طرح درس و روش تدریس
کتاب: علوم تجربی
پایـه: اول دبستان
درس13 : آهن ربای من
طرح درس شماره1
هدف کلی
آشنایی دانش آموزان با آهن ربا
اهداف جزئی
آشنایی فراگیران با خاصیت آهن ربا.
آشنایی فراگیران با طبقه بندی کردن اجسام به دو گروه آهن و غیره آهن.
آشنایی فراگیران با موارد استفاده از آهن ربا در زندگی روزمره.
آشنایی فراگیران با اشکال مختلف آهن ربا.
آشنایی فراگیران با خاصیت جذب و دفع در آهن ربا.
اهداف رفتاری
فراگیران پس از پایان درس باید توانایی داشته باشند:
خاصیت آهن ربا را بیان کنند. (دانشی)
اجسامی را که جذب آهن ربا می شوند نام ببرند. (دانشی)
اجسامی را که جذب آهن ربا نمی شوند نام ببرند. (دانشی)
در محیط اطراف خود جست و جو کنند و اجسامی را که جذب آهن ربا می شوند بیابند. (دانشی)
وسایلی را که در آن آهن ربا به کار رفته است تفکیک نمایند. (دانشی)
اشکال مختلف آهن ربا را نقاشی نمایند. (دانشی)
موارد استفاده از آهن ربا را بیان نمایند. (دانشی)
نسبت به کار با آهن ربا علاقه نشان دهند. (دانشی)
روش تدریس و مدل کلاس
روش تدریس حل مساله
مدل کلاس: به صورت آزمایشگاهی و تشکیل گروه های سه نفره
ابزار و رسانه های آموزشی
ماهی هایی از جنس های مختلف(فلز، مس، پلاستیک)، چوب ماهی گیری، گیره ی پلاستیکی و فلزی، جا مدادی، جا سوزنی، براده ی آهن، تزئین یخچالی، چونز، پارچه ی آبی، تصاویر مختلف که آهن ربا در آن ها استفاده شده است.
آمادگی و ایجاد انگیزه
یک بسته پونز را با خود به کلاس آورده و در حین گذاشتن روی میز از دست رها می سازیم. وقتی تمامی پونزها در قسمتی از کلاس که در مسیر حرکت دانش آموزان نباشد پخش شدند ابراز ناراحتی می کنیم، که چه کار کنیم؟ تمام پونزها در کلاس پخش شدند! بچه ها مواظب باشید و از جای خود حرکت نکنید چون ممکن است موقع راه رفتن پونز در کفش های شما فرو برود و از بچه ها می خواهیم که فکر کنند و برای جمع کردن سریع پونزها یک راه حل پیدا کنند پس از این که راه حل های ارائه شده و از طرف فراگیران جمع بندی شد از آنها می خواهیم به درس توجه کنند و پس از پایان درس نحوه جمع کردن سریع پونزها را به طریقه علمی پیدا کنند.
ارزشیابی اولیه
آهن چیست؟
چه وسایلی را آهن ربا به کار رفته است؟
چه وسایلی را آهن ربا به خود جذب می کند؟
در کلاس وسایلی را که جذب آهن ربا می شوند نشان دهند؟
ارائه درس
گام اول: درک و فهم مساله
معلم تدریس خود را با نام خدا شروع می کند و به هر دانش آموز یک ماهی که از جنس (فلز، مس، پلاستیک، چوب… ) درست شده است می دهد و از آن ها می خواهد که با توجه به رنگ ماهی های خود در یک گروه قرار بگیرند. سپس از آن ها می خواهد ماهی های خود را درون یک پارچه به رنگ آبی که در پایین کلاس پهن شده قرار دهند و از هر گروه یک نفر به عنوان نماینده انتخاب می شود که با چوب ماهی گیری، که از قبل به انتهای آن ها قلابی از جنس های مختلف نصب شده (به طوری که یکی آهن ربا و دیگری از جنس مس، پلاستیک، چوب…. باشد) از رودخانه ماهی بگیرند پس از شروع بازی و تشویق فراگیران دیگر جهت برنده شدن دوستان شان پایان وقت را اعلام می کنیم و از فراگیران می خواهیم که ماهی های گرفته شده توسط هر دانش آموز را بشمارند و از آن ها سوال می کنیم:
