بهداشت دهان و دندان در ساختار مراقبت های بهداشتی اولیه (PHC)
دندانپزشکی جامعه نگر
معرفی واحد بهداشت دهان و دندان
با عنایت به اینکه رفع نیازهای درمانی مردم با ایجاد محلهای مناسب جهت دستیابی به امکانات درمانی مطلوب بسیار مهم است لکن دلایل متعددی باعث گردید تا از ابتدای دهه 1370 نگرش (( پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان )) جایگزین رویکرد قدیمی در درمان بیماریهای دهان و دندان شود . در همین راستا و جهت نیل به هدف اساسی در ارتقاء سلامت دهان و دندان جامعه با استفاده از طرحهای کارآمد بهداشتی و آموزش وسیع مردم و نهادینه کردن فرهنگ سلامت دهان و دندان در بین گروههای هدف دانشگاههای علوم پزشکی کشور فعالیتهایی را بر عهده گرفتند .
واحد بهداشت دهان و دندان مرکز بهداشت شهرستان اراک با تاسی از سیاست پیشگیرانه دانشگاه و با هدف کلی ارتقاء سلامت دهان و دندان جامعه با ارائه آموزش بهداشت دهان و دندان ، خدمات بهداشتی و پیشگیری و ارائه خدمات درمانی فعالیتهای طبقه بندی شده ذیل را انجام میدهد .
برنامه های کشوری ارتقائ سلامت دهان و دندان
فعالیتهای آموزش
خدمات درمانی
برنامه کشوری ارتقای سلامت دهان و دندان
طرح ادغام مراقبتهای بهداشتی دهان ودندان در شبکه مراقبتهای اولیه بهداشتی ایران ( PDHC )
بیماریهای دهان ودندان از شایعترین بیماریهای عفونی انسان است. در کشور ما قریب به اتفاق احاد جامعه به درجات مختلف ازلا اقل یکی از دو بیماری مهم دهان ودندان ( پوسیدگی دندانی و بیماریهای لثه) رنج می برند. تغییرعادات ورژیم غذایی مردم جامعه، عدم رعایت بهداشت دهان ودندان بی توجهی نسبت به اهمیت وسلامت دندانها درکودکان از مهمترین علل وخامت رو به تزاید شاخصهای بهداشتی دهان ودندان درجامعه هستیم. ازطرفی خدمات دندانپزشکی عمدتاً خدماتی دقت گیر، گران قیمت واز نظر تجهیزات مواد و تکنولوژی وابسته به خارج ازکشور است. از اینرو اهمیت خدمات پیشگیری وبرنامه ریزی برای مراقبتهای بهداشتی درجامعه مشخص می گردد.
دراین طرح بیماری دهان ودندان به عنوان یکی از مشکلات جدی بهداشتی جامعه تلقی شده و ضمن تعریف گروههای هدف بر آنیم تا با بهره گیری از کلیه امکانات وپرسنل شبکه مراقبتهای بهداشتی، گروههای هدف را تحت آموزش ، مراقبت درمان وپیگیری قراردهیم تا در نهایت سلامت وبهداشت دهان ودندان افراد جامعه از طریق توسعه مراقبتهای بهداشتی، بهبود کمی وکیفی خدمات دندانپزشکی درمراکز بهداشتی وافزایش آگاهی مردم ارتقا یابد.
گروه های اجرایی دراین طرح که خدمات آموزشی ودرمانی را ترجیحاً به گروههای هدف ارائه می دهند عبارتند از :
کادراداری وکارشناسان مرکز بهداشت شهرستان ومدیران مراکز بهداشتی درمانی.
بهورزها ، تکنسینها و کاردانهای بهداشت خانواده.
معلمین ومدیران ومراقبین بهداشت مدارس.
بهداشتکاران دهان و دندان ودندانپزشکان.
گروههای هدف :
( گروههایی که امکانات آموزشی ودرمانی طرح ترجیحاً متعلق به آنها خواهد بود. )
دانش آموزان دوره ابتدائی
زنان باردار
کودکان کوچکتر از شش سال.
علت انتخاب این گروههای سنی به عنوان گروههای هدف :
دانش آموزان : به علت اهمیت این سن درتکوین ورویش دندانهای دائمی ودوره جایگزینی دندانهای دائمی به جای دندانهای شیری ، میزان تاثیر پذیری وآموزش پذیری بالای افراد این گروه ، شیوع یالای پوسیدگی و عوامل زمینه ای بیماریهای لثه دراین سنین ، امکان کنترل به موقع ودرمان سریع پوسیدگی ها در سنین پائینتر واستفاده ازعوامل محافظت کننده جهت کاهش پوسیدگی دندانها وجلوگیری از دست رفتن آنها این گروه انتخاب شده اند.
زنان درسن بارداری : به علت وخامت بیشتر شاخصهای بهداشتی دهان ودندان درخانمها دراین سنین با خصوص شیوع بیشتر بیماریهای لثه وپوسیدگی دردوران بارداری به دلیل تغییرات فیزیولوژیک بدن وتغییر عادات غذایی ،نقش تغذیه صحیح زنان باردار درحفظ سلامت دندانهای خود وجوانه های دندانی جنین انتخاب شدند تا ضمن افزایش آگاهی های این گروه وبهبود عادات ورفتار آنها ، مستقیماً میزان پوسیدگی وبیماریهای پریودنتال را درآنها به ویژه مادران باردار کاهش داده و همچنین باورهای غلطی چون ازدست دادن اجباری دندانها دردوران بارداری یا کاهش مقاومت آنها دراثرشیردادن اصلاح گردد.
گروه هدف سوم یا کودکان زیر شش سال به علت اهمیت این دوره درتشکیل ونمو دندانهای شیری ودائمی ورویش دندانهای شیری دراین سنین ونیز به علت نقش تعیین کننده دندانهای شیری درالگوی رویش وسلامتی دندانهای دائمی وشیوع بالای پوسیدگی دراین سنین ونیز به علت اهمیت این سنین درکسب عادت به حفظ بهداشت دهان ودندان ویادگیری رفتارهای بهداشتی موجب انتخاب این گروه ازکودکان به عنوان گروه هدف شد تا با آموزشهای لازم شیوع پوسیدگی در سن بالاتر را کاهش دهیم.
اجرای طرح :
برنامه های آموزشی :
آموزش باز آموزی وتوجیه کارکنان ومسئولین بهداشتی شهرستانها.
آموزش همگانی ازطریق رسانه های جمعی.
