه های اجتماعی یا اجباری که بیمه های ناشی از قانون نیز گفته میشود به بیمه هایی اطلاق میشود که اصولا برای رعایت مصالح اجتماعی و حمایت از اشخاص یا طبقات کم درآمد از جامعه، جنبه اجباری و یا رفاهی پیدا می نماید . در این نوع بیمه خطرهایی مثل بیماری، از کارافتادگی، پیری، بیکاری و حوادث ناشی از کار تحت پوشش قرار میگیرند .
ب : بیمه های بازرگانی9 : صرفنظر از تقسیم بندیهای بسیار متنوعی که تاکنون از رشته های مورد عمل در بیمه های بازرگانی بعمل آمده است تقسیم بندی زیر که اساس لایحه اداره امور شرکتهای بیمه مصوب سال 67 مجلس شورای اسلامی می باشد شرح داده میشود :
– بیمه اشیاء یا اموال10 : یا بیمه زیان یا بیمه غیر زندگی
در این بیمه موضوع تعهد بیمه گر جبران خسارت وارده به شیء می باشد ( شیء اعم از بی روح مثل اموال و حمل و نقل و یا ذیروح مثل حیوانات و یا محصولات کشاورزی ) . یعنی آنچه قابل تقویم به وجه نقد باشد. مهمترین ویژگی این بیمه جبران خسارت وارده و پرداخت غرامت می باشد بنابراین بیمه گذار زیان دیده نمی تواند خسارتی بیش از حد واقعی دریافت نماید و وضعی بهتر از زمان قبل از بروز حادثه کسب نماید از مهمترین رشته های بیمه اموال باید از آتش سوزی، اتومبیل، باربری و محصولات کشاورزی نام برد .
بیمه اشخاص11 : در این بیمه ، تعهد بیمه گر مرتبط با فوت یا حیات و یا سلامت بیمه شده می باشد مثل بیمه های عمر، درمان و حادثه
بیمه مسئولیت12 :
در این بیمه مسئولین مدنی بیمه گذار در قبال اشخاص ثالث بیمه میشود بعبارت دیگر زیانهایی که در نتیجه قصور و سهل انگاری افراد در قبال اشخاص ثالث پدید می آیدتحت پوشش قرار می گیرد. بنابر ماده 328 قانون مدنی ایران ، هر کس مال غیر را تلف کند ضامن آن است و باید مثل و یا قیمت آنرا بدهد
3-10-1-2 خصوصی سازی در صنعت بیمه
در جریان تصویب و اجرای قانون برنامه سوم توسعه، بحث خصوصی سازی در صنایعی که طبق اصل 44 قانون اساسی در مالکیت عمومی دولت قرار گرفته مطرح گردید بدین ترتیب که مقرر شد با رعایت اصل 44 و ضمن بقای نظارت و کنترل عمومی دولت سعی شود حتی المقدور در امور تصدی گری بخش خصوصی و غیر دولتی نیز مشارکت داده شود و در این راستا ابتدا بموجب قانون مصوب مجلس شورای اسلامی اجازه تاسیس بانک غیر دولتی داده شد و سپس تاسیس بیمه غیر دولتی جنبه قانونی و عملی بخود گرفت .
درخصوص مداخله بخش غیر دولتی در تصدی گری مرتبط با صنعت بیمه ابتدا حسب ماده 28 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی اجازه داده شد در مناطق آزاد بیمه غیر دولتی تاسیس شود و سپس بموجب قانون تاسیس بیمه غیر دولتی مصوب 06/06/1380 اجازه تاسیس شرکت بیمه غیر دولتی در سرزمین اصلی ایران نیز داده شد و به تدریج شرکتهای بیمه غیر دولتی بوجود آمد .