بچه ها به نظر شما: چرا فقط نماینده گروه اول(گروهی که جنس قلاب آن ها از آهن ربا می باشد) از رودخانه ماهی گرفته است و سایر گروها ماهی نگرفته اند؟ (از مجهولات مساله)
آیا چوب ماهی گیری نماینده گروه اول بزرگتر از چوب ماهی گیری سایر گروه ها بوده است؟ (از معلومات مساله)
آیا نماینده گروه اول سریع تر از سایر گروه ها ماهی گرفته است؟ (از معلومات مساله)
جنس ماهی های گرفته شده نماینده گروه اول از چه نوع بوده است؟ (از مجهولات مساله)
آیا جنس قلاب های چوب ماهی گیری نماینده گروه ها یکی بوده است؟ (از مجهولات مساله)
گام دوم: تهیه طرح یا نقشه برای حل مساله
برای این که بررسی کنیم موارد بر شمرده در تعداد ماهی های گرفته شده تاثیر دارد از گروه ها خواسته می شود برای حل مساله نقشه ای ارائه کنند پس از جمع بندی طرح های ارائه شده بهترین نقشه قابل اجرا را انتخاب می کنیم بدین صورت که بار دیگر نماینده گروه ها با چوب های خود ماهی بگیرند و بچه ها بررسی کنند که عوامل بر شمرده در تعداد ماهی های گرفته شده نقش دارد یا خیر؟
گام سوم: اجرای طرح یا نقشه
نمایندگان با چوب ماهی گیری خود از رودخانه فرضی پهن شده در کف اتاق ماهی می گیرند و بچه ها نقش عوامل بر شمرده در تعداد ماهی های گرفته شده را بررسی می کنند تا پی ببرند که عامل اصلی برنده شدن گروه یک، آهن ربای قلاب ماهی گیری بوده است.
گام چهارم: بازنگری و کنترل
برای این که دانش آموزان به نقش آهن ربا در جذب ماهی های آهنی پی ببرند از آن ها می خواهیم فعالیت های تکمیلی زیر را انجام دهند.
* فعالیت اول: به هر گروه تعداد وسیله مانند تراش، پاک کن، قرقره، مداد چوب، سکه، میخ، سوزن، و آهن ربا می دهیم و از آن ها می خواهیم که آهن ربا را به این وسایل نزدیک کنند و ببینند چه اتفاقی می افتد سپس وسایل را به کمک آهن ربا به دو دسته تقسیم کنند (وسایلی که به آهن ربا جذب شدند و وسایلی که جذب نشدند) و در سبدهای جداگانه قرار دهند.
* فعالیت دوم: تعدادی وسیله مانند جا مداد، جا سوزنی، تزئینی یخچال را به فراگیران داده تا در گروه مشورت کننده و به موارد استفاده ی گوناگون از آهن ربا پی ببرند و به آن ها اشاره کنند و بگویند که آهن ربا در کجای این وسایل و به چه دلیل به کار رفته است؟
* فعالیت سوم: به هر گروه یک آهن ربا می دهیم و از آنان می خواهیم که به شکل آهن ربای خود با دقت نگاه کنند، سپس آهن ربا را به وسایلی که دارند نزدیک کنند و اشیایی را که جذب آهن ربا می شوند بلند کنند و بعد آهن ربای خود راب گروه دیگر عوض کنند و این آزمایش را تکرار کنند و شکل آهن ربایی را که با آن آزمایش کرده اند بکشند. با این فعالیت فراگیران با اشکال مختلف آهن ربا آشنا می شوند که آن ها را در اندازه های مختلف (برای زیبایی، در وسیله ها جا بگیرند، کار آن ها با هم فرق دارد و… ) درست می کنند و دیگر این که تمام وسایلی که جذب آهن ربای خودشان شده بود به آهن رباهای دیگر نیز جذب شدند و در آخر شکل های نقاشی شده از آهن رباها را با شکل های کتاب مقایسه می کنند. بعد از اتمام درس آموزگار از فراگیران می خواهد راه علمی جمع کردن سریع پونزها را بیان کنند.
ارزشیابی پایانی و جمع بندی
چند وسیله که جذب آهن ربا می شوند نام ببرند.