آموزش چهره به چهره گروههای هدف توسط مراقبین وپرسنل بهداشتی.
تکمیل پرونده وجداول مراقبتهای بهداشتی دهان ودندان – ثبت وپیگیری مراقبتها.
شناسایی ارجاع وتامین خدمات پیشگیری و درمانی.
استفاده از فلوراید: دراین مرحله پس از بررسی و تعیین میزان فلوراید مصرفی منطقه روشهای تکمیلی استعمال فلوراید( ژل – دهانشویه – قرص )مشخص می گردد.
استفاده ازعوامل تشویقی وتحریکی برای جلب همکاری وجاذبه بیشتر درگروههای هدف ازجمله اهداء مسواک وخمیردندان ، توزیع کارت پستال وپوسترهای بهداشتی، اهداء جوایز و….
توسعه وا صلاح نظام بیمه خدمات درمانی.
برنامه سلامت دهان ودندان دانش آموزان کشور
سلامت دهان ودندان بخش مهمی از بهداشت عمومی است که درسلامت وکیفیت زندگی افراد نقش مهمی دارد. درکشور ما عدم توجه کافی والدین وکودکان به رعایت بهداشت دهان ودندان متاسفانه منجر به بالا رفتن میزان پوسیدگی دندانها گردیده است.ازطرفی با توجه به شیوع وهزینه بالای درمان بیماریهای دهان ودندان که مهمترین آن پوسیدگی می باشد.( طبق بررسیهای انجام گرفته درشهریور 74 ، DMFT کودکان 12 ساله ایرانی 02/2 برآورد شده است و 77% پوسیدگی ها مربوط به اولین دندان دائمی است که در سن 6-7 سالگی می روید. ) وامکان پیشگیری بیماریهای دهان ودندان درسنین پائین ، دراین برنامه گروه هدف کودکان درسنین مدرسه انتخاب شده اند. از طرفی اجرای طرح درمدارس ابتدائی موجب دسترسی به کودکانی می گردد که درمراحل اولیه رشد هستند یعنی زمانیکه الگوهای رفتاری براحتی می توانند ارتقاء یابند یا تغییرکنند همچنین محیط مدرسه فضایی مناسب برای یادگیری وزمان لازم برای جا انداختن وتقویت موارد یادگرفته را فراهم آورده وبه معلمین این امکان را می دهد تا با استفاده از راهکارهای مختلف به تشویق کودکان برای شرکت فعال درفعالیتهای پیشگیری بهداشت دندان مطابق با مقطع سنی آنها بپردازد.
بدین منظور جهت اجرای برنامه ، یک نیروی اجرایی درهرمدرسه جهت ارائه آموزشها به دانش آموزان درنظرگرفته شده است. مجریان طرح درمدارس شهری مربیان بهداشت هستند ودرمدارس فاقد مربی بهداشت یک نیروی داوطلب علاقمند وبا انگیزه ( ترجیحاً معاون مدرسه ) مجری طرح می باشد. درمدارس روستایی که فاقد معلم داوطلب می باشیم وظایف بعده بهورز ( نیروی بهداشتی چند پیشه مستقر درروستا ها ) است
فعالیتها دراین برنامه :
آموزشی : آموزش مجریان طرح
آموزش دانش آموزان توسط مجریان طرح.
پیشگیری : اعمال راههای مختلف مصرف فلوراید ازجمله دهانشویه سدیم فلوراید. 2/0% . چرا که مشخص شده استفاده دو بار در هفته ازمحلول فلوراید باعث کاهش شیوع پوسیدگی دندان تا حد 30 -40 درصد می گردد.
درمان : طراحی پرونده بهداشتی دهان ودندان برای کودکان
فعالیت های آموزشی
واحد بهداشت دهان ودندان جهت افزایش آگاهی پرسنل مرتبط با فعالیتهای بهداشت دهان ودندان (دندانپزشکان، بهداشتکاران دهان دندان،رابطین بهداشتی و کارشناسان بهداشت خانواده و مربیان بهورزی ،مربیان بهداشت آموزش و پرورش) هر ساله برنامه های آموزشی خاصی را اجرا می کند که در نهایت باعث افزایش آگاهی گروه های هدف و سایر افراد جامعه می شود
آموزش زنان باردار درزمینه بهداشت دهان ودندان :
زنان دردوره بارداری باید توجه بیشتری به بهداشت دندانها ولثه هایشان بکنند چرا که سلامتی دهان ودندانهای مادر می تواند سلامت کودک را تحت تاثیر قرار دهد. باور اشتباهی که بین اکثر زنان باردار رایج است این است که به ازای هر حاملگی یکی ازدندانهایشان را از دست می دهند واینکه کلسیم لازم برای بدن جنین از دندانهای مادر تامین میشود ! ؟
باید دانست که کلسیم مورد نیاز بدن جنین توسط رژیم غذایی مادرتامین می شود وکمبود کلسیم هم درنهایت ازطریق ذخیره استخوانها جبران می شود.
ازدست دادن دندانها هم نتیجه پوسیدگی دندانها یا بیماری لثه است وبا رداری هیچ تاثیر مستقیمی روی این موضوع ندارد. خیلی ازخانمها به علت ویارتمایل بیشتری به خوردن شیرینها دارند وهمین مصرف بیشتر مواد قندی موجب پوسیدگی دندانها می شود.
بیماریهای لثه درزنان باردار :
مادران با لثه های سالتتر کودکان سالمتری خواهند داشت.
مشخص شده است که احتمال تولد کودکان ناقص یا کم وزن درمادران دارای عفونت لثه ای خیلی بیشتر از زنان با لثه های سالمتر است.
در دوران بارداری به علت تغییر درهورمونهای زنانه بیماریهای لثه ای که ازقبل ازبارداری زن حامله به آن گرفتار بوده است، تشدید می شود.
البته عامل اولیه واصلی ایجاد کننده بیماری لثه ای تجمع مواد غذایی ومیکروبها ( پلاک میکروبی ) برای مدت طولانی برروی دندانهاست. علایم بیماری لثه ای عبارتند از: قرمزی ، تورم ، حساسیت وخونریزی لثه. چنانچه مادر باردار پیش از بارداری یا دراوایل دوره به دندانپزشک مراجعه کنند وتحت درمان جرمگیری قراربگیرند مانع پیشرفت بیماری وتبدیل آن به حالتهای جدی تر واز دست دادن دندانها می شود.
