مبانی نظری روان شناسی مثبت نگر



مبانی نظری و فصل دوم
روان شناسی مثبت نگر بهمراه جلسات آموزش روانشناسی مثبت
فایل ورد در 27 صفحه با منابع

فهرست مطالب
عنوان صفحه

2-5-روانشناسی مثبت نگر 2
2-5-1-نظریه های بنیادی روان شناسی مثبت نگر 3
2-5-1-1-نظریه توانمندی ها 3
2-5-1-2-نظریه ایجاد و گسترش هیجان 4
2-5-1-3-رویکرد چهار وجهی 5
2-5-1-4-مدل وضعیت کامل سلامت روانی 5
2-6- پژوهش های داخلی 5
2-7- پژوهش های خارجی 7

د: جلسات آموزش روانشناسی مثبت 19

2-5-روانشناسی مثبت نگر1
رویکرد روان شناسی مثبت نگر سعی دارد تا با استفاده از روش های علمی به مطالعه و کشف توانایی هایی که اجازه می دهند افراد، گروه ها، سازمان ها و جوامع پیشرفت کنند و به موفقیت نایل آیند، بپردازد (سلیگمن و سیکزنت میهالی2، 2000). بر اساس مطالعاتی که تا به امروز در زمینه روان شناسی مثبت نگر انجام شده است رویکردهای درمانی، تمرین ها و فعالیت هایی طراحی شده است که درمانگران می توانند از آن ها در درمان استفاده نمایند. این رویکردها عبارتند از:
1-مشاوره مبتنی بر توانمندی ها3: مدلی است که بر مبنای اصول روان شناسی مشاوره، پیشگیری، روان شناسی مثبت نگر، رشد مثبت جوانان، مددکاری، درمان راه حل مدار، و روایت درمانی قرار دارد (اسمیت4، 2006).
2-درمان توانمند محور5: مدلی از مشاوره است که در نظریه ساختار گرایی اجتماعی ریشه داردو به منظور نیرومند ساختن توانمندی های منش و فضیلت در فرایند تغییر طراحی شده است(سلیگمن و همکاران،2006).
3-روان درمانی مثبت نگر: روان درمانی مثبت نگر از لحاظ تجربی رویکردی معتبر به روان درمانی است که توجه ویژه ای به بنا نهادن توانمندی ها و هیجان های مثبت درمانجو دارد و حس معنا در زندگی درمانجویان را به منظور کاهش آسیب شناسی روانی و تقویت شادی افزایش می دهد.(رشید،2007).
روان شناسان مثبت نگر، هیجانات و خاطرات مثبت را در بحث های خود با درمانجویان راه اندازی کرده و به آنها توجه می کنند. همچنین به موضوعات مرتبط با مشکلات درمانجویان با هدف یکپارچه کردن هیجان های مثبت و منفی می پردازند (رشید6،2007).
4-درمان مبتنی بر کیفیت زندگی7: درمان کیفیت زندگی به عنوان رویکرد جامعی توصیف شده است که اصول روان درمانی مثبت نگر را با درمان شناختی ترکیب می کند. در این درمان به درمانجویان کمک می شود که نیازها، اهداف وآرزوهای خود را در حوزه های مهم زندگی به منظور یافتن زندگی با کیفیت و رضایت بخش، شناسایی کرده و در جهت آن ها حرکت کنند (فریچ8، 2006).
5-درمان بهزیستی9 : یک درمان کوتاه مدت 8 جلسه ای ساختارمند و رهنمودی و مساله مدار است که مبتنی بر مدل شناختی ریف10(1989) در مورد بهزیستی روان شناختی است.
6-امید درمانی11: مطابق نظر اشنایدر12 و همکاران (2000) میزان امید بالاتر با طیف گسترده ای از شاخص های پیامد درمانی بهتر رابطه دارد و دستیابی به این بهبود، قبل و اندکی پس از شروع مشاوره، به دلیل افزایش در عاملیت فکر است.
زیر بنای نظری روان درمانی مثبت نگر ریشه در کارهای سلیگمن (2002) دارد که بیان کرد، شادی شامل زندگی لذت بخش، زندگی متعهدانه و معنادار است. مخصوصا زندگی لذت بخش، زمانی بدست می آید که افراد قادر به تجربه هیجان های مثبت در مورد گذشته، حال و آینده شان باشند. زندگی متعهدانه زمانی حس می شود که فرد عمیقا در نقش های متعدد زندگی مانند عشق، کار و بازی، جذب یا درگیر شود، و زندگی معنی دار به صورت استفاده از توانمندی ها در خدمت خود و دیگران تعریف می شود (سلیگمن، 2002).
بر خلاف سایر رویکردها که تمرکزشان روی مشکلات و ضعف هاست، در رویکرد مثبت نگر، افزایش هیجان مثبت و ارتقای معنای زندگی مورد تاکید و توجه است. از منظر روان شناسی مثبت نگر، روان شناسان نباید فقط به بر طرف کردن مشکلات مردم فکر کنند، بلکه باید به آنها کمک کنند تا زندگی شادتر، غنی تر و کامل تری داشته باشند. در واقع هدف روان شناسی مثبت نگر، تسریع نوع نگاه در روان شناسی است، تا به جای بهبود مشکلات، کیفیت زندگی ارتقا یابد (کاروسکی و ایلاردی13، 2006). در این دیدگاه، کم بودن هیجان مثبت، مشغولیت و معنا در زندگی (که هر سه از مفاهیم اساسی روان شناسی مثبت نگر است) به افسردگی منجر می شود (سلیگمن و رشید، 2006).

2-5-1-نظریه های بنیادی روان شناسی مثبت نگر
2-5-1-1-نظریه توانمندی ها
افرادی که در حوزه روان شناسی مثبت نگر مطالعه می کنند و آن را بکار می برند بر نظریه توانمندی ها و این ایده که درک و بنا نهادن توانمندی ها همزمان با تغییر در ضعف ها لازم است (به جای تمرکز یا اصلاح صرف ضعف ها)، صحه می گذارند این دیدگاه، دیدگاه رایجی نیست.
طبق نظر کلیفتون و نلسون(1996) بسیاری از کارمندان، معلم ها، والدین و حتی رهبران، همگی پیرو قانون نانوشته ی باید مشکلات را حل کرد و توانایی ها به خودی خود ظاهر می شوند، هستند. طبق نظر کلیفتون و نلسون( 1996)، این امر به دلیل چندین خطا در فکر و منطق ایجاد می شود که اغلب مردم، قربانی آن هستند. اولین خطا را باید در این عقیده دانست که اصلاح یا بهبود نقاط ضعف منجر به قوی تر شدن فرد یا سازمان می شود. این عقیده صحیح نیست. چرا که زدودن نقاط ضعف باعث نمی شود که آن فرد یا موسسه بهترین شوند. در بهترین حالت، باعث می شود که فرد یا سازمان نرمال و متعادل گردد (محمودی، 1395).
خطای دوم، این باور است که توانمندی ها نیاز به پرورش ندارند زیرا به خودی خود رشد می کنند. این باور نیز صحیح نیست، چرا که رها کردن توانمندی های یک فرد به حال خود و خودداری از تلاش برای بهبود آن ها در نهایت، منجر به نتایج عادی می شود و این توانمندی ها با پتانسیل کامل رشد نمی یابند. خطای سوم در تفکر ما، وجود این باور است که توانمندی ها و ضعف ها در مقابل یکدیگر قرار دارند. اگرچه عده کثیری از مردم فکر می کنند که اگر با نقاط ضعف خود مبارزه کنند می توانند آن ها را به توانمندی تبدیل کنند. اما این فکرهمیشه درست از آب در نمی آید و حتی می توان گفت که این یک تصویر نادرست است. با مطالعه نقاط ضعف، در رابطه با توانمندی های خود اطلاعاتی کسب نمی کنیم. خطای آخر در تفکر که باعث می شود مردم نتوانند دیدگاه توانمندی را در زندگی بکار گیرند این ایده است که آدمی می تواند هر کاری را انجام دهد، تنها به شرطی که با تمام قوا بر آن تمرکز کند (کریمی، 1389). این ایده بیانگر این نکته است که همه می توانند در هر کاری موفق باشند فقط به شرط این که سخت کار کنند. این ایده درست نیست چرا که تک تک افراد قابلیت ها و توانایی های خاصی دارند که مختص به آنهاست و باعث می شوند در رشته های بخصوصی موفق باشند در حالی که احتمال موفقیت آن ها در رشته های دیگر کمتر است.