آهن ربا در چه وسایلی به کار می رود؟
از آهن ربا چه استفاده هایی می شود؟
تعیین تکلیف
تکلیف تمرینی: شکل وسایل و اسباب بازی هایی را که در آن ها آهن ربا به کار رفته است را نقاشی کنند.
تکلیف خلاقیتی: یک وسیله ی اسباب بازی با آهن ربا درست کنند و به کلاس بیاورند. (اختیاری)
طرح درس شماره2
هدف کلی
آشنایی فراگیران با آهن ربا و استفاده ی آن ها
اهداف جزئی و رفتاری
دانش آموزان…
با دیدن تصویر عنوانی در مورد آهن ربا و اشکال آن گفت و گو کنند.
بتوانند آهن ربا را که آورده اند طبقه بندی کنند. (آن هایی که جذب می شوند و جذب می شوند. )
با مشاهده آهن ربای خود و اعضای گروه به تفاوت و شباهت های آهن رباها پی ببرند.
با مسابقه گذاشتن در گروه، میزان قدرت آهن رباها را با هم مقایسه کنند.
با بازی در گروه در مورد آهن ربا اطلاعاتی را جمع آوری کنند و با این فعالیت از کار کردن با آهن ربا لذت ببرند.
درباره ی آهن ربا و گذشتن نیروی آن از چیزهایی مثل شیشه و کاغذ و… در گروه مشورت و گفت و گو کنند.
اطلاعاتی در مورد استفاده ی آهن ربا در زندگی روزمره جمع آوری کنند.
جذب و دفع دو آهن ربا را مشاهده و مقایسه کنند.
در مورد تهیه ابزارها و وسایل مورد نیاز احساس مسئولیت کنند.
ضوابط کار گروهی را رعایت کنند.
فعالیت های مقدماتی
آوردن انواع آهن رباها به کلاس، هماهنگی با مدیر و معاونین برای بردن بچه ها به حیاط و انجام بازی و مسابقه ماهی گیری.
روش تدریس و مدل کلاس
مشاهده، آزمایش و تحقیق، توضیحی، پرسش و پاسخ، نمایش تصویر و فیلم
گروه بندی دانش آموزان و قرار گرفتن آنها در مکان مشخص.
ابزار و رسانه های آموزشی
انواع آهن ربا، تصاویر مختلف، کلیپ آموزشی، شیشه، کاغذ، بطری آب، گیره، سنجاق، قطب نما
آمادگی و ایجاد انگیزه
سلام و احوال پرسی
حضور و غیاب
بیان یک روایت یا یک داستان کوتاه آموزنده
آوردن جعبه سنجاق ته گرد به کلاس و در بدو ورود، انداختن روی زمین و سپس پرسیدن این سوال از دانش آموزان، بهترین روش برای جمع کردن چیست؟
همچنین به بچه ها می گوییم: چند دقیقه فرصت دارید با آهن رباها بازی کنید. با این کار علاقه دانش آموزان به درس زیاد می شود.
ارزشیابی اولیه
فرگیران با دیدن تصویر عنوانی در مورد علت شادی دانش آموزان بحث و گفت و گو می کنند و با آهن ربا هایی که برای خود آورده اند (به صورت گروهی) گیره های رنگی را با آهن رباهایشان جدا کرده و بر اساس رنگ گیره، آن ها را طبقه بندی می کنند.
ارائه درس
تمام اعضای گروه وسایلی را که از قبل آماده کرده اند را بر روی میز قرار داده و هر کس با آهن ربای خودش اجسامی که جذب می شوند و آن هایی که جذب نمی شوند را جدا کرده و با هم مقایسه می کنند و در مورد آن بحث و گفت و گو می کنند.
هر گروه آهن ربای خود را روی میز قرار داده، شکل، رنگ، بزرگی و کوچکی آن را با هم مقایسه می کنند سپس اعضای هر گروه در مورد ویژگی های آهن ربایش برای کل دانش آموزان توضیح می دهد (به انتخاب معلم) سپس هر دانش آموز آن چه مشاهده کرده و شنیده را نقاشی می کند و نقاشی ها به دیوار کلاس نصب می شود.
برای انجام فعالیت به حیاط می رویم. (از قبل هماهنگی شده است) ابتدا 2نفر 2نفر نشانده و با سوت معلم شروع می کنند به گیره جمع کردن و بعد از چند ثانیه (40 ثانیه) با سوت معلم تمام می شود. هر کدام گیره بیش تری جذب کرده، برنده است و به همین ترتیب فقط به صورت گروهی این مسابقه را انجام می دهند.
