رساله موزه علم و فناوری

فهرست مطالب
فصل اول: ………کلیات پژوهش 17
1.1مقدمه…………………… 17
1.2روش تحقیق………… 18
1.3ضرورت تحقیق…….. 18
1.4بیان مسئله…………… 20
1.5بیان موضوع………….. 21
1.6بیان هدف……………… 24
1.7تحقیق و پژوهش…… 25
1.7.1از نظر لغت……… 25
1.7.2در اصطلاح……… 26
1.7.3اهداف تحقیق…… 27
1.8پیشینه تحقیق……… 27
1.8.1نمونه موردی……. 30
مرکز تکنولوژی مک کورمیک تریبون 31
دانشگاه تکنولوژی و مجموعه آموزشی لاورنس 33
موزه علوم مونیخ- آلمان. 35
موزه علوم شهر علوم لاویلت-فرانسه 37
موزه علم و فناوری ایران 38
1.8.1.1نتیجه……………….. 39
1.9سوالات کلیدی تحقیق 39
2فصل دوم: مبانی نظری موزه علم و فناوری 40
2.1علم چیست؟………… 40
2.1.1علم در آینه ی هنر 40
2.1.2علم در آینه معماری 43
2.1.3معماری و الکترونیک 47
2.1.4نامادیت……………… 48
2.1.5حسی بودن………… 48
2.1.6چندرسانه ای بودن 49
2.2معماری- مسئله یا پاسخ؟ 49
2.2.1انگاره های پنهانی ذهنیت 50
2.2.1.1پایداری……………. 50
2.2.1.2پویایی……………… 50
2.2.1.3تغییر………………. 51
2.3معرفی موضوع………. 52
2.3.1مفهوم موزه………… 52
2.3.1وجه تسمیه موزه….. 52
2.3.2اهداف موزه ها بر اساس تعاریف ایکوم 53
2.4طبقه بندی عملکردی موزه ها 54
2.5موزه علوم……………… 54
2.5.1تاریخچه موزه علوم 55
2.6.1نمایشگاه دائمی….. 55
2.6.2نمایشگاه موقت…… 56
2.6.3مرکز اطلاعات…….. 56
2.6.4بخش های تکمیلی 56
2.7تعاریف و ضوابط تاسیس مراکز تحقیقاتی 57
2.7.1محقق……………….. 57
2.7.2گروه پژوهشی…….. 57
2.7.3پژوهشکده………….. 57
2.7.4پژوهشگاه……………. 58
2.7.5روش ایجاد واحدهای تحقیقاتی 58
3فصل سوم: رویکرد معماری پایدار 59
3.1مقدمه…………………… 59
3.2تعاریف و مفاهیم معماری پایدار 61
3.3پاسخگویی معماری پایدار در سایه فرهنگ 64
3.4معماری پایدار و جایگاه زمینه گرایی 65
3.5همزیستی فنّاوری، محیط و انسان 65
3.5.1.1حفاظت از آب….. 68
3.5.1.2حفاظت از مواد و مصالح 70
3.5.1.3طراحی چرخه عمر 72
3.5.1.3.1مرحله قبل از ساخت…………….. 73
3.5.1.3.2مرحله ساخت و ساز……………… 74
3.5.1.3.3مرحله بعد از ساخت……………… 75
3.5.1.4طراحی انسانی….. 77
3.5.1.4.1حفظ شرایط طبیعی…………….. 78
3.5.1.4.2طراحی شهری و برنامه ریزی سایت 78
3.5.1.4.3طراحی برای آسایش بشر………. 79
3.5.2نقش عناصر ساختمانی در رسیدن به پایداری 81
3.5.2.1نقش بام ها و دیوارهای سبز در رسیدن به طراحی پایدار 81
3.5.2.2کاربرد سامانه های خورشیدی در ساختمان 84
3.5.2.3بررسی جایگاه نماهای دو پوسته در کاهش مصرف منابع انرژی 87
3.5.2.4تحلیل الگوی آتریم ها در بهینه سازی مصرف انرژی 87
3.5.3بررسی نمونه های معماری پایدار 88
3.5.3.1موزه علوم کالیفرنیا رنزو پیانو 88
3.5.3.2غرفه ایران در اکسپو ا 2015 میلان 91
4فصل چهارم: مقدمات طراحی.. 94
4.1مقدمه…………………… 94
4.2مطالعات تاریخی شهر تهران 94
4.3موقعیت جغرافیایی شهر تهران 95
4.1مطالعات اقلیمی تهران 96
4.1.1ارتفاعات استان تهران 97
4.1.1عرض جغرافیایی تهران 98
4.1.2منابع آب ها…………. 98
4.1.3توده های هوا و سیستم های هواشناسی موثر بر استان تهران 98
4.1.4آب و هوای تهران. 99
4.1.5پهنه خطر زمین لرزه در تهران 101
4.2مطالعات سایت طراحی 102
4.2.1معرفی سایت……… 102
4.2.1دلایل انتخاب سایت 102
4.2.1موقعیت و ابعاد سایت 104
4.2.1شیب و پوشش گیاهی سایت 104
4.2.1چشم اندازهای سایت 105
4.2.1کاربری های اطراف سایت 105
4.2.1شبکه دسترسی ها ……………………………………………………………………………………….105
4.2.2جهت استقرار ساختمان 106
4.2.3جبهه های همسایگی سایت 107
4.2.4چشم اندازهای سایت 108
4.2.5بررسی نقاط پر اهمیت و مشرف به سایت 109
4.2.6باد های غالب و جهت وزش باد 110
4.2.7جبهه های مناسب نور گیری 111
4.3حوزه بندی فضاها…… 112
4.3.1اداری………………… 112
4.3.2علمی-پژوهشی…… 112
4.3.3خدماتی……………… 113
4.3.4ارتباطی……………… 113
4.1ابعاد، اندازه و استانداردهای فضاهای اصلی مجموعه 114
4.1.1آزمایشگاه ها………… 114
4.1.1.1طبقه بندی………… 114
4.1.1.2روش ها یا گرایش ها 114
4.1.1.3اصول طراحی…… 115
4.1.1.4فضای لازم برای هر نفر 115
4.1.1.5مدول های طراحی 116
4.1.1.6توزیع سرویس ها. 117
4.1.1.7سیستم های دفع مواد زاید 118
4.1.1.8انباری……………… 119
4.1.1.9نیازهای ویژه…….. 119
4.1.1.10فضاهای مرتبط 120
4.1.1.11روکار سطح……. 120
4.1.1کلاس ها…………….. 121
4.1.1.1فضای مورد نیاز.. 121
4.1.1.2شکل استاندارد اتاق 122
4.1.2کتابخانه…………….. 123
4.1.2.1بررسی روابط داخلی در کتابخانه 123
4.1.2.2ورودی در کتابخانه 124
4.1.2.3قسمت مطالعه در کتابخانه 124
4.1.2.4فضای امانات کتابخانه 125
4.1.2.5نورگیری در کتابخانه 126
4.1.2.6تهویه در کتابخانه 127
4.1.2.7حفاظت در مقابل آتش سوزی 127
4.1.2.8استاندارد فضای کتابخانه 127
4.1.3ساختار اداری……… 128
4.1.4سالن های سخنرانی 128
4.1.4.1شکل اساسی……. 129
4.1.4.2ابعاد کمینه برای صندلی ها 129
4.1.4.3انواع ترتیب صندلی ها 130
4.1.5نمایشگاه…………….. 130
4.1.5.1عملکرد نمایشگاه 131
4.1.5.2نحوه نورپردازی در نمایشگاه 132
4.1.5.3مسیرهای حرکت 133
4.1.6سلف سرویس…….. 133
4.2ریزفضاها………………. 137
4.1دیاگرام ارتفاعی…….. 139
4.1سازه و تاسیسات……. 140
4.1.1سازه…………………. 140
4.1.2تاسیسات……………. 141
4.1.2.1آبرسانی……………. 141
4.1.2.2اطفاء و اعلام حریق 142
4.1.2.3گرمایش و سرمایش 142
4.1.2.4برق رسانی……….. 142
5فصل پنجم: طراحی……………… 143
فهرست منابع………………………………………………………………………………………………157

فهرست جداول
جدول 3- 1راه های دست یابی و بهبود طراحی چرخه عمر……………………………………………………………..77
جدول 3-2 راه های دست یابی به "طراحی انسانی"………………………………………………………………………….81
جدول 4-1 میزان درجه حرارت و بارندگی در پهنه تهران برحسب نقاط مختلف………………………………104
جدول 4-2 ریز فضاها……………………………………………………………………………………………………………..139
جدول 4-3 دیاگرام ارتفاعی……………………………………………………………………………………………………140

فهرست تصاویر
تصویر1-1 معماری الکترونیک…………………………………………………………………………………………………………………………………35
تصویر1-2 معماری الکترونیک………………………………………………………………………………………………………………………………..35
تصویر 2-3 نمای مرکز آزمایشگاهی – تحقیقاتی…………………………………………………………………………………………….37
تصویر 2-4 پارک تکنولوژی…………………………………………………………………………………………………………………………………….38
تصویر 2-5 مرکز تحقیقات فضایی و تکنولوژی هلند……………………………………………………………………………………………………..39
تصویر 2-6 محقق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………45
تصویر 2-7 گروه پژوهشی………………………………………………………………………………………………………………………………………….45
تصویر 2-8 پژوهشکده……………………………………………………………………………………………………………………………………………….46
تصویر 2-9 پژوهشگاه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………46
تصویر 2-10 نمای ورودی مجموعه……………………………………………………………………………………………………………………………..47
تصویر 2-11 تونل قطار هوایی گذرنده از سایت………………………………………………………………………………………………………….47
تصویر 2-12 ماکت سایت پلان مجموعه…………………………………………………………………………………………………………………….48
تصویر 2-13 تصویر ون در روهه…………………………………………………………………………………………………………………………………..48
تصویر 2-14 راه روهای پوشیده شده از آلومینیوم……………………………………………………………………………………………………….48
تصویر 2-15 بدنه های شفاف شیشه ای مجموعه…………………………………………………………………………………………………………48
تصویر 2-16 راه روهای پوشیده شده از آلومینیوم……………………………………………………………………………………………………….49
تصویر 2-17 بدنه های شفاف شیشه ای مجموعه…………………………………………………………………………………………………………….49
تصویر 2-18 نمای ورودی مجموعه………………………………………………………………………………………………………………………………..50
تصویر2-19 چشم انداز ورودی از زیر پل………………………………………………………………………………………………………………………..50
تصویر 2-20 لابی سالن سخنرانی……………………………………………………………………………………………………………………………………50
تصویر 2-21 سالن سخنرانی……………………………………………………………………………………………………………………………………………50
تصویر 2-22 تیپ استودیو ها………………………………………………………………………………………………………………………………………..51
تصویر 2-23 گالری نمایش………………………………………………………………………………………………………………………………………….51
تصویر 2-24 سایت پلان- ماکت…………………………………………………………………………………………………………………………………….51
تصویر 2-25 پلان طبقه همکف……………………………………………………………………………………………………………………………………..51
تصویر 2-26 ورودی موزه علوم مونیخ- آلمان………………………………………………………………………………………………………………..52
تصویر 2-27 سایت پلان موزه علوم مونیخ…………………………………………………………………………………………………………………….52
تصویر 2-28 نمای موزه از سمت رودخانه……………………………………………………………………………………………………………………..52
تصویر 2-29 سایت پلان مجموعه…………………………………………………………………………………………………………………………………..53
تصویر 2-30 نمای موزه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..53
تصویر 2-31 نمایشگاه دائمی موجودات ماقبل تاریخ……………………………………………………………………………………………………..53
تصویر 2-32 نمایشگاه دائمی آکواریوم…………………………………………………………………………………………………………………………53
تصویر 2-33 نمایشگاه دائمی موجودات ماقبل تاریخ……………………………………………………………………………………………………53
تصویر 2-34 نمایشگاه دائمی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..53
تصویر 2-35 ورودی موزه علوم لاویلت………………………………………………………………………………………………………………………….54
تصویر 2-36 نمایشگاه دائمی موزه لاویلت…………………………………………………………………………………………………………………….54
تصویر 2-37 سایت لاویلت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….54
تصویر 2-38 نمای ورودی لاویلت………………………………………………………………………………………………………………………………….54
تصویر 2-39 گالری علوم و فناوری های بومی ایرانی اسلامی………………………………………………………………………………………..55
تصویر 2-40 گالری علم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..55
تصویر 2-41 ورودی موزه علوم و فناوری ایران………………………………………………………………………………………………………………..56
تصویر 3-1 محیط زیست………………………………………………………………………………………………………………………………………………..61
تصویر 3-2 اقتصاد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..62
تصویر 3-3 جامعه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..62
تصویر 3-4 فرهنگ سازی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..62
تصویر 3-5ونیل- پوشش بام…………………………………………………………………………………………………………………………………………..67
تصویر 3-6 حفاظت از آب………………………………………………………………………………………………………………………………………………68
تصویر 3-7 بازیافت مصالح……………………………………………………………………………………………………………………………………………..75
تصویر 3-8 تامین آسایش انسانی…………………………………………………………………………………………………………………………………..79
تصویر 3-9 جزئیات بام سبز……………………………………………………………………………………………………………………………………………81
تصویر 3-10 جزئیات دیوار سبز………………………………………………………………………………………………………………………………………82
تصویر 3-11 دیوار ترومب………………………………………………………………………………………………………………………………………………..83
تصویر 3-12 آبگرمکن خورشیدی…………………………………………………………………………………………………………………………………..84
تصویر 3-13 کلکتور خورشیدی تخت……………………………………………………………………………………………………………………………85
تصویر 3-14 کلکتور خورشیدی تخت…………………………………………………………………………………………………………………………….87
تصویر 3-15 رواق ورودی موزه کالیفرنیا………………………………………………………………………………………………………………………..87
تصویر 3-16 ورودی موزه کالیفرنیا…………………………………………………………………………………………………………………………………87
تصویر 3-17 لایه های پوششی سقف موزه کالیفرنیا………………………………………………………………………………………………………88
تصویر 3-18 برش عرضی موزه کالیفرنیا………………………………………………………………………………………………………………………..88
تصویر 3-19 نحوه استفاده از انرژی های تجدید پذیر در موزه کالیفرنیا………………………………………………………………………..89
تصویر 3-20 فضای داخلی موزه کالیفرنیا گونه های گیاهی………………………………………………………………………………………….90
تصویر 3-21 فضای داخلی موزه کالیفرنیاتصویر ……………………………………………………………………………………………………………90
تصویر3-22 استفاده از انرژی های تجدید پذیر در پاویون ایران در اکسپو 2015………………………………………………………..90
تصویر 3-21 کانسپت پاویون ایران در اکسپو 2015……………………………………………………………………………………………………..90
تصویر 3-22 کانسپت پاویون ایران در اکسپو 2015…………………………………………………………………………………………………….91
تصویر 3-23 پاویون ایران در اکسپو 2015…………………………………………………………………………………………………………………..92
تصویر4-1 دید 2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………103
تصویر4-2 ابعاد زمین……………………………………………………………………………………………………………………………………………………103
تصویر4-3 دید …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….103
تصویر 4-4 آزمایشگاه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..108
تصویر 4-5 آمفی تئاتر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..109
تصویر 4-6 نمونه ای از آزمایشگاه های پژوهشی…………………………………………………………………………………………………………..109
تصویر 4-7 نمونه ای از آزمایشگاه برای تدریس و کار عملی……………………………………………………………………………………….110
تصویر 4-8 حداقل پهنای گذرگاه میان قسمت های کار مخصوص هر نفر…………………………………………………………………111
تصویر 4-9 ابعاد اتاق، موارد تاسیساتی و قفسه ها در دیوار کریدور…………………………………………………………………………….112
تصویر 4-10 مقطعی از آزمایشگاه و تاسیسات موجود در آن………………………………………………………………………………………113
تصویر 4-11 سرویس بالاسری (اورهد)…………………………………………………………………………………………………………………………113
تصویر 4-12 سکوی خاص شیمی………………………………………………………………………………………………………………………………..115
تصویر 4-13 سکوی خاص فیزیک……………………………………………………………………………………………………………………………….115
تصویر 4-14 مساحت یک محل کار فردی در کارگاه زبان………………………………………………………………………………………….118
تصویر 4-15 حداقل فضای آزاد در قسمت مطالعه………………………………………………………………………………………………………119
تصویر 4-16 حداقل فضای میان میزها………………………………………………………………………………………………………………………..120
تصویر 4-17 حداقل فواصل قفسه ها در فضای امانات کتابخانه…………………………………………………………………………………..120
تصویر 4-18 ارتفاع قفسه ها………………………………………………………………………………………………………………………………………….121
تصویر 4-19 ارتفاع قفسه ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………..121
تصویر 4-20 کارتکس دستی………………………………………………………………………………………………………………………………………..123
تصویر 4-21 نسبت های قسمت تماشاگران………………………………………………………………………………………………………………….124
تصویر 4-22 عرض قسمت تماشاگران…………………………………………………………………………………………………………………………125
تصویر 4-23 ابعاد و اندازه صندلی های تاشو ………………………………………………………………………………………………………………125
تصویر 4-24 ارتفاع صندلی ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………..126
تصویر 4-25 ابعاد و اندازه مبلمان مورد استفاده در سلف سرویس…………………………………………………………………………….129
تصویر 4-26 ابعاد و اندازه محل سرو غذا…………………………………………………………………………………………………………………….130
تصویر 4-27 ابعاد میزهای موجود برای رستوران ها……………………………………………………………………………………………………130
تصویر 4-28 چیدمان میزهای موازی………………………………………………………………………………………………………………………….131
تصویر 4-29 حداقل فضای موردنیاز میان میزها…………………………………………………………………………………………………………131
تصویر 4-30 ترتیب میزهای کافی تریا………………………………………………………………………………………………………………………….132
تصویر 4-31 چیدمان آشپزخانه برای 150 تا 200 نفر………………………………………………………………………………………………133
تصویر 4-32 سازه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..136
تصویر 4-33 هواساز…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….137
تصویر 4-34 تجهیزات اطفاء حریق…………………………………………………………………………………………………………………………….138

فهرست نقشه‎ها
نقشه 4-1 تهران قدیم- دوره قاجار100…………………………………………………………………………………
نقشه 4-2 تقسیم بندی مناطق 22 گانه تهران101…………………………………………………………………..
نقشه 4-3 تقسیم بندی شهرستان تهران102………………………………………………………………………….
نقشه 4-4 پهنه بندی لرزه خیزی تهران106…………………………………………………………………………….
نقشه 4-5 کاربری اراضی109……………………………………………………………………………………………..
نقشه 4-6 کاربری ها و دسترسی های اطراف سایت پروژه……………………………………………………..110
نقشه 4-7 درجه بندی دسترسی های اطراف سایت پروژه……………………………………………………111
نقشه4-8 جبهه های همسایگی………………………………………………………………………………………………………112
نقشه 4-9 چشم انداز و دید و منظر مناسب سایت………………………………………………………………………….113
نقشه 4-10 اشراف به سایت………………………………………………………………………………………………………………114
نقشه 4-11 باد های غالب در منطقه…………………………………………………………………………………………………115
نقشه 4-12 جبهه های مناسب نور گیری……………………………………………………………………………………….116

چکیده
موزه یک موسسه غیر منفعت جویانه، در خدمت جامعه و توسعه آن است که به روی عموم مردم باز بوده و همواره برای تحقیق و کسب دانش، ضبط و نگهداری و نمایش دست آوردهای آن، به منظور آموزش، پرورش و سرگرمی مردم با مدارک عینی تلاش می کند. موزه علم و فناوری موزه ای ست که در آنجا نه تنها به فعالیت های ذکرشده پرداخته می شود، بلکه فضایی جذاب و آموزشی برای افراد مراجعه کننده نیز هست. در رساله حاضر سعی شده است در کنار فعالیت علمی این موزه به امر پایداری انرژی و استفاده از انرژی های سبز نیز پرداخته شود. مطالعات صورت گرفته در این پایان نامه به دو دسته تقسیم می شود: ابتدا برای شناخت موزه علم و فناوری، نمونه های آن در اروپا مطالعه شد. موزه علم و فن آوری تنها فضایی برای نمایش دستاوردها و یا مکانی برای تفریح و استراحت نیست بلکه فعالیت اصلی در این موزه ها تحقیق و پژوهش است. ایجاد موزه علم و فناوری در ایران از دهه 70 شمسی آغاز شد. در ادامه به منظور به کارگیری انرژی پایدار در این پروژه به مطالعه و شناخت نمونه های موجود و همچنین استانداردها، ضوابط و موسسات وابسته پرداخته شد.
یکی از معتبرترین سازمان ها در این حوزه، شورای ساختمان سازی سبز امریکا یا مجموعه آیین نامه های لید می باشد. این سازمان به ترغیب و تسریع پذیرش و گسترش جهانی ساختمان سازی پایدار و راه کارهای توسعه از طریق تولید و پیاده سازی مفاهیم کلی، ابزارهای اجرایی و قابل قبول در حوزه طراحی، ساخت و بهره برداری از ساختمان های پایدار با کارایی بالا می پردازد.
در این رساله سعی شده است تا با معرفی این سازمان ها، ضوابط فنی، معیارها و همچنین بررسی نمونه های موردی موجود و البته با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و فرهنگی تهران، به ایده هایی در طراحی موزه علم و فناوری با رویکرد پایدار برسیم.

لغات کلیدی: موزه فناوری، تکنولوژی، معماری پایدار، بهینه سازی مصرف انرژی.