همچنین پس از پیگیری اجرای اصل 44 قانون اساسی از سوی دولت و همچنین با تدوین طرح تحول صنعت بیمه، شرکت های دولتی به غیر از بیمه ایران در روند خصوصی سازی قرار گرفته و بخشی از سهام آنها به بازار بورس ارائه گردید. با انجام این اصلاحات، در حال حاضر شرکتهای بیمه مشغول به فعالیت در ایران
بشرح ذیل می باشند :
تنها شرکت بیمه دولتی:
ایران
شرکتهای بیمه غیر دولتی یا خصوصی ( 15 شرکت ) :
آسیا – البرز – دانا – پارسیان – پاسارگاد- ملت – فردا – رازی – امید – کارآفرین – معلم – سینا – توسعه – سامان – نوین – سرمایه گذاری – دی – حافظ – امین
شرکت بیمه اتکائی ( 1 شرکت ) :
بیمه امین
شرکت بیمه اتکائی13 :
بیمه اتکائی معامله متقابل دو بیمه گر می باشد که امکان مبادله سهمی از فعالیت بیمه ای یک بیمه گر به شرکت بیمه دیگر را فراهم مینماید. در این روش بیمه گر ابتده بتنهایی در مقابل بیمه گذار متعهد شده و سپس به بیمه گران دیگر برای واگذار کردن قسمتی از خطر که مازاد توان او است مراجعه می کند . این عمل که یک بیمه مجدد است بیمه اتکایی نامیده میشود.
4-10-1-2 طرح تحول صنعت بیمه:
در دومین همایش وزارت امور اقتصادی و دارایی با عنوان "بیمه و اقتصاد ملی"، مقام ریاست جمهوری در حکمی وزیر وقت امور اقتصادی و دارایی، آقای دانش جعفری را به عنوان مسئول تشکیل کارگروه "برنامه تحول در صنعت بیمه کشور"، منصوب کرد.
در این حکم جهت گیری های اصلی این کارگروه از سوی رئیس جمهور به شرح ذیل مشخص گردید:
1. ایجاد رقابت در صنعت بیمه بر پایه مشتری مداری، ارائه خدمات مناسب و سریع بع مردم
2. اصلاح سیستم های نظارتی صنعت بیمه و ارتقاء سطح عدالت و سلامت صنعت بیمه
3. گسترش فرهنگ بیمه و بهبود نفوذ بیمه به صورت فراگیر
4. توسعه بیمه های عمر بمنظور بالا بردن رفاه اجتماعی
5. ارائه طرح های جدیدبیمه ای(بیمه های خرد) برای ارائه خدمات بیمه ای به اقشار کم درآمد.
6. ارتقاء سطح اشتغال و سایر شاخص های کلیدی اقتصاد کشور از طریق افزایش مشارکت بخش خصوصی در ارائه خدمات بیمه ای
7. حمایت از تولیدکنندگان و سرمایهگذاران از طریقارائهپوشش های مناسب بیمهای با توجه به سیاست های ابلاغی اصل 44 قانون اساسی
8. جبران خسارتهای اقتصادی ناشی از حوادث طبیعی با استفاده از روش بیمه
9. گسترش فعالیتهای بیمه اتکائی کشور بمنظور کاهش میزان خروج ارز از کشور
10. تدوین راهکارهای مناسب برای پیشگیری و کاهش زمینه بروز حوادث و تصادفات
با ابلاغ این حکم، و تشکیل کارگروهها و پس از تدوین طرح اولیه و ارائه طرح به هیئت وزیران، درنهایت طرح و استراتژیهای اصلاح شده از سوی هیئت وزیران، برای تحول اقتصادی صنعت بیمه ابلاغ شد.
در پی انجام تحقیقات در زمینه طرحریزی، و ایجاد اصلاحات در صنعت بیمه داخلی، برخی چالشها در وضعیت موجود صنعت بیمه شناسائی شد، که مهمترین آنها از دید ساختار بازار از این قرارند:
الف- سیاست گذاری و نظارت:
با انجام این طرح، یکی از مشکلات صنعت بیمه نحوه نظارت تعرفه ای عنوان گردید.
ب-چالش های ساختار صنعت بیمه:
1. دولتی بودن، بخش دولتی در سال 87 حدود75 درصد بازار بیمه را در اختیار داشت.
2. انحصار، بیمه ایران در همین سال بیش از نیمی از بازار بیمه بازرگانی را در انحصار خود داشت.
