نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: ریاضی
پایـه: سوم دبستان
فصل 1 : الگوها
مبحث: الگوهای متقارن
مباحث این فصل: شمارش چندتا چندتا، ماشین های ورودی خروجی، ساعت در بعد از ظهر، الگوهای متقارن
مقدمه فصل1
اگر به آسمان نگاه کنید، هر شب ماه را به یک شکل می بینید. در ابتدای هر یک از ماه های سال، ماه به شکل یک هلال باریک دیده می شود. در روز چهاردهم ماه، آن را به شکل دایره ای کامل می بینیم. پس از آن، ماه به صورت هلال در می آید و کم کم باریک می شود. این الگو هر ماه یک بار تکرار می شود. فصل1 شامل مباحث مختلفی می باشد از جمله: شمارش چندتا چندتا، ماشین های ورودی خروجی، ساعت در بعد از ظهر، الگوهای متقارن
** در ادامه، نکات آموزشی و طرح درس برای آموزش مبحث الگوهای متقارن آورده شده است. **
* نکات آموزشی و روش تدریس
* در ﻛﻼس درس ﻣﻌﻠﻢ اﺷﻜﺎﻟﻲ را روی ﺻﻔﺤﻪ ﺷﻄﺮﻧﺠﻲ ﻛﺸﻴﺪه و ﺑﺮﻳﺪه و ﺳﭙﺲ از داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎی اﻳﻦ اﺷﻜﺎل را ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ. درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در اﺷﻜﺎل ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪه ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎی ﻧﺎﻗﺺ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎرش ﺷﻮد؟
* در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻫﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ اﺷﻜﺎل را ﺗﺎ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ از ﺧﻂ ﺗﻘﺎرن ﺷﻜﻞ را ﺗﺎ ﻛﻨﻨﺪ. ﺣﺎﻻ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎی داﺧﻞ ﺷﻜﻞ را ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ. ﻣﻌﻠﻢ از داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﭙﺮﺳﺪ در ﻛﺪام ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ را زودﺗﺮ ﺷﻤﺎرش ﻛﺮدﻳﺪ؟
* ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﻔﺤﻪ آﻏﺎزﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺷﺮوع ﻛﻨﻴﺪ از داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ در اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺪام ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺎرن دارد…
* در ﺻﻔﺤﻪ ١٣ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ داﻧﺴﺘﻪ ﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻂ ﺗﻘﺎرن اﺷﻜﺎل را ﻛﺸﻴﺪه و رﻧﮓ آﻣﻴﺰی ﻛﻨﻨﺪ.
* در ﺻﻔﺤﻪ ١٣ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺗﻘﺎرن در ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎی داﺧﻞ آن را ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ.
* در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪ ١٣ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻗﺒﻞ از دﺳﺖ ورزیﺣﺘﻤﺎً ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺑﻌﺪ دﺳﺖ ورزی ﻛﻨﻨﺪ. در ﺻﻔﺤﻪ ١٤ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺗﻘﺎرن ﻣﺜﻠﺚ ﻫﺎی و ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎی داﺧﻞ ﺷﻜﻞ ﻣﺘﻘﺎرن را ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ. در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪ ١٤ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺖ ورزی داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺷﻜﻞ ﻣﻜﻌﺐ را روی ﻃﻠﻖ ﻳﺎ ﺷﻴﺸﻪ ﺑﻜﺸﻨﺪ.
* در ﺻﻔﺤﻪ ١٥ داﻧﺶ آﻣﻮز ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎر ﺑﺎ اﺑﺰار (دﺳﺖ ورزی) ﻛﺎﻏﺬ و ﻗﻴﭽﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﺘﻘﺎرن درﺳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺎﻫﺎی ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎﻏﺬ ﺑﻪ اﻟﮕﻮی ﻣﺘﻘﺎرن ﻣﻲ رﺳﺪ.
* در ﺻﻔﺤﻪ ١٥ داﻧﺶ آﻣﻮز ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎی ﺷﻜﻞ ﻛﺎﻣﻞ را ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺗﻘﺎرن ﺑﺸﻤﺎرد.
* هدف درس
آﻣﻮزش ﺷﻤﺎرش ﺑﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﻣﺘﻘﺎرن
* ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎی آﻣﻮزﺷﻲ
داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﭘﺎﻳﺎن درس ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﮕﻮﻫﺎی ﻣﺘﻘﺎرن ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ.