فیلمی را که از قبل آماده کرده ایم می گذاریم و بعد از دیدن آن همان فعالیت ها را با وسایلی که آورده اند انجام می دهیم سپس نتیجه ی فیلم و فعالیتی که انجام داده اند توسط نماینده گروه (با انتخاب معلم ) بیان می شود.
تصاویر را مشاهده، در گروه مشورت و استفاده های روزمره آهن ربا را بیان می کنند و مثال هایی غیر از کتاب هم می گویند.
فیلمی در مورد جذب آهن ربای هم نام و غیر هم نام می گذاریم، پس از دیدن فیلم فعالیت را انجام داده و در مورد چگونگی و نتایج آن بحث و گفت و گو می کنند.
فرگیران در مورد این که آیا قدرت آهن ربا در همه ی قسمت هایش یکسان است و این که چگونه بفهمیم کدام قسمت آهن ربا قوی تر است چند دقیقه ای فکر کنند و سپس در مورد فکرهایشان با هم صحبت کنند و بعد از آن نماینده هر گروه نتیجه مشورت اعضای گروه را بیان کند.
ارزشیابی پایانی و جمع بندی
پرسش و پاسخ، استفاده از چک لیست
از پرسش های که به پیوست طرح درس موجود است می توان برای ارزشیابی پایانی استفاده کرد.
به دانش آموزان می گوییم: بار دیگر به تصاویر کتاب نگاه کنند. معلم بار دیگر به طور مختصر درس را مرور کرده و نکات مهم و کلیدی درس را روی تخته یادداشت می کند.
تعیین تکلیف
با آهن ربای خود در خانه آزمایش کنند و وسایلی که جذب آهن ربا می شود روی برگه و آن هایی که جذب نمی شوند را پشت برگه نقاشی کنند و به کلاس بیاورند.
به فراگیران تحقیقی داده می شود در مورد جمله هشدار و از آن ها خواسته می شود در جلسه بعد با توجه به تحقیق ها دلایل این که چرا آهن ربا را در کنار این وسایل نگذاریم بحث و گفت و گو و نتیجه گیری کنیم.
طرح درس شماره3
هدف کلی
آشنایی فراگیران با آهن ربا و تقویت روحیه تفکر و تعقل آن ها در جمع آوری اطلاعات درباره ی مشخصات آهن رباها.
اهداف جزئی
در فرآیند آموزش این درس هر دانش آموز:
با مشاهده انواع آهن ربا، آن ها را از نظر شکل و اندازه دسته بندی کند.
درباره اشکال مختلف آهن ربا به همکلاسی های خود گزارش دهد.
دانسته های خود را درباره ی انواع و کاربرد آن در زندگی به دیگر دانش آموزان ارائه نماید.
با انجام آزمایش به این مسئله که برخی از اشیاء جذب آهن ربا می شوند و برخی دیگر جذب نمی شوند، پی ببرد.
در مورد اشیایی که جذب آهن ربا می شوند و یا نمی شوند به همکلاسی های خود گزارش دهد.
استفاده ی آهن ربا را در زندگی، صنعت، کشاورزی و وسایل برقی بیان کند.
به این نکته توجه داشته باشد که آهن ربا برای بعضی از وسایل (مانند تلفن همراه، تلویزیون، کارت پول و… ) اثر مخرب دارد.
اهداف رفتاری
در فرایند آموزش این درس هر دانش آموز:
با انجام آزمایش قوی ترین آهن ربا را مشخص کند.
با انجام آزمایش کشف کند آهن ربا از پشت کدام وسیله (کاغذ، مقوا، صفحه چوبی، شیشه، نایلون )گیره ی کاغذ را جذب می کند.
با انجام آزمایش نشان دهد که عقربه قطب نما، آهن ربا است.
با انجام فعالیت های یاددهی یادگیری، (مثلا کاربرد آهن ربا) به عظمت و قدرت خدا پی ببرد.
در فرایند یادگیری این درس از وسایلی که به کلاس آورده شده است، مواظبت کند.