رعایت بهداشت دهان ودندان :
دردوران بارداری مادر باید با محدود کردن مصرف مکرر مواد قندی ورعایت دقیق اصول بهداشتی ( مسواک ونخ دندان جرمگیری به موقع ) مانع بروز مشکلات حاد ونیاز به درمانهای دندانپزشکی شود.
چرا که درماههای آغازین حاملگی مادر حامله معمولاً مضطرب وعصبی است ونیز سه ماهه اول ازنظر رشد جنین بسیار مهم است بنابراین برای جلوگیری از بروز هرگونه مشکل درمانهای دندانپزشکی باید موکول به سه ماهه دوم شود.
سه ماهه سوم هم به علت بزرگی جنین قرارگرفتن مادر بر روی صندلی دندانپزشکی مشکل است بنابراین لازم است خانمها پیش از بارداری با مراجعه به دندانپزشک خود کلیه خدمات لازم را دریافت کنند.
برای اطلاعات بیشتربه پمفلت"بهداشت دهان و دندان مادران باردار "مراجعه کنید
آموزش به کودکان زیر 6 سال( در مهد کودکها)
آشنایی با اجزاء دهان ودندان
دندانهای شیری
دندان 6 سالگی و علت اهمیت آن
آموزش نحوه مسواک زدن برای کودکان پیش دبستانی(2- 5 ساله):
عادات غلط در کودکان
آشنایی با اجزاء دهان ودندان
«وظایف دهان ودندان»
دهان در اعمال زیادی چون حرف زدن، خندیدن، چشیدن، جویدن و بلعیدن غذا شرکت دارد و اولین قسمت دستگاه گوارش است که از لب ها شروع و به حلق منتهی می شود.
«لایه های دندانی»
مینا:خارجی ترین لایه پوشاننده محکمترین بافت بدن می باشد
عاج: لایه زیرین مینا یا لایه میانی دندان
مغز دندان: داخلی ترین قسمت دندان که حاوی اعصاب و رگهای خونی می باشد
لثه: بافت نرم پوشاننده فک ها و از بافتهای نگهدارنده دندان
«اجزاء دندان»
تاج: قسمتی از دندان که از استخوان فک بیرون است
طوق دندان: محل اتصال تاج به ریشه
ریشه: قستی از دندان که در داخل استخوان فک قرار دارد
هر فردی در زندگی خود دو سری دندان درمی آورد: شیری و دائمی و سه دوره دندانی را پشت سر میگذارد : دوره دندان شیری ، دوره دندانی مخلوط (دوره ای که دندانهای شیری بتدریج جای خود را به دندانهای دائمی میدهند و در دهان کودک مخلوطی از دندانهای شیری و دائمی دیده میشود ) ، دوره دندان دائمی
دندانهای شیری
زمان رویش اولین دندان شیری: حدود 6 ماهگی
زمان تکمیل دندانهای شیری: 5/2-2 سالگی
تعداد کل دندانهای شیری: 20 عدد( در هر نیم فک 5 دندان)
اگر زمان رویش هر دندان نسبت به زمان اصلی آن با توجه به جدول حدوداٌ 9 ماه به تاخیر بیفتد، کودک را به دندانپزشک ارجاع نمایید.
اهمیت دندانهای شیری
خیلی از افراد هنوز تصور می کنندکه دندانهای شیری اهمیتی ندارند چرا که به زودی جایشان را به دندانهای دائمی خواهند داد. بعضی از این دندانها تا سن 12 سالگی هم در دهان باقی مانده و وظایف اساسی را به عهده دارند. عمده وظایف دندانهای شیری سالم به شرح ذیل می باشد:
اهمیت در جویدن و هضم غذا. کودک در حال رشد به تغذیه مناسب نیاز دارد وتغذیه مناسب با دندانهای پوسیده دچار اشکال شده و سلامت کودک را به خطر می اندازد.
اهمیت در تکلم و بیان صحیح حروف. بنابراین از لحاظ رفتاری کودک راحت تر با کودکان دیگر ارتباط برقرار می کند.
دندانهای شیری فضای لازم و محیط مناسبی را برای رویش دندانهای دائمی فراهم کرده و به عنوان راهنمایی جهت رویش دندانهای دائمی محسوب می شوند. بنابراین اگر زودتر از دست بروندیا بیش از مدت لازم در دهان بمانند باعث جابجایی و نامرتب شدن دندانهای دائمی خواهند شد که نهایتاً موجب صرف هزینه بالا جهت خانواده ها خواهد شد( یکی دیگر از دلایل مهم کج بودن دندانهای دائمی، زود کشیدن دندانهای شیری می باشد).
دندان 6 سالگی و علت اهمیت آن
این دندان همان آسیای بزرگ اول دائمی می باشد که به دندان 6 سالگی معروف است و زمان رویش آن هم در 6 سالگی است و الگوی رویش سایر دندانهای دائمی بوده و سبب رویش صحیح و مرتب بقیه دندانها می شود.
محل رویش آن پشت آخرین دندان شیری یعنی دندان آسیای دوم شیری است. این دندان اولین دندان دائمی غیر جانشین است و بدون اینکه دندان شیری بیفتد رویش می یابد. به همین دلیل نظر والدین بر این است که این دندان شیری است و با این باور غلط که اگر دندان شیری بیفتد دندان دیگری بدون هیچ مشکلی به جای آن می روید، تلاشی برای نظافت و نگهداری آن نمی شود و این دندان که باید تا پایان عمر در دهان باقی بماند با تمام اهمیتی که ذکر شد زودتر پوسیده شده و از بین می رود و مشکلات متعدد دندانی بعدی را ایجاد می نماید
آموزش نحوه مسواک زدن برای کودکان پیش دبستانی(2- 5 ساله):
والدین احساس می کنند فرزندشان در این محدوده سنی مهارتهای لازم را برای تمیز نمودن دندانهایش بدست آورده است در صورتیکه نقش اصلی در رعایت بهداشت دهان این کودکان به عهده والدین است. این سنین(2-5) معمولاً زمان شروع استفاده از نخ دندان می باشد. البته در دوره دندانهای شیری نخ دندان تنها برای دندانهای خلفی درصورتیکه تماسهای بین دندانی بهم نزدیک بوده یا بسته باشند توصیه می شود. آموزش صحیح برای تمیزکردن دندانهای کودک قرارگیری پدر یا مادر پشت سرکودک است در حالیکه هر دو به یک جهت نگاه می کنند، کودک در این حالت سر خود را به سمت عقب می برد و به بازوی چپ پدر یا مادر تکیه می کند. در حالیکه گونه کودک با همان دست کنار زده شده و از دست دیگر برای مسواک زدن دندانها استفاده می شود. برای این کار باید مسواک با ملایمت و به آرامی روی سطوح داخلی، خارجی و جونده دندانها بطور افقی به حرکت درآید. این موقعیت برای استفاده از نخ دندان نیز کارآیی دارد.