پیش گفتار
موزه یک فضای آموزشی است که علاوه بر بررسی روند تحول تاریخی علوم و فنون، آخرین دستاوردهای انسان و آثار بدیع او را برای به چالش کشیدن ذهن و فکر بازدیدکننده به کار می گیرد تا او را به فکر وا دارد و به کشف رابطه بین پدیده ها هدایت کند. موزه ها نقش عمده ای در جمع آوری، نگهداری و تفسیر عناصر در جهان دارند. موزه ها ناظر میراث فرهنگی بوده و به گردآوری مواردی پر اهمیت برای بشر می پردازد.
انجمن بین المللی موزه ها (ICOM)، موزه را بدین صورت تعریف می کند: "یک موسسه غیر منفعت جویانه، در خدمت جامعه و توسعه آن، که بر روی عموم مردم بازبوده و همواره برای تحقیق و کسب دانش، ضبط و نگهداری و نمایش دست آوردهای آن، به منظور آموزش و پرورش و سرگرمی مردم با مدارک عینی تلاش می کند". در سال های اخیر و به منظور پاسخ به ضرورت های رشد و توسعه فناوری در کشور، ایجاد زیرساخت های فناوری توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد تاکید قرار گرفته است. بر این مبنا هم اکنون احداث 15 مرکز اطلاع رسانی1 و تعدادی پارک های علمی در مراکز بزرگ دانشگاهی توسط وزارت مذکور در دست اقدام قرار دارد. در سال 83 مجمع تشخیص مصلحت نظام ایجاد پارک های فناوری در ایران را تصویب نمود. در این سال هیئت وزیران2 در ذیل ضوابط ملی آمایش سرزمین و در راستای تبیین سند چشم انداز بیست ساله کشور، توسعه شهرک ها و پارک های علمی- فناوری در کشور را متناسب با نیازهای ملی و منطقه ای تصویب نمود. با توجه به آنچه گفته شد ضرورت توسعه پارک های علمی و فناوری در کشور احساس شده است. پارک ها و شهرهای علمی نقش مهمی در توسعه منطقه ای دارند. ایران سرزمینی است بااستعدادهای فراوان، و احداث و توسعه این پارک ها در ایران خصوصاً در جوار مراکز علمی بزرگ خاصیت های فراوانی دارد.
یکی از شاخه های معماری معاصر، معماری سبز یا معماری پایدار است. پایداری در حالت کلی به معنای توانایی حفظ یک فرآیند یا وضعیت معین است. معماری پایدار مفهومی کلی است که به توضیح تکنیک های طراحی معماری، که از نظر محیطی آگاهانه می باشند، می پردازد.

1 فصل اول: کلیات پژوهش

1.1 مقدمه
اساس تفکر در تنظیم مباحث این پایان نامه آن بوده است که پژوهش بمانند هر فعالیت دیگر دارای شیوه ها و روش ها و مبتنی به اصول و ضوابط است و توسعه آن در هر جامعه ای منجر به شکوفایی و رشد و تعالی در تمام زمینه ها می شود. تنگناهای بخش پژوهش در جامعه امروز ما در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، علمی و… به وضوح قابل مشاهده است که باعث بسیاری از نابسامانی ها و عقب ماندگی های کشور شده است. مطالعه و مقایسه سطح علم و تکنولوژی بین جامعه ما و جوامع توسعه یافته این موضوع را بیشتر مشخص می سازد. با نظر به اهمیت امر پژوهش و جایگاه آن در توسعه علمی کشور و نیز توانمندی و کارایی کودکان و جوانان در امر توسعه، ایجاد مرکزی باهدف گسترش فرهنگ تحقیق و پژوهش در بین افراد به عنوان یک راهکار و در قالب موزه علم و فن آوری به صورت یک پروژه ی معماری در این پایان نامه مورد نظر بوده است؛ کانونی که با فراهم آوردن امکاناتی چند، فرهنگ تحقیق و پژوهش را در بین افراد جامعه گسترش داده و روحیه علم پروری و دانش اندوزی را در آن ها تقویت کند.
موزه علم و فناوری فضایی است که در کنار فعالیت های پژوهشی و تحقیقی به آموزش نیز پرداخته می شود و در این پروژه سعی بر آن بوده است تا مفاهیم پایداری طبیعی نیز گنجانده شود. این موزه در کنار آموزش و گسترش علوم جدید به تشویق افراد در جهت استفاده از انرژی های نو و سبز نیز می پردازد تا فرهنگ پایداری طبیعی را نهادینه نماید.
در ادامه قابل ذکر است که در تهیه این مطالب هرگز ادعایی نیست که توانسته باشیم به تمام زوایای مورد بحث اشاره کرده باشیم ولی دلگرمی و امید این است که این مجموعه ناچیز بتواند افق فکری جدیدی در برابر دیدگان بگشاید. یعنی اینکه توسعه روحیه پژوهش در بین جوانان نیازمند به فعالیت و تبلیغ فرهنگی است. و فضای معماری چنین فعالیتی موضوع اصلی این پروژه پایان نامه می باشد فضایی فرهنگی ـ پژوهشی با خصوصیت منحصر به خود که کاربران عمده آن افرادی با سنین جوانی و نوجوانی می باشند.
1.2 روش تحقیق
رساله حاضر به طور کلی از دو بخش عمده مطالعات (بخش اول) و طراحی (بخش دوم) تشکیل شده است و هر بخش در زیر فصل های خود مراحل شناخت و شکل گیری پروژه را می شناسانند. بخش اول شامل مطالعات پایه (مبحث پژوهش و ابعاد آن) می باشد. بخش دوم نیز شامل تعیین اجزاء و عناصر و تدوین برنامه فیزیکی، مبانی طراحی، بررسی روابط عملکردی، سازمان دهی فضایی، جا نمایی اصلی عناصر پروژه با توجه به زمینه، لکه گذاری، طرح مقدماتی و طرح می باشد.
تفکیک مباحث رساله به دو بخش بر این اساس بوده است که مطالب بخش اول مباحثی را در برمی گیرد که به طور کلی پیش از شروع طراحی توسط مطالعات باید زمینه را برای طراح مشخص نماید و طراح بر اساس آن ها فرایند طراحی را آغاز می کند که با توجه به فقدان چنین مطالعات و دستورالعمل های مدونی در زمینه موضوع رساله، بخش اول به این مباحث اختصاص پیدا کرده است تا بر اساس نتایج این بخش، طراحی هدفمند و واقعی تری در بخش دوم انجام شود. رساله حاضر بر اساس مطالعات کتابخانه ای، مراجعه به ادارات و ارگان های مربوط و بررسی اسناد و مدارک آنان در رابطه با موضوع، مصاحبه با اساتید، صاحب نظران و مسئولان به صورت شفاهی انجام شده است.
1.3 ضرورت تحقیق
علم و گسترش آن در هر جامعه از ملزومات انکارناپذیر در جهت پیشرفت همه جانبه آن جامعه می باشد. و هر چه در روح و روان آن جامعه بقا یابد، تاثیر بیشتری را در بستر فعالیت خود نمایان می سازد و درعین حال نیرو می گیرد و به حیات خود ادامه می دهد تا در اندیشه نسل های دیگر با تداوم و تسلسل بارور می شود.
پیشرفت های علمی زمانی در جامعه ای دوام می یابد که ضمن حفظ هویت های خود، ساختار تفکرات بشری در هر جامعه را به بهترین نحو ممکن سازمان دهی کند و در عین حال خود را در چارچوب اصول حاکم بر آن جامعه منطبق کند.
امروزه پیشرفت های تکنولوژی در کشورهای جهان علی الخصوص کشورهای در حال توسعه سبب اقتدار و برتری نمایش های قدرت در زمینه های مختلف می شود.
جابجایی اطلاعات و دستیابی به تکنولوژی یکی از ارکان توسعه جوامع شناخته می شود. توسعه تکنولوژیک و حفظ موقعیت جامعه در صدر جوامع به روز دنیا، نیازمند فراهم شدن اسباب و لوازمی خاص و برنامه ریزی ای هدفمند با تکیه بر شناخت عمیق از موضوع می باشد. در ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه علی رغم توجه به این مسئله و انجام برنامه ریزی های کلان در جهت توسعه علمی کشور، متاسفانه به ایجاد بستری مناسب برای پیشرفت علمی از پایه انجام نمی شود. پایه ای که با اتکا به جوانان بااستعداد این مرز و بوم می توانند راهگشای بسیاری از مشکلات امروزه جامعه ما باشد.
از آنچه به طور خلاصه در این قسمت ذکر شد، به طور کلی می توان به لزوم توجه به گسترش و عمومی شدن پژوهش های علمی در کشور پی برد و همچنین ضرورت توجه به گسترش مراکز علمی تحقیقاتی در شهر بیشتر نمایان می گردد.
تهران چه در سطح ملی و چه به لحاظ بین المللی یکی از مهم ترین شهرهای ایران می باشد که می تواند خود را به عنوان یکی از قطب های علمی و تکنولوژیک منطقه مطرح کند.
رشد نسبی جمعیت و پایه های جوان جمعیتی که اصلی ترین منبع تامین نیروی پژوهنده در کشور می باشند و همچنین نیاز به مراکز تحقیقاتی در این شهر، در این رساله به طراحی موزه ی علم و فن آوری به عنوان یکی از مهم ترین فضاهای تحقیقاتی و تکنولوژی در شهر پرداخته شده است.

1.4 بیان مسئله
می توان به توصیه این تحقیق و تفحص در عالم، سفارش بزرگان علمی تاریخی کشور، به جستجو و پرسش گری و میل فطری انسان برای دستیابی به ناشناخته ها و رموز هستی اشاره کرد.
امروزه در کشورهای صنعتی، گرایش به آموزش های غیررسمی به منظور تعمیق آگاهی افراد مورد توجه جدی قرار گرفته است. به عبارت دیگر متولیان آموزش که در جستجوی یافتن راه های افزایش علایق دانش آموزان و دانشجویان به فراگیری علوم بوده اند، بدین نتیجه رسیده اند که باید علاوه بر روش های مرسوم و معمول آموزشی، با به کارگیری روش های نوین، دانش آموزان را علاوه بر مفاهیم ذهنی، با کاربرد علوم نیز آشنا سازند. و توسعه آزمایشگاه ها و توجه به بازدید های علمی، از نشانه های بارز این رویکرد نوین است. به عبارت دیگر، آنان اساس برنامه ریزی خود را به این دلیل استوار ساخته اند که درکی عمیق و آشنایی با نقش علوم در توسعه، به مراتب از آموزش مفاهیم پیچیده غیر ملموس ضروری تر است. آنان دریافته اند که در آموزش باید هدفمند، جذاب و مبتنی بر علایق باشد. از این رو تمامی امکانات و سرمایه های فکری و مادی خویش را حتی به بهای تحول در بسیاری از باورهای کهن، در این جهت بکار می گیرند، تا آنجا که دانش آموز، دانشجو، معلم، استاد، کلاس و …. به شکل و کاربردی دیگر تعریف و مورد بهره برداری قرار می گیرند. در این رویکرد، دیگر معلم متکلم وحده و دانش آموز مستمع مطلق نیست. کارگاه و آزمایشگاه از حاشیه به متن آمده و آموزش غیررسمی جایگاه ویژه یافته و مفاهیمی نو مانند موزه علم و فناوری و خانه های علوم پدید می آید.
علوم در مدارس با واقعیت علمی شباهت جزئی دارد و به همین سبب، ماهیت علوم تبدیل به موضوعی نظری و غیر کاربردی شده است. در واقع علوم در مدرسه بر فراگیری واقعیت ها به طور مجزا تاکیدی بیش از حد دارد. واقعیاتی که از مشاهدات ریشه می گیرند ، در واقع بخشی از علم هستند؛ ولی با درک علم یکی نیستند. آموزش که کمی فراتر از واقعیات می رود، بیشتر به یادگیری واقعیت ها منجر می شود تا یادگیری علم، بنابراین باید دیدگاه تغییر کند، زیرا علوم حیطه ی عمده ای از فعالیت های ذهنی و علمی بشر را تشکیل می دهد که می تواند اساس کاربردهای مهم تکنولوژیک و رضایت عقلی و فکری باشد، آگاه بودن از وضعیت و ماهیت دانش علمی، چگونگی آن و وابستگی به آن نه تنها برای دانشمندان، بلکه برای همه، بخش عمده ای از آموزش را تشکیل می دهد.
آموزش علوم به صورت ارائه واقعیت ها، تصویری از تاثیر دیدگاه علمی فعلی بر تجارب یادگیری تدارک دیده شده در مدارس و حتی دانشگاه هاست. اگر فعالیت علمی را کاربرد اصول و مهارت های قابل آموزش درجه یک به حساب آوریم، به این تصور می رسیم که هدف از تحصیل علم، آموختن این اصول و مهارت هاست و در نتیجه، نقش غالب فعالیت های کلاسی به صورت نمایش مهارت ها و ثابت کردن اصول جلوه گر می شود. آموزش علوم چه صریحاً و چه تلویحاً به این صورت به ذهن انتقال می یابد.
این فعالیت ها چنین تصوری را از علم به وجود می آورند:
– کوشش انسان برای درک دنیای فیزیکی
– دانشی که آزمودنی است و همیشه در برابر شواهد و دلایل بیشتر در معرض بحث و تغییر است.
– بر پایه دانش و ادراک قبلی بنا شده است، بی آنکه کورکورانه پذیرفته شود.
– از گستره وسیعی از روش های تحقیق بهره می گیرند.
– از روش ها تاثیر می پذیرد.
1.5 بیان موضوع
امروزه بچه ها دوست دارند آنچه را در کلاس می شنوند به نوعی در خانه یا مدرسه عمل کنند. به عبارت دیگر هر واژه ای برای آنان جایگاه علمی ندارد. پس تمایل دارند هر چه را در محیط پیرامونی می بینند، به گونه ای تجربه کنند. نگرش های دانش آموزان بر آمادگی آن ها برای شرکت در فعالیت های خاص و شیوه پاسخگویی به افراد با اجسام و موقعیت ها اثر می گذارد. نگرش ها و ویژگی های شخصیتی زیر در حیطه مراحل آموزش علوم اهمیت دارند:
– کنجکاوی
– آمادگی برای پذیرش عدم قطعیت
– بازنگری نقادانه
– پشتکار
– خلاقیت و ابتکار
– حساسیت به عوامل محیطی زنده و غیر زنده
– همکاری با دیگران
این نگرش ها از راه تشویق و ترغیب و ارائه مثال پرورش می یابند. فعالیت های علمی طراحی شده برای دیده های دانش پژوهان را می توان به صورت زیر قالب بندی نمود:
1- فعالیت هایی که در جهت گسترش تجربیات دانش پژوه است.
2- فعالیت هایی که دانش پژوه را درگیر آزمودن دیده هایش می کند.
بحث درباره این گونه مسایل با دانش پژوه درحالی که نمونه هایی از اجسام را در اختیار آنان گذاشته ایم تا در کار عملی کاوشگرانه عمل کنند، به ایشان کمک می کند تا در باره آنچه انجام داده اند، دوباره فکر کنند و شاید برای بررسی آنچه نادیده گرفته شده است، به عقب برگردند و نیز دوباره واژه هایی که به کار می برند، تجدیدنظر کنند. در شرایط فعلی و درحالی که ارزش این روش آشکار است و از آنجا که به کار بردن روش های علمی و یادگیری کاوشگرانه بهترین راه یادگیری علوم هستند، بحث ایجاد موزه های علم و فن آوری به میان کشیده می شود موزه های علوم و فنون معاصر، سازمان های نسبتاً نوظهوری هستند که قدمت آن ها تنها به حدود 40 سال می رسد. از آنجایی که این موسسات می خواهند ارائه دهنده کارهای بدیع و ملموس تری باشند، خود را مقید به پیروی از روش های کهنه و سنتی نمی دانند.
این موسسات به دنبال آن هستند تا نیاز موجود به ارتقای درک عمومی از علم، فن و صنعت را مرتفع سازند. در واقع، موزه های علوم از نظر کیفی، یک شیوه آموزشی محسوب می شوند که در کنار سیستم های آموزشی متداول و به دور از الزامات رایج این سیستم ها در محیط و فضایی متفاوت، جذاب، لطیف، آرام و زیبا موجبات اثربخشی بیشتر سیستم آموزشی را فراهم کرده و باعث تقویت و گسترش فرهنگ علمی در کشور می شوند.
در حال حاضر، موزه های علوم ابزاری برای تعمیم و ترقی همگانی محسوب می شوند. این مراکز پیش از آنکه بخواهند سیاست دور از دسترس و نمایشی بودن اشیا را در پیش گیرند، درصددند تا دانش پژوه را با لمس کردن دکمه ها، چرخاندن دسته ها، بلند کردن اهرم ها، گوش دادن به پیام های صوتی، تماشای علائم تصویری، شکافتن بافت سلولی و ترکیب و تجزیه مواد، آشنا و او را نسبت به این پدیده ها ملموس تر سازند.
از آنجایی که موزه های علم ملزم به انجام برنامه های اجباری رایج در نظام آموزشی رسمی، مانند تدریس کامل کتب درسی و برنامه ریزی آموزشی در یک دوره تحصیلی نیستند، لذا این امکان برای آنان فراهم است تا موضوعات جدیدی را در برنامه آموزشی خود بگنجانند.
موزه های علوم با انعطاف پذیری و آزادی عملی که در نحوه معرفی علم دارند، قادرند آخرین پیشرفت های علم و فن آوری را به صورت سه بعدی (عینی و واقعی) به عامه مردم و دانش آموزان و دانشجویان عرضه نمایند. در کشور ما، تا کنون توجه جدی و سازمان یافته به موزه های علوم و فن آوری مبذول نگشته است. رویکرد فعال و توجه جدی مسئولین آموزش عمومی کشور در سال های اخیر به برنامه ریزی و توسعه خانه های علوم و فن آوری و تاسیس موزه های علوم می تواند نویدبخش جبران عقب ماندگی گذشته ما باشد.
موضوع طرح پژوهشی دریافت تعریف صحیح از موزه ی علم و فناوری و طراحی آن با بهره برداری از تکنولوژی های جدید در شهر تهران است. رویکردهای این تحقیق عبارت اند از: پژوهش در مورد تاریخچه ی موزه علم و فناوری در جهان و ایران، پژوهش در مورد کارکرد، ماهیت معماری، ساختار فیزیکی و شیوه های طراحی این موزه هاست. همچنین طراحی یک موزه علم و فن آوری مناسب منطبق با سایت مورد نظر رویکرد اصلی این پروژه است.
1.6 بیان هدف
نظر به اینکه کشور ما دارای جوانان بااستعداد بسیار زیادی در تمامی رشته ها اعم از درسی، هنری، ورزشی و … است نیاز به آن دارد تا مسئولین با تشکیل نهادهایی به کشف و پرورش این استعدادها همت گمارند.
تشکیل این نهادها همواره در دستور کار دولت وجود داشته است، اما با توجه به جمعیت جوان کشور چند سالی است که سرعت بیشتری یافته است.
مهم ترین و اساسی ترین کانونی که در این زمینه رخ نموده است موزه علوم و فناوری ایران است که در تاریخ 22/10/1381 به تصویب هیئت محترم وزیران رسید. به تبع آن و با تلاش هایی که به عمل آمد، زمینه سازی و ایجاد موزه های تخصصی و پژوهشی و از جمله موزه علوم و فناوری در بندهای ب مواد 113 و 114 قانون برنامه پنج ساله چهارم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و ماده 2 قانون اهداف و وظایف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گنجانده شده و دولت مکلف به اجرای آن ها گردید. در تاریخ 22/5/1384 نیز نتایج بررسی و کارشناسی های به عمل آمده منجر به تصویب اساس نامه موزه هیئت امنایی علوم و فناوری ج.ا.ا در شورای گسترش آموزش عالی و ابلاغ آن گردید. موزه علوم و فناوری ج.ا.ا در تکمیل نهادهای مرتبط با توسعه نظام علم و فناوری کشور ایجاد شده است. این موزه با نمایش پایه های دانش و تحول فناوری، ماموریت دارد نسبت به هم افزایی دانش، اشاعه تفکر علمی، ارتقای سطح زندگی و تعالی روح انسان قدم بردارد. موزه علوم و فناوری ج.ا.ا در افق چشم انداز کشور، سازمانی است پویا که تلاش دارد به مردم و دانش پژوهان در سرتاسر کشور کمک نماید تا به ظرفیت های کامل خودآگاهی یافته و از دانش خود برای خلاقیت و نوآوری برای یک زندگی بهتر استفاده نمایند. هدف از تحقیق پیرامون طراحی فضایی است که بتواند روابط عناصر به وجود آورنده این فضا را نسبت به اهداف کلی که در ابتدا به آن اشاره شد در بر گیرد. این مدخل گشوده شده در حقیقت آغازی تحت موضوع و مضمون شروع عمل است و نه نتیجه و پایان آن. لذا انتظار نمی رود انتظارات همگانی را پیرامون طراحی چنین فضایی به حقیقت و تمامی برآورده باشد. لذا در آغاز کار از کلیه صاحب نظران و اندیشمندانی که ایرادی را به عمل انجام شده می بینند و پیشنهاد هایی جهت بهبود نظر و عمل دارند، تقاضا می شود تداوم بخش این حرکت باشند و آن را به پایان برسانند.
1.7 تحقیق و پژوهش
پژوهش و تحقیق پویشی است یگانه، ولی عمل پژوهنده گذشته از آن که بر زمینه ای قبلی مسبوق است، سه گونه فعالیت را در برمی گیرد: جهت یابی، یافته اندوزی و نتیجه گیری. با این حال تعاریف زیادی برای پژوهش ارائه شده است که در عین تنوع دربرگیرنده مضامین ثابتی ازجمله عمل منظم، پشتکار، کشف حقیقت و دستیابی به ناشناخته ها هستند.
بد نیست نخست از معنی و مفهوم این کلمه سر درآوریم و هم در اصطلاح فن از آن تبیینی داشته باشیم.
1.7.1 از نظر لغت
پژوهش در معنای لغوی شامل جستجو، بازجویی، رسیدگی، تفحص، تحقیق، استفسار، بررسی و جستجوهای علمی استیناف، مواخذه، عقاب، خبرچینی، جاسوسی، سرپرستی، احوال پرسی و تیمار آمده است. و با کلماتی همچون پژوه (بازجست، تجسس، تفحص)، پژوهنده (دانش پژوه، دین پژوه، جویان، در حال پژوهیدن)، پژوهش گر، پژوهندگی، پژوهیدگی و پژوهیدنی هم خانواده می باشد.3
1.7.2 در اصطلاح
در اصطلاح اهل علم برای پژوهش تعاریف مختلفی ارائه شده که در ذیل به چند مورد اشاره می شود.4
پژوهش یعنی کار منظم و پیگیر در کشف و فهم، که بر نظریه ای برای تصمیم منتهی می شود.5
پژوهش عبارت است از یک عمل منظم که در نتیجه آن پاسخ هایی برای سوال های مورد نظر و مطرح شده پیرامون موضوع تحقیق به دست می آید.6
پژوهش علمی، بررسی نظام کنترل شده تجربی و انتقادی در مورد پدیده های طبیعی است که روابط احتمالی بین این پدیده ها به وسیله نظریه و فرضیه هدایت می شود.7
پژوهش را می توان به تجزیه و تحلیل، ثبت عینی و سیستماتیک مشاهدات کنترل شده، که به پروراندن قوانین کلی، اصول، نظریه ها و همچنین به پیش بینی و یا احتمالاً به کنترل نهایی رویدادها منتج شود تعریف کرد.8
پژوهش، عملی منظم، منطقی و دقیق برای دست یافتن به حقایق، دانش نو و ارتباط آن با کل زندگی و همچنین درک روابط بین متغیرها می باشد.9
پژوهش، مجموع فعالیت های منظمی است که هدف آن کشف حقیقت یا رسیدن از علم اندک به علم بیشتر است که از طریق آن می توان درباره دو ناشناخته به جستجو پرداخت و نسبت به آن شناخت لازم را کسب کرد. در این فرآیند از چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آن ها به یافته ها تحت عنوان روش شناسی یاد می شود.10
1.7.3 اهداف تحقیق
پژوهش علمی، عملی است استوار که هدفی را تعقیب کرده و محقق را به اتخاذ و ادامه روش ها و فنونی وا می دارد که امر وصول به هدف در سایه آن ممکن و تسریع گردد. داشتن هدف این فایده را دارد که جلوی بسیاری از بیهوده کاری ها، اتلاف وقت ها و سرگردانی ها را می گیرد و زاویه دید و جهت تلاش محقق معین می شود. هدف موجب انتخاب روش است و بر اثر آن معلوم می گردد چه سرمایه گذاری هایی برای دستیابی به مقصدی معین ، از نظر مادی و غیرمادی ضروری است.11
1.8 پیشینه تحقیق
در اواخر قرن سوم قبل ازمیلاد بطلمیوس اول (۲۸۴ ـ ۲۴۶ قبل از میلاد) اولین موزه را در شهر اسکندریه تاسیس کرد، بنای این موزه در قسمتی از کاخ سلطنتی ساخته شده بود و درعین حال به عنوان کتابخانه از آن استفاده می شد، بطلمیوس در آن محل که بعدها کتابخانه بزرگی شد نسخه های منحصر به فردی را گردآوری کرده بود که معروفترین فلاسفه و دانشمندان عصر رادر آنجا به کار تحقیق وا می داشت.بعد از وی یکی از امپراطوران روم به نام کلود ، موزه ای نظیر اسکندریه بوجود آورد که مرکز تحقیقات علمی آن دوران به شمار می رفت.
درقرون وسطی نام موزه به عنوان محلی بکار برده می شد که در آنجا مجموعه هایی از اشیاء کم یاب و جالب ادوار گذشته از قبیل تاریخ طبیعی یا آثار هنری را به نمایش در آوردند.
از همان زمانی که علوم زیبایی شناسی شروع به تقویت و بالندگی قدرت هنری نمود، رومی ها با خلاقیت هنری زایدالوصفشان و با تکیه بر ذوق و نبوغ خود صاحب مجموعه ها وکلکسیونهای نفیسی گشتند. ولی 10 قرن مصامحه و سهل انگاری از یک طرف و غارت و چپاول و سوء استفاده های بی شمار از طرف دیگر می رفت که موجب نابودی و محو این نوع ثمرات گرانبها در این سرزمین بشود لیکن با آغاز دوره رنسانس و بیداری و آگاهی دوباره ملتها از انهدام کامل این گنجینه ها جلوگیری بعمل آمد. بطوریکه از این پس کلکسیون نمودن کارهای هنری با جدیت بیشتری بخصوص در مناطق اروپای شمالی دنبال شد.با وجود اینگونه تلاشها بودکه شرایط لازم برای ایجاد موزه در اواخر دوره Renaissance در ایتالیا بوجود آمد.
– پاپ سیکتوس چهارم اولین شخصی است که در سال ۱۴۷۱ میلادی نخستین موزه با مفهوم امروزی آن را ایجاد کرده است.
– موزه گزارینی12 در سال ۱۵۰۰ میلادی و فانر13 در سال ۱۵۴۶ و آفیتزن14 در سال ۱۵۸۱ میلادی به ترتیب یکی پس از دیگری در اروپا افتتاح شدند.
– درسال 1683 میلادی اولین مجموعه شخصی دنیا به نام موزه آشمولین15 یا به عبارت صحیح تر Foundahion of the Ashmolean در آکسفورد انگلستان پا گرفت.
– اولین موزه در آمریکا در سال ۱۷۵۰ میلادی در دانشگاه هاروارد تحت عنوان اتاق عجائب تاسیس گردید.
– در سال ۱۷۵۹ میلادی ویلیام هشتم درآلمان موسس موزه Kassel گردید و همزمان با او موزه British museum در انگلیس گشایش یافت.
– پس از تشکیل اجلاس F. N. C در فرانسه به سال 1792 میلادی، اطلاق لفظ موزه به سازمانی که وظیفه اش نگهداری از اشیاء دارای ارزش فرهنگی است صورت گرفته و از آن زمان به بعد این واژه جنبه عمومی یافته است. همزمان با این عمل موزه لوور بعنوان مکانی برای استفاده عموم در سال ۱۷۹۲ میلادی افتتاح شد که سنگ زیرین بنای موزه ها در قرن ۱۹ میلادی گردید.
– موزه تاریخ فرانسه16 که بوسیله لویی فیلیپ (۱۸۵۰ ـ ۱۷۷۳ م) در ورسای بوجود آمد وقایع و شخصیت های برجسته تاریخ این کشور را در طی بیش از ۱۰۰ سال به کمک تصاویر معرفی می نمود.
– نمایشگاه عمومی برلن درپائیز ۱۸۱۵ میلادی متشکل ازغنائم مربوط به جنگ های ناپلئون بناپارت بوجود آمد. هفت سال بعد از این نمایشگاه ،Sehinkel طرح با ارزش احیاء و بازسازی یونان را برای موزه Altes ارائه داد.در سال ۱۸۷۷ میلادی به همت Sir Walker گالری واگر در انگلیس افتتاح شد که همزمان با آن گالری Freeer در واشنگتن D.C شکل گرفت از این به بعد سیر تحول موزه ها با سبک نوین آغاز گردید.
شکل گیری تشکل های مرتبط با موزه ها از سال 1889 میلادی در انگلستان همزمان با گسترش موزه ها با عنوان انجمن موزه ها اتفاق افتاد. در سال 1906 میلادی انجمن موزه های آمریکا، در سال 1917 میلادی انجمن موزه های آلمان، در سال 1919 میلادی انجمن موزه های روسیه و در سال 1946 میلادی کمیته موزه ای یونسکو وابسته به سازمان ملل(ایکوم) ایجاد می گردد.
به دلیل ورود تکنولوژی از غرب به ایران در این زمینه در کشور ما تحقیق و پژوهش کمی صورت گرفته است. در سال های اخیر تا حدودی ایجاد کارگاه ها و فضاهایی به شکل موزه برای آموزش و خارج شدن فرم آموزش از شیوه قدیمی ردیف های میز و صندلی آن صورت گرفته است. اما با تغییر سیستم آموزشی و گرایش به یادگیری و انجام آزمایش در گروه های کوچک، ارزیابی دوباره تجهیزات آموزشی مورد نیاز است. خارج شدن اشیا از درون قفسه ها و ویترین ها و در دسترس قرار گرفتن آن ها به فرآیند یادگیری کمک شایانی خواهد کرد. اما انجام این فرآیند نیاز به مکانی برای ادامه ی فعالیت خود و عرضه امکانات و دانش خود به جامعه دارد.
پایان نامه های معدودی به طراحی موزه علم و فناوری پرداخته اند که تا حدودی اطلاعاتی در این زمینه را در دسترس قرار داده اند. ولی نیاز است به صورت جامع تری به این موضوع پرداخته شود که در کنار آموزش و نمایش به مقوله انرژی پایدار و منابع تجدید پذیر نیز پرداخته شود.
با در نظر گرفتن نیاز هر روزه به انرژی و پایان پذیر بودن منابع آن، استفاده از منابع پایان ناپذیر امری انکارناپذیر است. منابع تالیف شده در این موضوع جدید و به روز است اما کمتر معماری آن ها را به کار می برد. به ندرت ساختمانی در کشورمان می توان یافت که بر این اساس ساخته شده باشد.
هیچ اثر معماری بی ارتباط با طبیعت نیست و نیاز است که در طرح های معماری بیشتر به آن پرداخته شود تا مشکلاتی از قبیل آلودگی، هزینه بالای مصرف انرژی، استفاده نادرست از مصالح، عمر کوتاه ساختمان ها و متراکم بودن آن ها، کسل شدن روحیات انسان ها و کم شدن ظرفیت روانی آن ها به مرور کاهش یابد.17
1.8.1 نمونه موردی
متاسفانه عدم توجه به مسائل پژوهشی در کشور باعث نقصان و نارسایی هایی در زمینه مراکز آموزشی در کشور شده است. در حال حاضر تنها یک نمونه موزه با کاربری مشابه به آنچه در دنیا وجود دارد تاسیس گردیده و مشغول به فعالیت است.