مفاهیم درس
آهن ربا اشکال مختلف دارد، آهن ربا ها همدیگر را جذب و یا دفع می کنند، قدرت جذب آهن رباها متفاوت است، آهن ربا در زندگی به ما کمک می کند، آهن ربا به بعضی وسایل آسیب می زند.
روش تدریس و مدل کلاس
پرسش و پاسخ، ایفای نقش، آزمایش، بازی
دانش آموزان را گروه بندی کرده و با توجه به موقعیت کلاس آنها را چیدمان می کنیم. می توان از گروه های از پیش تعیین شده استفاده کرد.
بهتر است نام هر گروه را از موضوعات یا عناوین درس انتخاب کرد. مثلا گروه آهن ربا و گروه…
ابزار و رسانه های آموزشی
انواع مختلف آهن ربا، تصاویر مختلف، اشیاء مختلف، فیلم آموزشی، کتاب، دو جعبه
آمادگی و ایجاد انگیزه
سلام و خوش و بش کردن با دانش آموزان
حضور و غیاب و کنترل وضعیت ظاهری و روحی دانش آموزان
دیدن تکالیف جلسه قبل
دو جعبه داریم در یکی آهن ربا کار شده است به صورتی که دیده نشود و در دیگری آهن ربایی وجود ندارد. می توان از جعبه مقوایی سوزن ته گرد استفاده کرد) سوزن ته گردها را میان دانش آموزان پخش می کنیم و کمی از سوزن ها را عمدا روی زمین می ریزیم.
از دانش آموزان می خواهیم سوزن ته گرد ها را جمع آوری کنند و به آن ها تذکر می دهیم که سوزن ها در دستشان فرو نرود. با جعبه ای که آهن ربا دارد سوزن ها را جمع آوری می کنیم.
از دانش آموزان می خواهیم با جعبه ای که آهن ربا ندارد سوزن ها را جمع کنند. دانش آموزان علت تفاوت دو جعبه را می پرسند در این هنگام آن ها را متوجه آهن ربای داخل جعبه می کنیم.
ارزشیابی اولیه
جهت انجام ارزشیابی تشخیصی، سوالاتی که پیش نیاز است را از دانش آموزان می پرسیم.
مثلا می توان پرسید.
میخ از آهن ساخته شده یا از چوب؟
آهن ربا به دیوار هم می چسبد؟
ارائه درس
1. از دانش آموزان خواسته می شود به تصویر عنوانی کتاب توجه کنند و یک آنچه را که درباره آن درک کرده اند به دیگران بگویند.
2. از دانش آموزان خواسته می شود که هرکدام یک آهن ربا بردارند و برای آشنایی با آهن ربا فعالیت های مشخص شده را انجام دهند. ( مثل جمع کردن گیره کاغذ، براده آهن و… )
3. دانش آموز با انجام فعالیت مشخص می کند که کدام یک از اشیاء روی میز ( از جنس های مختلف ) جذب آهن ربا می شود و در مورد آنها با همکلاسی های خود گفت و گو کند.
4. دانش آموز در مورد شکل های مختلف آهن ربا با همکلاسی های خود گفت و گو کند.
5. با انجام مسابقه ماهیگیری، قویترین آهن ربا را مشخص کند.
6. ترغیب و تشویق شوند تا برای دقایقی کوتاه فیلم آموزشی در مورد خاصیت جذب آهن ربا ( ازپشت بعضی چیزها مثل کاغذ ) را ببینند و در پایان حاصل مشاهدات خود را به کلاس ارائه کنند یا به پرسش ها پاسخ دهند. سپس از دانش آموز می خواهیم آزمایشی در مورد این خاصیت انجام دهند و یک نمایش علمی ارائه دهند.
7. از دانش آموزان خواسته می شود در گروه خود درمورد کاربرد آهن ربا اطلاعات جمع آوری کنند و گزارش دهند.
8. از دانش آموز خواسته می شود که به پرسش ایستگاه فکر توجه کنند و هرکدام با ذکر دلیل نظر خود را به کلاس ارائه کنند.
9. در محیطی آرام همراه با آرامش خواسته می شود تا هردانش آموز خاطره خوش آیند و شادی بخش در مورد آهن ربا برای همکلاسی های خود تعریف کند.
10. برای درک عمیق دانش آموزان و هدایت آن ها به عظمت خلقت، پرسش هایی مطرح می شود تا آن ها را پاسخ دهند.