3. نامتناسب بودن ترکیب پرتفوی صنعت بیمه: در سال 87 تنها 5.2 درصد حق بیمه های دریافتی صنعت مربوط به بیمه های زندگی بود.
4. عدم تعادل در قبول و واگذاری بیمه اتکائی به خارج
5. بالا بودن قیمت تمام شده محصولات بیمه ای بازار ایران
6. نبود شرکت های بیمه تخصصی: در جهان شرکت های بیمه به چهار شکل فعالیت می کنند:
الف-شرکت های بیمه مختلط
ب-شرکت های بیمه زندگی(عمر)
ج-شرکت های بیمه غیر زندگی
د-شرکت های بیمه اتکائی
در ایران به جزء بیمه اتکائی امین، بقیه شرکت ها بشکل مختلط فعالیت می کنند.
بنابراین برای رفع این چالش ها طرح تدوین گردید و هم اکنون در حال اجراست، که اهم استراتژی های این طرح از این قرارند:
1. استقرار نظام تنظیم و نظارت هوشمند و نهادینه (اجرای طرح نظارت نهادی و مالی به جای نظارت تعرفه ای)
2. گسترش پوشش های بیمه ای خرد
3. گسترش پوشش های بیمه ای کلان با قیمت های رقابتی
4. گسترش تعاملات منطقه ای و بین المللی(در جهت حضور شرکت های خارجی در بازار و تلاش برای دریافت بیمه های اتکائی از خارج)
اجرای برنامه تحول صنعت بیمه همراه با خصوصی سازی شرکت های بیمه دولتی(بجز شرکت بیمه ایران، بعنوان تنها شرکت بیمه دولتی که با اجرای این برنامه به فعالیت خود ادامه خواهد داد)، تحولی عظیم در صنعت بیمه و ساختار بازار ایجاد نموده است.
با حذف تدریجی نظام تعرفه ای(آزاد نمودن نرخ دهی پوشش های بیمه ای) و حضور شرکت های خصوصی بیشتر و خصوصی شدن سه شرکت بیمه دولتی، رقابت به نحو چشمگیری در سطح صنعت رو به افزایش است. هر چند کماکان بیمه ایران با در اختیار داشتن حدود نیمی از بازار بیمه، دارای انحصاری قوی در بازار است، اما روند آزادسازی و خصوصی سازی ساختار این بازار را بشدت تحت تاثیر قرار داده است.
در این شرایط و با توجه به امکان حضور شرکت های بین المللی در بازار داخلی، توجه به نحوه رقابت، ساختار صنعت، توجه به اهمیت نام و نشان تجاری درصنعت بیمه به نحوی چشمگیر مورد نیاز بازار بیمه داخلی می باشد.
11-1-2 پیشینه تحقیق
1-11-1-2 مروری بر تحقیقات گذشته خارجی
کرسنس و گرونینگن در پژوهشی به بررسی گروه های مختلفی از خریداران خدمات بیمه پرداختند در این پژوهش هر دو گروه مشتریان راضی و ناراضی دلیل عمده انتخاب خود را مزایا، منافع و نرخ بیمه های تکمیلی عنوان کردند. در این پژوهش که انتخاب خریداران بیمه نامه ها از بین برندهای بیمه گر در حال رقابت مورد بررسی قرار گرفت عواملی چون رسیدگی به شکایات و اطلاع رسانی صادقانه از جمله مهمترین عوامل موثر در انتخاب برندها بیان شوند.