عادات غلط در کودکان
رویش دندانها فرآیند بسیار پیچیده ای است و از نظم خاصی پیروی می نماید. محل قرارگیری دندانها توسط چندین عامل کنترل می شود:
نیروی ناشی از زبان که به دندان فشار می آورد.
نیروی عضلات لب که دندان را سر جایش نگه می دارد.
حرکت عضلات گونه
فشار دندان مقابل
بطور طبیعی تعادل نیروهای فوق باعث ردیف شدن دندانها می شود. ولی در بعضی موارد عادات غلط دهانی کودک تعادل نیروهای فوق را بر هم زده و مشکلاتی را ایجاد می نماید که تشخیص به موقع این عادات غلط و کمک به رفع آن باعث پیشگیری از بهم خوردن ترتیب دندانها می گردد.
از عادات غلط دهانی کودک موارد زیر حائز اهمیت می باشد:
گاز گرفتن لب این عادت غلط سبب کج شدن دندانها می شود. اکثر والدین متوجه این عادت غلط نمی شوند. لیکن باید دقت کرد که معمولاً حاشیه لب مشخص نمی باشد و لب پایین قرمز تر از لب بالا بوده و محل فشار دندانهای بالا بر روی آن قابل تشخیص است. لب به دلیل اینکه داخل دهان قرار می گیرد و زبان چربیهای نرم کننده آن را پاک می کند به خشکی دچار می شود به همین خاطر این کودکان لب خود را بطور مداوم با زبانشان مرطوب می کنند. استفاده از کرم های مربوط کننده روی لب به ترک این عادت کمک می کند.
قرار گرفتن زبان بین دندان این مسئله نیاز به توجه و دقت فراوان دارد.اگر از سنین پایین اصلاح گردد، خیلی از مشکلات ارتودنسی بوجود نمی آید.برای تشخیص ، به هنگام بلع به دقت به زبان و عضلات لب پایین و چانه توجه کنید. اگر هنگام بلع زبان بین دندانها فاصله اندازد یا عضلات چانه و لب پایین زیاد و غیر عادی منقبض شوند احتمال ابتلاء به این عادت وجود دارد. برای رفع این عادت بهتر است کودک در مقابل یک آیینه قرار گیرد و سعی نماید در هنگام بلع، زبان از لای دندانها بیرون نزند.
جویدن ناخن ممکن است کودک از 2 سالگی به این عادت مبتلا گردد. والدینی که متوجه می شوند کودکشان نیاز به کوتاه کردن ناخن پیدا نمی کنند باید به این مسئله توجه بیشتری نمایند. آگاه کردن کودک ، یادآوری کافی ، تشویق و استفاده از دوستان و معلمین برای رفع این عادت مفید می باشد.
جویدن گونه عادت غلطی است که معمولاً والدین دیرتر متوجه آن می شوند. هنگام جویدن گونه قسمت جلوی لب تغییر حالت می یابد. برای تشخیص آن باید به داخل دهان و قسمت داخل گونه توجه نمود. معمولاً یک خط برجسته و برافروخته دیده می شود. آگاه کردن کودک ، یادآوری کافی و تشویق برای رفع این عادت مفید می باشد.
فشار دادن دندانها به رویهم (دندان قروچه) این عادت غلط بیشتر مربوط به عضلات جویدن می باشد که با انقباض سبب سائیده شدن دندانها می شوند. کودک ممکن است از صدای آن خوشش بیاید و برایش یک عادت شود. این عادت به خودی خود نمی تواند سبب نامرتبی دندانها شود، ولی هنگامی که در دوران دندانهای شیری انجام شود سبب تاخیر و اشکال در رویش دندانهای دائمی می گردد. در هنگام بروز این مشکل کودک را به دندانپزشک ارجاع دهید.
مکیدن انگشت این عادت معمولاً در کودکانی مشاهده می گردد که از شیر مادر محروم می باشند. متاسفانه این عادت غلط در صورت عدم توجه بعد از سن 4 سالگی عوارض بسیاری در شکل گیری و رشد دندانها، فکین و فرم صورت ایجاد می کند. برای تشخیص می توان به تمیز بودن انگشت مکیده شده و وضعیت کودک هنگام خواب دقت نمود. و برای رفع این مشکل بهتراست کودک را به دندانپزشک ارجاع دهید.
آموزش بهداشت دهان و دندان در کودکان 6-12 سال
در این دوره سنی دندانهای شیری کودکان به تدریج می افتند و دندانهای دائمی رویش می یابند. اگر دندانهای دائمی صدمه ببینند و از بین بروند جانشینی نخواهند داشت. بنابراین نگهداری از دندانهای دائمی مخصوصاً از همین دوره سنی بسیار با اهمیت است. در این دوران باید نکات زیر را مکرراً به کودکان و والدین آنان یادآوری نمود:
ضرورت و روش درست نخ کشیدن و مسواک کردن دندانها
مصرف صحیح مواد قندی
هر کودک 6-12 ساله حداقل سالی دوبار از نظر دهان ودندان باید کنترل شود و آموزشهای لازم داده شود و در صورت بروز مشکلات زیر به دندانپزشک ارجاع می شود.
باقی ماندن دندانهای شیری یا تاخیر بیشتر از 2 سال در رویش دندانهای دائمی
وجود ضایعه مشکوک در لبها، گونه ها یا دهان
وجود پوسیدگی در دندانهای آسیای شیری
وجود پوسیدگی دردندانهای دائمی
وجود علائم بیماری لثه
وجود جرم دندان
پوسیدگی دندان و علل ایجاد آن:
پس از خوردن غذا چنانچه بهداشت دهان ودندان رعایت نشود لایه میکروبی بر سطوح دندانها تشکیل می شود که با گذشت زمان میکروبهای موجود در این لایه مواد قندی را به اسید تبدیل می کنند . اسید، مینای دندان را حل کرده و پوسیدگی ایجاد می شود.
علائم پوسیدگی دندان:
تغییر رنگ مینای دندان به قهوه ای یا سیاه ،سوراخ شدن دندان ،بوی بد دهان ،حساس بودن یا درد گرفتن دندان هنگام خوردن غذاهای سرد، ترش یا شیرین که بسته به شدت پوسیدگی متفاوت است.