ارزشیابی پایانی و جمع بندی
انجام ارزشیابی ( بر اساس ثبت سیاهه ی رفتار و آزمون عملکرد در پایان)
از سوالاتی که به پیوست طرح درس موجود است می توان برای انجام ارزشیابی پایانی استفاده کرد.
معلم با توجه به ارزشیابی که انجام می دهد، نقاط ضعف دانش آموزان را شناخته و و دوباره آنها را مرور می کند.
در نهایت معلم درس را با کمک دانش آموزان جمع بندی می کند.
تعیین تکلیف
برای جلسه آینده به کمک بزرگترها لیستی از وسایل منزل که درآن ها آهن ربا به کار رفته همراه با تصاویر آن ها تهیه کرده به کلاس بیاورید.
علاوه بر آزمایشات داخل کتاب با استفاده از چند آهن ربا مقداری براده آهن و یک ورق کاغذ و یک تخته چوبی آزمایشاتی را انجام داده و نتبجه را به کلاس گزارش کنید.
نکات آموزشی و روش تدریس
* مقدمه
دانش آموزان با به کار بردن مهارت های مشاهده، طبقه بندی و جمع آوری اطلاعات خواص آهن ربا را تجربه کرده و می توانند موارد استفاده از آهن ربا را در زندگی روزمره فهرست کنند و آزمایش هایی را درباره ی خواص آهن ربا به طور گروهی طراحی و اجرا کنند.
* اهداف درس
در پایان این درس انتظار می رود دانش آموز بتواند:
سطح ١: با آزمایش هایی خواص آهن ربا را به نمایش بگذارند.
سطح ٢: استفاده هایی از آهن ربا را در زندگی روزمره گزارش کنند.
سطح ٣: با توجه به خواص آهن ربا، بازی طراحی و اجرا کنند.
* مواد و وسایل آموزشی
آهن ربا با شکل ها و قدرت های مختلف گیرهای کاغذ کاغذهای رنگی بطری شیشه ای
* دانستنی های درس
دو قطبی مغناطیسی: یکی از ویژگی های جالب آهن ربا این است که اگر آهن ربایی را به دو یا چند قسمت بشکنیم هر قطعه نیز دو آهن ربا با دو قطب S و N است.
چرا همه ی مواد جذب آهن ربا نمی شوند؟ بیش تر مواد به خوبی جذب آهن ربا نمی شوند. آهن ماده ای است که ظاهراً به شدت جذب آهن ربا می شود دو ماده ی دیگر که به خوبی آهن جذب آهن ربا می شوند نیکل و کبالت هستند. آهن، نیکل و کبالت موادی هستند که می توان از آن ها آهن ربا، درست کرد. این مواد را فرو مغناطیس می نامند.
تفاوت مواد فرو مغناطیس با سایر مواد: همه ی مواد از دو قطبی های مغناطیسی تشکیل شده اند (اتم ها و مولکول ها) اما طرز قرار گرفتن دو قطبی های مغناطیسی در تمام مواد یکسان نیست در موادی مثل آلومینیوم، مس و …
آهن ربای قوی با آهن ربای ضعیف چه تفاوتی دارد؟ هرچه بیش تر دو قطبی های مغناطیسی کوچک هم سو شوند قدرت آهن ربا بیش تر خواهد شد. در دو سر آهن ربا که دو قطبی های مغناطیسی کوچک آزاد هستند خاصیت آهن ربایی بیش تر است.
نگهداری از آهن ربا: دو قطبی های مغناطیسی که در قطب های آهن رباها آزاد هستند به مرور زمان چرخیده و باعث ضعیف شدن آهن ربا می شوند با قرار دادن قطب های ناهمنام دو آهن ربا روی هم دو قطبی های مغناطیسی کوچک در قطب ها مفید شده و بدین ترتیب مانع ضعیف شدن قدرت آهن رباها خواهند شد.
میدان مغناطیسی زمین: انسان از گذشته های بسیار دور به خاصیت مغناطیسی پی برده است ملاحان و جهان گردان در کارهای جاری خود از قطب نما استفاده می کنند. اثرهای مغناطیسی زمین بر زندگی جانوران و گیاهان، موضوعی جالب و بحث انگیز برای پژوهشگران است. مثلاً پژوهش ها نشان داده است که در برخی از پرندگان کوچنده ساز و کاری جهت تشخیص جهت مغناطیسی موجود است.
