پروتکل شناخت درمانی هستی نگر

پروتکل شناخت درمانی هستی نگر
محتوای طرح درمان
پروتکل شناخت درمانی هستینگر (بهمنی و همکاران، 1389) متشکل از 10 جلسه درمانی و دو جلسه پیگیری که در قالب ٣ مرحلهی: آغازین (جلسه مقدماتی و ٢ جلسه مداخله)، میانی (6 جلسه مداخله) و پایانی (٢ جلسه مداخله) می باشد. اهداف مرحله آغازین که شامل جلسه مقدماتی، جلسه اول و جلسه دوم میباشد که در این جلسات به موارد زیر پرداخته میشود:
آشنایی آزمودنی با اهداف کلی جلسات درمانی/ توضیح خطوط کلی جلسات اعم از مسئولیتپذیری در قبال فرآیند درمان، لزوم رعایت اصل رازداری، رعایت زمانبندی جلسات، سعی در خود افشایی از طریق ابراز افکار و احساسات، توافق در مورد مکان و زمان برگزاری جلسات/ اجرای اندازهگیری خط پایه در جلسه مقدماتی و ابتدای جلسه اول/ درخواست از آزمودنی برای بیان داستان خود در مورد نحوه ابتلا به بیماری و به دنبال آن واکنشهای احساسی و رفتاری نسبت به بیماری/ کمک در ایجاد فضای درمانی امن و پویا در جلسه/ کمک به خود ابرازگری و خود آشکارسازی آزمودنی/ کمک به حضور فرد در اینجا و اکنون/ بررسی برش طولی رفتار، احساس و فکر آزمودنی در حین بیان نحوه ابتلا به بیماری/ سعی در برقراری ارتباط درمانی و اعتمادسازی جهت کمک به خودافشایی بیشتر / ایجاد فضایی برای بودن آزمودنی به منظور تجربه ی خود/ت سهیل اظهار عقاید و باورهای آزمودنی در مورد بیماری و ابتلا به آن و ارزیابی علت آن/ شناخت تحریفات و خطاهای شناختی آزمودنی مثلاً در مورد نسبت دادن علت بیماری به گناهان گذشته ی خود (تقاص از طرف خدا)/ استخراج خطاهای شناختی موجود و در نهایت چالش با آن ها/ بروز مقاومت های احتمالی و شروع کار برای کاهش و رفع آن ها
اهداف مرحله میانی شامل جلسه سوم، چهارم، پنجم، ششم، هفتم و هشتم می باشد که این جلسات اهداف زیر را دنبال مینمایند:
توجه تدریجی به اضطرابهای وجودی برونریزی شده توسط آزمودنی در حین خود افشاسازی/ تسهیل ادامه فرآیند خود افشاسازی و مواجهه آزمودنی با مفاهیم اضطرابهای وجودی/ پرداختن به مفهوم پیشبینی ناپذیری دنیا و عدم قطعیت هستی/ کار با مظاهر اضطراب پیشبینی ناپذیری (اعم از ترس از عود بیماری، مبتلا شدن به ایدز و آینده زندگی فردی) و کمک به کاهش این ترسها از طریق پذیرش اضطراب پیش بینی ناپذیری/ ارزیابی و چالش با افکار آزمودنی در رابطه با غیرقابل کنترل بودن امور مربوط به بیماری از طریق فنون شناختی و اصلاح تحریفات نهفته در آن ها/ اندازه گیری متغیر نشانگان افت روحیه در ابتدای جلسه سوم و ششم/ کار با مضمون اضطراب مرگ در هنگام بیان واکنش به تشخیص HIV/ تشویق به بیان معنای فردی در ارتباط با اضطراب مرگ/ کمک به مواجهه با واقعیت مرگ/ اصلاح تحریفات شناختی موجود و تسهیل فرآیند سوگ/ کمک به خلق معنایی جدید در علت مبتلا شدن به HIV مثبت و مبتلا شدن احتمالی به ایدز از طریق فنون شناختی در راستای کمک به پذیرش مرگ احتمالی به عنوان یک واقعیت اجتناب ناپذیر/آشنا شدن فرد با مفهوم اضطراب تنهایی بنیادین/ کمک به پذیرش تنهایی به عنوان تجربهای اصیل برای افزایش میل و انگیزه برای کنار دیگران و اعضای خانواده بودن/ چالش با مفهوم از دست دادن معنا در زندگی/ چالش با معانی ناکارآمد اطلاق شده به بیماری و احساس گناه ناشی از آن/ کمک به آزمودنی در یافتن معنایی کارآمد و عاری از تحریفات شناختی/کمک به پذیرش انتخاب در معنا دهی به تجارب زندگی/ کمک به ارزیابی مجدد اولویتها و تصمیمات زندگی/ کمک به پذیرش احساس مسئولیت در قبال سرنوشت خود/ استفاده از اعتقادات معنوی-مذهبی آزمودنی در پیدا کردن معنا/ کمک به مواجهه فرد با تبعات عدم قبول مسئولیت و نادیده گرفتن اصل آزادی و انتخاب/ چالش با مفهوم رنج ناشی از عواقب مبتلا شدن/ کمک به آزمودنی در پذیرش رنج در پی فرآیند معنا دهی، از طریق فنون شناختی/ کمک به آزمودنی برای جستجوی بیشتر در واقعیت ثابت شده اش در راستای رها شدن از رنج و پذیرش آن
مرحله پایانی هم شامل جلسه نهم و دهم میباشد که اهداف این جلسات متمرکز بر جمع بندی جلسات با کمک آزمودنی/ بررسی تاثیر مداخلات انجام شده و تحریفات شناختی اصلاح شده/ صحبت با آزمودنی در مورد هویتی که در اثر فرآیند معنا دهی ناکارآمد، افکار ناسازگارانه و … مغشوش شده بود/ کمک به ساخت هویت جدید آزمودنی متناسب با موقعیت جدید و کمک به رسیدن زنان به چشم اندازهایی مبنی بر اجتناب ناپذیر بودن اضطراب های وجودی در نتیجه مواجهه با این بیماری و اینکه همه ما در هستی تنهاییم اما برای تجربه یک هستی اصیل میتوانیم در کنار یکدیگر رابطهای اصیل را تجربه کنیم و انجام اندازهگیری نشانگان افت روحیه در پایان جلسه دهم بعد از اتمام مداخله درمانی
و در آخر دو پیگیری برای اندازهگیری متغیر نشانگان افت روحیه 4 هفته و 8 هفته بعد از اتمام مداخله برای بررسی روند تغییرات صورت گرفت.