2-5-1-2-نظریه ایجاد و گسترش هیجان
نظریه ایجاد و گسترش هیجان های مثبت، نظریه کلیدی دیگری است که بسیاری از ایده های روان شناسی مثبت نگر مبتنی بر آن است. این نظریه، تبیینی برای سودمندی و اهمیت هیجان های مثبت در زندگی افراد فراهم می آورد. تا ده سال قبل، تحقیقات بسیار کمی در رابطه با ارزش هیجانهای مثبت وجود داشت. در مقابل، چندین دهه است که هیجان های منفی مورد مطالعه قرار می گیرد و اغلب افراد دریافته اند که هیجان های منفی بنا به چندین دلیل، از جمله نقش آنها در بقا حائز اهمیت هستند. با این وجود اغلب افراد از جمله کسانی که در مورد هیجان های منفی به تحقیق پرداخته اند، اعتقاد دارند که هیجان های مثبت، منفعت کمی فراتر از علامتی مبنی بر رهایی از هیجان های منفی دارند. نظریه ایجاد و گسترش، تبیین می کند که هیجان های مثبت کارکردی به مراتب فراتر از علامتی از نبود مشکل در فرد دارند. در واقع این نظریه بیان می کند که هیجان های مثبت به اندازه هیجان های منفی در بقا و توانایی ما برای شکوفا شدن در زندگی مهم هستند. نظریه ایجاد و گسترش، یک مدل چند جنبه ای از هیجان های مثبت است که شامل فرضیه گسترش، فرضیه ایجاد، فرضیه خنثی سازی، فرضیه تاب آوری و فرضیه شکوفایی می باشد (فردریکسون14، 2001).

2-5-1-3-رویکرد چهار وجهی
برای بکار بستن روان شناسی مثبت نگر در درمان، درمانگران باید نخست بپذیرند که همه درمانجویان دارای توانمندی ها و ضعف هایی هستند و همچنین فرصت ها و نیروهای مخربی در محیطشان وجود دارد. از سوی دیگر آنها اطلاعاتی در مورد درمانجویانشان در قالب رویکرد چهار وجهی جستجو می کنند. معمولا درمانگران به ضعف ها و مشکلات روانی-اجتماعی و محیطی درمانجو توجه دارند، زیرا اغلب درمانجویان با مشکلات و نگرانی های مشخصی در زندگی شان وارد درمان می شوند. به هر حال، اغلب از توانمندی ها و منابع محیطی درمانجو چشم پوشی می شود. چرا که به اندازه مشکلاتی که درمانجو در حال حاضر با آن مواجه هستند، برجسته نیستند (کریمی، 1389).

2-5-1-4-مدل وضعیت کامل سلامت روانی
علاوه بر رویکرد چهار وجهی برای ارزیابی کارکرد درمانجو، مدل دیگر برای مفهوم بندی سلامت روان که درمانگران می توانند برای ایجاد یک دیدگاه متعادل از درمانجویان بکار گیرند، مدل وضعیت کامل سلامت روانی است (لوپز و همکاران15، 2002). این مدل جدید مفهوم بندی درمانجو، سلامت روانی و بیماری روانی را به صورتی که روی دو پیوستار جداگانه قرار دارد تعریف می کند. درمانگران موافق این مدل، برای مفهوم بندی درمانجو و شاید مفهوم بندی مجدد پیامدهای درمان به شیوه ای منحصر به فرد به چالش کشیده شده اند. مخصوصا در این دیدگاه فقدان بیماری روانی برابر با حضور سلامت روانی نیست. درمانجویان باید هم بر اساس درجه نشانه های بیماری روانی (بالا تا پایین) و هم درجه نشانه های بهزیستی که در حال تجربه آن ها هستند (بالا تا پایین)، ارزیابی گردند (لوتانس و یوسف16، 2007).