مارکز و همکارانش در پژوهشی با عنوان "انتخاب برند در بازار بیمه" به این نتیجه رسیدند که پایین بودن نرخ فرانشیز شرکت های بیمه، اطلاع رسانی صریح و شفاف در طرح های بیمه ای و اعطای یارانه های دولتی به نرخ حق بیمه ها از جمله عوامل موثر بر انتخاب خریداران از بین برند شرکت های بیمه ای است
در پژوهش دیگری که آلیسون رین بر روی نحوه انتخاب مصرف کنندگان بیمه های سلامتی از بین شرکت های بیمه صورت گرفت شهرت نام و نشان تجاری و نحوه اطلاع رسانی شرکت های بیمه به عنوان مهم ترین دلایل خرید اثرگذار بر انتخاب خریداران خدمات بیمه از بین بیمه گران معرفی شدند
در گزارشی که انتهای سال 2009 میلادی از سوی سازمان جهانی بیمه (WIR) منعکس شد اعلام گردید که در 5 سال گذشته شفافیت و صداقت در اطلاع رسانی و استفاده از تکنولوژی های نو به همراه تبلیغات پیگیر بر روی رفتار خرید خریداران خدمات بیمه و انتخاب بیمه گر موثر برده است
لی و دیگران14 (2000)، در مطالعه خود اثر مثبت تداعی برند، تصویر برند و برندآگاهی را بر ارزش ویژه برند نشان دادند. چن15 (2001)، نشان داد که تعداد تداعی ها با ارزش برند ارتباط دارد و هر چه تعداد تداعی ها بیشتر باشد، برند بهتر در ذهن می ماند. مایر16 (2003)، در پژوهشی نشان داد که نام برند نسبت به سایر ویژگی های ملموس و غیرملموس برند، اهمیت بیشتری در ترجیح مصرف کننده نسبت به برند دارد. در بسیاری از مدل های ارزیابی، از پردات اضافه قیمت جهت اندازه گیری ارزش ویژه برند استفاده شده است. در این خصوص می توان به پژوهش های فرگوهر17 (1989)، آکر18 (1991) و هولدن19 (1992) اشاره کرد (به نقل از بحرینی زاده، 1385، ص 11، 10 و12)
پارک و سرینواسان20 (1994)، در پژوهشی با هدف جداسازی اثر محصول و اثر برند، به این نتیجه رسیدند که برند یکی از ویژگی های خارجی محصول است که بر ارزیابی خصوصیات عینی محصول و بر ترجیح کلی و فرموله نمودن انتخاب مصرف کننده اثر می گذارد و ارزش برند، قسمتی از ویژگی های محصول است که ارزیابی عینی خصوصیات محصول قادر به توضیح آن نیست.
یو و دانته21 (2001)، بر مبنای مفاهیم ارزش ویژه برند مشتری محور که توسط کلر و آکر ارائه گردیده است، در مدل خود، ارزش ویژه برند را حاصل جمع میانگین سه معیار وفاداری به برند، کیفیت ادراک شده و برند آگاهی/ تداعی برند دانستند.
2-11-1-2 مروری بر تحقیقات گذشته داخلی
در ایران پژوهش های چندی در ارتباط با مفهوم برند انجام شده که تعداد کمی از آنها به ارزش ویژه برند اختصاص پیدا کرده است. محمد رحیمی هلری (1384)، ، در پژوهشی با عنوان بررسی تاثیر ارزش ویژه برند بر پاسخ مصرف کننده، به بررسی برند ایرانول با استفاده از مدل چهار بعدی آکر پرداخت. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی ازآن است که سه بعد وفاداری به برند، برند آگاهی و کیفیت ادراک شده بر هر دو پاسخ مصرف کننده یعنی قبول گسترش دامنه برند و تمایل به توصیه برند به دیگران اثر مثبت و معنار دارد. این رابطه برای تداعی برند تایید نشده است. رابطه بین ارزش ویژه برند و پاسخ مصرف کنندگان نیز مثبت و شدید است. در بین عوامل موثر بر خرید روغن موتور ایرانول، عوامل قیمت، توصیه تعویض روغنی، کیفیت، شهرت برند و دسترسی، بالاترین اولویت ها را دارند.