مرکز تکنولوژی مک کورمیک تریبون شیکاگو (رم کولهاوس)
این بنا که در چهارم اکتبر سال 2003 در شیکاگو افتتاح شد. نخستین اثر رم کولهاوس در ایالات متحده بود. ساختمانی با محتوا فن آورانه سطح بالا، آن هم در هسته تاریخی انستیتوی فنی ایلی نویز و درست به فاصله کمی از غرفه میس ون در روهه. این مجموعه در حقیقت حلقه اتصالی میان تحصیلات آکادمیک و دوره تخصصی، در محوطه اصلی دانشگاه ایلی نویز است (این مرکز دانشگاهی توسط میس ون در روهه در سال 1938 طراحی شده است).

استوانه ای عظیم به طول 261 متر و ملبس به فولاد استنلس که خط راه آهن هوایی را در خود محصور کرده و بی دردسر از بخش جنوبی محوطه دانشگاه می گذرد. لایه های داخلی بر اساس مسیرهای پیاده موجود در زیر مسیر ترن که بر اثر پیاده روی دانشجویان بین کلاس ها و بخش های تخصصی در مدت هفتاد سال در فضای اصلی ایلی نویز به وجود آمده است، شکل گرفته است.

این ساختمان که 48 میلیون دلار هزینه در برداشته است شامل فضای سازمان دانشجویی، پذیرش، کافی شاپ، تالار سخنرانی، اتاق جلسات، کتابخانه، دفتر پست، فضای استراحتی، اتاق کامپیوتر و … می باشد. همچنین بنا شامل تصویری از میس ون در روهه بر روی زمینه شیشه ای و به ارتفاع 20 فوت می باشد.

مسیرهای پیاده مورب با موزاییک هایی از جنس آلومینیوم براق پوشش داده شده است و دیوارها به وسیله پانل های شفاف و نمایان محصور شده است.
اتاق کامپیوتر با 13 فوت طول که نورپردازی شده در کف و به رنگ قرمز می باشد، در طبقه پایین مجموعه واقع شده است.
رم کول هاوس در مورد این مجموعه می گوید:
" قلب فیزیکی این دانشگاه پروژه ماست، اما نه به وسیله فعالیت هایی که روی هم قرارگرفته اند، بلکه به وسیله موقعیت قرارگیری هر فعالیت که مانند قسمت های یک موزاییک کنار هم چیده شده اند و این بنا موقعیت شهری خود را به وسیله آن تعریف می کند.

این خط هوایی تاثیر شدیدی بر ویژگی های این انستیتو دارد و از آنجا که این نهاد با مسائل فن آوری سروکار دارد، به دست دادن ایده ای نو و فن آورانه برای این قسمت محوطه که ترن از آن می گذرد، ضروری می نمود. این لوله که روی سقف بتنی مرکز دانشگاهی می نشیند، می تواند با صدا و نوسان های به وجود آمده از عبور ترن مقابله کند. این بنا که زیربنایی بیش از 10690 مترمربع را در برمی گیرد یک طبقه است و با دیوارهای شیشه ای شفاف محصور شده است."
دانشگاه تکنولوژی و مجموعه آموزشی لاورنس میشیگان (گاتمی سیگل و همکاران)
دانشگاه تکنولوژی لاورنس در ساوث فیلد میشیگان واقع شده است. مجموعه ای که وسایل و امکانات را برای یادگیری گسترده علوم در محیطی الکترونیکی به وجود می آورد.
این مجموعه جدیدالتاسیس، نمایی فرمال از ساختمان دروازه برای معرفی این مجموعه به این دانشگاه ذی قیمت است.

این مجموعه شامل کلاس های هنری مجهز به امکانات کاملاً بروز شده و لابراتوارهای آموزشی و آموزش از راه دور می باشد.
این انستیتو در اثر بازنگری و طراحی مجدد فضاهای مرکزی این دانشگاه که چهار طرف آن را ساختمان ها محاصره کرده اند به وجود آمده است.

این مجموعه امکان فراگیری را در یک محیط کاملاً الکترونیکی به وسیله کلاس هایی با تاسیسات الکتریکی پر و نمایان، آزمایشگاه هایی با امکانات کاملاً واقعی، آتلیه گرافیک کاملاً پیشرفته، آزمایشگاه نور، آزمایشگاه های مهندسی الکترونیک و کامپیوتر، استودیو عکاسی و استودیوهای تلویزیونی بسیار پیشرفته فراهم آورده است.
همچنین شامل گالری نمایش، اتاق سخنرانی، دفتری برای آینده، کتابخانه ای با بیش از 15هزار جلد کتاب، اتاق های کنفرانس و نیز بخش اداری می باشد.
زیرزمین مجموعه نویدبخش ساختاری است که مستقیماً بر روی تکنولوژی به وسیله فراهم آوردن مراکز کامپیوتر برای نگهداری اطلاعات مجموعه، گروه های آموزشی و تحقیقاتی توجه کرده است.

این بنا با چهار طبقه و 135000فوت مربع بین دو ساختمان یک طبقه بخش معماری و مهندسی گسترده شده است.
این ساختمان با دروازه بنای باشکوه سه طبقه ای قطع شده است که مانند ورودی نمادین مدارس و راهنمایی برای حیاط دانشگاه عمل می کند.
آنالیزهای ابتدایی ساختار سایت و شکل گیری آن در اثر تغییر ساخت و پلان مجموعه دانشگاه پدید آمده است. سابقاً جاده اصلی از میان قسمت مرکز حیاط مجموعه می گذشته است که مانع از حرکت روان پیاده در سایت می شده است.

موزه علوم مونیخ- آلمان
موزه آلمان )به آلمانی: (Deutsches Museum‏ بزرگ ترین موزه علوم و فناوری جهان است.18 که در شهر مونیخ، آلمان واقع شده است. این موزه در تاریخ ۲۸ ژوئن ۱۹۰۳ میلادی، تاسیس شد. در این موزه ۲۸۰۰۰ شیئی از ۵۰ حوزه مختلف علوم فنی و طبیعی به نمایش گذاشته شده است. گستردگی نمایش ابزارهای علمی و برنامه های آموزشی موزه آلمان، سالیانه بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر بازدیدکننده را به سوی خود می کشاند.19

موزه علوم شهر علوم لاویلت-فرانسه
موزه علوم در پارک لاویلت در شهر پاریس واقع شده است. که در حال حاضر بزرگترین موزه علم و صنعت اروپا می باشد.
این موزه به همراه پارک لاویلت و سینما سه بعدی در مجموعه ای به نام شهر علم و فناوری تاسیس شده است.

موزه علم و فناوری ایران
موزه علوم و فناوری ج.ا.ا در تکمیل نهادهای مرتبط با توسعه نظام علم و فناوری کشور ایجاد شده است. این موزه با نمایش پایه های دانش و تحول فناوری، ماموریت دارد نسبت به هم افزایی دانش، اشاعه تفکر علمی، ارتقای سطح زندگی و تعالی روح انسان قدم بردارد.

موزه علوم و فناوری ج.ا.ا در افق چشم انداز کشور، سازمانی است پویا که تلاش دارد به مردم و دانش پژوهان در سرتاسر کشور کمک نماید تا به ظرفیت های کامل خود آگاهی یافته و از دانش خود برای خلاقیت و نوآوری برای یک زندگی بهتر استفاده نمایند.

این هدف سرلوحه کار و فعالیت های ما بوده و به ما کمک می کند تا با برنامه ریزی های مناسب و نیز بهره گیری از منابع انسانی دانش مدار و امکانات موثر، دستیابی به این مهم را امکان پذیر نماییم. به ترتیبی که بتوانیم اولین موسسه اطلاع رسانی علمی و آموزشی مشاهده محور ملی در کشور، در حد بهترین در منطقه و دارای جایگاه معتبری در جهان باشیم.

1.8.1.1 نتیجه
تقریباً می توان در تمامی نمونه های ذکر شده مشاهده کرد که در این نوع از موزه فضایی آموزشی همراه با ملزمات آن در محیطی الکترونیکی طراحی شده است و به کاربران این امکان را می دهند تا حرکتی رو به جلو با پیشرفت علوم داشته‎ باشند. در اکثر موارد آنچه از دستاوردهای علم امروز و همچنین تکنولوژی ممکن بوده است در اختیار کاربران گذاشته شده و آن را قابل دسترس برای عموم قرار داده است.

1.9 سوالات کلیدی تحقیق
1- آیا می توان روش های نوین یادگیری را جایگزین آموزش قدیمی کرد؟
2- آیا ارتباطی میان معماری و پذیرفتن تکنولوژی در یک کشور وجود دارد؟
3- آیا با ساخت بناهایی این چنین می توان در ایجاد و پیشرفت تکنولوژی موثر واقع شد؟
4- آیا معماری پایدار این مجموعه به رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه کمک می کند؟
2 فصل دوم: مبانی نظری موزه علم و فناوری