– رﺳﻢ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺮش و ﮔﻠﻴﻢ
– رﺳﻢ ﻣﻜﻌﺐ روی ﺷﻴﺸﻪ و ﻛﺎﻏﺬ
– آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻋﺪاد ﻣﺜﻠﺜﻲ و ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎﻣﻞ
* ﻣﻬﺎرت ﻫﺎ
رﺳﻢ ﺷﻜﻞ ﻣﺘﻘﺎرن، رﺳﻢ ﺧﻂ ﺗﻘﺎرن، ﺗﻔﻜﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮی، ﺷﻤﺎرش ﺑﺎ ﺗﻘﺎرن، ﻛﺴﺐ ﻣﻬﺎرت در ﺗﻬﻴﻪ اﺷﻜﺎل ﻣﺘﻘﺎرن ﺑﺎ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎی ﺗﺎﺷﺪه
* ﭘﻴﺶ داﻧﺴﺘﻪ ﻫﺎ
داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﭘﺎﻳﻪ دوم در ﺻﻔﺤﺎت ٤٦ اﻟﻲ ٥١ ﺑﺎ اﺷﻜﺎل ﻣﺘﻘﺎرن و ﺧﻂ ﺗﻘﺎرن در ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮد و اﻓﻖ و ﻫﻤﺰﻣﺎن آﺷﻨﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. (ﺗﻘﺎرن دو ﻧﻴﻤﻪ ای و ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻤﺘﻲ)
* ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﻲ
– ﺑﺮای ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دﺳﺖ ورزی ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﺎ اﺷﻜﺎل را ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺪﻫﻴﻢ ﻳﺎ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎی داﺧﻞ اﺷﻜﺎل ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ.
– ﺑﺮای ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺗﻘﺎرن در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دﺳﺖ ورزی ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻫﻢ از ﺗﻘﺎرن دو ﻧﻴﻤﻪ ای و ﻫﻢ از ﺗﻘﺎرن ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻤﺘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ.
– ﺑﺮای رﺳﻢ ﻣﻜﻌﺐ روی ﺷﻴﺸﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اول ﻧﻘﺎط را ﺑﻜﺸﺪ.
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
آموزش شمارش با الگوهای متقارن
* اهداف جزئی
دانش آموز مفهوم تقارن را درک کند و بتواند با شمارش خانه ها در صفحه شطرنجی تصاویر را کامل نماید.
* اهداف رفتاری
1 – دانش آموز بتواند برای خط تقارن تعریفی بیان کند. (دانشی)
2 – دانش آموز بتواند خانه های شطرنجی را شمارش کند و کار با صفحه شطرنجی را یاد بگیرد. (مهارتی)
3 – دانش آموز بتواند درک کند که در محیط پیرامون خود، اشیای زیادی خاصیت تقارنی دارند. (نگرشی)
4 – دانش آموز بتواند در کلاس درس وسایلی که خط تقارن دارند را نام ببرد. (دانشی)
5 – دانش آموز بتواند نصف دیگر شکل ناقص بر روی صفحه شطرنجی را نسبت به خط تقارن رسم کند. (مهارتی)
* ابزار و وسایل مورد نیاز
1 – یک عکس نیمه کامل از گنبد یک مسجد ( بهتر است این عکس را خود معلم بکشد)
2 – یک مقوای شطرنجی بزرگ که توسط معلم طراحی شده است.
3 – کاغذ شطرنجی که روی آنها تصاویر نیمه کاره کشیده شده است (بهتر است به تعداد دانش آموزان باشد)
* رفتار ورودی
معلم وارد کلاس می شود: بچه ها سلام، حالتون خوبه؟ به به چه چهره های شادابی
دانش آموزان: سلام، ما خوبیم، شما هم خوبید؟
معلم: بله عزیزانم، بچه های گلم می بینم همه حاضرند، درسته؟
بعد معلم از دانش آموزان می پرسد یادتون هست درس جلسه قبل در مورد چی بود؟
* ایجاد انگیزه
معلم نصف تصویر نقاشی شده ی گنبد یک مسجد را به دانش آموزان نشان می دهد و از آنها می پرسد: گلهای خوب من چه کسی می تونه نیمه دیگر این تصویر را بکشه؟
دانش آموزان همه به عکس نگاه میکنند و با علاقه دستان خود را بالا می برند.