منیجه بحرینی زاده (1385)، ، در پژوهشی با هدف ارائه مدل جامع ارزیابی ارزش برندهای لوازم خانگی برقی از دیدگاه مصرف کنندگان نهایی، عوامل موثر بر ارزش برند را به دو دسته ادراکی شامل آگاهی به برند، نگرش به برند، تصویر برند و تداعی برند و دسته رفتاری شامل وفاداری به برند، توصیه برند به دیگران، صرف قیمت و پذیرش سایر الحاقات به برند تقسیم کرد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که وفاداری به برند، تصویر برند، نگرش به برند، صرف قیمت و تداعی برند به ترتیب مهمترین عوامل موثر بر ارزش ویژه برند هستند. در این پژوهش رابطه بین برندآگاهی و ارزش ویژه برند تایید نشده است.
راحیل شمس (1386)، در پژوهشی با عنوان بررسی ارتباط میان عناصر آمیخته بازاریابی منتخب و ارزش ویژه برند تلفن های همراه در میان گروه سنی جوانان در شهر تهران، به این نتیجه رسید که ابعاد ارزش ویژه برند روی ارزش ویژه برند تاثیر مثبت دارند و عناصر آمیخته بازاریابی نیز بر این ابعاد تاثیر قوی دارند.
مهدی علی نواز (1387) ، در پژوهشی با عنوان رابطه بین کیفیت خدمات و ارزش نام تجاری در هتل های چهار ستاره و پنج ستاره استان های اصفهان و تهران، نتیجه گیری کرد که بین کیفیت خدمات و ارزش نام تجاری رابطه مثبت وجود دارد اما این رابطه در سطح اطمینان در نظر گرفته شده در پژوهش معنادار نمی باشد؛ بین عوامل تصمیم مصرف کننده و ارزش نام تجاری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و نهایتاً اینکه بین کیفیت خدمات، عوامل تصمیم مصرف کننده و ارزش نام تجاری رابطه وجود دارد.
منابع فارسی
آذر عادل و منصور مومنی(1385) آمار و کابرد در مدیریت چاپ سیزدهم .
براون.توم(1386.)،. فلسفه نام های تجاری، .ترجمه عطیه بطحایی .چاپ اول .تهران انتشارات فردا .
تالر(1387 )،.پنهان پیدا، ترجمه عطیه بطحایی، انتشارت هفته نامه اقتصاد بیمه
خاکی غلام رضا(1384).،روش تحقیق با رویکرد پایان نویسی، تهران.انتشارات بازتاب.
کاپفرر .زان نوئل (1385)،.مدیریت راهبردی نام های تجاری، ترجمه سینا قربانلو چاپ اول مبلغان
کاتلر(1389 )،.مدیرت برند های صنعتی، ترجمه کامبیز حیدرزاده چاپ اول سیته.
کوین کلر(1389 )،.مدیریت استراتژیک برند، ترجمه عطیه بطحایی چاپ اول سیته
کریمی ایت، (1386) چاپ یاز دهم کلیات بیمه انتشارات پژوهشکده بیمه
محمدیان محمود .محمد حسین رونقی(1389)استراتژی و تکنیک های ارتقا برند موسسه کتاب مهربان نشر .
منابع انگلیسی
-Aaker, David(1996)" Measuring Brand Equity across markets and products", Californai Management Review, vol.38, no.3.
-Keller, Kavin Lane(1993)"Conceptualizing, Measuring, and Managing Customer Based Brand Equity", Journal of Marketing, Vol. 57, 1-22.
-Keller, Kevin Lane(2001)" Building Customer Based Brand Equity", Journal of Marketing Resear.
-Lassar, Walfried et al.(1995)" Measuring customer-based brand equity", Journal of Consumer Marketing, Vol.12, -No.4, pp. 11-19.
-Kim , Kyung Hoon et al.(2007( "Brand equity in hospital marketing ",Journal of Business Research,
-Krishnan , Balaji C. and Michael D. Hartline(2001)"Brand equity: is it more important in services?", Journal of Service Marketing, Vol.15, No. 5, pp. 328-342.
-Madhavaram, Sreedhar et al.(2005)" Integrated Marketing Communication and Brand Equity Indentity as Critical Components of Brand Equity Strategy", Journal of Advertising, Vol.34, No.4,69-80.
-Mayer, Chris A.(2003)" Managing Brand Equity: a look at the impact of attributes", Journal of Product and Brand manaaement, vol. 12, no.1, 39-51.