2.1 علم چیست؟
2.1.1 علم در آینه ی هنر
امروزه در زبان پارسی و عربی کلمه (علم) به دو معنای متفاوت به کاربرده می شود و غفلت از این دو نوع کاربرد اغلب به مغالطاتی عظیم انجامیده است.20
1- معنای اصلی (نخستین علم) دانستن در برابر ندانستن است و به همه دانستن ها صرف نظر از نوع آن ها علم می گویند و عالم کسی را گویند که جاهل نیست مطابق این معنا، اخلاق، ریاضیات، فقه، دستور زبان، مذهب، زیست شناسی، نجوم همه علم اند. و هرکس یک یا چند رشته از آن ها را بداند عالم دانسته می شود.
خداوند به این معنا عالم است و یعنی نسبت به هیچ امری جاهل نیست و برای او مسئله مجهولی وجود ندارد. محتوای قرآن به این معنا علمی است یعنی از مجموعه ای از دانستن هاست و هرکس آن ها را بداند عالم به قرآن است. همه فقها عالم اند و هر کس از خدا و صفات و افعال او آگاهی داشته باشد نیز عالم است. دیده می شود که در این معنا علم در برابر جهل قرار می گیرد. کلمه Knowledge در انگلیسی و Connaissance در فرانسه معادل این معنا علم اند.
2- کلمه علم در معنای دوم منحصراً به دانستنی هایی اطلاق می شود که تجربه مستقیم حس در داوری یا گردآوری شان دخیل باشد. علم در اینجا در برابر جهل قرار نمی گیرد بلکه در برابر همه دانستنی هایی قرار می گیرد که محسوس نیستند.
اخلاق (دانش خوبی ها و بدی ها)، متافیزیک (دانش احکام و عوارض مطلق هستی)، عرفان (تجارب درونی و شخصی)، منطق (ابراز هدایت فکر)، فقه، اصول، بلاغت و… همه بیرون از علم به معنای دوم آن قرار می گیرند و همه به این معنا غیرعلمی اند. Science در انگلیسی و در فرانسه معادل این معنای علم اند.
دیده می شود که علم در معنای دوم بخشی از علم به معنای اول را تشکیل می دهد و به سخن دیگر علم تجربی نوعی از انواع دانستنی های بسیاری است که در اختیار بشر می تواند قرار گیرد.
رشد علم به معنای دوم عمده از آغاز دوره رنسانس به بعد است، درحالی که علم به معنای مطلق آگاهی (معنای اول) تولدش با تولد بشریت هم آغاز است. همه مدح و تحسینی که در معارف اسلامی در باره علم و عالم رسیده است، و همه ذم و ملامتی که از عالمان بدون عمل شده است و اصولاً هرچه درباره علم و عالم و معنا و صفات و خواص و فضایل و رذایل آن ها گرفته شده است، همه ناظر به علم در برابر جهل است نه علم تجربی در برابر علم غیر تجربی.
قرن نوزدهم قرن غرور علم تجربی است، پیروزی های علوم در این قرن به خوبی مکشوف بوده. اما نارسایی های آن هنوز برای همه مشهود نبوده و خصومت با طبیعت و تسلط بر آن که محرک و هدف کاوش های تجربی است برای چشم های ظاهربین به شکوفه هایی به ثمر نشسته بود. می پنداشتند که چندان چیزی نمانده است که کشف شود و تا مدت کوتاهی پرده از راز همه معماهای جهان بر داشته خواهد شد و همه مجهولات به سوهان علم تراش خواهد یافت و بلور شفاف و پرتو خیز دانش چشم همه بالفضولان را خیره خواهد کرد. می گفتند جهان یک مسئله مکانیک ساده است و فیزیک آینده اندکی فربه تر از فیزیک کنونی است.
می گفتند: "نیوتون قوانین حرکت را برای همه زمان ها کشف کرده است." دکارت گفته بود: "به من امتداد و حرکت بدهید جهان را می سازم." ماخ می گفت: "به من خط کش و ساعت بدهید همه چیز را اندازه می گیرم." ولاپلاس21 می گفت: "حرکت امروز ذرات جهان را معین کنید تا من همه آینده جهان را پیش بینی قطعی می کنم".
پوزیتیویسم در دامن چنین قرنی و در قلب چنین فضایی پرورش یافت. اندیشه مادر و بنیادین این مکتب این بود که بشر به جزء به دانش تجربی راه به دانش دیگری ندارد. و به گفته برتراند راسل22 نماینده و سخن گوی نامدار این مکتب در قرن بیستم، اگر از چیزی آگاهی تجربی نتوان داشت از آن هیچ آگاهی نمی توان داشت. به سخن دیگر اینان علم به معنای اول را معادل علم به معنای دوم گرفتند و بخشی از آن را مساوی همه آن دانستند و هرچه را در قلمرو علم تجربی نمی گنجید، در زمره مجهولات و مبهمات در آورند.
علم مجموعه استقراء ها و تعمیم های کور نیست، بلکه تجربه ها و استقراء ها همیشه برای امتحان تئوری های ذهنی انجام می شوند و ذهن خالی به دنبال علم نمی رود.
باید افزود معنای آن این نیست که "علم" ذهنی است یعنی هر کس دنیا را طوری می فهمد و علم هم محصول فهم های بلهوسانه و بی حساب اذهان افراد است. به هیچ وجه منظور این نیست.
منظور این است که علم گزینشی است. یعنی هیچ کس نمی تواند به عزم فهمیدن کل جهان اقدام کند. بلکه همواره هر کس با داشتن مسئله ای گزیده و فرضیه ای گزیده دست به حل و پاسخ یافتن برای آن می زند.23
به طور کل نسبت به موارد ارائه شده می توانیم چنین نتیجه بگیریم که در معنای اول علم باید آن را "دانش Knowledge" نامید.
در معنا درکی از "پایداری" خواهیم یافت. که در مقابل مفهوم دوم علم پویاست، این پویایی همواره با تغییر بوده است.
پس طبق مفهوم اول علم پایدار است و نسبت به مفهوم دوم پویاست و بر آن اساس تغییر می کند.
2.1.2 علم در آینه معماری
قرن بیستم خواستگاه دیدگاه های بدیع و نوظهور در زمینه تفکر علمی است. در این قرن پایه های علوم چندین هزارساله از جمله مدرن به شدت متزلزل گشته و گاه دچار انحطاط و قهقرا گشته است.
علوم مدرن را از این جهت چندین هزارساله می نامیم که بنیادهای فکری و مبادی درک ذهنی آن بر اساس اصولی بنا نهاده شده است که قدمتشان به هزاره ها می رسد. اگر نخواهیم زیاد به عقب برگردیم و از میانه آغاز نماییم، خواهیم دید که چگونه تفکری تقلیل گرا به مدد عالی جنابانی نظیر سقراط، افلاطون و ارسطو بر جوامع بشری تحمیل شده و قامت تفکر تمامیت گرا را خم آورده است.
سقراط، استقراء24 را برمی گزیند و از آن به قیاس و استنتاج25 می رسد. افلاطون جهان محسوسات را فرو می نهد تا جهان ایده ها را بپذیرد و ارسطو با آن که در مواردی با استادش مخالفت می ورزد اما در کتاب کاتاگوریای خود، پایه های تفکر تحلیلی را بنا می نهد. از همین جاست که بحث ما و در واقع جدل ما با علم مدرن آغاز می شود یعنی از بروز تفکر تحویلی یا تقلیل گرا26 که در واقع انسان را مانند موجودی تضعیف شده در برابر واقعیت تقلیل قرار می دهد و به عبارت دیگر در مقام تشبیه می توان گفت که مقام انسان را از وی گرفته و تنها چشم ها و آن هم فقط یک چشم را برای درک واقعیات در اختیار وی قرار می دهد و البته تاثیر این دیدگاه را می توان در بروز ساختارگرایی قرن نوزدهم دخیل دانست و روند آن باعث به وجود آمدن شاخه های علمی در روزگار کنونی با واژه تخصیص شناخته می شود. در واقع دیدگاه تحویلی انسان را به یک شاخه باریک می رساند و او را در برابر سایر علوم، بدون محافظ و فاقد اطلاع قرار می دهد.
در دنباله همین پایه های فکری، زمینه برای ظهور علومی به وجود می آید که جهان را به گونه ای متفاوت با ذات و واقعیاتش (البته مفهوم واقعیات جای بحث بسیار دارد) بر انسان نمایان می سازد که فیزیک، استاتیک، مکانیک خطی و … که از نامشان صلب بودن و قطعیتشان هویداست از آن جمله اند. در تفکر تقلیل گرا که هرمان هسه در کتاب خود از آن به عنوان افت علم بشری یاد می کند انسان افلاطونی چنین می آموزد که پدیده ها نه در مقابل باهم بلکه واحد و جداگانه ببیند. در این تفکر، جمع جزء هویت کل است و اگر بتوان به ذات هر جزء دانش یافت. بدین ترتیب خردگرایی و در مراحل بعدی خرد ابزاری بروز نموده و زمینه برای ظهور افرادی نظیر دکارت27 و کانت28 در فلسفه و ریاضی و گالیله29، کپلر30، کپرنیک31 و نیوتن32 در فیزیک و مکانیک به وجود می آید.
گالیله اذعان می دارد که: خداوند جهان را با قوانین ریاضی نگاشته است. و در روند آن فیزیک نیوتن و تفکر فرض گرا33 بنیان نهاده می شود.
بر طبق دیدگاه نیوتنی جهان ما، جهان ثابت، ایستا و پایا فرض می شود بطوریکه گالیله و نیوتن حرکت اجسام را به مثابه الگوی ماشینی فرض می نمایند. و نیوتن ماشین نظام مند (سیستماتیک) منظومه شمسی را می سازد و بدین ترتیب عصر ماشین نه تنها از لحاظ دوره تاریخی بلکه در سیر تکامل اندیشه فلسفه بشر امروزی و همچنین از لحاظ مبانی فکری اعتقاد و هستی به مانند یک ماشین به وجود می آید که مستقیماً ریشه در تفکر تقلیل گرا دارد.
این روند تا اوایل قرن بیستم ادامه می یابد و با به وجود آمدن زمزمه های تئوری های جدید اندک اندک مورد شک قرار می گیرد. تئوری های نسبیت انیشتین و مکانیک کوانتوم و مهم تر از همه تئوری عدم قطعیت راه را برای علوم جدید در جهت شک به دنیای نیوتنی به وجود می آورد. نظریه سیستم از آن جمله است که می توان آن را صورت اولیه علوم پیچیدگی تصور نمود. در این نظریه شاخه های بسیار متفاوتی گشوده می شود، که در این مقاله، مجال صحبت راجع به آن ها نیست. اما به طور خلاصه می توان عناوین آن را به طور خلاصه چنین بیان نمود.
1- اطلاعات وانتروپی
2- سازمان
3- علیت و غایت
4- سایبرنتیک یا فرمان شناختی
5- بازخورد یا پس خوراند
6- هم ایستایی34
7- نظریه رشد حیوانی …
8- و بالاخره نظریه ارگانیسم پیچیدگی توسط نظریه سوپر ارگانیسم ها به حد اعتلای خود رسیده است.
در سایه این علوم نسل جدید با تفکرات فلسفی جدید به وجود آمده اند و توافق عمومی مبنی بر لزوم جهت گیری و گرایش نور در علوم فلسفه، معماری و شهرسازی را به وجود آورده اند. همچنین جنبش های مربوط به نو اثبات گرایان (نئوپوزیتیویست ها)35 و از جمله گروه موریس اشلیک36 که با عنوان محفل وین در ذهن ها آشناترند به وجود آمده است. اگر بخواهیم مطالب فوق را به ساده ترین وجه طبقه بندی نمائیم می توانیم پایه های تئوری پیچیدگی را به سه شاخه تقسیم نمائیم: اطلاعات، سایبرنتیک37، سیستم. علاوه بر آن مباحثی دیگر نظیر خود سازمان دهی توسط دانشمندانی همانند فوم نویمان38 و فون فورستر39 و تئوری هایی که توسط ادگارمورن40 مطرح شده است با عنوان دیالوژیک41 تکرار و فراکتال42 به وجود آمده اند. البته در لابه لای عنوان های مورد نظر مباحثی نظیر تئوری هرج ومرج43 و تئوری فاجعه44 نیز جایی برای خود گشوده اند که بسیار مورد توجه و مقبول نظر معماران آوانگارد قرار گرفته است.
این دیدگاه نوین جهانی چنان که اشاره شد با علوم مختلف پیچیدگی، هرج ومرج سیستم های خود سامانده و دینامیک های غیرخطی بیان می شود. این موارد جهان را به ما به عنوان واقعه ای خلاق، آشکار منفرد که همواره به سطوح جدیدی از خود سازمان دهی در حال پرش است معرفی می کند. این مفاهیم نه تنها ذهنی نیستند بلکه به شدت دارای حالاتی معمارانه اند و نوعی جدید از دیدگاه های زیبا شناسانه ای را تغذیه می کنند. که از آن جمله روش های جدید ساختمان سازی و طراحی قرین با طبیعت، پیچش ها، فولدها، و تباین ها، فرم های کریستال شده و طرح های فراکتالی است. این نوع زیبایی به شدت متکی به موج و دیدگاه های فیزیک کوانتوم در مورد جهان است. عالم ابدی ممکن است فراتر از بازتاب یک استاتیک، حقیقت ظهور را مجسم نماید و پیدایش کیهان به طور بنیادی به پیشروی ناگهانی و غیرمنتظره سطح جدیدی از سازمان دهی مربوط می شود. جستجوی موارد اخیر در معماری منجر به بروز تحول و انقلاب در مفاهیم معماری و مبانی آن به ویژه در آستانه قرن بیست ویکم شده است.
افلاک نمای قرن هیجده در برابر جاذب عجیب قرن بیستم تفاوت بارز در دو دیدگاه جهانی هر کدام از اشکال خبر از تفاوت های بنیادی می دهد و برای نیوتون و نوگراها، طبیعت همانند یک مدل ماشینی قابل پیش بینی است و اقمار و سیاره ها مسیرهای مشخص و قطعی شده ای را می پیماید. درحالی که از دیدگاه پست مدرن ها جاذب عجیب مدل بهتری برای توصیف طبیعت، عالم است. امروزه ما به این نکته معترفیم که جهان بیشتر جاذب نامنظم و پر هرج ومرج است تا مکانیسمی ثابت.
2.1.3 معماری و الکترونیک
محصولات عصر الکترونیک از ارگانیسم پیچیده ای مبتنی بر ارتباط بین فعالیت های داخلی گوناگون و همچنین بین آن ها و جهان خارج است. هدف آن این است که اطلاعات را کنترل کند و گاهی نتایج نامنتظره ای به بار آورد.45
در این معماری نامادیت غالب است. دیوارها ثبات خود را از دست می دهند و اشیاء ماده زدایی می شوند و محتوا بر ظرف غلبه می کند. ما راه طولانی منطق (ماشین برای زندگی) که زیربنای آن را اتومبیل، کشتی بخار یا هواپیما تشکیل می داد. تکامل تمام عیار آن ویژگی تولیدات جامعه صنعتی در نیمه اول قرن بیستم بوده پشت سرگذاشته ایم. اکنون وارد عصر جدیدی می شویم، عصری که مشخصه آن سه پدیده نامادیت، حسی بودن و چند رسانه ای بودن است.

2.1.4 نامادیت
اساساً با شفافیت بیان شده است. در واقع بیان شفافیت نه به معنای استفاده از مصالح شفاف است، بلکه به نمایش درآوردن اجزای عمل کننده ماشین می باشد.
ایده سیستم های مرئی در واقع به آراکی گرام و "متابولیست ها" که از دهه 60 به بعد ضروری دانستند که مسائل سنتی ترکیب معمارانه را از ارزش بیندازند، تعلق داشت. آنان انکار می کردند که طراحی نما، اتاق ها، مولفه ها یا جزئیات می توانند در خودشان به هر حال مرکزی باشند در عوض آنان به پیوندها و روابط فضاها، کارکردها، فعالیت ها در جامعه ای بر مبنای حرکت "که بسیار از این حرکت ها نامادی اند" تاکید می کردند.
2.1.5 حسی بودن
توانایی بنا برای برقرار کردن ارتباط با جهان خارج است. همان گونه که راجرز می گوید: "این امر دلالت بر نصب سیستم های حساسی دارد که مانند ماهیچه های بدن باز و بسته می شوند، جرم را به حداقل می رسانند، نیروها را با کمک سیستم عصبی که بر روی ضربات الکترونیکی استواراست تغییر می دهند، دگرگونی های محیطی را حس می کنند و نیازهای فردی را ثبت می کنند.

2.1.6 چندرسانه ای بودن
گزینه ای را نشان می دهد ساختمان را به ارگانیسمی تبدیل می کند که قادر به انتقال پیام ها با استفاده از رسانه های گوناگون و تلفیق آن ها با بافت ساختمان است. بدین ترتیب ساختمان به پرده ای بدل می شود که نور، رنگ و صدا را در معرض همگان قرار می دهد و درعین حال اطلاعات را منتقل می کند.

2.2 معماری- مسئله یا پاسخ؟
در نظر برخی فضا جوهره معماری است لذا نحوه سازمان دهی، نوع نگرش، ارتباط با موضوع فضا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لازم است قبل از پرداختن به موضوع فضا ابتدا به مسئله محصول معماری، نظری داشته باشیم. در گذشته به معماری به صورت یک محصول نهایی نگریسته می شد یعنی حاصل نهایی بود و نحوه فرآیند تولید این معماری به صورت جدی نگریسته نمی شد لذا نگرش تولید، تکثیر و بحث پیرامون ادامه فرآیند معماری اساسی نمی نمود.
با حضور گسترده الکترونیک و علوم انفورماتیک و پیشرفت روزافزون همگی علوم و بالاخره ادراک انسان از جهان باعث شد تا انسان بیشتر از تفکر در مورد ماحصل کار به روش حصول بی اندیشد. آفرینش و خلاقیت در تمامی ابعاد نیز از صورت نگرش محصول گرا جداشده است و به فرآیند شکل گیری چشم دوخته است. در واقع آنچه که در معماری امروز مهم است که نه فقط خود فرم بلکه نظام کشف فرم است.46
معماری تا قبل از این تا حدود زیادی وابسته به سلیقه بود، اما از آنجایی که ارتباط کلیه علوم روز به روز به یکدیگر نزدیک می شوند لزوم پیوستگی احساس می گردد.
از طرف دیگر می توان گفت رابطه بین فرآیند طراحی و معماری، مانند رابطه بین سئوال و جواب است.

امروزه طرح مسئله و سوال مقدم بر جواب است لذا یکی از مهم ترین امور در این فرآیند طرح مسئله است. با طرح مسئله درست می توان پاسخی در شان همان سوال را طرح کرد لذا با همین طرح درست مسئله از پاسخ های سلیقه ای نیز جلوگیری می گردد. با وجود آنکه عرصه پاسخگوئی در همه گونه ها بسیار زیاد است. لذا ابزاری چندجانبه جهت ارتباط بین سوال و جواب طرح می گردد.
2.2.1 انگاره های پنهانی ذهنیت
2.2.1.1 پایداری
طبق تعریف اول، علم در راستای پایداری گام برمی دارد و می توان به آن نام دانش (knowledge) داد. پایداری از آن روی است که دانش در مقابل جهل قرار گیرد و این صفت همیشه پایدار است. این پایداری در معماری ما رخ نمودن و وحدت یافته است. وحدتی که باعث پایداری علم گشته و در مقابل کثرت عناصر بنا جلوه گری می کند. وحدت وجود مفهوم فضایی و علمی است که مستقل از زمان و مکان می باشد.
2.2.1.2 پویایی
از تعریف دوم علم نتیجه می گیریم که علم پویاست که در واقع این علم، علم تجربی (Science) است. علم تجربی از شروع تاریخ تمدن همواره در حال تکوین و تغییر است و این حرکت همیشه در آن وجود داشته، باشگاه دانش پژوهان جوان یک فضای پویاست، این پویایی در حرکت شکل گرفته. حرکتی که در راستای سازمان دهی فضا انجام می شود.

تا آسان بتواند در حال جمع آوری اطلاعاتی که فضا با آن سازمان داده شده است از آن گذر کند. این حرکت با حرکتی که در کارهای لوکوربوزیه و گروپیوس وجود دارد. متفاوت است و بسیاری از این حرکت ها نامادی اند.

2.2.1.3 تغییر
از تعریف دوم علم می توانیم نتیجه بگیریم که علم تجربی (Science) متغیر نیز هست در واقع همان طوری که علم تجربی درحال حرکت است مدام در حال تغییر و تکوین است. تغییر واژه اصلی فن آوری اطلاعات نیز می باشد.47 جهان فن آوری اطلاعات مانند شبکه متحرک است که در آن عناصر بنیادی، عناصر ارتباطات هستند و اگر این تغییر توصیف آن شبکه است پس نوعی کیفیت دینامیکی است که ویژگی این جهان به شمار می آید. آدم می تواند واحدهایی را از نو سازمان دهی کند. یکی را با دیگری درآمیزد، آن ها را همچون سلسله مراتبی از روابط بی شمار مطرح کند و الگوهایی نیز بیافریند و با توجه به گوناگونی ها درباره صحت تغییر در کل سیستم تحقیق کند و یا مفاد، نظام یا رابطه اتصالات را تغییر دهد و جهان های متفاوتی به وجود آورد. اکنون، روشن است که اگر آدم با مکان هندسی معمارانه سروکار دارد. باید از نوعی "نوشتار" معمارانه برای درک معنی انقلاب فن آوری اطلاعات استفاده کند.

2.3 معرفی موضوع
2.3.1 مفهوم موزه
بر اساس بند 3 و 4 اساس نامه ایکوم – شورای بین المللی موزه ها (International Coucil Of Museum) جامع ترین تعریف موزه چنین است: موزه موسسه ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و برای پیشرفت آن فعالیت می کند48.

2.3.1 وجه تسمیه موزه
ریشه واژه موزه از لغت یونانی موزین Mousein به معنای مقر زندگی و موز Mouse الهه هنر و صنایع در اساطیر یونان اقتباس شده است. این واژه در زبان انگلیسی میوزیم Museum ، در زبان فرانسه موزه Musee تلفظ می شود. در حدود دهه 1290 هـ.ق تلفظ فرانسه موزه به زبان فارسی راه یافت. پیشینه آن به سفرهای ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و دیدن موزه های آن دیار و تصمیم او به ایجاد مشابه آن در ارگ سلطنتی تهران بازمی گردد.49
همچنین معادل فارسی این لغت بر طبق مصوبه فرهنگستان لغت، گنجینه می باشد.

2.3.2 اهداف موزه ها بر اساس تعاریف ایکوم
– تحقیق در آثار و شواهد برجای مانده از گذشته انسان و محیط زیست او
– گردآوری و حفظ آثار
– بهره برداری معنوی از آثار
– ایجاد ارتباط بین این آثار به ویژه به نمایش گذاردن آن ها به منظور بررسی و بهره وری معنوی از آن ها.50
علاوه بر این ایکوم، موارد مشروحه زیر را نیز مشمول تعریف یادشده تشخیص می دهد:
– موسسات حفظ و نگهداری و تالارهای نمایشی که پیوسته به وسیله کتابخانه ها و مراکز بایگانی، نگهداری و تامین می شوند.
– اماکن و آثار باستانی
ـ تاریخی، طبیعی و مردم شناسی که به علت فعالیت در زمینه های گردآوری، حفظ، نگهداری و نمایش آثار باستانی دارای اهمیت هستند.
– موسساتی از قبیل باغ های حیوان شناسی، گیاه شناسی، نمایشگاه جانوران خشکی و موجودات آبزی و… که نمایشگر تاریخ موجودات زنده هستند.
– ذخایر طبیعی
– مراکز علمی و نمایشگاه های فضایی.51

2.4 طبقه بندی عملکردی موزه ها
موزه ها بر اساس نحوه عملکردشان و نوع ارائه شان به پنج دسته طبقه بندی می شوند. این پنج دسته شامل:
– آثار علمی و فضایی (موزه های علوم و فنون)
– اکوموزه
– موزه های هنری و نمایشی
– موزه های باستانی و تاریخی
– موزه های مردم شناسی (مفاخر و مشاهیر، آداب و رسوم و …)

2.5 موزه علوم
موزه علوم، نمایش مجموعه ای از فعالیت های علمی، هنری است که با استفاده از شیوه های جذاب و مفرّح به ارائه ی مطالب علمی می پردازد. همزمان با تغییر سیستم آموزشی و گرایش معلمان به یادگیری و انجام آزمایش در گروه های کوچک، شیوه ی قدیمی ردیف های میز و صندلی کنار گذاشته شد. در این زمان، مسئولان موزه ها به ارزیابی دوباره تجهیزات آموزشی خود پرداختند و متوجه شدند خارج کردن اشیاء از درون ویترین ها و در اختیار مراکز آموزشی قرار دادن آن ها ارزش بالایی دارد.

2.5.1 تاریخچه موزه علوم
از اوایل دوره رنسانس تعداد زیادی از اشراف آغاز به جمع آوری اشیا جالبی به منظور نمایش برای دوستانشان کردند. دانشگاه ها و به خصوص دانشکده های پزشکی اهمیت زیادی برای مطالعه مجموعه های جمع آوری شده از انسان های اولیه قائل می شدند. دانشمندان و کلکسیونرها مجموعه های به دست آمده شان را به نمایش گذاشتند و این آغاز موزه های امروزی بود.52
اولین موزه علوم53 در سال 1752 در شهر مادرید اسپانیا گشایش یافت و در دوران رژیم فرانکو به طور کلی از بین رفت اما پس از مدتی دوباره بازسازی شد و امروزه به فعالیت خود ادامه می دهد. همچنین موزه علوم مونیخ در اوایل قرن 20 سرآغاز تاسیس موزه های علوم به سبک نوین بود.

2.5.2 نمایشگاه دائمی
نمایشگاه دائمی قسمتی از موزه می باشد که به نمایش اشیا در فضایی ملموس می پردازد. از آنجا که فلسفه ایجاد چنین موزه هایی، خلق فضایی متفاوت با مدارس بوده و فراهم کردن بستر آموزشی به نحوی که افراد امکان برقراری ارتباط بیشتری با آنچه تا دیروز در قفسه هایی به دور از دسترس بوده است را دارا باشند.
در این بخش علوم مختلف و پیشرفت های مربوط به آن را به نمایش گذاشته می شود و شامل قسمت های مختلفی از جمله: تبدیل انرژی، فیزیک، زیست شناسی، شیمی و علم مواد، فضانوردی، نجوم، کشاورزی، صنایع مختلف، موجودات ماقبل تاریخ و … است که در آن تاریخچه سیر تکاملی علوم مشاهده می شود. این نمایشگاه شامل وسایل نمایشی و تعاملی گوناگونی است و در بسیاری از موارد بازدیدکننده در فرآیند یادگیری دخالت موثر دارد، مشاهده می کند، می اندیشد، عمل می کند و نتیجهی عمل خود را می بیند. از دیگر موارد رایج در این نمایشگاه، فضاسازی است بدین صورت که فضاها به صورت مجازی و یا واقعی در ابعاد کوچک تر ساخته می شوند به طور مثال داخل یک معدن یا سفینه فضایی، زیردریایی، کشتی و …
2.5.3 نمایشگاه موقت
از آنجا که در یک محیط آموزشی – فرهنگی باید فضایی انعطاف پذیر وجود داشته باشد چنین فضایی در این موزه دیده شده است. با توجه به پیشرفت روزبه روز علوم، امکان برقراری نمایشگاه های موقت در این مکان فراهم شده است.
2.5.4 مرکز اطلاعات
در یک فضای پژوهشی، کتابخانه و سایت کامپیوتر امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد. افراد در این فضا امکان دسترسی به اطلاعات روز برای کاربران فراهم شده است.
2.5.5 بخش های تکمیلی
از آن جا که کاربران این موزه در بازه ای گسترده از رده های سنی می باشند در بخش های تکمیلی فضاهایی متناسب با هر گروه دیده شده است. فضاهایی مانند پلانتاریوم که مخاطب آن در همه رده های سنی قرار می گیرد.
– سینما سه بعدی
– پلانتاریوم یا آسمان نما

2.6 تعاریف و ضوابط تاسیس مراکز تحقیقاتی
(مصوب 21/1/69 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
2.6.1 محقق
محقق در مراکز تحقیقاتی به کسی اطلاق می شود که عضو هیئت علمی پژوهشی در یک گروه پژوهشی باشد و فعالیت پژوهشی انجام دهد.