حساس بودن یا درد گرفتن دندان هنگام فشردن دندانها روی هم.
پوسیدگی بین دندانی می تواند باعث گیر کردن مواد غذایی بین دندانها و یا پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده بشود
مراحل پیشرفت پوسیدگی:
شروع پوسیدگی از مینای دندان می باشد که معمولاً با یک تغییر رنگ همراه است (قهوه ای یا سیاه رنگ)
با ادامه پوسیدگی به لایه زیرین ( داخل عاج)، دندان نسبت به سرما، گرما و شیرینی حساس می شود و حتی گاه در دندان دردهای مداوم و شدید ایجاد می شود.
در نهایت پوسیدگی که به مغز دندان برسد معمولاً با دردهای شبانه شدید، مداوم و خود بخودی همراه می شود که در صورت عدم درمان در انتهای ریشه دندان عفونت ایجاد می شود که می تواند با ایجاد تورم بر روی لثه و یا گاه تورم در صورت همراه باشد (آبسه دندانی)
تروما (ضربه های وارده به دهان)
در اثر ضربه ، هنگام تصادف ، ورزش ویا علل دیگر ممکن است یک یا چند دندان ازدهان بیرون بیفتد.اما شما می توانید دندانرا نجات دهید
درمحل حادثه دندان را پیدا کنید.
دندان را از ناحیه تاج بگیرید. مراقب باشید که به ریشه آن دست نزنید.
با جریان ملایم آب هرگونه مواد اضافی را ازروی دندان تمیز نمایید.
توجه داشته باشید که سطح ریشه را با کشیدن مسواک یا دست تمیز نکنید.
دندان را به آرامی درحفره خود قرارداده وتا مراجعه به دندانپزشک تکه ای پارچه روی آن گذاشته وبا فشار ملایم دندان را در جای خود نگهدارید.
اگر نمی توانید دندان را درجای خود بگذارید ، آنرا دراب دهان، یک لیوان شیر، یا سرم قراردهید.
زمان مطلوب تا نیم ساعت پس ازحادثه است. اگر دندان بیش از نیم ساعت ازدهان بیرون بماند شانس زنده ماندن کمی دارد.
بلافاصله به یک دندانپزشک مراجعه کنید ( بهتراست متخصص ریشه دندان یا متخصص دندانپزشکی اطفال باشد. )
فیشورسیلانت تراپی
عمل فیشورسیلانت تراپی عبارتست از :
مسدود کردن و پر کردن شیارها و سوراخهای سطح جونده دندان و سوراخهای موجود در دیگر سطوح که باعث می شود که گیر پلاک میکربی به سطح جونده دندانها کم شودو نیزکمک به تمیز شدن خودبخود دندانها به هنگام غذا خوردن وکمک به حذف راحتتر پلاک توسط مسواک میگردد
مطالعاتی نشان داده اند که مولرهای دایمی دارای حفره و شیار چنانچه سیل نشوند احتمال پوسیده یا پرشدن آنها پس از 15 سال اینده 5/7 برابر است.
آیا سیلنت تراپی تنها مختص کودکان است؟
از انجا که پوسیدگی حفرات و شیارها اکثرا در سنین پایین شروع میشود کودکان و نوجوانان اولویتهای اول هستند اما بزرگسالان هم می توانند از محسنات این روش پیشگیری بر خوردارشوند
آموزش بزرگسالان و سا لمندان
پوسیدگی
همانطور که می دانیم با افزایش سن به طور طبیعی مقاومت بدن در برابر بیماریهای مختلف کاهش می یابد. ولی با رعایت صحیح و کامل دستورات بهداشتی می توانیم بدن خود را در برابر بیماریها ایمن کنیم.
نواحی مختلف دندان که در معرض پوسیدگی قرار دارند عبارتند از :
تاج دندان : این نوع پوسیدگی
در همه سنین شایع می باشد.
ریشه دندان : به دنبال تحلیـل
طبیعی لثه در سنـین بالا ، قسمتـی
از ریشه دندانهـا در محیــط دهـان
آشکار می شود . این نواحی درمعرض
خطر پوسیدگی قراردارند.
بیماریهای لثه
شایعترین علت از دست دادن دندانها بعد از سن 35 سالگی بیماریهای لثه می باشد.
یک لثه سالم باید :
صورتی رنگ باشد.
کاملاًروی استخوان چسبیده باشد.
لبه های لثه صاف، تیزومشخص باشد.
هنگام مسواک زدن خونریزی نداشته باشد.
با شروع بیماری :
لثه قرمز ومتورم می شود.
بوی بددهان فرد را آزار میدهد.
درجات مختلفی از خونریزی هنگام مسواک زدن یا گاز گرفتن میوه جات سفت و غذاخوردن دیده می شود .
با پیشرفت بیماری :
لق شدن دندانها شروع می شود.
چرک از اطراف دندانها خارج می شود.
بوی بد دهان شدیدتر می شود .
اقدامات لازم برای پیشگیری از بروز پوسیدگی و بیماریهای لثه
به کار بردن مسواک و خمیر دندان دو بار در روز و به روش صحیح
استفاده مناسب از نخ دندان برای جلوگیری از پوسیدگیهای بین دندانی
کاهش مصرف مواد قندی
غیر ضروری خصوصاً بین وعده های غذایی
4مراجعات دوره ای به صورت هر 6 ماه یکبار با دندانپزشک به منظور :
جرمگیری در صورت لزوم
تشخیص زودرس بیماریهای لثه
حذف پوسیدگیها و ترمیم دندانها در مراحل
اولیه بروز پوسیدگی
کاربرد دهانشویه های حاوی فلوراید برای پیشگیری ازایجاد پوسیدگی ریشه
خشکی دهان
خشکی دهان به علت کاهش فعالیت غدد تولید کننده بزاق ایجاد می شود . علتهای ایجاد کننده عبارتند از :
بالا رفتن سن
کشیدن سیگار
بیماریهای عمومی ومصرف داروهای آرامبخش وآنتی هیستامینها
برداشتن غدد بزاقی در اثر عمل جراحی
افراد مبتلا به سرطان در ناحیه سرو گردن که تحت درمان با دارو یا اشعه هستند .