2-6- پژوهش های داخلی
سروستانی و همکاران (1395) در پژوهشی با عنوان اعتیاد شیشه و تریاک: مقایسه رضایت زناشویی و اضطراب، بیان کردند که مردان معتاد به شیشه و تریاک رضایت زناشویی پایین تز و اضطراب بالاتری نسبت به گروه عادی دارد. اما بین دو گروه معتاد به تریاک و شیشه تفاوت معناداری در رضایت زنناشویی و اضطراب دیده نشد.
در پژوهشی که توسط خدابخش، خسروی و شاهنگیان (1394) با هدف تاثیر روان درانی مثبت نگر بر علائم افسردگی و توانمندی های منش در بیماران مبتلا به سرطان انجام شده بود، نتایج نشان داد که، رمان مثبت نگر در کاهش افسردگی، افزایش توانمندی ها و فضائل منش، افزایش سطح زندگی معنادار، زندگی لذت بخش و متعهدانه افراد مبتلا به سرطان موثر بوده است.
خدادادی سنگده، تولائیان و بلقان آبادی(۱۳۹۳)، در پژوهشی با عنوان اثربخشی روان درمانی مثبت نگر به شیوه ی گروهی بر افزایش شادکامی مادران کودکان با نیازهای ویژه نشان دادند که روان درمانی مثبت نگر به شیوه ی گروهی بر افزایش شادکامی مادران موثر بوده است.
در پژوهش وجدانی و همکاران(1393)با هدف تعیین میزان اثر بخشی روان درمانی مثبت گرا بر افسردگی و رضایت زناشویی زنان افسرده، نتایج حاکی از تاثیر معنی دار روان درمانی مثبت گرا در کاهش افسردگی و افزایش سطح رضایت زناشویی و نیز موید ثبات این روان درمانی در مرحله پیگیری بود. در نتیجه در حوزه درمان با تاکید بر لزوم استفاده از درمان های روان شناختی جدید و موثر، می توان از روان درمانی مثبت گرا با توجه به ماهیت و کارکرد آن برای درمان اختلال های بالینی به صورت انفرادی و گروهی استفاده کرد.
زینی وند، کاظمی و سلیمی(۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان بررسی آموزش تفکر مثبت و خوش بینی بر سلامت روان والدین کودکان سرطانی ۷-۳ بستری در بیمارستان محک نشان دادند که آموزش تفکر مثبت و خوشبینی بر سلامت روان آزمودنی های پژوهش تاثیر معنادار داشته است.
مهدی زاده، قدوسی و ناجی (1392) در پژوهشی با عنوان بررسی تنش های درونی همسران مردان معتاد به هروئین نشان دادند که، همسران مردان معتاد به هروئین طیف وسیعی از مشکلات روانی را در ابعاد مختلف تجربه می کنند و در مواجهه با مشکلات روانی نیازمند حمایت روانی و استفاده از مشاوره های روانشناسان می باشند.
جباری، شهیدی و موتابی(۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان اثربخشی مداخله ی مثبت نگر گروهی در کاهش نگرش های ناکارآمد و افزایش شادکامی دختران نوجوان نشان دادند که آموزش های مثبت نگر باعث کاهش معنادار نگرش های ناکارآمد و افزایش معنادار میزان شادکامی گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شده است.
کرد میرزا نیکوزاده (1390) با مقایسه اثر بخشی برنامه مداخله مبتنی بر روان شناسی مثبت نگر و گروه درمانی آدلری در ارتقای تاب آوری افراد وابسته به مواد به این نتیجه رسید که روان درمانی آدلری و روان درمانی مثبت نگر در ارتقای تاب آوری افراد وابسته به مواد به طرز معنی داری موثر بوده است.
بلقان آبادی (۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان مقایسه ی اثربخشی زوج درمانی مثبت نگر و معنوی- مذهبی بر شادکامی، امید، رضایت از زندگی و بهبود نگرش مادران نسبت به کودک آسیب دیده شان نشان داد که رضایت از زندگی و امیدواری مادرانی که مداخله ی زوج درمانی مثبت نگر را دریافت کرده بودند، افزایش یافته است.
عبادی و همکاران (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان اثربخشی آموزش مثبت نگری با تاکید بر آیات قرآن کریم بر افزایش امید به زندگی زنان مطلقه شهر اهواز نشان دادند که آموزش مثبت نگری با تاکید بر آیات قرآن بر افزایش امید موثر بوده و نتایج با ثباتی را نیز با توجه به پیگیری انجام شده پس از یکماه به دنبال دارد.

2-7- پژوهش های خارجی
نیک راهان و همکاران(2016) در پژوهشی به بررسی مداخلات روان شناسی مثبت نگر برای بیماران قلبی پرداختند. آنها در نتایج پژوهش خود گزارش کردند که مداخلات روان شناسی مثبت نگر می تواند به بهبود وضعیت روان شناختی بیماران قلبی بینجامد.
نیکراهان و همکاران (2016) در پژوهشی تاثیر درمان روانشناسی مثبت نگر را بر بیماران قلبی بررسی کردند. نتایج آن ها نشان داد که، درمان روانشناسی مثبت نگر بر کاهش افسردگی و افزایش امید و شادکامی در بیماران تاثیرگذار بوده است.
فیلینک، اسمتس، برگبوم و پترز17(2015) در پژوهش خود با عنوان شادی با وجود درد: مطالعه مقدماتی درباره مداخلات روا شناسی مثبت نگر برای بیماران با درد مزمن، نشان دادند که مداخلات روان شناسی مثبت نگر می تواند منجر به بهبود شادی بیماران با دردهای مزمن شود.
حبیبیان، تقوی، عبداللهی و دشتی (2015) در پژوهشی با عنوان مقایسه رضایت زناشویی در همسران افراد معتاد مراجعه کننده به مراکز درمان اعتیاد و همسران افراد غیرمعتاد دریافتند که، رضایت زناشویی در همسران افراد معتاد نسبت به افراد عادی بسیار پایین تر است و بین سن آزمودنی ها و میزان تحصیلات آن ها با رضایت زناشویی رابطه معناداری وجود ندارد.
رشید(۲۰۱۵) در پژوهشی تحت عنوان اثربخشی آموزش مثبت نگری بر افزایش روابط و هیجان های مثبت زوجین نشان داده است که آموزش مثبت نگری بر افزایش روابط و هیجان های مثبت اثربخش بوده است.
دونالسون، دلوت ورائو18(2014) در پژوهشی به منظور بررسی روان درمانی مثبت گرا بر شادمانی، برتری جویی، حالات خلقی و رژیم غذایی انسانها نشان دادند که درمان به شیوه مثبتنگر بر افزایش روابط و هیجانهای مثبت انسانها اثربخش بوده است.
حریری و خدامی (2011) در پژوهشی با عنوان استفاده از آموزش مثبت نگری و شادکامی به سالمندان شهر تهران دریافتند که این آموزش می تواند به طور معناداری منجر به سلامت روانی و افزایش امید آنان گردد.
سوویلکینسون و سلیاکیتزینگرد19 (۲۰۰۷) در پژوهشی با عنوان اثر تفکر مثبت بر روی سلامت روان زنان مبتلا به سرطان پستان نشان دادند که تفکر مثبت تاثیر معناداری بر سلامت روان زنان مبتلا به سرطان پستان دارد.
سلیگمن و همکاران (2006) در پژوهشی به منظور بررسی روان درمانی مثبت گرا نشان دادند که درمان به شیوه مثبتنگر بر افزایش سلامت روانی و امید و شادمانی افراد اثربخش بوده است.
سلیگمن و همکاران(۲۰۰۶) در پژوهشی نشان دادند که درمان به شیوه ی مثبت نگر بر افزایش سلامت روانی و امید اثربخش بوده است.
امانس و مککالوف( 2003) در تحقیقی به منظور بررسی اثربخشی رویکرد روان درمانی مثبت گرا بر بهزیستی روان شناختی و سلامت روان در زندگی روزمره با روشی آزمایشی نشان داده است که درمان به شیوه مثبتنگر بر افزایش سلامت روانی و امید اثربخش بوده است.
سلیگمن و همکاران(۱۹۹۱) در پژوهشی با عنوان بررسی تاثیر آموزش مثبت اندیشی بر کاهش افسردگی نشان دادند که آموزش مثبت اندیشی منجر به کاهش معنادار افسردگی می شود.