2.6.2 گروه پژوهشی
در صورتی که فعالیت پژوهشی در یک دانشکده یا موسسه تحقیقاتی به صورت مستمر و با اهداف خاص تعریف شده باشد گروه پژوهشی تاسیس می گردد.

2.6.3 پژوهشکده
در صورتی که حدود فعالیت های پژوهشی دانشگاه از سطح یک دانشکده فراتر باشد و ایجاد موسسه ای در دانشگاه یا به صورت مستقل ضرورت یابد پژوهشکده تاسیس می گردد.

2.6.4 پژوهشگاه
در صورتی که فعالیت های پژوهشی در سطح گسترده مورد نظر باشد واحد پژوهشی ایجاد می شود.

2.6.5 روش ایجاد واحدهای تحقیقاتی
الف) استخدام کادر به عنوان هیئت علمی پژوهش
ب) تاسیس گروه یا مراکز پژوهشی
ج) انتخاب روسای مراکز واحدهای تحقیقاتی
1- مراکز تحقیقاتی می توانند از تسهیلات و امتیازات آئین نامه ای که به تصویب دولت برسد استفاده کنند.
3- مراکز تحقیقاتی که پس از تشکیل شرایط مندرج درآئین نامه را از دست بدهند مجوز تاسیس آن ها لغو خواهد بود.

3 فصل سوم: رویکرد معماری پایدار
3.1 مقدمه
کاربرد مفاهیم پایداری و اهداف توسعه پایدار در جهت کاهش اتلاف انرژی و آلودگی محیط زیست در معماری، مبحثی به نام معماری پایدار را به وجود آورده است. در این نوع معماری، ساختمان نه تنها با شرایط اقلیمی منطقه خود را تطبیق می دهد، بلکه ارتباط متقابلی با آن برقرار می کند. بطوریکه بر اساس گفته ریچارد راجرز، "ساختمان ها مانند پرندگان هستند که در زمستان پرهای خود را پوش داده و خود را با شرایط جدید محیط وفق می دهند و بر اساس آن سوخت و سازشان را تنظیم می کنند."54
سیمای شهرهای اقصی نقاط جهان که تا چندی پیش هر کدام درون خود دنیایی متفاوت داشت، هر روز با سرعتی افزون تر در پی محو شدن آن چیزی است که به آن هویت مستقل می داد و این امر همسانی و یکنواختی را به بار آورده است. معماری و شهر برای انسان قبل مدرن، محصول خلاقه ای بود که نتیجه محدودیت های اقلیمی و سازه ای از طرفی و باورهای جمعی افراد از طرف دیگر بود. آنچه که فضای مصنوع او را تشکیل می داد، برخاسته از بستر و همپا و هم راستا با ویژگی های آن منطقه بود. این پیوند سبب گشته بود که محصول اندیشه معمار در حدود ویژگی ها و بایدهایی که مصالح محلی و شرایط محیطی به اثر اجبار می نمود، امکان حرکت داشته باشد. از جهت دیگر به علت باورهای متافیزیکی به طبیعت و پدیده های آن و لزوم حفظ این عرصه به عنوان موهبت، مدیریت پسماندها نیز به گونه ای انجام می گردید که چرخه حیات مختل نگردد. لازم به ذکر است که سرعت تحول و تغییرات نیز به گونه ای بود که فرصت آزمایش و خطا و سپس تصحیح به جهت حفظ هرچه بیشتر ساختارهای زیستی را ممکن می نمود. اما حریم باور متافیزیکی شکست و بشر تنها یک چیز و آن ذهن انسانی را محور قرار داد و دلیل بودن را در اندیشیدن و حتی به صورت افراطی در شک دائم یافت و چنان بر خودباور یافت و خود را از قید و بند رهایید که هر آنچه را انجام می داد، درست می پنداشت. جالب اینجاست که سرعت این تغییرات نیز امکان سنجش بازخوردها را از بین برده بود. بشر به مدد بهره گیری از تکنولوژی جهت جبران ضعف هایش و قرار دادن آن به عنوان بهترین دستاویز برای پاسخ به نیازهایش، دست بردن افراطی به طبیعت را به عنوان منبع تامین نیازها مجاز دانست. این امر تاثیرپذیری معماری از خصوصیات محیطی و محلی را کاسته بود، به گونه ای که برخی با طرح معماری بین المللی و منشور آتن، ادعای حل همه ی مشکلات معماری و شهر را داشتند، اما طبیعت و شهر در حال از بین رفتن بود. جنگ اعراب و اسرائیل و جلوگیری از صادرات نفت به غرب، اولین صدای زنگ خطر را به گوش رساند. منابع در حال پایان است چه می کنید؟ در واقع آنچه که امروز به عنوان توسعه پایدار یاد می شود، بازنگری اصلاح طلبانه ای است به مدرنیسم و سنت جهت یافتن راهی بینابینی. توسعه پایدار، توسعه ای است که نیازهای اکنون را به گونه ایی برآورده نماید که توان نسل های بعدی را جهت تامین نیاز، کاهش ندهد. با توجه به این نکات مطروحه، سعی داریم به تبیین مفهوم توسعه و طراحی پایدار بپردازیم و با طرح راهکارهایی، زمینه ی تحقق این باور را ایجاد نماییم. معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکارهای جدیدی برای تامین زندگی مطلوب انسان هستند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و… همه و همه فعالیت هایی می باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می باشد.55

3.2 تعاریف و مفاهیم معماری پایدار
موزه ها و مجموعه های فرهنگی چندین نقش واضح در زمینه پایداری دارند. یکی از این نقش ها آموزش پایداری در جامعه است. این مجموعه ها نقش مهمی در تعاملات مدنی دارند و دارای ارتباطات مستمر با سازمان های اجتماعی دیگر می باشند. این مجموعه ها نقش اساسی در اطلاع‎ رسانی به جامعه ایفا می کنند. مجموعه های فرهنگی می توانند کمک به تعامل ایده ها کنند و مردم مختلف را دورهم جمع نمایند.
دیگر نقش آن ها آوردن پایداری در شیوه ی عملکردیشان است که آن ها را تبدیل به مدل های خوبی در این زمینه می کند. این مجموعه ها نقش مهمی در توسعه پایدار و مدیریت میراث طبیعی و فرهنگی دارند. آن ها یک دارایی مهم ملی و میراث نسل آینده هستند.
حال بهتر است برای روشن تر شدن موضوع پایداری به بیان تعاریفی در این زمینه پرداخته شود:
پایداری: تعاریف پایداری متعدد و متنوع هستند اما وجه مشترک همه آن ها محیط زیست طبیعی، اقتصاد و جامعه است. برخی از آن ها بر روی زمان حال تمرکز نمی کنند بلکه بر روی تغییرات محیط زیست طبیعی و اهمیت حفظ حقوق میان نسل ها تمرکز می کنند. تعریفی که به طور گسترده استفاده می شود از نخست وزیر نروژی برونتلان در سال 1987 است: " توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای زمان حال را بدون به مخاطره انداختن توانایی های نسل آینده برای رفع نیازهای تامین می کند."56
مفهوم آن از معنای زندگی بر مبنای درآمد زمین به جای فرسایش سرمایه های آن، آمده است. این به معنای مصرف منابع طبیعی تجدیدپذیر در محدوده ای است که می توانند خود را جایگزین کنند. فعالیت های سازگار با محیط زیست در بلند مدت به بهداشت و سلامت محیط های طبیعی و فرهنگی صدمه نمی زند، این همچنین به معنای انتقال برابر و یا بهبود اقتصاد، طبیعت و سرمایه های انسانی و اجتماعی است.
محیط زیست: محیط زیست مجموعه ای است شامل عناصری از جمله هوا، زمین، آب، منابع طبیعی، گیاهان، جانوران، انسان و محیط زیست ساخته شده و روابط متقابل آن ها.

اقتصاد: اقتصاد نشان دهنده مبادلات و منابع و سرمایه یک جامعه است.

جامعه: جامعه اصطلاح کلی برای نهادها و روابط آن هاست که گروه نسبتا بزرگی از مردم در آن زندگی می کنند که در بستر آن روابط شکل می گیرد.

فرهنگ: فرهنگ مجموعه ای از ارزش های زیبایی شناختی، اخلاقی و معنوی از درک خود از جهان و زندگی می باشد. فرهنگ باعث انتقال میراث گذشته و ایجاد میراث آینده می شود.

یادگیری اجتماعی و تغییر رفتار اساسی ترین راه دستیابی به پایداری است. مجموعه های فرهنگی نقش مهمی در ایجاد روابط مشترک بین ساختمان ها و آموزش کاربران برای دستیابی به افزایش آگاهی دارند که می تواند مهارت ها و قابلیت های جدید را توسعه بخشند و با تغییرات انطباق دهند. مجموعه های فرهنگی باید به سمت یکپارچه سازی عوامل اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی حرکت کنند و از موثرترین و کارآمدترین منابع طبیعی، انسانی و مالی استفاده کنند.
مجموعه های فرهنگی از طریق فعالیت های خود و اتصال عمیق با ریشه های جوامع، تلاش خود را برای عموم مردم به نمایش می گذارند. مجموعه های فرهنگی می توانند بر روی ارتباطات اجتماعی برپا شوند و مکانی برای تعاملات اجتماعی و تغییرات آن باشند؛ از طریق:
ساختن آگاهی عمومی و دانش عملی پایداری توسط تشویق بحث های مدنی، پژوهش و انتشار موفقیت ها در نمایشگاه
کمک در آموزش جامعه برای پایداری با ایجاد درک اینکه چگونه سیستم های طبیعی، اقتصادی و اجتماعی به هم وابسته اند و با هم کار می کنند.
کمک در ساختن ظرفیت جامعه از طریق انجمن ها، کنفرانس ها و دیگر رویدادها برای فراهم آوردن توسعه پایدار
در یک چارچوب کلی می توان معماری پایدار را به معنای "خلق محیط پایدار انسان ساخت" تعبیر کرد. شرط اصلی در نیل به پایداری محیطی، برقراری تعادل پویا میان نظام های مختلف محیط است. این شرط از دیدگاه عملی، دستیابی همزمان به پایداری:
1. نظام بوم شناختی
2. نظام اجتماعی- فرهنگی
3. نظام اقتصادی می باشد.57
پایداری در معماری را نمی توان یک سبک یا گرایش خاص و متعلق به زمان فعلی دانست چرا که در آن نگرش و رویکردی اخلاقی مطرح می شود که در هر زمان و برحسب هر شرایط حائز اهمیت و اعتبار است.

3.3 پاسخگویی معماری پایدار در سایه فرهنگ
هر جامعه دارای اهداف و ایده آل هایی است که فرهنگ آن جامعه وظیفه نشان دادن ایده آل های ذهنی جامعه را دارد، فرهنگ بر طراحی حاکم تاثیر می گذارد و آن را شکل می دهد و به طور غیر مستقیم یکی از پایه های اصلی زندگانی روانی انسان هاست. پاسخ های معماری پایدار، برای برآوردن نیازهای ساکنان خود در سایه فرهنگ شکل می گیرد. این نیازها به صورت فطری در همه افراد مشترک است ولی شیوه پاسخگویی و بیان معماری پایدار در جوامع و فرهنگ های مختلف متفاوت بوده و این پاسخ ها در جوامع و فرهنگ های مختلف می تواند شکل منحصربه فرد به خود بگیرد.

3.4 معماری پایدار و جایگاه زمینه گرایی
در این نوع معماری هربنایی بر اساس زمینه های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و کالبدی، اقلیمی و شرایط خاص آن سایت و ساختمان طراحی و اجرا می گردد و ساختمان عضو همخوان با اکولوژی و عنصری هماهنگ در بستر خود و در نهایت در بستر محیط زیست خواهدبود. اصل معماری پایدار بر این نکته استوار است که ساختمان جزئی کوچک پیرامونی است و باید به عنوان بخشی از اکوسیستم عمل کند و در چرخه حیات قرار گیرد.
از نظر پست مدرن ها شرایط زیر فرم ساختمان را تعیین می کنند:
– خصوصیات فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و اقتصادی افراد
– خصوصیات شهری، خیابان، میدان، کوچه و مغازه
– شرایط اقلیمی، رطوبت، سرما، گرما، جنگل و صحرا
– نحوه زندگی روزمره اهالی ساختمان و نیازهای آن ها58
3.5 همزیستی فنّاوری، محیط و انسان
اصل طراحی در این سبک بر این اصل استوار است که ساختمان جزئی کوچک از طبیعت پیرامونی است و باید به عنوان بخشی از اکوسیستم عمل کند و در چرخه حیات قرار گیرد. بدون تردید کیفیت مطلوب بدون توجه به طبیعت، نورگیری مناسب فضاها و تهویه مطبوع فراهم نمی آید. در ضمن از آن جا که پایداری و ماندگاری ساختمان نیز مدنظر است، لذا ساختن با کیفیت بالا و استفاده از مصالحی با قابلیت ماندگاری طولانی نیز باید در نظر گرفته شود. رسیدن به چنین شرایطی با استفاده از تکنولوژی و مدیریت کارآمد صورت می گیرد. دست یابی به استانداردهای بالای کیفیت، امنیت و آسایش که در واقع سلامت انسان ها را تامین می کند از مهم ترین اهداف معماری اکوتک است.59
برنامه ریزی شهری آگاه از انرژی
چنین برنامه ای استفاده از منابع طبیعی در سایت را به حداکثر می رساند. در آب و هوای معتدل، باز بودن سطح جنوب گرمای خورشیدی منفعل را در زمستان تقویت می کند. درختان همیشه سبز کاشته شده در شمال سایت از آن در برابر بادهای زمستانی حفاظت می کند و کارآیی انرژی را افزایش می دهند. ساختمان می تواند بسته به محل آب در سایت جایابی شود تا از سرمای طبیعی در تابستان بهره گیرد.60
گرما و سرما منفعل
تابش خورشید بر روی سطوح ساختمان مهمترین ورودی انرژی به درون است که گرما، نور و اشعه فرابنفش لازم برای فتوسنتز را تامین می کند. از لحاظ تاریخی، معماران ساختمان ها را طوری طراحی می کرده اند که در تابستان سایه را تامین کند و در زمستان گرما را حفظ کند. سایه ای ایجاد شده توسط گیاهان و سایه بان در تابستان مانع از افزایش گرما و هزینه های همراه تهویه مطبوع می شود. باد یا جریان های هوایی دو مزیت مهم را فراهم می کند، هم باعث خنک کننده هستند و هم اثر بهداشتی دارند.61
عایق
در و پنجره های دوجداره و دیوارهای عایق از کسب و اتلاف بیهوده گرما جلوگیری می کنند. کاهش تبادل گرما، بار حرارتی ساختمان برای گرمایش و سرمایش را کاهش می دهد و در نتیجه مصرف انرژی نیز کاهش می یابد. در نتیجه کاهش نیاز به گرمایش و سرمایش، سیستم های تهویه مطبوع کوچکتری می تواند مورد استفاده قرار بگیرد که سرمایه گذاری اولیه برای تهیه تجهیزات را کاهش می دهد، همچنین تجهیزات کوچکتر تهویه مطبوع سر و صدای مکانیکی را کاهش می دهد. گذشته از این منافع، پنجره های دوجداره و دیوارهای عایق محیط های حرارتی راحت تری را ایجاد می کنند و دمای آن ها در زمستان بالاتر و در تابستان پایین تر خواهد بود و علاوه براین کیفیت صوتی در فضای داخل ساختمان را افزایش می دهد.
منابع متناوب و جایگزین انرژی
خورشید، باد، آب و سیستم های انرژی زمین گرمایی همه عوامل دردسترس اقتصادی برای کاهش نیاز به منابع انرژی خارجی هستند. برق و حرارت مورد نیاز را می توان با یکی و یا ترکیبی از این سیستم ها در تمام مناطق آب و هوایی تامین کرد.
استفاده از روشنائی روز
طـراحی ساختمان و پنجـره هایی که از نـور طبیعی بهره می گیرند منجـر به صرفه جویی در مصرف الکتریسیته و کاهش مصرف انرژی توسط خنک کننده ها می شود. مهم تر از آن استفاده از روشنائی روز کیفیت محیط های داخلی را افزایش می دهد و باعث افزایش سلامت روانی و بهره وری از کارکنان در محیط های داخلی می شود که به مراتب مهم تر از پتانسیل آن در صرفه جویی مصرف انرژی است.
انرژی کارآمد تجهیزات و لوازم
پس از هـزینه های ساخت و ساز، هـزینه های بهـره برداری بـزرگـترین هـزینه یک ساختمان است. هزینه های تجهیزات و تعمیرات آن ها در طول عمر یک ساختمان، حتی می توانند بیشتر از هزینه های ساخت و ساز شوند. انتخاب دقیق با کارآیی بالا در سیستم های گرمایش و سرمایش و تهویه مطبوع ضروری است. اگرچه قیمت اولیه این تجهیزات به مراتب بالاتر از تجهیزات با کارآیی کمتر است اما توسط پس انداز آینده جبران می شود.
لوازم الکتریکی از یخچال و فریزر تا کامپیوتر نه تنها مصرف کننده انرژی هستند بلکه منجر به تولید گرما می شوند. لوازم کارآمدتر با برچسب انرژی مصرفی کمتر هزینه های برق و تهویه مطبوع را کاهش می دهد.62
انتخاب مواد و مصالح با به کارگیری انرژی کمتر
مصالح ساختمانی با توجه به این که چه میزان انرژی برای تولید آن ها به کار رفته است، می توانند متفاوت باشند. انرژی گنجانده شده در مصالح روشی برای اندازه گیری انرژی است که در تمام طول عمـر ساختمان داخـل آن رفته است. برای مثال آلومینیـوم به علت مصرف زیاد برق برای استخراج و تولید آن از سنگ معدنی بوکسیت، انرژی گنجانده شده بسیار بالایی دارد در حالی که آلومینیوم بازیافت شده نیاز به انرژی بسیار کمتری برای دوباره ساختن دارد. با انتخاب مصالح با انرژی گنجانده کم، تاثیرات زیست محیطی یک ساختمان کاهش می یابد. استفاده از مصالح بومی و محلی بیش از مصالح وارداتی از همان نوع انرژی حمل و نقل را کاهش می دهد.

3.5.1.1 حفاظت از آب
روش های حفاظت از آب می توانند میزان ورودی، خروجی و یا هر دو را کاهش دهند، زیرا آبی که به یک ساختمان عرضه می شود معمولا به صورت فاضلاب از آن خارج می شود و همه ی آن ها توسط تصفیه خانه های شهری تصفیه می شوند. بنابراین کاهش استفاده از منابع آبی منجر به کاهش تولید ضایعات نیز می شود.

استفاده مجدد از آب در محل
آب مصرف شده در ساختمان را می توان به دو نوع طبقه بندی کرد: فاضلاب و آبی که توسط فعالیت هایی مانند شستن دست و حمام تولید می شود. کیفیت آبی که از این فعالیت ها به دست می آید به کیفیت آب آشامیدنی نیست اما لازم هم نیست که به شدت فاضلاب تصفیه شود و می توان آن را در ساختمان تصفیه کرد و برای آبیاری گیاهان و سیفون توالت ها استفاده کرد. سیستم لوله کشی خوب چنین استفاده ی مجددی را تسهیل می کند.
معمولا آب باران در ساختمان ها به عنوان یک منبع مفید در نظر گرفته نمی شود و ایده ای برای استفاده از آب باران روی سطوح در نظر گرفته نمی شود. سقف ساختمان ها می توانند با مخزن جمع آوری و نگه داری آب باران ترکیب شوند و از این آب برای آبیاری گیاهان و سیفون توالت ها استفاده کرد.63
کاهش مصرف
سیستم های تامین آب و لوازم جانبی می توانند طوری انتخاب شوند که مصرف آب و تولید ضایعات را کاهش دهند. شیرهای آب کم مصرف و فلاش تانک های کوچک مجهز به چشم الکترونیکی در این زمینه بسیار سودمند هستند. سپتیک تانک ها که در مقیاس های مسکونی و تجاری در دسترس هستند باعث تصفیه فاضلاب در محل شده و نیاز به انرژی مورد نیاز برای تصفیه شهری را کاهش می دهند.
محوطه سازی بومی
استفاده از گیاهان محلی و بومی موجود در اکوسیستم، مصرف آب را کاهش می دهند. این گیاهان با میزان آب باران محل زندگی سازگارند و نیاز به آب اضافی به مقدار زیاد را از بین می برند.
3.5.1.2 حفاظت از مواد و مصالح
تولید و مصرف مصالح ساختمانی تاثیر متنوعی بر روی محیط زیست محلی و جهانی دارد. استخراج، پردازش، تولید و حمل و نقل مصالح ساختمانی تا حدی منجر به صدمات زیست محیطی می شوند. روش هایی برای کاهش ورودی و خروجی مواد و مصالح ساختمانی وجود دارد که برخی از آن ها با روش های محافظت از آب نیز تداخل دارند. انطباق ساختمان های موجود برای استفاده های جدید برای استفاده های جدید یکی از روش های ساده و موثر برای صرفه جویی در مصرف مصالح است زیرا منبعی را که در حال حاضر به شکل ساختمان وجود دارد تامین می کند. عمر اکثر ساختمان ها متناسب با هدف آن ها طراحی می شود، بسیاری از آن ها می توانند به یک کاربری ساده تر و با هزینه های کمتری نسبت به یک ساخت و ساز جدید تبدیل شوند.
ترکیب مصالح اصلاح شده و یا بازیافت مصالح ساختمانی پس از تخریب ساختمان ها می توانند منابعی برای ساختمان های جدید باشند. بسیاری از مصالح ساختمانی از جمله چوب، فولاد، شیشه و پلاستیک را می توان به راحتی بازیافت کرد و برخی مصالح مانند آجر و پنجره ها را به طور کل در ساختار جدید استفاده کرد. مبلمان به ویژه سیستم های پارتیشنی را می توان به راحتی از یک محل به محل دیگر انتقال داد.
استفاده از مواد و مصالحی که می توانند بازیافت شوند، در فرآیند طراحی ساختمان و انتخاب مواد و مصالح راهی برای حفظ انرژی گنجانده شده در ساخت آن ها است.
حجم ساختمان ها و سیستم های مناسب آن ها
ساختمانی که به علت هدف و کاربریش دارای اندازه و سیستم بزرگی است، مواد و مصالح بیشتری مصرف خواهد کرد. وقتی که یک ساختمان بر حسب تعداد کاربرانش بسیار کوچک و یا بسیار بزرگ است، سیستم های سرمایش و گرمایش و تهویه مطبوع که اندازه آن ها معمولا بر اساس متراژ محاسبه می شود ناکافی و ناکارآمد خواهند بود.
این روش ها به طور مستقیم به برنامه ریزی و طراحی معماری بستگی دارد. فضای حال و آینده کاربران باید به دقت مطالعه شود تا از اندازه ی درست ساختمان و سیستم های آن اطمینان حاصل شود. آرایش بیش از اندازه مصالح برای فضاهای غیر مدولار موجب تولید زباله و ضایعات بیشتر خواهد شد.
استفاده مجدد از محصولات غیر متعارف به عنوان مصالح ساختمانی
مصالح ساختمانی از منابع غیر متعارف مانند لاستیک های بازیافتی، قوطی های فلزی و بطری ها، ضایعات کشاورزی به آسانی در دسترس است. این محصولات نیاز به محل دفن زباله ی جدید را کاهش می دهند و دارای انرژی گنجانده شده کمتری نسبت به مصالحی هستند که جایگزین آن ها شده اند.
محصولات مصرفی
تمام کالاهای مصرفی در نهایت سودمندی خود را از دست می دهند. "عمر مفید" زمان از دست دادن سودمندی اصلی را تعیین می کند. برای مثال، روزنامه برای یک روز مفید است، گوشی برای چند سال و دیکشنری برای 10 سال. عمر مفید کوتاه کالاهای مصرفی باعث تولید حجم بیشتری از کالاهای غیر استفاده خواهد شد. در نتیجه ملاحظات معماری برای بازیافت کالاهای مصرفی با عمر مفید کوتاه بیشتر مورد نیاز است. اصطلاح متعارف برای کالاهایی که سودمندی خود را از دست می دهند، زباله است اما آن ها می توانند منبعی برای استفاده دیگر باشند پس بهتر است به جای زباله از اصطلاح مواد قابل بازیافت استفاده کرد.
3.5.1.3 طراحی چرخه عمر
همان طور که بحث شد، اصل طراحی چرخه عمر دارای سه مرحله راهبردی است: قبل از ساخت، ساخت و بعد از ساخت. این راهبردها به نوبه خود می توانند روش های طراحی را که موجب پایداری معماری می شوند را بهبود بخشند. شکل 10 تاثیر هر یک از این راهبردها بر اصل طراحی چرخه عمر را نشان می دهد. این روش ها به طور عمده بر کاهش ورودی تمرکز می کند. مواد مصرفی کمتر، تاثیرات زیست محیطی از فرآیندهای تولید را نیز کاهش می دهد و پس از آن خروجی نهایی اکوسیستم ساختمان را نیز کاهش می دهند.