سپس از یکی دو تا از دانش آموزان می خواهد بیایند و تصویر را کامل کنند.
* اجرای تدریس
معلم چند تصویر که از قبل آماده کرده و ناقص است را به دانش آموزان نشان می دهد و می گوید آنها خط تقارن دارند و در مورد خط تقارن توضیحاتی می دهد.
سپس معلم به دانش آموزان می گوید در کاغذ یا دفترشان یک سری شکل بکشند که تقارن داشته باشد و از آنها می خواهد با تا کردن از وسط خط تقارن را نشان دهند.
بچه ها در ابتدای کار نمی توانند شکلی که خط تقارن داشته باشد را بکشند. معلم راهنمایی می کند و می گوید می توانید عروسک یا یک گل بکشید.
بچه ها مشغول کشیدن شکل شده و معلم ما بین آنها تاب خورده و آنها را راهنمایی می کند.
معلم به دانش آموزان می گوید خط تقارن را بکشید و بگویید آیا دو طرف شکل مثل هم هستند.
معلم: بچه ها من یه راهی رو بهتون نشون میدم که دو طرف یک تصویر عین هم باشند یعنی اگر کاغذ رو هم تا کردید دو نیمه یک تصویر کاملا روی هم قرار بگیرند.
دانش آموزان تعجب کرده و منتظر هستند تا ببینند معلم چه راهی را پیشنهاد می کند.
معلم مقوایی را که قبلا به صورت صفحه شطرنجی طراحی کرده است را از پشت میزش بیرون می آورد و روی آن نیمه یک گلدان را می کشد.
معلم: بچه ها به این شکل که نیمه کاره است نگاه کنید من با استفاده از شمردن این مربع های کوچولو می توانم نیمه دیگر گلدان را دقیقا عین همین سمت، بکشم شما هم با من مربع هایی که داخل این نیمه گلدان هستند را بشمارید و به من کمک کنید تا تصویر را کامل کنم.
و به این ترتیب معلم با شمردن و کمک گرفتن از دانش آموزان تصویر را کامل می کند و باعث می شود تا دانش آموزان چگونگی شمردن مربع ها و تکمیل تصویر ناتمام را یاد بگیرند.
معلم: بچه ها کتابتون را باز کنید.
حالا همانطور که من این شکل را کامل کردم شما هم شروع کنید با شمردن خانه ها، شکل ها رو کامل کنید.
البته دقت کنید که اگه در شکلی خونه کامل قرار نگرفته به همون اندازه که شکل داخل خونه است شما هم به همون اندازه طرف مقابل را بکشید.
ببینم کی درس امروز رو خوب یاد گرفته، حالا شروع کنید به کشیدن.
دانش آموزان به تکاپو می افتند برخی از دانش آموزان به راحتی شکل ها را کامل می کنند اما برخی دیگر نیاز به راهنمایی دارند.
معلم می تواند دانش آموزان را گروه بندی نموده تا از یکدیگر کمک بگیرند.
* ارزشیابی تکوینی و رفع نقص
در حین تدریس معلم از دانش آموزان سوالاتی می پرسد تا آنان نیز در کلاس فعال باشند و این گونه ارزشیابی تکوینی را انجام می دهیم.
در صورتی که دانش آموزان نیاز به راهنمایی داشتند به آنها کمک می کند و یا از دانش آموزان زرنگ می خواهد به آنها کمک کنند.
معلم سپس یک جمع بندی کلی از درس را بیان می کند و از بچه ها می خواهد اگر سوالی دارند بپرسند و اگر جایی را خوب متوجه نشدند دوباره برای آنها توضیح می دهد.
* ارزشیابی پایانی
معلم برگه های شطرنجی که از قبل آماده کرده است. را بین دانش آموزان تقسیم می کند و از آنها می خواهد با شمارش خانه ها تصاویر را کامل کنند و در پایان برگه ها را جمع می کند.
* ارائه تکلیف خلاقانه
معلم: بچه ها برای هفته آینده با استفاده از کاغذ شطرنجی یک طرح قالی که تقارن داشته باشد را طراحی کنید.
کسی که بتواند بهترین طرح قالی را بکشد پیش من یک جایزه خوب دارد.
دانش آموزان می توانند از والدین خود برای انجام این تکالیف کمک بگیرند.
همچنین به دانش آموزان می گوییم بهتر است طرح خود را رنگ آمیزی کنند.