راههای کنترل خشکی دهان:
بوی بد دهان
بوی بد دهان می تواند دو منشاء داشته باشد :
منشاء دهانی که 85 تا 90% موارد را تشکیل میدهد به علت پوسیدگی ، بیماریهای لثه ، وجود جرم و تجمع مواد غذایی بین دندانها می باشد .
منشاء غیر دهانی :
عفونتها : خصوصاً عفونت سینوس و ریه ها
بیماری قند
بیماری کبد
گرسنگی
در مواردی که منشاء بوی دهان ، از خود دهان باشد ، درمان بسیار موثر است .
راههای کنترل :
مراجعه به دندانپزشک و انجام معاینات کامل به منظـور حذف عفونت در ناحیه دهان
رعایت بهداشت کامـل و صحیح
دهان و دندانها و حذف مواد غذایی از روی سطح زبان با مسواک کشیدن روی زبان
استفاده از خمیر دندانها و دهانشویه ها که می توانند در مطبوع کردن بوی دهان موثر باشند .
نوشیدن آب و استفاده از آدامسهای نعنائی
نکته : در صورتیکه با رعایت موارد فوق بوی بوی دهان از بین نرفت احتمالا" بوی دهان منشا غیر دهانی دارد
خطرات ناشی از سیگار بر روی سلامت دهان
آیا می دانید مصرف سیگار علاوه بر اثرات زیانباری که بر سلامت بدن ما دارد ، سلامت دهان و دندان ما را نیز به خطر می اندازد ؟
عوارض سیگارکشیدن:
ایجاد رسوبات تیره و نقاط قهوه ای رنگ روی سطح دندانها و در نتیجه بد رنگ شدن دندانها.
تاخیر در ترمیم زخمهای لثه.
بروز بیماریهای لثه و ایجاد نقاط قرمز رنگ روی سقف دهان
بوی بد دهان
مهمتراز همه اینکه سیگار باعث سرطان دهان می شود . شایعترین سنین بروز سرطان دهان 65 سال به بالا می باشد.
سرطان دهان
اگر با هریک از علاام زیر مواجه شدید حتماً با یک متخصص بیماریهای دهان ودندان یا دندانپزشک مشورت کنید :
وجود زخمهایی در ناحیه سر و گردن و دهان که در طول دو هفته بهبود نیابند .
بر آمدگی روی لب ها ، لثه ها یا دیگر نواحی اطراف دهان
نقاط سفید ، قرمز یا تیره روی بافتهای دهان
خونریزی های تکرار شونده در دهان
بی حسی یا درد در نواحی صورت ، دهان یا گردن
البته در اغلب موارد این ضایعات سرطان نمی باشند اما مهمترین نکته اینکه در ضایعات سرطانی با تشخیص زودرس می توان درصد موفقیت درمان را بالا برد .
قبل از اقدام برای درمان سرطانها لازم است فرد به دندانپزشک مراجعه کند تا به منظور جلوگیری یا کاهش مشکلات ناشی از دارو درمانی یا اشعه درمانی در محیط دهان ، راهنمایهای لازم را دریافت کند .
بهداشت دندانهای مصنوعی
در صورتیکه از دندانهای مصنوعی کامل یا تکه ای استفاده
می کنید، برای حفاظت از آنها وسلامت لثه های خود نکات زیر را رعایت کنید :
دندانهای خود را تمیز و عاری از خرده های غذایی نگه دارید زیرا موجب تغییر رنگ دندانها ، بوی بد دهان و تحریک لثه ها می شود .
حداقل روزی یکبار همه سطوح دندانهای مصنوعی را با مسواک نرم یا متوسط و خمیر دندان تمیز کنید .
هنگام خواب دندانهای مصنوعی را از دهان خارج کنید و درون محلول آب نمک رقیق ( یک لیوان آب جوشیده سرد شده و یک قاشق چایخوری نمک ) قراردهید .
بعد از هر غذا و هنگام خواب دهان خود را با آب نمک رقیق شستشو و با انگشتان خود کام و لثه هایتان را ماساژ دهید .
به دلیل تغییراتی که در بافتهای دهان ایجاد می شود با گذشت زمان دندانها نیاز به تعویض ، تعمیر و یا تصحیح پیدا می کنند لذا هرگز دندانهای مصنوعی را در خانه تعمیر نکنید برای رفع مشکلات و به صورت دوره ای هر 6 ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید .
انتخاب بهترین مسواک
بسیاری از مردم بیش از آنکه در پی یادگیری روش صحیح مسواک زدن باشند به دنبال خرید مسواکهای گران و پر زرق و برق هستند . خوب است بدانیم که مسواک به خودی خود معجزه نمی کند بلکه معجزه گر واقعی روش مسواک زدن شماست .
برداشتن پلاک دندانی از روی سطوح داخلی ( قسمتی از دندان که در مجاورت با زبان قرار دارد ) و سطوح خارجی ( قسمتی از دندان که در مجاورت با گونه و لب قراردارد ) و سطح جونده دندانها از اهداف اصلی مسواک کردن است . همچنین در گرداگرد هر دندان در محل اتصال لتْه به دندان شیاری به عمق تقریبی mm2 وجود دارد که تمیز کردن آن در پیشیری از پوسیدگی دندانها و ابتلاء به بیماریهای لتْه اهمیت فوق العاده دارد .
جهت انتخاب بهترین مسواک باید دانست که :
سر مسواک باید در اندازه ای باشد که علاوه بر این که شما احساس راحتی می کنید توانایی دسترس به دندانهای خلفی را داشته باشد .
دسته مسواک دارای شکل آناتومیک بوده و به راحتی در دست جای گرفته و امکان حرکتهای مختلف در دهان وجود داشته باشد .
شکل سر آن به گونه ای باشد که حتی به نواحی که مسواک زدن آن مشکل است به راحتی دسترسی داشته باشد .
بهتراست موهای مسواک از جنس نایلون باشد(موهای طبیعی سریعا" از بین می رود و محل مناسبی برای رشد باکتری است ).
بهتراست انتهای موهای مسواک گرد باشد تا به لثه آسیبی نرسد .
مسواک نوع نرم و متوسط بهتر است .
انواع مسواک :
مسواک با نوک کشیده : به شما کمک می کند دندانهای خلفی را به راحتی تمیز کنید با این مسواک به دندانهای آسیاوپشت دندانهای قدامی
مسواک با سر قابل انعطاف : سرپلاستیکی و قابل انعطاف این مسواک از ایجاد فشار زیادی روی لثه و دندان جلوگیری کرده مانع سایش مینای دندان می شود .