راه های دست یابی و بهبود "طراحی چرخه عمر" اصل دوم

3.5.1.3.1 مرحله قبل از ساخت
استفاده از مصالح ساخته شده از منابع تجدیدپذیر
منابع تجدیدپذیر منابعی هستند که می توانند با سرعت بیشتری از میزان مصرف انسان رشد کنند و یا جایگزین شوند. استفاده از این مواد و مصالح طبق تعریف پایدار است. مواد ساخته شده از منابع تجدیدناپذیر مانند نفت و فلزات در نهایت پایدار نیست حتی اگر منابع فعلی کافی باشند. استفاده از منابع تجدیدپذیر در موقعیت های ممکن نیاز به منابع غیر قابل تجدید را کاهش می دهد.

استخراج و برداشت مصالح بدون آسیب های زیست محیطی
همه ی مواد و مصالحی که از منابع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر به دست می آیند را نمی توان بدون اثرات زیست محیطی قابل توجه به دست آورد. بنابراین، معمار باید از چگونگی این که مواد خام استخراج می شوند آگاه باشند و پیامدهای محلی و جهانی را درک کنند.64
استفاده از مواد و مصالح قابل بازیافت
استفاده از مواد و مصالح بازیافت شده منجر به کاهش ضایعات و حفظ زمین های دفن زباله می شود، همچنین مواد قابل بازیافت انرژی گنجانده شده در شکل اصلی خود را حفظ می کنند که در غیر این صورت هدر رفته خواهدبود و باعث کاهش مصرف مواد ساخته شده از منابع طبیعی بکر می شود. بسیاری از مصالح ساختمانی به ویژه فولاد به راحتی قابل بازیافت است.
استفاده از مواد با عمر طولانی و نیز کمتر به نگه داری
مواد و مصالح با دوام که نیاز به نگه داری کمتر دارند، موجب کاهش مصرف مواد خام مورد نیاز برای مصالح جایگزین و ضایعات و محصولات دور ریخته شده می شوند که خود باعث اشغال کمتر زمین برای دفن زباله می شود. این همچنین به این معناست که ساکنین کمتر در معرض تحریک مواد شیمیائی مورد استفاده برای نصب و نگه داری قرار می گیرند.
3.5.1.3.2 مرحله ساخت و ساز
روش های مرتبط با مرحله ساخت، راهبردهایی هستند که با تاثیرات زیست محیطی ساخت و ساز واقعی و بهره برداری سروکار دارند.
به حداقل رساندن تاثیرات روی سایت
برنامه ریزی دقیق می تواند هجوم تجهیزات سنگین و آسیب های زیست محیطی همراه خود برای سایت را به حداقل برساند. حفاری ها نباید به جریان های آب زیرزمینی لطمه بزند. ساختارهای موجود باید به توپولوژی سایت احترام بگذارند. درختان و پوشش گیاهی فقط باید زمانی که کاملا ضروری است مانند راه دسترسی، تغییر داده شوند. در سایت های حساس راه سازی بیش از حد و رفت و آمد کامیون های سنگین باید به حداقل برسد.
استفاده از مصالح غیر سمی
استفاده از مواد غیر سمی برای سلامت کارگران و به خصوص کاربران که بیش از سه چهارم از زمان خود را در مکان های ساخته شده می گذرانند، کاملا ضروری است.
3.5.1.3.3 مرحله بعد از ساخت
در این مرحله معمار به بررسی عواقب زیست محیطی ناشی از ساختارها که بیشتر از عمر مفید خود دوام می آورند، می پردازد. در این مرحله سه امکان برای آینده یک ساختمان وجود دارد: استفاده مجدد از آن، بازیافت مصالح و قطعات و یا دفع همه ی آن ها. استفاده مجدد از ساختمان و یا بازیافت مواد و مصالح به ساختمان اجازه می دهد منبعی برای ساختمان های جدید و یا کالاهای مصرفی باشد. زائدات و ضایعات نیاز به سوزاندن و یا محلی برای دفن و انبار هستند که در حال حاضر سبب شیوع جریان زباله ها شده است.
استفاده مجدد از ساختمان
انرژی به کار رفته در ساخت و ساز یک ساختمان بسیار قابل توجه است، که تنها شامل انرژی به کار رفته در ساخت مصالح نیست، بلکه شامل انرژی است که برای ساختن یک ساختمان مصرف شده است. اگر ساختمان قابل تطبیق به یک استفاده جدید باشد این انرژی ها حفظ خواهند شد و وقتی استفاده مجدد از یک ساختمان امکان پذیر نباشد، اجزا منحصر به فرد آن را می توان برای استفاده مجدد انتخاب کرد، پنجره ها، درها، آجرها و وسایل داخلی نمونه های خوبی برای استفاده مجدد هستند.

بازیافت کردن مصالح
بازیافت مصالح از یک ساختمان با توجه به سختی جدا نمودن مواد مختلف از یکدیگر دشوار به نظر می رسد. بعضی از مصالح مانند شیشه و آلومینیوم باید با دست از ساختمان جدا شوند، فولاد توسط آهن ربا به راحتی از قلوه سنگ ها قابل جدا شدن است و بتن را می توان خرد کرد و به عنوان سنگدانه در بتن جدید استفاده کرد.

استفاده مجدد از سایت ساختمان و زیرساخت آن
از آن جایی که مردم به دنبال طبیعت و فضای خالی هستند، پیشروی به نقاط دور از مرکز شهرها بسیار رایج شده است. توسعه حومه های جدید برای به دست آوردن کیفیت هایی که حومه نشینان به دنبال آن هستند، قطعا جنگل های بکر و زمین های حاصل خیز کشاورزی را از بین می برد. علاوه بر این، اضافـه بـر مصالـح مــورد نیاز بـرای ساختمان های جـدیـد، تـوسعه و ساختارهای جـدیـد نیازمنـد سرمایه گذاری های گسترده تری برای ساخت و ساز جاده ها و فاضلاب و کسب و کارهای جدید هستند. زمین های خالی و ساختمان های رها شده در شهر با زیرساخت های موجود منبع خوبی برای ساخت و ساز مجدد هستند که باعث صرفه جویی در مصرف زمین و مواد و مصالح می شود.
3.5.1.4 طراحی انسانی
همان طور که قبلا توضیح داده شد، این اصل سه راهبرد اصلی را متضمن می شود: حفظ شرایط طبیعی، طراحی شهری و برنامه ریزی سایت و طراحی برای آسایش انسانی. این راهبردها روش های خاص طراحی هستند که به نوبه خود منجر به بهبود پایداری معماری می شوند. شکل 11 چگونگی ارتباط طراحی انسانی و طراحی اصلی را نشان می دهد. این روش ها بر بهبود زندگی انسان و دیگر گونه ها تمرکز می کند.

راه های دست یابی به "طراحی انسانی" اصل سوم

3.5.1.4.1 حفظ شرایط طبیعی
احترام به توپوگرافی
خطوط موجود توپوگرافی سایت باید محترم شمرده شوند. تغییر توپوگرافی نه تنها پر هزینه است بلکه محیط زیست سایت را تغییر می دهد، همچنین تغییر آن ها مسیر حرکت آب و جریان باد در سایت را نیز تغییر خواهد داد.65
جلوگیری از اختلال در سطح آب های زیرزمینی
انتخاب زمین و طراحی ساختمان ها باید به صورتی باشد که به حفاری تا پایین سطح آب های زیرزمینی نیازی نباشد. قرار دادن یک ساختمان بزرگ بر روی سطح آب، چرخه ی طبیعی آب را مختل خواهد کرد و اگر سطح آب زیرزمینی در طول ساخت و ساز نمایان شد، مستعد آلودگی از جانب آب های سطحی آلوده است.
حفاظت از گیاهان و جانوران موجود
حیات وحش محلی و پوشش گیاهی باید به عنوان بخشی از سایت ساختمان به رسمیت شناخته شوند. هنگامی که از آن ها به عنوان منابع طبیعی نگه داری کرد، ساختمان تمام شده به یک فضای لذت بخش تر برای انسان تبدیل می شود.

3.5.1.4.2 طراحی شهری و برنامه ریزی سایت
روش های وابسته به راهبردهای طراحی شهری و برنامه ریزی سایت، پایداری را در مقیاس بزرگتر از یک ساختمان اعمال می کنند.

ادغام طراحی با حمل و نقل عمومی
معماری پایدار در مقیاس شهری برای ترویج حمل و نقل عمومی باید طراحی شود. هزاران وسیله نقلیه فردی روزانه در حال حرکت و رفت و آمد به داخل و خارج منطقه هستند که باعث ایجاد آلودگی، تراکم ترافیک و نیاز به فضای پارکینگ می‍ شوند.
ترویج و توسعه استفاده ترکیبی
توسعه پایدار به اختلاط کاربری های مسکونی، تجاری، اداری و فضاهای سبز و خرده فروشی تاکید می کند. پس از آن مردم امکان انتخاب زندگی در نزدیک مغازه و جایی که کار می کنند را دارند که منجر به ارتباط اجتماعی بیشتری از یک حومه ی معمولی می شود. امکان بالقوه برای فعالیت های 24 ساعته باعث امن تر شدن منطقه می شود.

3.5.1.4.3 طراحی برای آسایش بشر
تامین آسایش حرارتی، بصری و صوتی
مردم در فضاهایی که بسیار گرم و یا سرد هستند بازدهی خوبی ندارند. تامین نور مناسب با فعالیت هر فضا ضروری است. سر و صدای پس زمینه تولید شده از تجهیزات و ازدحام و شلوغی باعث انحراف شنوایی ساکنین و عدم تمرکز و آسایش آن ها می شود. رعایت حریم صوتی و بصری در طراحی معماری حتما باید مد نظر قرار بگیرد.66

تامین ارتباط بصری با خارج
حرکت خورشید و ابرها در طول روز منجر به تغییر نور آسمان می شوند. ساعت داخلی انسان ها با چرخه شب و روز هماهنگ شده است اما از نقطه نظر روانی و فیزیولوژی نور روز و پنجره ها معنای ضروری برای فعالیت های بدن هستند.

استفاده از پنجره های عملکردپذیر
پنجره های قابل کنترل به ساکنین این امکان را می دهد که کنترل درجه حرارت، تهویه مطبوع و نور کافی را در فضای خود داشته باشند.

تامین هوای پاک و تازه
برای تامین رفاه ساکنین دمیده شدن هوای تازه از میان مجراهای هوای پاک الزامی است. مزایای هوای تازه تامین اکسیژن است و چرخش مداوم هوای داخلی سطح متمرکز باکتری ها و مواد شیمیائی داخل ساختمان را کاهش می دهد.
عدم استفاده از مواد غیر سمی
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیائی مورد استفاده که در ساخت و ساز از آن ها استفاده می شود اثرات مضری بر سلامت انسان دارد.
همسازی با افراد با هر نوع توانایی فیزیکی
یکی از جنبه های طراحی پایدار طول عمر آن است. ساختمان های بادوام تر و سازگارتر، پایدارتر از ساختمان هایی هستند که اینگونه نیستند. این سازگاری شامل استقبال مردم از آن در سنین و شرایط فیزیکی مختلف است. بیشتر مردم می توانند از یک ساختمان بیشتر از عمر مفید آن استفاده کنند.

3.5.2 نقش عناصر ساختمانی در رسیدن به پایداری
3.5.2.1 نقش بام ها و دیوارهای سبز در رسیدن به طراحی پایدار
بام های سبز، پایدار و سالم ایجادکننده منظر بام هستند که یکی از عناصر طراحی پایدار در طراحی اکولوژیکی امروز است. دیوارهای سبز نیز یک سیستم پوششی جاندار با فوایدی نظیر بام های سبز می باشند که از پخش شدن گرد و خاک در هوا جلوگیری می نمایند و از ساختمان در برابر اشعه های فرابنفش، باران و فشار باد محافظت می نمایند.
بام های چمنی یک تکنیک ساختمان سازی متعارف و سنتی در بسیاری از نقاط جهان است. تفاوت بین بام سبز جدید و سنتی در اهداف و مواد به کار رفته است. هدف اصلی در گذشته عایق بندی و حذف لایه آب بندی بوده که اغلب با پوست درختان صورت می گرفته است. امروزه بام سبز با هدف سلامتی زیست محیطی، اقتصادی و اصلاح فاضلاب سطحی و توجه به مسائل زیبایی شناسی است.
بام های سبز به سه دسته تقسیم می شوند:
1- بام سبز گسترده: این بام ها عمق خاکشان کمتر از 15 سانتی متر است و مناسب رشد گیاهان با ریشه های کم عمق است که شبیه چمن زار می شوند. مزیت اینگونه در این است که نیاز به اصلاح ساختار نیست.
2- بام سبز متمرکز: این بام حداقل به 30 سانتی متر خاک نیاز دارد و می توان در آن باغی از درختان، بوته ها و سایر گیاهان تزئینی ایجاد کرد. این بام نیاز به نگه داری زیاد و ظرفیت باربری بیشتر جهت ایمنی ناشی از بار اضافی است.
3- بام سبز ترکیبی: این نوع بام ترکیبی از هر دو بام ذکر شده است. اما دارای ظرفیت بار بیشتری است و گیاهان در داخل پانل های گسترده سبک وزنی رشد می کنند.

دیوارهای سبز نیز به دو گونه مختلف وجود دارند:
1- نماهای سبز: در این نماها انواعی از گیاهان بالا رونده یا کوتاه آبشاری برای پوشش سازه های نگه دارنده مانند پانل های شبکه ای مدولار یا سیستم های کابلی استفاده می شود. در این سیستم گیاهان در پایه این سازه ها کاشته می شوند.
2- دیوارهای زنده: این دیوارها ترکیبی از صفحات یا شبکه های عمودی از گیاهان کاشته شده هستند که به دیوار یا قاب سازه ای متصل می شوند.
از فواید محیطی آن ها می توان به اصلاح کیفیت هوا و کاهش آلودگی، حفاظت از فاضلاب، عایق صوتی، کاهش اثرات گرمایی، کاهش و ذخیره مصرف انرژی، ترکیب با انرژی خورشیدی، تولید غذا، فواید زیبایی شناسانه و آسایش بصری را نام برد. علاوه براین، این گونه فضاها باعث آرام بخشی به انسان، ایجاد فضاهایی جهت استراحت، تعـدیل تغییرات آب و هـوایی، کاهش هـزینه نگـه داری از سقف و زیستگاهی برای حیات وحش و کاشت گیاهان برای مصارف روزانه می شود.

در هنگام طراحی بام و یا دیوار سبز باید به شرایط فیزیکی ساختمان و سایت توجه کرد؛ شیب بام بین 1 تا 30 درجه باشد تا موجب تثبیت خاک شود. جهت شمالی و جنوبی بام و دیوار شرایط نور و گرمایی متفاوت دارند در نتیجه پوشش گیاهی آن ها نیز باید متفاوت باشد. توجه به جهت باد و استفاده از شبکه های محافظ در مقابل جریان های شدید باد و وزن آن که توسط سازه می تواند تحمل شود یا خیر. یک لایه نازک بام وزنی در حدود 50 کیلوگرم بر متر مربع در زمان اشباع شده دارد.67

3.5.2.2 کاربرد سامانه های خورشیدی در ساختمان
با توجه به اینکه تامین نیازهای گرمایشی و سرمایشی توسط انرژی های تجدیدپذیر یکی از اهداف معماری پایدار است، حرکت به سمت طراحی ساختمان های خورشیدی گامی مهم در جهت توسعه پایدار است.
سامانـه های خـورشیدی به دو دسته پـویا و ایستا تقسیم می شوند. سامانـه خـورشیدی پـویا برای دریافت و انتقال انرژی وابسته به سامانه های مکانیکی و الکتریکی هستند. سامانه های خورشیدی ایستا برای دریافت و انتقال انرژی خورشیدی از سایر انرژی ها استفاده نمی کنند و خود عناصر ساختمانی به عنوان المان های دریافت و جذب و پخش انرژی عمل می نمایند.
سامانه های خورشیدی ایستا به 6 دسته کلی تقسیم می شوند:
– پنجره آفتابی: پنجره هایی که در نمای جنوبی ساختمان قرار می گیرند نور خورشید را مستقیما به فضای داخلی می آورند.
– دیوار گرمایی (ترومب): دیوار ترومب وظیفه جمع آوری و ذخیره گرما را به شیوه غیرمستقیم برعهده دارد. انرژی خارج شده از خورشید به توده ای از مصالح که واسط بین فضای داخلی و منبع انرژی است برخورد کرده و جذب آن گشته سپس به فضاهای داخلی انتقال می یابد. این واسطه در دیوار ترومب مصالحی است که خاصیت انباشت حرارت در درون خود دارند و با مقداری فاصله از شیشه قرار می گیرند.

– دیوار آبی: در دیوار آبی به جای مصالح توپر ساختمانی به عنوان انباشت حرارت در دیوار گرمایی، از مایعاتی چون آب استفاده می شود. حرکت و جابه جایی آب سبب انتقال حرارات به داخل می شود.
– بام آبی: بام آبی شبیه به دیوارهای انباشت حرارتی است، و از کیسه های پر از آبی تشکیل شده که روی کف بام قرار گرفته اند و مستقیما در معرض نور خورشید قرار دارند و به جمع آوری، ذخیره و پخش گرما می پردازند.
– گلخانه: گلخانه یک فضای شیشه ای است که در دیوار جنوبی ساختمان با کشیدگی شرقی- غربی قرار می گیرد. گلخانه علاوه بر ایجاد فضای دلپذیر و فرصت رشد گیاهان, باعث ایجاد حدفاصلی بین هوای بیرون و درون برای جلوگیری از اتلاف و انتقال حرارت می شود.

– ترموسیفون: در این سامانه توده سنگی که زیر فضای اصلی داخلی قرار دارد جذب کننده و ذخیره کننده انرژی هستند که توسط کانال هایی با سطح دریافت کننده و فضای داخلی ارتباط دارد.
سامانه های خورشیدی پویا نیز به سه دسته تقسیم می شوند:
– آب گرمکن خورشیدی: این وسیله از یک، دو یا سه کلکتور برای دریافت انرژی خورشیدی و یک منبع ذخیره آن تشکیل شده است. آب سرد وارد یک منبع دوجداره شده که در جداره دوم آن آب یا سیال دیگری که در کلکتور گرم شده جریان دارد. در این منبع تبادل حرارتی اتفاق افتاده و آب گرم تولید می شود.

– کلکتور خورشیدی با پانل تخت: این کلکتور شامل جعبه هایی با پوشش شیشه ای است که مانند پنجره سقفی روی سقف نصب می شود. اشعه خورشید مخلوطی از آب و ضدیخ را گرم می کند که از کلکتور به آبگرمکن موجود در زیرزمین در گردش است.