شیوه نامه(پروتکل)شناخت درمانی هستی نگر:
طرح درمان ذیل متشکل از 10 جلسه درمانی، در قالب ٣ مرحلهی : آغازین (یک جلسه مقدماتی قبل از شروع درمان و ٢جلسه درمان)، میانی (6 جلسه درمان)، و پایانی (٢ جلسه درمان) و دو جلسه پیگیری میباشد.
(نکته: قبل از توضیح جلسات لازم به ذکر است که ترتیب تمامی مراحلی که در این طرح گنجانده شده است تقریبی میباشد).
"مرحله آغازین"
اهداف این مرحله شامل ایجاد فضایی امن، برای به وجود آمدن احساس امنیت در مراجع، ایجاد ارتباط درمانی،زمینهسازی برای برونریزی افکار، احساسات و عقاید مراجع به منظور استخراج باورهای غلط و ناکارآمد و نیز تحریف و خطاهای شناختی و سپس چالش با آن ها، میباشد که در قالب ٣ جلسه آورده شده است.
جلسه مقدماتی:
1- آشنایی زنان مجرد مبتلا به HIV مثبت با اهداف کلی جلسات درمانی
2- توضیح خطوط کلی جلسات اعم از مسئولیت پذیری در قبال فرآیند درمان، لزوم رعایت اصل رازداری، رعایت زمانبندی جلسات، لزوم رعایت احترام در هنگام گفتگو، سعی در خودافشایی از طریق ابراز افکار و احساسات ، توافق در مورد مکان و زمان برگزاری جلسات
3- اجرای اندازهگیری خط پایه( نکته: خط پایه در ابتدای جلسه اجرا میشود تا تاثیر مداخله به حداقل خود برسد).
جلسه اول:
1- درخواست از مراجع برای بیان داستان خود در مورد نحوه ابتلا به بیماری HIV مثبت و به دنبال آن واکنشهای احساسی و رفتاری نسبت به بیماری
2- کمک در ایجاد فضای درمانی امن و پویا در جلسه
3- کمک به خود ابرازگری و خود آشکارسازی مراجع
4- کمک به حضور فرد در اینجا و اکنون (Here and Now)
5- بررسی برش طولی رفتار، احساس و فکر مراجع در حین بیان نحوه ابتلا به بیماری HIV مثبت
6- سعی در برقراری ارتباط درمانی و اعتمادسازی جهت کمک به خودافشایی بیشتر
جلسه دوم:
1- ایجاد فضائی برای بودن مراجع به منظور تجربه ی خود
2- تسهیل اظهار عقاید و باورهای مراجع در مورد بیماری و ابتلا به آن و ارزیابی علت آن
3- شناخت تحریفات و خطاهای شناختی مراجع (مثلا در مورد نسبت دادن علت بیماری به گناهان گذشته ی خود (تقاص از طرف خدا)
4- استخراج خطاهای شناختی موجود و در نهایت چالش با آن ها
5- بروز مقاومت های احتمالی و شروع کار برای کاهش و رفع آن ها
"مرحله میانی"
اهداف این مرحله شامل آماده سازی به منظور ورود به مداخله ی درمانی و اجرای مداخله میباشد. در این مرحله ضمن کار بر روی مقاومت های در حال بروز، به اضطرابهای هستی مدار از قبیل پیشبینی ناپذیری و غیرقابل کنترل بودن امور، مرگ و بی معنایی و در نهایت پذیرش رنج در حوزه ی نیازهای معنوی برگرفته از این اضطراب ها وشناخت خطاهای شناختی و چالش با آن ها پرداخته خواهد شد. در ادامه رئوس مطالب در قالب 6 جلسه آورده شده است.