* نکات آموزشی و فعالیت های پیشنهادی
١. قبل از آموزش این فصل با ارسال نامه ای به والدین از آن ها بخواهید در اختیار فرزندشان آهن رباهای مختلف قرار دهند. اجازه دهید در تمامی فعالیت های این فصل دانش آموز شخصاً کار با آهن ربا را تجربه کند.
٢. در شروع درس وانمود کنید جعبه ی گیره های کاغذ از میز به زمین افتاده و از بچه ها بخواهید کمک کرده و گیره های پخش شده روی زمین را جمع کنند. سپس در اختیار آن ها آهن ربا قرار داده تا با آن گیره ها را جمع کنند. بدین ترتیب با کاربرد آهن ربا آشنا می شوند.
٣. دانش آموزان وسایلی را که در اختیار دارند به دو گروه چیزهایی که جذب آهن ربا می شود، و چیزهایی که جذب نمی شوند طبقه بندی کنند و سپس از آن ها بخواهید مثل یک شکارچی چیزهایی را که جذب آهن ربا می شوند را با چسباندن یک قطعه برچسب مشخص کرده و به کلاس گزارش کنند. و این فعالیت را به خارج از کلاس و خانه ی خود تعمیم دهند. انتظار می رود همه ی دانش آموزان قادر به انجام این فعالیت باشند. می توانید فعالیت را به این صورت انجام دهید که تعدادی وسایلی را در اختیار دانش آموزان قرار داده اول از آن ها بخواهید حدس بزنند کدام جسم جذب آهن ربا می شود بعد از آن ها بخواهید حدس خود را امتحان کنند.
٤. در فعالیت هایی مثل پیدا کردن قوی ترین آهن ربا در کلاس و یا فعالیت پی بردن به یکسان نبودن خاصیت آهن ربایی در یک آهن ربا اجازه دهید راه حل ها و پیشنهادها را دانش آموزان ارائه داده و راه حل خودشان را امتحان کنند. توجه کنید هدف آموزش قطب های آهن ربا و نام گذاری قطب ها نیست در سال های بعد به آن پرداخته خواهد شد. انتظار می رود همه ی دانش آموزان این فعالیت ها را انجام دهند.
5. استفاده از آزمون های عملکردی برای سنجش سطح توانایی دانش آموزان می تواند مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال می توانید چند آهن ربای مختلف و تعدادی سنجاق یا گیره را در اختیار دانش آموزان بگذارید و از دانش آموزان بخواهید به هر ترتیب که می توانند آن ها را طبقه بندی کنند یا با آن یک بازی طراحی کنند یا بر حسب قوت آهن ربا آن ها را مرتب کنند.
* فاصله آهن ربا در جذب گیره
١. درباره ی ماهی گیری با آهن ربا می توانید ساخت ماهی های کاغذی و رنگ آمیزی آن ها را به عهده گروه های دانش آموزی دارند را با آهن ربا صید کنند " ب" بگذارید. می توانید حروف الفبا را روی ماهی های نوشته و از آن ها بخواهید مثلاً ماهی هایی که حرف یا گیره های مسی پلاستیکی به ماهی ها متصل باشد تا بعضی از ماهی ها صید نشوند. اجازه دهید طراحی بازی و قوانین بازی را گروه ها انجام دهند. انتظار می رود برخی از دانش آموزان بتوانند در بازی طراحی شده از همه ی خواص آهن ربا استفاده کنند.
٢. توجه کنید: در فعالیت عبور خاصیت آهن ربایی از مواد مختلف مثل کاغذ، شیشه و … اجازه دهید دانش آموز با انجام بازی و آزمایش با مواد مختلف مشاهده کند چه موادی خاصیت آهن ربایی را از خود عبور می دهد و برای به کار بردن این خاصیت گیره هایی را که درون بطری با دهانه ی کوچک است به کمک آهن ربا بیرون بیاورد. یا می توانید آهن ربا را در جیب لباس مخفی کرده و بپرسید چرا اشیاء آهنی مثل گیره های کاغذ به جیب لباس چسبیده و نمی افتد؟ و از دانش آموز علت آن را بپرسید. انتظار می رود همه ی دانش آموزان عبور خاصیت آهن ربایی از مواد مختلف را مشاهده کرده و با مواد مختلف امتحان کنند.