– لوله های خلا: عامل جذب کننده داخل لوله خلا تشعشع خورشید را جذب و مایع داخل آن را گرم می کند. این عمل مانند عمل پانل خورشیدی است. تشعشعات از صفحه انعکاس نور واقع در پشت لوله جذب می شود.
راه هایی برای بهـره گیری از انـرژی خـورشیدی در طـراحی ساختمان ها وجود دارد؛ از جمله محل قرارگیری بنا برای اینکه قادر باشد نور خورشید را از ساعت 9 صبح تا 3 بعد از ظهر دریافت کند. ساختمان باید در شمال زمین باشد و از موانعی که باعث جلوگیری از آفتاب و تابش آن شده پرهیز شود. فرم و حجم بنا باید قادر به جذب و نفوذپذیری آفتاب باشد. بهتر است حجم و کشیدگی بنا شرقی غربی باشد. استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا برای جذب و نگه داری حرارت موثر است. پنجره های بزرگ در ضلع جنوبی برای دریافت بیشترین حرارت خورشید موثر هستند. نماهای شرقی با پنجره های بزرگ باعث بالا رفتن حرارت اکتسابی ساختمان در طول ساعات صبح می گردد و سایه اندازی و پنجره های کم در جبهه های غربی مانع می شود که حرارت مازاد در ساعات بعد از ظهر به دست آید. پنجره های سقفی و روزنه ها و پنجره های دیواری ابزاری در جهت هدایت نور طبیعی به صورت مستفیم یا غیر مستقیم به داخل ساختمان باشند. نور شمال و جنوب دارای بهترین کیفیت ها بوده و نورگیری از غرب خسته کننده می باشد.68

3.5.2.3 بررسی جایگاه نماهای دو پوسته در کاهش مصرف منابع انرژی
نماهای دوپوسته یک جفت پوسته ی شیشه ای هستند که به وسیله دالان هوایی از هم جدا می شوند. فضای هـوای بین لایه های شیشه ای به صـورت عایق در مقابـل حداکثـر و حداقـل دما، باد و صدا عمـل می کند.
ساده ترین نوع این نما از دو لایه شیشه تشکیل می گردد که به فاصله 250 تا 750 میلی متر از هم قرار دارند. که بین این دولایه با فضایی از هوا درزگیری شده است. این نما قدیمی ترین گونه است.
نمای دیگری با نام نمای استخراج کننده هوا از دو پوسته عایق شیشیه ای و یک پوسته تک لعابی ثانویه که در داخل آن قرار دارد تشکیل شده است. فضای هوای بین دو لایه شیشه بخشی از سیستم تهویه می شود. هوای گرم استفاده شده بین لایه ها از طریق حفره بالایی با استفاده از فن ها خارج می شود. به این طریق لایه ی درونی شیشه سرد می شود و لایه ی بیرونی عایق شیشه ای اتلاف انتقال گرما را به حداقل می رساند.69

3.5.2.4 تحلیل الگوی آتریم ها در بهینه سازی مصرف انرژی
آتریم ها فضاهای درونی محصور با سقف های شفاف جهت تامین نور و گرمای خورشید هستند. جهت استقرار ساختمان در تامین بسیاری از نیازهای حرارتی آن موثر است. استقرار ساختمان در جهت تابش حداکثر انرژی خورشید در فصل سرد باید باشد. آتریم ها برای دریافت حداکثری گرما و نور خورشید باید در جهات از سمت جنوب تا جنوب شرقی قرار گیرد. برای کنترل و هدایت نور و گرمای خورشید معمولا در مسیر آن ها می توان از آینه ها جهت هدایت نور استفاده کرد. آتریم ها باعث تهویه فضای مرکزی بنا می شود. در این صورت با استفاده از فضای سبز می توان از یک جهت هوای تازه وارد و از جهت دیگر هوای آلوده و کثیف را خارج کرد. در سطوح نوررسان آتریم که جهت گیری مناسبی نسبت به آفتاب دارند از صفحات فوتوولتاییک به عنوان تامین کننده بخشی از انرژی الکتریکی مورد نیاز ساختمان بهره برداری کرد.

3.5.3 بررسی نمونه های معماری پایدار
3.5.3.1 موزه علوم کالیفرنیا رنزو پیانو
آکادمی علـوم کالیفرنیـا، هم یک مـوزه ی تاریـخ طبیعی است، هم یک رصدخانه و هم محل نگهداری بیش از ۲۰ میلیون تحقیق که از دانشمندان سراسر دنیا جمع آوری شده است.

بنای قدیمی این محوطه، شامل ۱۲ ساختمان جدا از هم بود که هم اکنون همه ی آن ها توسط ساختمانی مـدرن که بـر روی طبیعت محیـط تاکیـد کرده به صورت یکپارچـه درآمده. زیربنـای این مجموعه چیزی در حدود ۱۰۲۰۰ مترمربع است، با این وجود مقدار انرژی که در آن به هدر می رود، با استفاده از آخرین فنّاوری های ساختمانی به کمترین مقدار خود کاهش یافته است.

کانسپت این بنا، همان طور که رنزو پیانو، طراح این بنا، به آن اشاره می کند، مانند برداشته شدن تکه ای از زمین و ساختن بنا در زیر این تکه است، به طوری که کمترین ناهماهنگی و بی احترامی به طبیعت اطراف را داشته باشد. از این رو رنزو طرح خود را چنین توصیف می کند: "ما برای آکادمی کالیفرنیا، محلی ساخته ایم که هم از نظر بصری و هم ازنظر عملکرد، جزئی از محیط اطرافش باشد، مثل اینکه تکه ای از زمین را برداشته باشید و زیرش یک ساختمان ساخته باشید."

تمامی گیاهانی که بر روی سقف این بنا قرارگرفته اند کاملاً طبیعی هستند. حداکثر شیب گنبدهای این بنا 60 درجه است، اما این گنبدها که مانند تپه هایی بر بام این بنا قرارگرفته اند تنها برای زیبایی ظاهری نیستند، بلکه این تپه ها هم نقش یک افلاک نما را و هم نقش نورگیری برای داخل بنا را نیز بازی می کنند. علاوه بر آن، این گنبدهای تپه ای شکل، به وابستگی بین زمین و علوم زیستی جانداران اشاره دارد و همچنین این بنا به وسیله ی این تپه ها مقدار زیادی از انرژی اش را ذخیره می کند. درحقیقت این تپه ها در روی سقف مانند دو بادگیر عمل می کنند. البته نه به صورت بادگیرهای سنتی، بلکـه به شکلی هـوشمند، به گـونه ای که متناسب با دمـای داخـل بنا به صـورت اتوماتیک باز و بسته می شوند و هوای داخل را تنظیم می نمایند.
نکته ی جالب در مورد این بنا اینکه، سقف با ۶ اینچ خاک پوشانده شده است. این کار علاوه بر اینکه باعث می شود این سقف، عایق بسیار خـوبی در برابر دما باشد (به طوری که دمای داخل بنا ۱۰ درجه خنک تر از دمای خارج است)، عایـق بسیار مناسبی برای صـدا هم هست (این سقف فـرکانس صـداها را تا ۴۰ دسی بل کاهـش می دهد). علاوه بر همه ی این ها، این سقف با جذب ۹۸ درصد از آب بارندگی های احتمالی، آب لازم برای آبیاری گیاهان را در تمام طول سال تامین می کند.

از دیگر اهداف رنزو پیانو این بوده که ارتباط بین ساختمان و محیط اطرافش به بهترین وجه به بینندگان القا شود، به همین جهت در دیـوارهای خارجـی این بنا به مقـدار بسیار زیادی شیشه استفاده شده است که به بینندگان این امکان را می دهد تا از پیرامون بنا به تماشای موزه ای که در داخل آن وجود دارد بپردازند.

از نکات جالب دیگر این بنا می توان به بازیافت 90 درصد از زباله های به وجود آمده از تخریب آکادمی قدیمی کالیفرنیا اشاره نمود. به طوری که از 9000 تن بتن برجای مانده از تخریب ساختمان قبلی برای ساخت جاده ریچموند و از 12000 تن فولاد بازیافت شده در اسکلت بنا استفاده شده است. همچنین در اطراف این بنا حدود 60000 سلول خورشیدی نصب شده که علاوه بر تولید سالانه 213000 کیلووات ساعت انرژی برق و جلوگیری از انتشار بیش از 450000 پوند گازهای گلخانه ای ناشی از تولید این مقدار انرژی، در محیط اطراف یک سایبان نیز ایجاد کرده و می توان نمونه ای از مهندسی زیست بوم را در این اثر مشاهده نمود.

3.5.3.2 غرفه ایران در اکسپو ا 2015 میلان
پیشنهاد هایی که در مسابقه نمایشگاه میلان 2015 مطرح شد، نشان می دهد که ایران هم در تلاش فراوان برای ایجاد معماری خاص است.

موضوعات این طرح ایرانی؛ تغذیه سیاره، انرژی برای زندگی و فرهنگ-ادب- هنر ایرانی بود. این ایده های مفهومی در پشت طرح باغ ایرانی، نشان دهنده یک چرخه زیستی قابل توجهی است. کل طرح شبیه درخت است که از خاک تغذیه کرده و رشد می کند و شکوفه می دهد؛ و دیده می شود که کل ایده، در سراسر زمین گسترش می یابد.
در کنار این مفاهیم، این حالت درخت گونه، محیطی دلپذیر با تهویه ای طبیعی در سایه خود را برای مردم به ارمغان می آورد و می تواند سرپناه خوبی برای روزهای بارانی شهر میلان باشد. این طرح، قابلیت ارائه هنر و تمدن تاریخی ایران و ویژگی های منحصربه فردش را دارد.

از ساختار گنبد و روش های انتقال نیرو نیز بهره گرفته شده است؛ و اصلی ترین الگویی که از آن استفاده شده؛ گنبـد مسجـد زیبـای شیـخ لطف الله در شهـر اصفهـان است که ازنظـر نـور، سایـه و یکپارچه سازی با ساختار معماری، بسیار مناسب و کامل است.

همچنین در این پروژه آب باران قابلیت جمع آوری و ذخیره کردن را دارد و در پایین دیوارها هم از این آب برای شستشو استفاده می شود. از پانل های خورشیدی هم بر روی سقف استفاده شده که مقدار زیادی از نور خورشید را جذب می کند و انرژی موردنیاز را برطرف می کند.

4 فصل چهارم: مقدمات طراحی
4.1 مقدمه
مطالب این فصل به مطالعات بستر و سایت اختصاص دارد که یکی از مسایل مهم در هر طرح است. بستر حوزه مکانی، سایت است و خواستگاه آن می باشد. سایت ها خطوط اصلی نظام دهنده را از بستر دریافت می دارند. از جمله نظامات کالبدی سایت همواره متاثر از زمینه یا بستر می باشد. نظامات حرکتی و در حوزه وسیعتری به نظام اقلیمی، دید منظر را می توان اشاره کرد، بنابراین مطالعه بستر اهمیت دارد. شناسایی سایت به لحاظ تاثیراتی که در طراحی دارد، مهم است، سایت محدوده مکانی بلافصل طرح و فضای معماری است. بحث فضا و مکان همواره از مباحث مهم در معماری بوده است. در این مورد اچ بیکر از قول شولتس چنین می نویسد: "کریستین نوربرگ شولتس در کتاب (به سوی شناخت عوامل بالقوه در معماری) شناخت "ویژگی های مکانی" را یکی از ارکان اساسی معماری توصیف کرده و به هنگام طراحی بر لزوم توجه و به قالب درآوردن این عـوامل تاکید می نماید. نویسنده، ابنیه را ساختاری وحدت دهنده بین این ویژگی های طبیعی و نزدیک کننده آنها به انسان معرفی می کند"70. بدین لحاظ مطالعات مربوط به مکان اهمیت می یابد. البته مکان ظرف فضایی بزرگی است که واجد سلسله مراتب فضایی است که این سلسله مراتب در عرصه هایی از فضای هستی تا فضای معماری خود را نمایان می سازد. در عرصه شهر مکان ظرفی است که سایت مورد نظر را احاطه نموده و سایت جزیی از آن است و معماری سعی بر آن دارد که خود را جزیی از آن سازد.
4.2 مطالعات تاریخی شهر تهران
اولین نقشه شهر تهران در سال 1237 تهیه شده و تهران را در دوران صفویه و اوایل قاجار نشان می دهد. در سال های بعد دوره پهلوی نیز، ویکتور کروئن آمریکایی طراحی پلان شهری نواحی شمال تهران بین سال های 1964 تا 1967 را بر عهده داشت. برخی منابع از طرح وی با نام "طرح جامع تهران" نام برده اند. پس از کشف تمدن قیطریه و همچنین کشف آثاری در تپه های عباس آباد، گمان می رفت پیشینه تاریخی این شهر به همان آثار یافت شده در حوالی شهر ری محدود می شود، ولی اکتشافات باستان شناسی در تپه های عباس آباد نشان داد که پیشینه این شهر به دوران شاه طهماسب اول صفوی در 944 هـ . ق می رسد. مساحت تهران در این دوران به 440 هکتار رسید.

4.3 موقعیت جغرافیایی شهر تهران
شهر تهران بزرگ ترین شهر و پایتخت کشور ایران با جمعیت 7507630 نفر و مساحت ۷۳۰ کیلومترمربع است که به همراه توابع خود (استان تهران)، جمعیتی برابر 13372900 نفر و مساحتی برابر 18418 کیلومترمربع دارد. شهر تهران، در شمال کشور ایران و جنوب دامنه رشته کوه البرز واقع شده است. شهر تهران مرکز استان تهران است، تهران دارای دو شهر چسبیده به خود است که شهرری و تجریش نام دارند این دو شهر به ترتیب از جنوب و شمال به تهران متصل هستند. تهران دارای یک شبکه متراکم بزرگراهی و خطوط فعال مترو است.
تـراکـم جمعیت در تهـران بین ده هـزار و هفت صد تا بیش از یازده هـزار نفر در هر کیلومترمربع برآورد می شود که بنا بر آمار نخست شانزدهمین شهر پرتراکم جهان است. شهر تهران در کوهپایه های جنـوبی رشتـه کـوه البـرز در حـدفاصل طـول جغـرافیایی ۵۱ درجه و ۲ دقیقه شـرقی تا ۵۱ درجه و ۳۶ دقیقه شـرقی، به طـول تقـریبی ۵۰ کیلومتر و عـرض جغـرافیایی ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه شمـالی تا ۳۵ درجـه و ۵۰ دقیقه شمـالی به عـرض تقـریبی ۳۰ کیلومتر گستـرده شده است. ارتفاع شهر در شمالی ترین نقاط به ۱۸۰۰ متر و در جنوبی ترین نقاط به ۱۰۵۰ متر از سطح دریا می رسد. تهران از شمال به نواحی کوهستانی و از جنوب به نواحی کویری منتهی شده درنتیجه در جنوب و شمال دارای آب و هوایی متفاوت است. نواحی شمالی از آب وهوای سرد و خشک و نواحی جنوبی از آب وهوای گرم و خشک برخوردارند.http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86 – cite_note-Cartography-8

ساختار اداری ایران در تهران متمرکز شده است. تهران به ۲۲ منطقه و ۱۱۲ ناحیه (شامل ری و تجریش) تقسیم شده است. نماد شهر تهـران بـرج آزادی است. بـرج میلاد نیز نماد دیگر آن به حساب می آید. تهران میزبان نزدیک به نیمی از فعالیت های صنعتی کشور است، کارخانه هایی درزمینه ی تجهیزات خودرو، برق و الکترونیک، منسوجات، شکـر، سیمان و مـواد شیمیایی در این شهر واقع شده اند، تهران همچنین بازار بزرگ فرش و محصولات مبلمان در سراسر کشور است.71

4.1 مطالعات اقلیمی تهران72
تـوجـه به نیـروهای زوال ناپذیـری چـون آفتاب و باد و استفاده از آن ها در بهبـود بخشیدن به شـرایط زیستی فضاهای مختلف از دیرباز در کشور ما معمول بوده است. استفاده از این نیروها در ساختمان به صـرفه جـویی در مصـرف سـوخت و مهـم تــر از آن به ارتقـا کیفیت آسایـش و بهـداشت مجمـوعه ساخت وسازها و سالم سازی محیط زیست منتهی می شود. ازنظر کنترل فضاهای داخلی ساختمان اولین گـام شناخت صحیـح و دقیـق شرایـط اقلیمی محـدوده طـرح است. این شناخت، طـراح را در ارائـه راه حل هایی در جهت مکانیکی برای ایجاد آسایش و فضاهای درونی و بیرونی به حداقل خواهد رسید.
شهـر تهـران به علت موقعیت خاص جغرافیایی از آب وهوای کاملاً متفاوتی در طـول سال برخوردار است و با توجه به ابعاد و بزرگی پهنه آن بررسی اقلیمی آن در یک مجموعه آماری نمی گنجد؛ بنابراین تهران به پنج حوزه اقلیمی تقسیم شده است. با در نظر گرفتن این مطلب که زمین مورد نظر در حوزه شمالی این تقسیمات قرارگرفته در اینجا تنها آمار مربوط به این حوزه مورد بررسی قرار گرفته است.
از عوامـل اصلی شکل دهنـده اقلیم استان تهران می توان از ارتفاع، عرض جغرافیایی، منابع آب ها و سیستم های هواشناسی موثر بر آن نام برد که در کنار این چهار عامل اصلی، سایر عوامل نظیر پوشش گیاهی، کشاورزی و صنایع نیز هرچند به صورت فرعی، بر اقلیم استان موثر واقع می شوند.

4.1.1 ارتفاعات استان تهران
استان تهران: دامنه جنوبی بخش مرکزی سلسله جبال البرز، افزایش ارتفاع تا مرز 5000 متر و در قله دماوند 5671 متر

4.1.1 عرض جغرافیایی تهران
از دیگر عـوامل مـوثر در شکل گیـری اقلیمی یک منطقه عامـل عـرض جغرافیایی است که به سبب محدودیت گستـردگی عـرض جغرافیایی در استان تهـران، تاثیـر آن بر اقلیـم این استان از این جهت محدود بوده و از این رو سنجش پارامترهای اقلیمی متاثر از عرض جغرافیایی نظیر ساعات آفتابی و تشعشع و انرژی دریافتی از خورشید اختلافات فاحشی را در سطح استان تهران نشان نمی دهد. ولی از جهت استقرار استان تهران در عرض جغرافیایی گفته شده و تاثیر سایر عوامل سازنده اقلیم بر استان تهران نظیر مهاجرت توده های هوا از عرض های مختلف جغرافیایی به استان تهران فراوان است.

4.1.2 منابع آب ها
تامین آب تهران از سه طریق صورت می گیرد:
1- رودخانه ها: مهم ترین رودخانه های استان عبارت اند از: جاجرود، حلیله رود و رود شور
2- آب های زیرزمینی مانند چاه ها، قنوات و چشمه ها
3- سدها: سد لتیان
4.1.3 توده های هوا و سیستم های هواشناسی موثر بر استان تهران
استان تهران در فصول سرد سال متاثر از سیستم های شمالی و شمال غربی و غربی و جنوب غربی است که طـی نفـوذ خـود به فلات ایـران، استان تهـران را نیز تحت تاثیـر خـود قـرار می دهند. اصولاً زمستان ها در سطح این استان سرد و خشک است. هم جـوار بودن با کویـر نیـز مـوجب می شود تا در تابستان ها بادهای گـرم و خشک شرقی و جنـوب شرقی بـر آن تاثیـر بگذارد. تابستان ها این استان درمجموع گرم و خشک و غبارآلود است. بارندگی آن در ماه های آبان و آذر آغاز و معمولاً در اواسط اردیبهشت ماه نیز پایان می یابد.

4.1.4 آب و هوای تهران
در ساخت کلی آب وهوای تهران سه عامل کوه، کویر، بادهای غربی موثرند. دو عامل کویر و بادهای غربی به نحوه گسترده ای بر آب وهوای تهران تاثیر می گذارند.
بادهای کویری در تابستان از جنوب شرقی از ناحیه مسیله به سوی تهران می وزند. این بادها بیشتر خشک و گاهی توام با توفان شن هستند. از ویـژگی بادهای کویـر، خشکی و غبارآلـودگی آن هاست. بادهای کوهستانی به صورت نزول کننده از دره های خنک به سوی دشت های گرم جریان می یابند و در بالای سطح شهر به بادهای گرم بیابانی ملحق می شوند. این بادها جریان های کندی از هوا هستند. که در شب و روز بین کوه و دشت آهسته و خفیف جریان می یابند.
دما و بارش
بر اساس آمار تحلیـل شده 15 ساله ایستگاه نمایشگاه بین المللی تهـران، ســردترین ماه سال دی و حداکثر در مردادماه است. منطقه آسایش در تابستان 21 تا 29 درجه و با 30 تا 65 درصد رطوبت و در زمستان 20 تا 26 درجه و رطـوبت بین 60 تا 75 درصد فرض شده است.
با توجه به نمودار میانگیـن بارش ماه های تیر، مرداد و شهریور کـم باران تـرین ایام این حوزه است.
میزان درجه حرارت و بارندگی در پهنه تهران برحسب نقاط مختلف
شمیران تهران ری
میانگین درجه حرارت سالانه C 23 29 30
حداکثر درجه حرارت سالانه C 36 42 43
حداقل درجه حرارت سالانه C 17- 6- 5-
میزان بارندگی سالیانه mm 104 43 42

بادهای غالب
در بیشتر ماه های سال جهت باد در تهران غربی و تنها دو ماه از سال از جنوب شرقی و دو ماه از شمال، تهـران را تحت تاثیـر قرار می دهند. بدین تـرتیب حاکمیت در اکثر ماه ها با بادهای غـربی با فرکانس زیاد است.
با توجه به اینکه اکثر مراکز صنعتی و تولیدی در غرب تهران واقع شده، حاکمیت جهت ورزش بادهای غربی در آلودگی هوای تهران اثر بسیار دارند و ازآنجاکه شرق تهران کوه های سرخه حصار به مشابه سدی شهر را مسدود می کند، دود حاصل از کارخانه ها در فضای شهر تهران انباشته می شود؛ اما با توجه به پاکی هوای کوهستان های شمالی، بادهای شمالی اثر پاک کننده در هوای تهران خواهد داشت.
رطـوبت نسبی
پراکندگی رطوبت نسبی در عرض سال بیشترین میزان را در ماه های زمستان در حدود 76 تا 79 درصد و کمترین میـزان را در ماه های تابستان در حدود 40 تا 43 درصد دارد. زیرا بین میـزان درجه حرارت و نم نسبی یک نسبت معکوس وجود دارد و درنتیجه با افزایش دما افزایش نم نسبی افت می کند.
نتیجه میزان رطوبت نسبی در ماه های تابستان ازنقطه نظر اشباع فوق العاده دور است ولی هرچه به فصل زمستان نزدیک می شویم. این فاصله کوتاه شده و در صورت وجود شرایط مساعد دیگری، نقطه اشباع امکان پذیر می گردد.
روزهای یخبندان
آمار دوره 15 ساله نشان می دهد که معمولاً به طور متوسط 25 روز یخبندان طی ماه های آبان تا اسفند در این حوزه رخ می دهد که حداکثر آن در دی ماه و حداقل آن در آبان ماه گزارش شده است.