جلسه سوم:
1- توجه تدریجی به اضطرابهای وجودی برونریزی شده توسط مراجع در حین خود افشاسازی
2- تسهیل ادامه فرآیند خود افشاسازی و مواجهه مراجع با مفاهیم اضطرابهای وجودی
3- پرداختن به مفهوم پیشبینی ناپذیری دنیا و عدم قطعیت هستی
4- کار با مظاهر اضطراب پیش بینی ناپذیری(اعم از ترس از عود بیماری، سرایت به سایر نقاط بدن، مبتلا شدن به ایدز و آینده زندگی فردی) و کمک به کاهش این ترسها از طریق پذیرش اضطراب پیش بینی ناپذیری
5- ارزیابی و چالش با افکار مراجع در رابطه با غیرقابل کنترل بودن امور مربوط به بیماری از طریق فنون شناختی و اصلاح تحریفات نهفته درآنها
جلسه چهارم:
1- کار با مضمون اضطراب مرگ در هنگام بیان واکنش به تشخیص HIV مثبت
2- تشویق به بیان معنای فردی در ارتباط با اضطراب مرگ
3- کمک به مواجهه با واقعیت مرگ( در صورت عود بیماری و مبتلا شدن به ایدز)
4- اصلاح تحریفات شناختی موجود در معنای اضطراب وجودی مرگ
5- تسهیل فرآیند سوگ(ایجاد فضایی به منظور برون ریزی هیجاناتی مثل غم و اندوه و سوگواری برای فقدانهای ناشی ازHIV مثبت و احتمال مبتلا شدن به ایدز و اعتماد به خود در توانایی پذیرش تجارب هیجانی منفی).
جلسه پنجم
1- کمک به خلق معنایی جدید در علت مبتلا شدن به HIV مثبت و مبتلا شدن احتمالی به ایدز از طریق فنون شناختی در راستای کمک به پذیرش مرگ احتمالی به عنوان یک واقعیت اجتناب ناپذیر
2- آشنا شدن فرد با مفهوم اضطراب تنهایی بنیادین( مبنی بر اینکه فرد احساس میکند بعد از مبتلا شدن به این بیماری تنها شده است).
3- کمک به پذیرش تنهایی به عنوان تجربهای اصیل برای افزایش میل و انگیزه برای کنار دیگران و اعضای خانواده بودن

جلسه ششم
1- چالش با مفهوم از دست دادن معنا در زندگی
2- چالش با معانی ناکارآمد اطلاق شده به بیماری و احساس گناه ناشی از آن(اعم از تقاص پس دادن، تنبیه شدن،گناهکار بودن).
3- کمک به مراجع در یافتن معنایی کارآمد و عاری از تحریفات شناختی
4- کمک به پذیرش انتخاب در معنادهی به تجارب زندگی
5- کمک به ارزیابی مجدد اولویتها و تصمیمات زندگی
6- کمک به پذیرش احساس مسئولیت در قبال سرنوشت خود
7- استفاده از اعتقادات معنوی/ مذهبی مراجع در پیدا کردن معنا
جلسه هفتم
1- کمک به مواجهه فرد با تبعات عدم قبول مسئولیت و نادیده گرفتن اصل آزادی و انتخاب
2- چالش با مفهوم رنج ناشی از عواقب مبتلا شدن به HIV
3- کمک به مراجع در پذیرش رنج در پی فرآیند معنادهی، از طریق فنون شناختی
4- کمک به مراجع برای جستجوی بیشتر در واقعیت ثابت شده اش در راستای رها شدن از رنج و پذیرش آن
جلسه هشتم :
جمع بندی جلسات قبل و کمک در رسیدن فرد به این چشم اندازها که :
– زندگی و مرگ به یکدیگر وابستهاند و مرگ همواره به ما مینگرد و زندگی را نیز نمیتوان به تعویق انداخت.
– در پس تعبیر هر تجربهای، معنای شخصی وجود دارد و فرد در انتخاب این معنا از آزادی بیقید و شرطی برخوردار است چرا که همه ما به درون جهانی خالی از معنا افکنده شدهایم .
– هر یک از ما در هستی تنهاییم و هیچ رابطهای قادر به از میان بردن تنهاییمان نیست ولی میتوانیم در تنهایی یکدیگر شریک شویم و رابطه ای عمیق و پرمعنا با یکدیگر برقرار کنیم .
"مرحله پایانی"
جلسه نهم:
1- بررسی تاثیر مداخلات انجام شده و تحریفات شناختی اصلاح شده
2- صحبت با مراجع در مورد هویتی که در اثر فرآیند معنا دهی ناکارامد، افکار ناسازگارانه و … مغشوش شده بود.
3- کمک به ساخت هویت جدید مراجع متناسب با موقعیت جدید
جلسه دهم:
١. جمع بندی کل مباحث مطرح شده در طی جلسات و نتیجه گیری آن با کمک مراجع
٣. هماهنگی لازم برای جلسات پیگیری
٤. اجرای پس آزمون