جدول (3-2) جلسات آموزشی، هدف و محتوای کلی جلسات آموزشی
جلسه
محتوای درمانی در هر جلسه مداخله ی مثبت نگر
جلسه معارفه
معارفه اعضاء گروه به یکدیگر و برقراری ارتباط اولیه
مروری بر قوانین گروه، ساختار و اهداف جلسات،
ارائه دورنمایی از برنامه جلسات آتی
اجرای پیش آزمون
جلسه اول
استفاده از نیرومندی ها: پاسخگویی به پرسشنامه ارزش های عملی، برای مشخص شدن 5 نیرومندی برتر هر فرد، تفکر درباره راه های استفاده بیشتر از این نیرومندی ها در زندگی روزمره
جلسه دوم
سه اتفاق خوب/ موهبت ها: هر شب 3 اتفاق خوبی که در طول روز برایتان رخ داده و دلایل بروز این اتفاقات را بنویسید
جلسه سوم
آگهی فوت/ زندگی نامه: نوشتن آگهی درگذشت و تصور نقاط برجسته زندگی
جلسه چهارم
شکرگزاری: نوشتن نامه شکرگزاری یا قدردانی
جلسه پنجم
پاسخ دهی فعال/ سازنده: آشنایی با نحوه پاسخ دهی به خبرهای خوب
جلسه ششم
پاسخ دهی فعال/ سازنده: آشنایی با نحوه پاسخ دهی به خبرهای خوب
جلسه هفتم
تاریخ جلسه پیگیری
اجرای پس آزمون
پروتکل درمانی فوق از بسته سلیگمن (2008) اقتباس گردیده است.