3. در فعالیت اثر قطب های دو آهن ربا بر یک دیگر توجه کنید هدف، آموزش قطب ها و اثر قطب های هم نام و غیر هم نام نیست، در سال های بعد آموزش خواهند دید. بلکه فقط مشاهده جذب و دفع بین قطب های دو آهن ربا است. در فعالیت استفاده از آهن ربا در زندگی روزمره انتظار می رود بیش تر دانش آموزان استفاده از خواص آهن ربا را در برخی وسایل مورد استفاده در زندگی روزمره گزارش دهند.
فعالیت پیشنهادی: جعبه یا قوطی یکسان را انتخاب کنید، در سه تا از جعبه ها آهن ربای تیغه ای و نعل اسبی و میله ی آهنی، قرار داده و با چسب آن ها را طوری به قوطی محکم کنید که دانش آموزان به وجود آن پی نبرند. حال از دانش آموزان بخواهید تشخیص دهند:
1. در کدام یک از جعبه ها آهن ربا هست؟ علت انتخاب خود را بگویند.
2. قوی ترین آهن ربا در کدام جعبه است؟
3. از آن ها بپرسید چگونه می توانند شکل آهن رباها را تشخیص دهند؟
سوالات درس با جواب
1. آهن ربا چیست؟
جواب: وسیله ای است که اجسام آهنی را به خود جذب می کند.
2. کدام قسمت آهن ربا بیشترجذب می کند؟
جواب: دو سر آن
3. از آهن ربا چه استفاده هایی می کنیم؟
جواب: با کمک آهن ربا چیزهایی را به درب یخچال می چسبانیم و یا برای بلند کردن چیزهای سنگین از آن استفاده می کنیم.
4. کدام جذب آهن ربا می شود؟
جواب: مداد، میخ، پاکن
5. آیا آهن ربا فقط یک شکل دارد؟
جواب: خیر، آهن ربا دارای شکل های مختلفی است.
6. کدام جذب آهن ربا نمی شود؟
جواب: سوزن، کلید، کاغذ
7. دو آهن ربا وقتی که همنام باشند به هم نزدیک می شوند، از هم……..
جواب: دور می شوند.
8. دو آهن ربا وقتی که همنام نباشند به هم نزدیک می شوند، به هم……..
جواب: می چسبند.
9. نام شکل های مختلف آهن ربا را بگویید؟
جواب: نعلی، گرد، تخت
10. آهن ربا چه چیزهایی را جذب می کند؟
جواب: همه ی چیز هایی که از آهن ساخته شده باشد.
11. چند چیز را نام ببر که آهن ربا جذب کند؟
جواب: سنجاق، آچار، میخ، سوزن، براده ی آهن
12. چند چیز را نام ببر که آهن ربا جذب نمی کند؟
جواب: مداد، پاک کن، نخ، چوب
13. چند چیز را نام ببرید که در آن ها آهن به کار رفته باشد؟
جواب: یخچال، جاسنجاقی، بلندگو، قبله نما برای پیدا کردن قبله و قطب نما برای پیدا کردن جهت ها و مسیر ها، چرخ گوشت برقی و تمام وسایل برقی که می چرخند آهن ربا دارند.
14. از آهن ربا چه استفاده هایی می کنیم؟
جواب: جمع کردن براده ی آهن، جدا کردن وسایل آهنی از سایر وسایل
15. چرا آهن ربا نباید کنار تلویزیون، کامپیوتر، تلفن همراه و کارت پول و کار سوخت قرار داد؟
جواب: چون باعث خراب شدن تلفن، تلویزیون و کامپیوتر و سوختن کارت پول و کارت سوخت می شود.
16. چگونه می توانیم سنجاقی را از داخل بطری پر آبی خارج کنیم بدون آن که آب بطری ار خالی کنیم یا دست داخل بطری ببریم؟
جواب: با کمک آهن ربا
17. اگر دو آهن ربای مثل هم داشته باشیم چگونه می فهمیم کدام قوی تر است؟
جواب: آهن ربایی که چیز های بیشتری جذب کرده باشد قوی تر است.