مسواک با موهای ناهمسطح : با این مسواک می توان بین دندانها را تمیز کرد خصوصا" اگر از نخ دندان استفاده نمی کنید .شیارهای لثه کناردندان را هم می توان با این مسواک به راحتی تمیز کرد .
مسواک با موهای متقاطع: به برداشتن پلاک از بین دندانها کمک می کند .
مسواک با موهای سرپهن: این مسواک با ماساژ دادن لثه باعتْ بهبودی جریان خون در لثه می شود .
مسواک با موهای انحنادار ( کرودار ): در تمیز کردن اطراف دندان موتْر است .
چند وقت یکبار جهت تعویض مسواک مناسب تر است
از دیدکٌاه ADA به چند دلیل هر سه ماه یکبار بایستی مسواک را تعویض کرد .
مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهد باکتریهای خارج از بدن برروی موهای مسواک به راحتی رشد می کنند .به خصوص این که مسواکها در یک محیط همیشه مرطوب و نزدیک بهم نگهداری می شوند .
موهای مسواک کهنه قادر به برداشتن پلاک بطور موتْر از سطح دندان نخواهد بود به لتْه آسیب خواهد رساند .
( توانایی برداشتن پلاک میکروبی یک مسواک جدید 30% بیشتر از مسواک قدیمی شماست )
نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهد افراد بیماری که علاوه بر آنتی بیوتیک درمانی هر 2 هفته یکبار مسواک خود را عوض می کنند سریعتر از بیمارانی که تنها آنتی بیوتیک دریافت می کنند بهبود می یابند . بنابراین می توان گفت باکتری های موجود روی مسواک سبب طولانی شدن مدت بیماری می گردند.
در بیماریهایی مانندپنومونی ، سینوزیت و بیماریهای گوارشی ، باکتری وقارچ بر روی مسواک یافت می شود .
در صورت بیماربودن از خمیر دندان مشترک استفاده نکنید ، زیرا سبب پخش شدن میکروب از یک مسواک به مسواک دیگر می شود .
افرادی که دارای فارنژیت عود کننده هستند .مسواک جدید ممکن است از نیاز تونسیلکتومی( در آوردن لوزه ها ) جلوگیری کند .
مسواک کودکان بیشتر نیاز به تعویض دارد چون بچه ها اغلب مسواک خود را جویده بنابراین سریع تر خراب می شود .
جدید ترین نوع مسواک مسواک جویدنی است .
تنها کافی است یک عدد از این مسواکهای کوچک را داخل دهان گذاشته و مثل آدامس آن را بجوید دندانهای شما به راحتی تمیز کرده و بوی مطبوعی به دهان می بخشد که تا 20 دقیقه دوام خواهد داشت . این مسواک به خمیردندان و آب نیاز نداشته در بسته بندیهای خود موجود است به راحتی در هر زمان قابل استفاده است بعد از هر بار مسواک کردن مسواک جویدنی دور انداخته می شود .
جهانی فکر کنیم منطقه ای عمل کنیم
همه با هم در جهت اهداف سازمان جهانی بهداشت در مورد سلامت دهان و دندان گام برداریم
آموزش سلامت دهان و دندان + دندانپزشکی پیشگیری
اهداف جهانی بهداشت دهان و دندان تا سال 2020
دندانپزشکان و برنامه ریزان بهداشتی می توانند از این متن بعنوان راهنمایی برای برنامه ریزی بهداشت دهان و دندان استفاده نمایند. به نظر ما هیچ متن یا دستورالعملی نمی تواند بطور کامل الگویی را برای بهبود وضعیت بهداشت دهان و دندان فراهم کند. چیزی که در اینجا مطرح می شود، زمینه هایی است که می تواند مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد. همچنین این متن چک لیستی است که می توان برنامه موجود را با آن محک زد. اساس موفقیت در برنامه های بهداشت دهان و دندان در درک صحیح منابع موجود یا منابعی که تامین خواهد شد، نهفته است. در بدو امر لازم نیست جزییات کلیه منابع را به ریز داشته باشیم. یک آنا لیز ساده و تکمیل پرسشنامه نظیر آنچه خواهد آمد،راهنمایی سریع و ساده برای مشخص کردن میزان منابع موجود، فراهم می آورد. این فهرست منابع به همراه فهرست مشکلات دهان و دندان جامعه بر اساس اولویت، به ما کمک می کند تا مناسبترین و قابل اجرا ترین برنامه های مداخله ای خود را انتخاب و به مرحله اجرا در آوریم.
تاریخچه :
سازمان بهداشت جهانی به همراه فدراسیون بین المللی دندانپزشکی (FDI) در سال 1981 مشترکاً اولین اهداف جهانی بهداشت دهان و دندان را تا سال 2000 اعلام نمودند.
با مروری بر آن اهداف در می یابیم که آنها مفید بوده، جوامع زیادی به آن اهداف دسترسی یافته، یا فعالیت خود را افزایش داده اند. هر چند برای بخش هایی خاص از جهان اهداف در حد آرزوهایی دور باقی ماند. با این وجود اهداف بهداشتی دهان و دندان باعث افزایش آگاهی و تاکید بر اهمیت بهداشت دهان و دندان در بین سران حکومتهای محلی یا کشوری شدند و بعنوان تسریع کننده ای برای تامین منابع مورد نیاز برای بهداشت دهان و دندان عمل نمودند. بنابراین اگر چه همه کشورها به اهداف یاد شده دست نیافتند ولی باعث ایجاد تلاش شدند. اخیراً سازمان بهداشت جهانی، فدراسیون بین المللی دندانپزشکی (FDI) و انجمن بین المللی تحقیقات دندانپزشکی ( IADR) اقدام به تهیه اهداف جهانی هزاره جدید تا سال 2020 نموده اند. این نوشته حاصل تلاش همکاران سازمانهای فوق در اقصی نقاط جهان است. پیش نویس این طرح برای ارائه نظرات کارشناسی در اختیار کلیه اعضاء انجمن دندانپزشکان ( که با فدراسیون بین المللی دندانپزشکی در ارتباط هستند ) قرار گرفته است. و نظرات و پیشنهادات در متن نهایی لحاظ شده است.