منابع و مآخذ
منابع فارسی
ابراهیمی مقدم ح، اکبری ح. (1394). مقایسه صفات شخصیتی افراد معتاد به شیشه با افراد عادی در شهر تهران. نخستین کنگره بین المللی جامع روانشناسی ایران.
احمدی س. (1393). روانشناسی اعتیاد بر اساس DSM-5. نشر: علم.
آزاد ح. (1384). آسیب شناسی روانی 2. چاپ دهم، تهران، انتشارات بعثت.
آزادی مرزآبادی ا، غلامی فشارکی م. (1390). عوامل موثر بر استرس شغلی نظامیان. مجله طب نظامی، 13(1)، 1-6.
اصغری س. (1390). اعتیاد، پیشگیری و روش های بهبودی. نشر: هیمه.
آقایی راد ح.ا. (1390). اعتیاد- آسیب اجتماعی. نشر: نویسنده.
امامی ن. (1394). راهکارهای مقابله با استرس. نشر: آدینه.
امرالهی ر، روشن چسلی ر، شعیری م ر، نیک آذین ا. (1392). تعارض زناشویی، رضایت زناشویی و رضایت جنسی: مقایسه زنان دارای ازدواج های فامیلی و غیر فامیلی. روانشناسی بالینی و شخصیت، 20(8)، 11-22.
امیری نیا م.(1393). هیجان رفتار و تن گفتار. تهران : انتشارات آراسته، ص 512.
امین ع، مجرد ا، جمالی س، ساربان م.ت. (1388). تاثیر اعتیاد والدین بر رفتار فرزندان. نشر: طلوع بهداشت، 8 (4-3)، 31-39.
انجمن روانپزشکی آمریکا . (2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM-5). ترجمه یحیی سید محمدی (1393). تهران: نشر روان.
باوی س. (1388). اعتیاد (انواع مواد، سبب شناسی، پیشگیری، درمان). جلد اول، چاپ اول،اهواز: دانشگاه آزاد اسلامی.
بخشایش ع.ر، مرتضوی م. (1388). رابطه رضایت جنسی، سلامت عمومی و رضایت زناشویی در زوجین. روانشناسی کاربردی، 3(4)، 73-85.
براتی ا. (1393). گشتالت درمانی و استرس. نشر: جنگل، جاودانه.
بهاءالدینی ط. (1395). تاثیر مهارت های ارتباطی بر سلامت روان و رضایت زناشویی. نشر: سنجش و دانش.
بهشتیان م. (1390). غلبه بر افسردگی: راهنمای گام به گام خود درمانی افسردگی غلبه بر افسردگی: راهنمای گام به گام خود درمانی افسردگی. نشر: بهشتیان.
بیگل ج.ام. (1393). کتاب کار کاهش استرس برای نوجوانان: مهارت های ذهن آگاهی برای مقابله با استرس. ترجمه نگین ناصری تفتی، تهران: ارجمند.
پسندیده ع. (1396). رضایت زناشویی. نشر: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
پیفر و .(1995). استرس و روش های مقابله با آن، [چاپ اول]. ترجمه آزاده افروز، منا نقیبی راد 1391، تهران: دفتر نشر فرهنگی.
تیموری آسفیچی ع، غلامعلی لواسانی م، بخشایش ع.ر. (1391). پیش بینی رضایت زناشویی بر اساس سبک های دلبستگی و خودمتمایزسازی. فصلنامه خانواده پژوهی، 3(2)، 32-41.
جزنی ن، حبیبی م، سجاد ن. (1389). "تحلیل عوامل موثر بر استرس شغلی و راهکارهای مدیریت آن (موردپژوهی منطقه 3 عملیات انتقال گاز . فصل نامه مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، سال چهارم، شماره 11، صفحات 149-127.
حاج ابول زاده ن. (1381). بررسی تاثیر آموزش مهارت های ارتباطی با رویکرد شناختی ـ رفتاری بر میزان رضایت زناشویی زوجین ساکن شهرستان کرج. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهراء.
حاجیان ک.ا، خیرخواه ف، فلاطونی م. (1392). بررسی همه گیری شناختی اعتیاد در معتادان خودمعرف مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، 22 (87)، 22-30.
خانجانی وشکی س، رجایی ر، صدیقی ا، شاه سیاه م، و زارعان م. (1392). تاثیر آموزش گروهی زوجین بر اساس رویکرد ارتباط درمانی بر افزایش سازگاری زناشویی زنان شهر قم. مجله تحقیقات نظام سلامت، 1725-1717.
خدابخش ر، خسروی ز، شاهنگیان ش. (1394). تاثیر روان درانی مثبت نگر بر علائم افسردگی و توانمندی های منش در بیماران مبتلا به سرطان. پژوهشنامه روانشناسی مثبت، 1(1)، 35-49.
دغاغله ف، عسگری پ، حیدری ع.ر. (1391). رابطه بخشودگی، عشق، صمیمیت با رضایت زناشویی. مجله یافته های نو در روان شناسی (روان شناسی اجتماعی)، 7 (24)، 57-69.
رحیمی موقر آ، ملایری خواه لنگرودی ز، دلبرپور احمدی ش، امین اسماعیلی م. (1390). بررسی کیفی نیازهای زنان برای درمان اعتیاد. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، 17 (2)، 116-125.
رضازاده م.ر، پورنقاش تهرانی س، تیموری ز. (1391). بررسی مقایسه ای تعیین میزان سازگاری زناشویی در معتادان تحت درمان با متادون و افراد غیر معتاد. مجله روانشناسی اجتماعی، 2(7)، 52-67.
روزبهی م، خداپرست نصرآباد سفلی ن. (1395). رابطه بین باورهای ارتباطی و سازگاری زناشویی با رضایت جنسی. نشر: کتیبه نوین.
روزنهان د، سلیگمن مم. ای، پی. (1391 ). آسیب شناسی روانی.ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: انتشارات ارسباران.
روشن پور م.( 1387 ). آسیب شناسی اعتیاد و عوامل اجتماعی موثر بر آن. تهران: انتشارات اداره کل زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی تهران .ص 26-1
زاهد م. (1394). اعتیاد، عوارض، علل و راهکارها. نشر: بوستان دانش.
زهتاب نجفی ع، درویزه ز، پیوسته گر م.(1390). رابطه بین بخشودگی و رضایت زناشویی زوجین کرمانشاهی. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ،2 (8)، 23-33.
سادوک ب، سادوک، و. (1391). خلاصه روانپزشکی: علوم رفتاری/روانپزشکی بالینی. ترجمه نصرت اله پور افکاری،جلد اول، ویرایش دهم، تهران: ارجمند.
ساعی نیا م. (1395). تاثیر آموزش شفقت خود بر همدلی عاطفی، تنظیم هیجانی و رضایت زناشویی. نشر: لوح محفوظ.
سپهریان آذر ف، محمدی ن، بدلپور ز، نوروززاده و. (1395). رابطه امیدواری و شادکامی با رضایت زناشویی. نشر: سلامت و مراقبت، 18 (1)، 37-44.
سترگ ص، کاظمی ح، رئیسی ز .(1392 ). اثربخشی درمان فراشناختی بر عقاید وسوسه انگیز و باورهای مرتبط با مواد در بیماران وابسته به مواد صنعتی. فصلنامه اعتیاد پژوهی اعتیاد مواد،28: 147-163.
سروستانی ع، سیدعلی تبار ه، بامداد س، حبیبی عسگرآباد م، سعیدی ط. (1395). اعتیاد شیشه و تریاک: مقایسه رضایت زناشویی و اضطراب. مجله مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، 4(1)، 15-23.
سلطانی ه، خسروی ن .(1391). مشکلات مصرف مواد. تهران: نشر سپیدبرگ.وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی دفتر سلامت روانی اجتماعی واعتیاد، 112صفحه .
سهرابی ش، علوی ع. (1389). مدیریت استرس. فصلنامه پژوهش ادبی، 167-181.
شاه سیاه م، بهرامی ف، اعتمادی ع، محبی س. (1389). تاثیر آموزش جنسی بر بهبود رضایت زناشویی زوجین شهر اصفهان. مجله تحقیقات نظام سلامت، 6(4)، 690-697.
شاه محمدی قهساره ا، درویزه ز، پورشهریاری م.س. (1387). اثربخشی آموزش مهارت های ارتباطی بر افزایش سازگاری زناشویی همسران معتادان و پیشگیری از بازگشت معتادان مرد در شهر اصفهان. اعتیاد پژوهی، 7(2)، 3-28.
شریفی م. ا. (1395). راهنمای تغییرات اصلی در ساختار و محتوای DSM-IV تا DSM-5. نشر: نوید.
شکوهی یکتا م، پرند ا. (1394). راهبردهای مدیریت استرس. نشر: سپیدبرگ.
صادقی س.(1385). نقش خانواده در اعتیاد. مجله دانشگاه اصفهان، 30(2)، 60-78.
صادقی ف.(1389)؛ فرسودگی شغلی کارکنان، علل و عوامل بوجود آورنده و راه های مقابله با آن. ماهنامه صنعت برق، 159، 42-38.
صحیفی ک. (1391). مدیریت استرس. نشر: لوتس.
ضرب استجانی م. (1395). رضایت زناشویی و بهزیستی روانشناختی. نشر: راشدین.
علیخانی ل. (1395). صمیمیت موثر بر رضایت زناشویی. نشر: آرنا.
غلامی جم ف، خفتان پ، اقلیما م، سپیددم م. (1394). تکنیک های مقابله با استرس و تاثیر آن در ارتقاء سلامت. فصلنامه مددکاری اجتماعی، 4(3)، 18-27.
فخیمی ف. (1387). فشار عصبی و راههای مقابله با آن. تهران: نشر هوای تازه.
فرست م .(2013). تشخیص افتراقی اختلالات روانی DSM-V. ترجمه گنجی م، 1393. نشر ساوان، ص 360.
فرش چی م، محمدی کلهری س. (1394). روان درمانی مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی در رضایت زناشویی. نشر: لوح محفوظ.
فهمیده ح. (1394). رهایی از اعتیاد: راهکارهای عملی در پیشگیری و درمان اعتیاد. نشر: عابد.
قرشی س، دوکانه ای فرد ف. (1394). بررسی تاثیر روان درمانی مثبت نگر بر سخت گوشی و شادکامی دانش آموزان دختر پایه سوم دبیرستان شهرستان مرند سال 1393. فصلنامه مشاوره و روان درمانی، 4(15)، 60-75.
کرمی ج، گرام ک، غریبی م. (1389). مقایسه بهداشت روانی و کارایی خانواده بین خانواده های معتادان شرکت کننده و غیر شرکت کننده در جلسات گروه های خودیاری. فصلنامه اعتیاد پژوهی اعتیاد مواد، 4(15)، 23-34.
کریمی ر. (1389). بزرگان روانشناسی و تعلیم و تربیت: مارتین سلیگمن: نظریه درماندگی آموخته شده و روان شناسی مثبت نگر. نشر: دانژه.
کوپلن م.ا. (1390). راهنمای درمان افسردگی: چگونه با بیماری افسردگی و شیدایی – افسردگی زندگی کنیم. ترجمه مهدی قراچه داغی، نشر: پیکان.
گلپرور م، آتش پور ح،. آقایی ا. (1381). روان شناسی اعتیاد. اصفهان: نشر دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
گنجی م. (1395). آسیب شناسی روانی بر اساس DSM-5. تهران: ساوالان.
ماهیار آ. (1394). دایره المعارف اعتیاد و مواد مخدر. نشر: ارجمند.
محمدخانی پ، عسگری ع، آمنه فروزان س، مومنی ف، دلاور ب. (1389). بروز نشانگان روانپزشکی در زنان دارای همسران معتاد. روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 6 (23)، 237-245.
محمودی ح. (1395). روانشناسی مثبت نگر. نشر: گلچین ادب.
مقیمی م. (1391). سازمان و مدیریت رویکردی پژوهشی. انتشارات ترمه.
مهدی زاده س، قدوسی آ، ناجی ع.(1392). بررسی تنش های درونی همسران مردان معتاد به هروئین. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی البرز، 2(3)، 128-138.
میلانی فر ب. (1389). بهداشت روانی. چاپ یازدهم. تهران: قومس.
نادری ل. (1395). رضایت زناشویی. نشر: افسر.
ناصحی ع.(1391 ). پیشگفتار در مشکلات مصرف مواد. تهران: نشر سپیدبرگ. وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی دفتر سلامت روانی اجتماعی و اعتیاد، ص 10.
ناصری پلنگرود س، محمدی ف، دوله م، ناصری م. (1392). عوامل موثر بر اعتیاد زنان. نشریه زن و فرهنگ، 4 (16)، 83-94.
نزهت م.ر. (1385). بررسی میزان و منابع استرس شغلی مدیران آموزشی استان فارس. پایان نامه کارشناسی ارشد گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز.
نظری ه. (1391). درمان افسردگی. نشر: سیفا.
الوانی م. (1390). فشارهای عصبی در سازمان و راههای مقابله با آن. مجله مدیریت دولتی، شماره 3، 67-75.
وزیری ش، لطفی کاشانی ف، حسینیان س، بهرام غفاری س. (1389). خودکارآمدی جنسی و رضایت زناشویی. مجله اندیشه و رفتار، 4 (16)، 75-81.
ویفن و. ای. (1393). افسردگی نهفته در زنان: الگوهای ارتباطی نهان که باعث افسردگی در زنان می شوند. ترجمه جواد شافعی مقدم، نشر: رشد.
یونسی ج. (1393). افسردگی: تاثیر شناخت در ابتلا به افسردگی. نشر: قطره.