-Palazon-Vidal, Mariola and Elena Delgado-Ballester(2005)"Sales promotions effects on consumerbased brand equity", International Journal of Market Research, Vol. 47, Issue 2.
-Pappu, Ravi et al.(2005)" Consumer-based brand equity: improving the measurement – empirical evidence", Journal of Product & Brand Management",14/3,143-154.
-Rajh , Edo (2005) "The Effects of Marketing Mix Elements on Brand Equity", Privredna kretanja i eknomska politika (Economic Trends and Economic Policy) No. 102, 2005, pp. 30-59.
-Riel, Allard C.R. van et al.(2005)" Marketing antecedents of industrial brand equity: An empirical investigation in specialty chemicals", Industrial Marketing Management, vol. 34, 841- 847.
-Simon, Carol and Mary Sullivan(1993)" The Measurement and determination of brand euity: financial approach", marketing science, vol.12, no.1.
-Sriam.S.et al.(2007)"Monitoring the Dynamics of Brand Equity Using Store-Level Data",Journal of Marketing,Vol.71, 61-78.
-Villarejo-Ramos, Angelf. And Manuel J. Sanchez-Franco(2005)" The Impact of Marketing Communication and Price Promotion on Brand Equity", Brand Management, Vol.12, No.6, 431-444.
-Wood, Lisa(2000)"Brands and brand equity: definition and management", Management Decision, 38/9 , 662±669.
-Ye , Gewei and W. Fred Vanraaij (2004)" Brand equity: extending brand awareness and liking with Signal Detection Theory,Journal of Marketing Communications, 10 95-114.
-Yoo, Boonghee et al.(2000)"An examination of selected Marketing Mix Elements and Brand Equity", Journal of Academy of Marketing Science, vol. 28, no. 2, pp. 195-21.
-Yoo, Boonghee and Naveen Donthu(2002)" Testing cross-cultural invariance of the brand equity creation process", Journal of product and brand Managemet, Vol.11, No. 6.
-Elena Delgado- Ballester and Jose Luis Munuera-Aleman(2000)"Brand Trust in the context of consumer loyalty", European Journal of Marketing, 35, 11/12.
-Mustafa Tepeci(1999), "Increasing brand loyalty in the hospitality industry", International Journal of Contemporary Hospitility Management, 223-229.
-Pierre Chandon(2003),"Note On Measuring Brand Awareness, Brand Image, Brand Equity and Brand Value", INSEAD.
-. Anantachart, Saravudh(2004), "Integrated Marketing communicationsand Market Planning:Their Implications to Brand Equity Building", Journal of Promotion Management, Vol. 11(1).
-. Atilgan, Eda et. al.(2005), "Determinants of the brand equity, A verification approach in the beverage industry in Turkey", Marketing Intelligence & Planning", Vol. 23 No. 3, pp. 237-248.
-. Ckernatory, Leslie, Simon Knox and Mark Chedgey (1991), "Brand Pricing in Recesion",European Journal of Marketing, 26,2.
-. Egle, Lynne and Ephilip Kitchen(2000), "Building brands or bolstering egos? A
comparative review of the impact and measurement of advertising on brand equity",Journalof Marketing Communications 691-106.
-Gil, R. Bravo et al.(2007), "Family as a source of consumer-based brand equity", Journalof Product & Brand Management, 16/3, 188-199.
-. Keller, Kavin Lane(1993), "Conceptualizing, Measuring, and Managing Customer BasedBrand Equity", Journal of Marketing, Vol. 57, 1-22.
1- Peril
2- loss or Damage
3- insurer- Underwriter
4- Insured- Assured
5- Subject matter of insurance
8- Social Insurance
9- Merchant Insurance
10- Property Insurance
11- Personal Insurance
12- Liability Insurance
13- Re-Insurer
14 – Lee et al.
15 – Chen.
16 – Mayer.
17 – Farquhar.
18 – Aaker.
19 – Holden.
20 – Park & Srinivasan.
21 – Yoo & Donthu.
—————
————————————————————
—————
————————————————————