اهداف :
متن حاضر با هدف تدوین چارچوب برای سیاستگزاران عرصه بهداشتی در سطوح مختلف طراحی شده است. و شامل طرحهای اولیه برای اهداف کلان بهداشت دهان و دندان در سطح جهانی، اهداف اختصاصی و نهایی مربوط به آنها می باشد. بر آن نیستیم تا اهداف کلان و اختصاصی را که در اینجا آورده شده است به شما تجویز کنیم. با داشتن نگرش جهانی و با توجه به شعار ( جهانی فکر کنیم، محلی عمل نماییم) امیدواریم که نوشتار حاضر فعالیت های محلی تقویت نماید. متن حاضر می تواند بعنوان ابزاری برای شناسایی اهداف واقعگرایانه و استانداردهای بهداشت دهان و دندان تا سال 2020 در دست برنامه ریزان مراقبتهای بهداشتی قرار گیرد. تدوین استراتژی های کشوری منطقه ای و محلی به مراحل زیادی نیاز دارد. این متن قدم اول را در ارزیابی وضعیت فعلی بهداشت دهان و دندان با مشخص کردن اهداف کلان واختصاصی برای برنامه ریزان بر می دارد. اهداف کلان فعلی با آنچه در سال 1981 مشخص شده از جنبه های زیادی متفاوت است. اول از همه اینکه اهداف فعلی عمومی تر هستند. اهداف کلان فعلی سیاستها و فعالیت های بهداشتی را در سطح ملی و محلی تسریع می کند و به اهداف اختصاصی تر و سازگارتر با شرایط هر جامعه منجر می شود. اهداف کلان قبلی به اهداف اختصاصی و اهداف نهایی فعلی شبیه اند. دومین نکته اینکه هیچگونه عدد و رقمی برای دستیابی به شاخصها مطرح نشده است. چرا که اعتقاد داریم: تعیین مقادیر برای شاخصها بر اساس شرایط بومی هر جامعه فرق می کند و به عواملی چون صحت اطلاعات پایه، سیستمهای موجود بهداشتی، الویت های محلی همچنین میزان شیوع و شدت بیماری و شرایط اجتماعی محیطی بستگی دارد. شرایط ممکن است نه تنها از لحاظ اپیدمیولوژی بیماریهای دهان و دندان بلکه از لحاظ بافت سیاسی، اجتماعی اقتصادی و قانونی جامعه متفاوت باشد.درک شرایط موجود با استفاده از دانش دقیق از شرایط غالب در جامعه و شاخصهای مهم بهداشت دهان و دندان امکانپذیر است. داشتن این آگاهی دقیق قبل از سیاستگزادی کاملاً ضروری است. چرا که با آن می توان عوامل خطر زود هنگام و موانع اجتماعی قانونی را شناسایی و رفع نمود و راحت تر به سمت بهداشت مطلوب دهان ودندان حرکت نمود. اهداف کلان، اختصاصی و نهایی بر اساس طبقه بندی فعلی بیماریها و معیارهای موجود برای تشخیص آنها پیشنهاد شده است. پس ازآنکه راههای مختلفی را برای ارائه این اهداف در نظر گرفتیم، سرانجام بر آن شدیم تا آنها را بر اساس گروههای مختلف بیماری تنظیم نماییم.
اهداف کلان :
1) کاهش آثار و عوارض بیماریهای فک و دهان و صورت بر روی سلامتی جسم و روان، با تاکید بر ارتقاء سلامت و دهان و دندان در افراد جامعه و کاهش بیماریهای دهان و دندان نقاطی که بار بیمار بیشتر است.
2) کاهش آثار و عوارض ناشی از تظاهرات فکی دهانی بیماریهای عمومی در بین افراد جامعه و آشنایی با این عوارض برای تشخیص بموقع، پیشگیری و کنترل موثر بیماریهای عمومی
اهداف اختصاصی:
1) کاهش مرگ و میر ناشی از بیماریهای فک و دهان و صورت
2) کاهش نقص عضوهای ناشی از بیماریهای فک و دهان و صورت و به تبع آن بهبود کیفیت زندگی
3) حمایت از سیاستهای قابل اجرا و اولویت دار و برنامه هایی که صد در صد از منابع علمی موجود استفاده کند (دندانپزشکی مبتنی بر شواهد)
4) طراحی برنامه هایی برای پیشگیری و کنترل بیماریهای دهان و دندان که قابل دسترس بوده، هزینه اثر بخشی آن به اثبات رسیده باشد.
5) ادغام برنامه های ارتقاء سلامت دهان و دندان با دیگر بخشهای بهداشتی با تکیه بر عوامل خطر ساز مشترک.
6) طراحی برنامه هایی که مردم را برای حفظ سلامتی خود تقویت می کند.
7) تقویت نظام ثبت دقیق اطلاعات بیماریهای دهان و دندان.( بروز، شیوع، روند بیماری و پیامدهای آن)
8) ارج نهادن به جایگاه اجتماعی و فعالیت های قانونی افراد ارائه دهنده خدمت.
9) کاهش نابرابری در دریافت خدمات بهداشتی بین گروههای مختلف جامعه.
10) افزایش تعداد نیروی انسانی که در زمینه نظام ثبت دقیق اطلاعات بیماری آموزش دیده اند.
اهداف نهایی:
تا سال 2020 اهداف نهایی زیر بر اساس وضعیت موجود بدست خواهد آمد:
درد
کاهش % x در تعداد بروز درد در ناحیه فک و دهان و صورت.
کاهش % x در تعداد روزهای غیبت از کار و مدرسه بخاطر بروز دردهای سر و صورت.
کاهش % x تعداد افرادی که به محدودیت های عملکردی در ناحیه فک و صورت می شوند .( بعنوان مثال درد و ناراحتی، دندانهای از دست رفته ، ضربه به دندانهای قدامی و آنومالی های دهانی صورتی مادرزادی)
کاهش % x بروز عوارض اجتماعی ناشی از درد و ناراحتی و ظاهر ناخوشایند ( مواردی چون دندانهای از دست رفته، آنومالی های دندانی ، نقایص مینایی مثل فلوئوروزیس، دندانهای ضربه خورده، تحلیل شدید لثه و بوی بد دهان (
اختلالات عملکردی:
کاهش % x در تعداد افرادی که دچار اشکالاتی در جویدن، بلعیدن، تکلم و ارتباط برقرار کردن هستند. عوامل قابل سنجش زیادی در این گروه قرار می گیرند از جمله از دست دادن دندانها، بد شکلی های اکتسابی یا مادرزادی دهانی- صورتی و…..
بیماریهای عفونی
% x افزایش رقابت کارکنان مراقبتهای بهداشتی در تشخیص و کاهش خطر انتقال بیماریهای عفونی در محیط های بهداشتی
باتشکر از حسن توجه شما