منابع انگلیسی
Berzonsky M. (1992). Identity style and coping strategies. Journal of Personality, 60: 771-788
Cartwright S., Cooper C.L. (1997). Managing workplace stress. Thousand Oaks, California: Sage Publications
Charnia M.R., Ickes W. (2007). Predicating marital satisfaction: Social absorption and individuation versus attachment anxiety avoidance. Personal Relationship, 14, 187-208.
Dear B.F., Zou J., Titov N., Lorian C., Johnston L., Spence J., Anderson T., Sachdev P., Brodaty H., Knight R.G.(2013). Internet-delivered cognitive behavioural therapy for depression: a feasibility open trial for older adults. Aust. N. Z. J. Psychiatry, 47, 169-176.
Flink IK, Smeets E, Bergbom S, Peters ML.(2015). Happy despite pain: Pilot study of a positive psychology intervention for patients with chronic pain. Scandinavian Journal of Pain, Volume 7, 71-79.
Franken-Ingmar H.A., Hendriks V.M., Judith-Haffmans P.M., & Van der Meer C.W. (2003). Coping style of substance-abuse patients: Effects of anxiety and mood disorders on coping change. Journal of Clinical Psychology, 59:1125-1132.
Fredrickson BL. (2001). The role of positive emotions in positive psychology. Am Psychol, 56(3):218-26.
Goble SL., Haidt J. (2005). What (and why) is positive psychology? Review of general psychology. Review of General Psychology, 9, 103-110.
Greef A.P. (2000). Charactersiecs of families that function well. J Fam Issu, 21(8), 948- 963.
Habibian N, Taghavaie D, Abdollahi M, Dashti S. (2015). Acomparison between marital satisfaction od addicted spouse visiting addiction treatment centers and marital satisfaction of non-addicted spouse of Qom district. Journal of applied environmental and biological science, 5 (10S), 42-47.
Hawton K & et al. (2002). Cognitive Behavior therapy for psychiatric problems. oxford: oxford university Press, P: 89, 92.
Jiang H., Wang L., Zhang Q., Liu D.X., Ding J., Lei Z., Lu Q., Pan F. (2015). Family functioning, marital satisfaction and social support in hemodialysis patients and their spouses. Stress Health, 31(2), 166-74.
Joseph S., Wood A. (2010). Assessment of positive functioning in clinical psychology: theoretical and practical issues. Clinical psychology review, 30, 830-838.
Karwoski GMG, Ilardi SS. (2006). On the integration of cognitive behavioral therapy for depression and positive psychology. J Cogn Psychother, 20(2):162-6.
Kroenke K., Spitzer R.L., Williams J.B., Löwe B.(2010). The Patient Health Questionnaire Somatic, Anxiety, and Depressive Symptom Scales: a systematic review. Gen. Hos Psychiatry, 32, 345-359.
Lazarus S., Folkman S. (1984). Stress Appraisal and coping. New York. Springer.
Lopelowicz A., Zarit R., Smith V. G., Mintz J., Liberman R. P. (2003). Disease management in Latinos with schizophrenia: A Family-Assisted Skills training approach. Schizophrenia Bulletin, 29 (2), 211.
Lopez F., Mitchell P., Gormley B. (2002). Adult attachment orientations and college student distress; Test of a medicational model. Journal of Counseling Psychology, 49,460-467.
Luthans F., Youssef CM.(2007). Emerging positive organizational behavior. Journal of Managemen, 33(3): 321-49.
Miller PM, Ball S.A, PetryNM, Kavangh DJ ,Bates ME , Blume A ,et al. (2013). Comprehensive Addictive Behaviors and Disorders. Principals of Addiction. Elsevier ,1: 23-34.
Navidian A., & Bahari F. (2008). Burden Experienced by Family Caregivers of Patients with Mental Disorders. Pakistan Journal of Psychological Research, 23 (1-2), 19-28.
Nikrahan GR, Suarez L, Asgari K, Beach S R., Celano C M., Kalantari M, Abedi MR, Etesampour A, Rezaei A, Huffman J C. (2016). Positive Psychology Interventions for Patients With Heart Disease: A Preliminary Randomized Trial. Psychosomatics, Volume 57, Issue 4, July-August 2016, Pages 348-358.
Patrick S., Sells J.N., Giordano F.G., Tollerud T.R. (2007). Intimacy, differentiation, and personality variables as predicators of marital satisfaction. The family journal: counseling and therapy for couples and families, 4(15), 359-367.
Penley JA, Tomaka J. (2003). Associations among the big five emotional responses and coping with acute stress. Personality and Individual Differences, 32(7):12-28.
Rashid T, Anjum A.(2007). Positive psychotherapy for young adults and children. In: Abela JRZ, Lankin BL, editors. Depression in children and adolescent: Causes, treatment and prevention. New York: Guilford press, p. 250-288.
Sacco W.P., Beck A.T., (1995). Cognitive theory and therapy. In, E.E.Beckman and W.R. promatic anger for couple. On publish doctor dissertation of inslitute granduate school pf psychology.
Seligman M. E. P., Csikszentmihalyi M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist. 55:pp 5-14 .
Seligman M. E. P., Rashid T., Parks A. C. (2006). Positive psychotherapy. American Psychologist, 61:pp 774-788 .
Seligman M. E. P., Steen T. A., Park N. & Peterson C. (2005). Positive Psychology Progress: Empirical Validation of Interventions. American Psychologist, 60 (5), 410-421.
Seligman M., Rashid T., Park N. (2006). Positive psychology. American psychologist. American psychology. behavior research and therapy, 25, 1-24.
Seligman M.E.P. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. New York: Free Press.
Smith A., Schwirian P. M. (1998). The relationship between caregiver burden and TBI survivor's cognition and functional ability after discharge. Rehabilitation Nursing, 252-257.
Smith LL, Elliott CH. (2003). Demystifying and defeating depression. [Ebook]. Wiley; p. 9-20. Available from: www.media.wiley.com/ product-data/ excerpt/00/ 07645390/ 0764539000.pdf.
Zarit S. H., Todd P. A., Zarit J. M. (1986). Subjective burden of husbands and wives as caregivers: A longitudinal study. Gerontologist, 26, 260-266.

پیوست ها

د: جلسات آموزش روانشناسی مثبت
جلسه اول
اهداف و عنوان: برقراری رابطه درمانی، بیان منظق درمان، اجرای پیش آزمون
شرح علمی و عملی جلسه اول: در ابتدا شرایط برای برقراری رابطه درمانی ایجاد شد.در آزمودنی ها امید و دلگرمی ایجاد شده و بازخورد به درمان با پرداختن به شکایت اصلی مراجعان، درک همدلانه از مشکل و تسهیل بیان عواطف انجام شد. منطق درمان با معرفی آموزش و محتویات جلسات آموزشی بیان شد. در مورد نیرومندی ها برای آزمودنی ها توضیحاتی ارائه شده و 5 نیرومندی برتر هر فرد مشخص شد. در پایان جلسه درباره راه های استفاده بیشتر از این نیرومندی ها در زندگی روزمره بحث و گفتگو شد. به عنوان تکلیف خانگی از آزمودنی ها خواسته شد تا کاربرگ برنامه عملیاتی توانمندی های خود را مشخص نمایند.

جلسه ی دوم
اهداف و عنوان: سه اتفاق خوب و تمرین شکرگزاری
شرح علمی و عملی جلسه ی دوم: در ابتدای جلسه برای ایجاد ارتباط با جلسه قبل به بررسی باز خورد مراجعان، رخ دادهای روزانه، مرور تکالیف منزل و تعیین دستور جلسه پرداخته شد. سپس لیست توانمندی های آزمودنی ها در کلاس ارائه شده و آزمودنی ها در مورد اینکه می خواهند چگونه توانمندی های خود را عملیاتی کنند به بحث و گفتگو پرداختند. آزمودنی ها به این سوالات پاسخ دادند: 1. از عملی کردن این توانمندی چه احساسی پیدا کردید؟ 2- آیا در جریان عملی کردن طرح خود با هیچ مشکلی روبرو نشدید؟ اگر با مشکل یا مشکلاتی روبرو شدید کمی درباره این مشکلات و نحوه غلبه بر آنها توضیح دهید. 3-آیا در حین یا پس از عمل به این طرح هیچ هیجان مثبتی را تجربه نکردید؟ اگر پاسخ مثبت است، به طور خلاصه آن هیجان ها و زمان بروزشان را شرح دهید.
در این جلسه از آزمودنی ها خواسته شد تا بر روری اتفاقات مثبت چند روز گذشته خود تمرکز کرده و سه اتفاق خوب و سه موهبت نیکو که در چند روز اخیر تجربه کرده اند را بخاط بیاورند و در مورد آن برای کلاس توضیح دهند. سپس خاطرات و تجارب آزمودنی ها در کلاس مطرح شد. از آزمودنی ها خواسته شد به عنوان کلیف خانگی کاربرگی دفترچه شکرگزاری تهیه کرده و ان را تکمیل کنند. کاربرگ بدین شرح بود که هر روز اتفاقات خوب آن روز یادداشت شده و برای آن شکرگزاری می کردند.

جلسه ی سوم
اهداف و عنوان: تهیه آگهی فوت و زندگینامه
شرح علمی و عملی جلسه ی سوم: تکالیف جلسه قبل، بازخورد مراجعان مرور شد. آزمودنی ها در مورد تجارب مثبت و اتفاقات مثبتی که تجربه کرده بودند و احساسات و افکاری که پیامد آن اتفاقات خوب بود، صحبت کردند. سپس از آزمودنی ها خواسته شد تا آگهی فوت خود را تهیه کنند و یک وصیت نامه برای عزیزانشان بنویسند. خواسته شد تا تصور کنند که بعد از سال ها زندگی پربار و موفقیت آمیز فوت کرده اند. دوست دارند زمانی که فردی دارد در رثای آنها صحبت می کند چه بگوید؟ یک انشای 1 تا 2 صفحه ای بنویسند و بگویند که دوست دارند بازماندگان درباره آنها چه چیزهایی را فراموش نکنند؟ دوست دارند فردی که بعد از مرگشان درباره آنها صحبت می کند به چه جنبه های مهمی از زندگی شان اشاره کند؟ سپس نوشته های آزمودنی ها در کلاس به اشتراک گذاشته شد و از آزمودنی ها بازخورد هیجانی گرفته شد. بعد از این تمرین از آن ها خواسته شد تا زندگی نامه خود را به طور مختصر بنویسند و برای کلاس بخوانند. هدف از انجام این تمرین، تمرکز بر نعمت زندگی بود. زندگینامه های آزمودنی ها که شامل اتفاقات و خاطرات خوب و بد آنها، ارزش ها، خواسته ها، آرزو ها و اهداف آن ها بود تهیه شده و در کلاس مطرح شد. سپس از آزمودنی ها خواسته شد تا به عنوان تکلیف خانگی زندگینامه خود را به طور مفصل تری تهیه کنند و هر روز این داستان زندگی را تکامل ببخشند.

جلسه ی چهارم
اهداف و عنوان: شرگزاری
شرح علمی و عملی جلسه ی چهارم: در ابتدای جلسه مروری بر مطالب گذشته شد و از کلیه آزمودنی ها بازخورد احساسی گرفته شد. سپس آزمودنی ها تجارب چند هفته اخیر و تغییراتی که در زندگی خود احساس کرده بودند را برای کلاس توضیح دادند. در این جلسه مبحث شکرگزاری در کلاس مطرح شد. برای آزمودنی ها توضیح داده شد که؛ برای بسیاری افراد فکر کردن به چیزهای بدی که در روز برایشان اتفاق می افتد راحت تر است تا چیزهای خوبی که برایشان روی می دهد. این تمایل به فکر کردن به مسائل منفی و بی توجهی به مثبت ها توعی سوگیری در نحوه تفکر انسان است که به آن سوگیری بنیادی منفی می گویند. از آنها درخواست شد طی چند هفته آتی در دفتری هر روز سه چیز خوب را که برایشان اتفاق می افتد یادداشت کنند تا عادت کنند بر این سوگیری بنیادی منفی غلبه کنند. علاوه بر نوشتن روزانه این سه چیز، همچنین از آن ها خواسته شد تا به این فکر کنند که چرا این سه چیز اتفاق افتاده اند. برای نمونه آیا شما کاری کردید که این اتفاق افتاد؟ آیا شخص دیگری باعث شد این واقعه خوب روی دهد؟ آیا این اتفاق کاملا تصادفی بود؟
به عنوان جمع بندی بیان شد که، فکر کردن درباره چیزهای خوبی که در زندگی ما روی می دهد به ما کمک می کند تا در همان حالی که توانمندی هایی مثل شکر و خوش بینی را در خود ایجاد و تقویت می کنیم، هیجان های مثبت بیشتری احساس کنیم و رضایت بیشتری داشته باشیم. در انتها از آزمودنی ها خواسته شد تا نامه شکرگزاری برای کی از آشنایان خود بنویسند و آن را به دست آن شخص برسانند.

جلسه ی پنجم
اهداف و عنوان: آشنایی با پاسخ دهی فعال و سازنده به خبرهای خوب
شرح علمی و عملی جلسه ی پنجم: در ابتدای جلسه برای مرور تکلیف خانگی از آزمودنی ها سوالات زیر پرسیده شد:
1-وقتی که نامه را می نوشتید چه احساسی داشتید؟ 2-وقتی که آماده تحویل نامه می شدید چه احساسی داشتید؟ 3- شخصی که برایش نامه تشکر نوشته بودید، چه واکنشی نشان داد؟ واکنش او بر شما چه تاثیری گذاشت؟ 4- اگر ابراز سپاس به این شکل به بروز هیجان ها و عواطف مثبت در شما انجامیده، بگویید پس از تحویل نامه این احساسات چه مدت ادامه داشته (طول کشیده) است؟ آیا هر وقت که یاد آن لحظات و آن احساسات می افتید، بر عواطف جاری و کنونی تان هم اثر می گذارد؟ در این مورد شرح دهید.
آزمودنی ها با پاسخ به این سوالات تجارب خود را در مورد نامه شکرگزاری برای کلاس شرح دادند. در این جلسه تاکید بر شیوه بازخورد فعال به خبرهای خوب یود. برای آزمودنی ها توضیح داده شد که، چهار سبک پاسخ دهی فعال- غیر فعال، سازنده- غیر سازنده داریم و از این چهار سبک، فقط سبک پاسخ دهی فعال- سازنده است که هم برای افرادی که با آنها در تعامل هستید و هم برای روابطی که با دیگری دارید مزایایی دارد. در مقابل سه سبک دیگر وجود دارد که هم با بهزیستی شخص خوش خبر و هم با روابطی که شما با وی دارید، رابطه ای منفی دارد.
همچنین در کلاس شرح داده شد که، برای اینکه سبک پاسخ دهی فعال- سازنده بهتری داشته باشید، می توانید با کار هوشیارانه و ثبت و نوشتن تعاملاتی که طی روز دارید، از سبک معمولی پاسخ دهی خود آگاه شوید. اگر اغلب مواقع سبک فعال- سازنده ای ندارید، می توانید آنچه را که می توانسته اید به صورت یک پاسخ فعال و سازنده بگویید، بنویسید و سپس به این فکر کنید که در آینده از آن استفاده کنید (به آن شکل پاسخ دهید). علاوه بر این، اگر کسانی را می شناسید که به آنها پاسخ فعال- سازنده ای نداده اید، به سراغشان بروید و از اینکه مرتبه اول به شکل فعال- سازنده ای به آنها پاسخ نداده اید از ایشان عذرخواهی کنید. در نهایت می توانید اطلاعات مربوط به وقایع مثبت زندگی اطرافیانتان و کسانی را که هر روز با آنها حشر و نشر دارید استخراج کنید و این سبک پاسخ دهی را به کار برید و تمرین کنید.
به عنوان تکلیف خانگی از آزمودنی ها خواسته شد تا هفته آینده به افرادی که خبرهای مثبتی به آنها می دهند به دقت گوش کنند و بکوشند به خبرهای خوش آنها به شکلی پر شور پاسخ دهند. همان طور که در بالا ذکر شد اگر در گذشته به خبرهای خوشی که دیگران به آنها داده اند پاسخ فعال و سازنده ای نداده اند، لطفا به سراغ آن افراد بروند و برای اینکه با شور و شوق به آنها پاسخ نداده اند از آنان معذرت خواهی کنند و مطمئنشان سازند که در آینده هرگاه خبرهای خوشی به آنها بدهند به نحوی فعال و سازنده پاسخ خواهند داد.

جلسه ی ششم
اهداف و عنوان: لذت چشی
شرح علمی و عملی جلسه ی ششم: یکی از راه های افزایش هیجان های مثبت چشیدن مزه لذت های زندگی است. از آزمودنی ها خواسته شد تا حداقل یک فعالیت لذت بخش را برنامه ریزی کنید و آن را به طور دلخواه و با به کار بردن فنون لذت چشی اجرا کنند. چشیدن لذت عبارت از آگاه بودن از لذت و توجه هدفمند به تجربه لذت بود. برای آزمودنی ها اینگونه توضیح داده شد که؛ برای چشیدن لذت یک رویداد یا فعالیت می توان از فنون زیر بهره برد:
مطرح کردن تجربه لذت بخش با دیگران – قبل از انجام دادن آن عمل لذت بخش آن تجربه را با دیگران در میان بگذارید، در صورت امکان دیگران را هم در تجربه لذت بخش خود شرکت دهید و پس از پایان ماجرا خاطراتش را به دیگران بگویید.
خاطره سازی – از رویداد مربوط همان طور که اتفاق افتاده به طور ذهنی یادداشت بردارید و پس از اتمام آن خاطراتش را مرور کنید. در صورت امکان می توانید از آن رویداد عکس هم بگیرید یا یادگارهایی بخرید که یادآور آن رویداد مثبت باشد.
تبریک گفتن به خود- درباره آنچه اتفاق افتاده به خودتان تبریک بگویید و به خودتان افتخار کنید.
هوشیار بودن – متوجه عناصر و اجزای مهم رویداد مثبت مورد نظر باشید و در همان حال جلوی آنچه حواستان را پرت می کند و افکار نابود کننده لذت را بگیرید و سد کنید ( تفکر لذت کش تجربه چشیدن لذت را خراب می کند. این تفکر در سه زمان به ذهن می آید، وقتی به این فکر می کنید که این رویداد مثبت به خوبی رویدادهای مثبت دیگران نیست یا چگونه می شد آن را بهتر کرد؛ وقتی با خود می گویید چه کارهای دیگری می توانستید یا می باید به جای آنچه انجام دادید، انجام می دادید؛ یا وقتی که افکار نامربوط به تجربه لذت بخش حواس شما را پرت می کند).
جذب- بگذارید واقعه شما را جذب و کاملا در خود غرق کند.
از آزمودنی ها خواسته شد تا طرح خود را برای چشیدن لذت یک تجربه مثبت بنویسند. در صورت امکان، فعالیت های لذت بخشی برای یک نیم روز یا یک روز کامل ترتیب دهند و مشغول آنها شوند و این فعالیت ها را برنامه های خود بیامیزند و در برابر وسوسه کنار گذاشتن آنها و پرداختن به فعالیت های دیگر مقاومت کنند.

جلسه ی هفتم
اهداف و عنوان: جمع بندی و اجرای پس آزمون
شرح علمی و عملی جلسه ی هفتم: تمام مطالب گذشته مرور شد. به ابهامات و سوالات آزمودنی ها پاسخ داده شد. سپس پس آزمون اجرا گردید. 60 روز پس از اجرای پس آزمون با هماهنگی مرکز ترک اعتیاد مجددا آزمون پیگیری از دو گروه آزمایش و گواه به عمل آمد.

1 positive psychology
2 Seligman, Csikszentmihalyi
3 strenghs-based counseling
4 Smith
5.Strenghs- centered therepy.
6 Rashid
7 .quality of life therapy
8 .Frisch
9 .well-being therapy
10. Ryff
11 .hope therapy
12 Snyder
13- Karwoski & Ilardi
14 Fredrickson
15 Lopez
16 Luthans & Youssef
17. Flink, Smeets, Bergbom, Peters
18 Donaldson, Dollwet& Rao
19-Sue Wilkinson, Celia kitzinger
—————

————————————————————

—————

————————————————————

ا

9

21