4.1.5 پهنه خطر زمین لرزه در تهران
مطالعات زمین شناسی نشان می دهد که اصولاً شهر تهران در منطقه زلزله خیز قرار دارد و با توجه به این نکته، لازم است اصولاً در ساخت سازه های تهران به این نکته توجه کامل شود.
اما در همین رابطه بخش هایی از گستره تهران که در مناطقی از پهنه زمین لرزه قرار دارند. لازم است توصیه گردد که اصولاً از ساخت وسازها در این نقطه اجتناب شود.
این مناطق عموماً در شمال تهران متمرکزشده و مجموعه ای از این نقاط نیز در جنوب شهر تهران به سمت غرب تمرکزیافته است. لذا در تمامی طراحی ها مسئله زلزله خیزی باید مدنظر قرار گیرد. در ایران فعالیت های مختلفی جهت شناسایی این پدیده مخرب صورت گرفته که نهایتاً منجر به تدوین آیین نامه طرح و محاسبه ساختمان در بـرابـر زلـزله (نشـریه شماره 82 مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن) شده است. با توجه به این آیین نامه، سازه حتـی الامکان با پلانـی متقـارن و ساده طـراحی می گردد، همچنین باید دارای سیستم بار فلزی یا بتنی باشد و قدرت انتقال نیروهای زلزله را داشته باشد.

4.2 مطالعات سایت طراحی
بررسی و تحلیل سایت ازاین رو مهم است که ملاحظات منطقه ای منجر به ، به وجود آمدن شخصیتی منحصربه فرد برای بنا خواهد بود که بنا را تعریف می کند. به صورتی که اگر بنا در محلی دیگر احداث شود بی هویت و سرسری جلوه خواهد نمود، از طرفی اقلیم الزاماتی را به بنا القا می کند که توجه به آن مهم و در جای خود ضروری می نماید که توجه به آن باعث صرفه جویی در انرژی و هزینه، کارآمد بودن بنا، همساز شدن و درنهایت زیبایی بیشتر برای بنا خواهد بود.

4.2.1 معرفی سایت
سایت مورد نظر واقع در منطقه 22 تهران می باشد. ساخت و سازهای اخیر در این منطقه باعث حرکت رو به رشد این قسمت از غرب شهر تهران شده است. سایت پیشنهادی در نزدیکی دریاچه چیتگر و همچنین پارک آبشار واقع شده است.

4.2.1 دلایل انتخاب سایت
با توجه به موضوع طراحی که آموزشی و فرهنگی می باشد نیاز به سایتی است که در فضای مناسب شهری بوده وپتانسیل لازم را داشته باشد.
منطقه 22 تهران به دلیل نوپا بودن و فضاهای باز کافی و همچنین با توجه به پتانسیل های دسترسی مناسب و گسترش و پیشرفت روزافزون به عنوان منطقه مناسب در نظر گرفته شد. به دلیل شهرک سازی های انبوه کمبود فضاهای تفریحی و فرهنگی در این منطقه احساس می شود و پتانسیل خوبی برای انجام پروژه های نوین فرهنگی است.
سایت طـراحی در کنار پـروژه دریاچـه تفـریحی 350 هکتاری که بـزرگ تـرین دریاچه تفـریحی خاورمیانه است انتخاب شد.
به طورکلی دلایل انتخاب سایت را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
* قرارگیری در مجاورت دسترسی های درجه یک شهری و برون شهری، بزرگراه تهران- شمال در شرق سایت، اتوبان همت در شمال، رسالت در جنوب و خط مترو در نزدیکی
* دید و منظر زیبای طبیعی و شهری به رشته کوه های البرز و دریاچه مصنوعی و نمایی زیبا از تهران
* قرارگیری فضاهای تفریحی- توریستی در کنار سایت ازجمله پارک آبشار و چیتگر، باغ های کن و دریاچه مصنوعی
* دوری از مراکز پرترافیک و پرجمعیت شهری
* عدم وجود آلودگی های زیست محیطی
* دارا بودن پتانسیل گسترش مناسب برای طرح های تکمیلی آینده.

4.2.1 موقعیت و ابعاد سایت
سایت موردنظر واقع در منطقه 22 تهران، اتوبان شهید همت غرب، خروجی بلوار ارغوان و در مجاورت دریاچه مصنوعی چیتگر است. در طرح جامع ارائه شده برای کاربری های زمین های منطقه، این زمین دارای کاربری فرهنگی- مذهبی است و ابعاد آن حدوداً 142 متر در 126 متر با مساحت تقریبی 2 هکتار است.

4.2.1 شیب و پوشش گیاهی سایت
سایت موردنظر از شیب یکنواخت و بسیار کمی حدود 1 درصد برخوردار است و پوشش گیاهی خاصی جز بوته های خودرو پراکنده در سایت ندارد.

4.2.1 چشم اندازهای سایت
سایت موردنظر از چشم انـدازهای خـوبی برخـوردار است که مهـم ترین آن ها دیـد به سمت شمـال "رشته کوه های البرز" و "دریاچه مصنوعی و پارک جنگلی چیتگـر" در جنوب است.

4.2.1 کاربری های اطراف سایت
سایت مـوردنظـر در محـدوده کاربـری های مختلفی قـرارگرفته است. در قسمت شمال و شمال غـربی کاربـری دولتی و در شمال شـرقی کاربـری حمـل ونقل شهری قرار دارد. در شرق سایت نیز پارکینگ عمومی و کاربری مسکونی با تراکم زیاد است که در سایت مشخص گردیده اند. (طرح تفصیلی منطقه 22)

4.2.1 شبکه دسترسی ها
دسترسی های درجه یک این سایت شامل اتوبان همت در شمال و بزرگراه تهران- شمال (آزادگان) در شرق و اتوبان رسالت در جنوب است که توسط دسترسی های درجه دو و سه به سایت متصل می شوند و دیگر دسترسی مهم خط مترو و ایستگاه های چیتگـر و وردآورد می باشند که دستـرسی را از مرکز شهر به سایت آسان می سازند. دستــرسی های درجـه دو بلـوار ارغوان و دریاچه می باشند که توسط دسترسی های درجه 3 در اطراف سایت به آن متصل می شوند.

4.2.2 جهت استقرار ساختمان
در تهران بهترین جهت نورگیری، از جبهه جنـوبی ساختمان و بعد از آن به تـرتیب جبهه های شرقی سپس شمالی و در آخر جبهه غربی ساختمان است.
لذا در صورتیکه قطعات تفکیکی زمین بصورت شمالی – جنوبی باشند، محل استقرار ساختمان در شرایط متعارف باید در قسمت شمالی زمین باشد، در صورتیکه قطعات تفکیکی زمین بصورت شرقی- غربی باشند، محل استقرار ساختمان در شرایط متعارف باید در قسمت غربی زمین باشد.
ولی در هر شرایط، بافت موجود در محل تعیین کننده اصلی محل استقرار ساختمان در زمین است تا نما و منظر شهری در گذر مورد نظر حفظ شود.

4.2.3 جبهه های همسایگی سایت

4.2.4 چشم اندازهای سایت

4.2.5 بررسی نقاط پر اهمیت و مشرف به سایت

4.2.6 باد های غالب و جهت وزش باد

4.2.7 جبهه های مناسب نور گیری

4.3 حوزه بندی فضاها73
با بررسی های بعمل آمده در حوزه مبانی برنامه ریزی فیزیکی می توان عملکرد های چهارگانه زیر را در رابطه با این موزه تدوین نمود.
4.3.1 اداری
که شامل موارد زیر می باشد:
– حوزه ریاست و سرپرستی
مشتمل بر فضاهای ریاست و معاونان آموزشی و پژوهشی می باشد.
– حوزه امور مالی
مشتمل بر بخش های حسابداری، صندوق اعتبارات پژوهشی می باشد.
– حوزه امور اداری
مشتمل بر بخش های دبیرخانه، بایگانی و… می باشد.
– حوزه امور خدماتی
مشتمل بر فضاهای پشتیبانی و خدمات مانند استراحت اساتید، آبدارخانه، سرویس ها و… می باشد.
4.3.2 علمی-پژوهشی
عمده فضاهای این بخش به لحاظ عملکرد به دو قسمت علمی و فرهنگی تقسیم می شوند. از فضاهای علمی مصرف می تـوان به فضاهایی با عملکـرد کتابخانه، سایت کامپیـوتری، آزمایشگاه ها، کلاس ها، اتاق های بحث و گفتگو و از بخش های فرهنگی می توان به واحد تبلیغات، انتشارات، سمعی بصری و…. اشاره نمود.
در مورد تعیین استفاده کنندگان و سطح مورد نیاز کاربرهای عمده می توان این گونه بازگو کرد که: فضاهای آموزشی پژوهشی با ظرفیت 120 نفر در هر رشته برای گروه های مختلف پیش بینی شده است.
فضاهای آزمایشگاهی نیز بر حسب نیاز و ظرفیت دوره ها در سطوح لازم در نظر گرفته شده که در آن ظرفیت آزمایشگاهها بر مبنای رشته تخصصی بصورت 2 گروه 6 نفره در نظر گرفته شده است. در این مجموعه برای استادان گروه های مختلف اتاق های مجزا در نظر گرفته می شود.
برای این باشگاه کتابخانه ای با توجه به جمعیت و نیاز پژوهشی از نظر تعداد کتاب، مجلات و … تعیین شده است. سطح مورد نیاز کتابخانه براساس مراجعه 30% جمعیت کل محاسبه شده است و مخازن آن حدود 20000 جلد کتاب را در خود جای می دهند.

4.3.3 خدماتی
از جمله فضاهای خدماتی در نظر گرفته شده در این مجموعه می توان به سالن اجتماعات، سلف سرویس، نمازخانه، تاسیسات، کافی شاپ و پارکینگ و… اشاره نمود که وظیفه پشتیبانی و ارائه خدمات به مجموعه را بر عهده دارد.

4.3.4 ارتباطی
راه های ارتباطی و مفاصل فضایی از شرایط تفکیک ناپذیر هر پروژه معماری می باشند که محاسبه سطوح مورد نیاز آنها در جداول بعد محاسبه شده است.
4.1 ابعاد، اندازه و استانداردهای فضاهای اصلی مجموعه
4.1.1 آزمایشگاه ها
4.1.1.1 طبقه بندی
طرح آزمایشگاه ها مطابق با کاربردهایشان بطور وسیعی متفاوت است. گروه های طبقه بندی شامل نوع درس (مانند شیمی، فیزیک، زیست شناسی)، سطح مطالعه (مانند سطح روتین، آموزش تحقیقات)، تدارک تجهیزات (مانند میزها، وسایل) و سطح سرویس (تر، خشک) می گردد.

4.1.1.2 روش ها یا گرایش ها
در گـذشته، آزمایشگاه ها بـرای کاربـردهای ویـژه و ثابت طـراحی می شدند؛ اما امــروزه طـراحی آزمایشگاه های چند منظوره، بطوری که کارگر در آن دارای موقعیت دائمی است، متداول شده است. تغییرات سریع فن آوری زمینه های جدیدی را برای مطالعه بوجود آورده و این مطالعات به تجهیزات پیچیده و گران قیمتی نیاز دارند و لازم است بطور کامل مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین لازم است در ساختمان آزمایشگاه فضاهای انعطاف پذیری وجود داشته باشد. بطوری که در طول عمر ساختمان بتوان از این فضاها برای منظورهای گوناگون بهره جست.

مهمترین مــوانعی که در مقابل سازگار یافتن فضاهای آزمـایشگاه، با نیـازهای جـدیـد وجـود دارد عبارت از میزهای آزمایشگاه، کمدهای انباری و سرویس های لوله کشی شده است که با زحمت و تلاش فراوان قابل حرکت و تغییر هستند. یک روش این است که سازه های اصلی و سرویس های اصلی و سرویس های استاندارد را به عنوان اقلام ثابت و مجهز به وسایل ویژه و متغیر (شامل میز و صندلی و وسایل قابل حرکت) بسازیم.

4.1.1.3 اصول طراحی
پیشرفت های مهمی که اخیرا در زمینه طراحی صورت گرفته است عبارتند از:
– قبول مدول های مربعی به جای مدول های مستطیلی با استفاده از مدول های مربعی می توان از دسته میزهای ایسلندی و تجهیزات ایستا بهره برده و بدین وسیله بر انعطاف پذیری ترتیب میزها افزود. به عبارت دیگر در این شرایط می توان میزها را به شکل های گوناگون مرتب نمود.
– بهره جویی از سطوح میزی متحرک به جای میزهای ثابت، ایجاد تغییرات در ارتفاع سطوح میزها و همچنین در گروه بندی میزها می توان فضای مناسب بر نیازهای ویژه را تامین نمود.
– ترتیب تجهیزات سنگین، کمدهای دود، وسایل شستشو و غیره به مناطق سرویس های متمرکز مربوط می شود.

4.1.1.4 فضای لازم برای هر نفر
به طور ایده آل، از طریق دانش انسان سنجی حاصل شده است. بعنوان مثال برای اینکه شخص در پشت میز کار راحت بوده و میزان دسترسی او به اطراف خود حداکثر باشد. از نظر تئوری لازم است ارتفاع سطح میز کار او 600 میلی متر انتخاب گردد. اما در عمل این ارتفاع بین 610 و 480 میلی متر متغیر است. طول میز کار دانشجویان محقق نیز ممکن است بین 2100 و 4600 میلی متر متغیر باشد. میزان این تغییر بستگی به نوع درس و نیازهای ویژه تحقیق موردنظر دارد. در شرایطی که گروه های کارکنان بطور مشترک از تجهیزات موجود استفاده می کنند. طول میز را بطور تقریبی 1500 میلی متر برای هر نفر انتخاب می کنند. ارتفاع سطح میز کار می تواند بین 450 میلی متر (ارتفاع میزهای کوتاه آزمایشگاه شیمی) و 900 میلی متر (ارتفاع میز کار کارگران) متغیر باشد.

4.1.1.5 مدول های طراحی
واحدهای کاری (گروه محل های کار) سطح یا مدول پایه را برای طراحی تشکیل می دهند یک محل کار عادی، تقریباً معادل 800*1600 میلی مترمربع در نظر گرفته می شود. عرض مدول ممکن است بین 2600 تا 5350 میلی متر متغیر باشد. متوسط تقریبی آن 3000 تا 3600 میلی متر است که در آن دو ردیف میز موازی را می توان چید، بطوری که یک گذرگاه نیز در بین دو کارگر موجود باشد.
عرض مدول = (دو محل کار) + (گذرگاه میانی)

ابعاد نمونه برای ساختمان عبارت است از:
عرض مدول mm 3600-3000
عمق مدول mm 8000-5000
عرض کریدور mm 2500-2000
ارتفاع طبقه mm 4200-3600

4.1.1.6 توزیع سرویس ها
انشعاب زیراصلی می تواند از لوله های قایم (جهت سرویس یک یا دو آزمایشگاه در هر طبقه) و یا از لوله های افقی (جهت سرویس گروهی از آزمایشگاهها در هر طبقه) انجام گیرد. مجاری قایم می تواند به طور یکپارچه با چهارچوب ساختمان ساخته شود. برای ایجاد دسترسی راحت به سرویس ها (لوله ها و مجاری) در طبقه ای که مورد استفاده هستند تعبیه شوند. اما اگر از سرویس تامین شده بطور کامل استفاده نشود، این کار، گران تمام می شود. توزیع افقی انشعابهای زیر اصلی (Main Sub) عمدتاً ارزان تمام می شود؛ اما آن قابلیت سازگاری توزیع قایم را نداشته و نیاز به اتصالات متعددی در طبقه مورد استفاده دارد.

روش های زیادی برای خدمات دهی (سرویس) به میزهای افراد وجود دارد؛ این روشها نیاز به قابلیت سازگاری دارند این مـوضوعی است که به طـرح سـرویس های متحـرک و از پیش لـوله کشی شده می انجامد (سرویس هایی که به طور انعطاف پذیر به نقاطی در کف ساختمان متصل می شوند). ستون فقرات مرکزی سرویس (لوله مرکزی)، چیدن نیمکت ها را بصورت پشت به پشت امکان پذیر می سازد. از یک بولارد (Bollard) سرویس برای طرح نیمکت ها در دو جهت استفاده می شود. اما مطالعات مربوط به سیستم های ستون فقراتی (Spine) قابل نصب مجدد نشان می دهد که استفاده از طرح جدید غالباً هزینه اضافی به دنبال داشته و موجب اغتشاش در فعالیت های موجود در اتاق زیری می گردد. زیرا توزیع سرویس ها به تمامی نقاط واجد اتصالات ضروری بسیار پرهزینه است.

سرویس بالاسری (اورهد) به واسطه نصب لولـه ها، انعطاف پـذیر، راحت و بسیار کم هـزینه است. طرح های محیطی، جزیره ای و شبه جزیره ای را می توان با هر ترکیب فضایی سرویس داد. دسترسی به این نوع سرویس جهت تعمیر و نگهداری و سازگار ساختن آن با نیازهای جدید با حداقل تغییر در طرح لوازم و تجهیزات انجام گرفته و این کار تنها به طبقه مورد سرویس محدود می گردد.

در سرویس بالاسری صرفه جویی در سطح کف ساختمان صورت می گیرد. زیرا سرویس قبلی که در کف و در بین میـزها نصب شده بـود حـذف مـی شود. علاوه بر این هـزینه و کار لازم بـرای ایجـاد انعطاف پذیری در سیستم سرویس کاهش پیدا می کند.
4.1.1.7 سیستم های دفع مواد زاید
اکنون با مسایلی که در رابطه با زهکشی در سرویس دهی بالاسری وجود دارد اشاره می شود. استفاده از سیستم های ثقلی آسان تر از سیستمهای مجهز به پمپ و دستگاه مکش است. در این روش از شبکه دائمی واقع در کف ساختمان بهره جویی می شود. فاضلاب آزمایشگاه ممکن است مواد خورنده به همراه خود داشته و دمای زیادی داشته باشد. استفاده از ظرف چکه کننده، ظروف بطری و از جنس شیشه بوروسیلیکات و ضد مواد شیمیایی و انعطاف پذیر، روش معمول برای تامین نوع نیازها می باشد. در هر صورت عبور مواد زاید باید از اتاقی که به آن تعلق دارد. قابل مشاهده و دسترسی باشد. مواد زاید جامد معمولا در ظـرف آشغال ریخته می شود؛ اما در تحقیقات بیمارستانی و آزمایشات روی جانوران، لازم است جسد حیوان مورد آزمایش سوزانده شود.

4.1.1.8 انباری
پیشرفت های حاصله در کار پروژه ای و بهره جویی از آزمایشگاه های چند منظـوره بر اندازه و نوع انباریها افزوده است. همچنین پیشرفت های اخیر در جهت استفاده از قفسه ها و سینی های قابل تنظیم نشان می دهد که واحدهای انباری متحرک در زیرمیزها سازگارتر از انبارهای ثابت نیمکت ها است. نیاز مبرم به فضای بیشتر بر اهمیت طراحی و سازماندهی فضاهای انباری افزوده است.
از انواع انباری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– مرکزی: انباری های ویژه غالبا به صورت متمرکز ساخته می شوند. (مانند انباری کارگاه، حلال های قابل اشتعال، مواد منفجره و سمی)؛ برای مقیاس های بزرگ و نگهداری تجهیزات گرانقیمت، طرح متمرکز مناسب تر است و در جهت این شرایط سازمان دهی کارکنان و کنترل انبار اهمیت پیدا می کند.
– موضعی: استفاده مکرر از بعضی تجهیزات، انبارهای موضعی را ضروری می سازد. ظرفیت این نوع انباری محدود است.
– انباری محل کار: برای نگهداری وسایل شخصی وقطعه کار وپروژه ضرورت دارد.

4.1.1.9 نیازهای ویژه
بعضی از عملیات احتیاج به تجهیزات و تکنیک های بخصوصی دارند و این تجهیزات نیز به نوبه خود به محیط ویژه ای نیاز دارند که در آزمایشگاه های عمومی وجود ندارد.
این محیط های ویژه عبارتند از:
– انباری سرد و آزمایشگاه: کنترل دما مهم است.
– اتاق گرم و انکوباتور: کنترل دما مهم است.
– اتاق استریل و بدون گردوغبار: قفل کننده های هوا و وسایل پاکسازی لازمه.
– اتاق تاریک: کنترل ورودی لازم است.
– روش های تولید دود: کمدها معمولا کافی هستند: مقیاس بزرگ، نیاز به محوطه ویژه دارد.
– تقطیر شیمیایی: نیاز به تهویه دارد.
– دستگاههای ارتعاشی و پرسروصدا: جداسازی در پلان و ساختمان.
– محوطه جانوران: کنترل محیط و امنیتی.
– اتاق تشعشعات و پرتوی X: جداسازی و ایمن سازی.

4.1.1.10 فضاهای مرتبط
عــلاوه بـر تـدارکات عمـومی بـرای آزمایشگاه ها، فضاهایی بـرای کارکنان، سمینـار، اتـاق، دفتـر کـوچک، کتابخانه، رختکن، انباری، پرورش گیاه در نظر گرفته می شود همه یا برخی از این فضاها باید تامین گردد.
4.1.1.11 روکار سطح
روکار کف، باید بـادوام، به راحتی قابـل پاکسازی و نگهداری، مقـاوم نسبت به مـواد شیمیایی بوده و احتمالا میخ کوبی شده باشد. در شرایط ایـده آل بدون اتصال بوده و یا تعداد اتصالات آن حداقـل باشد. روکارهای سنتی مانند قطعات چـوبی هنوز هم ترجیح داده می شود. اما پـرهزینه است. امـروزه استفاده از ورق های لینولئوم، PVC یا لاستیکی با اتصالات جوشی یا درزبندی شده، برای پوشاندن قرنیز پای دیوارها متداول است.
روکار دیوارها و سقف ها: عموما به حفاظت ویژه ای نیاز ندارد سقف های معلق، سطح صاف، منعکس کننده نور و خاصیت آکوستیکی دارند و می توان پارتیشن ها را به این سقف متصل نمود. لازم است که از هر چند وقت یک بار دیوارها شسته شوند. دیوارهای ساخته شده از بلوک باید گچ کاری و تزئین شده و یا توسط پاشیدن مایع پلاستیکی درزبندی شوند.
روکار سطـوح کار: بطور سنتی از چــوب سخت مانند چــوب درخت ساج ساخته می شود. پلاستیک های ورقه ای با سطح چوبی ارزان تر است. همانند کف، از انواع ورقه ها یا آجرهای PVC و آجرهای زجاجی می توان استفاده کرد و انتخاب هر کدام از این مصالح بستگی به نوع کاری دارد که در روی سطح کار انجام می گیرد.

4.1.1 کلاس ها
حداقل پهنای کدیوورها در قسمت کلاس های درس 2 متر یا 25/1 برای کمتر از 180 نفر است، پله ها باید در قسمت کلاس های درس 25/1 متر باشند. از در راهروی پلکان تا دورترین محل کار، 30 متر در یک خط غیر مستقیم تا مرکز اتاق. ظرفیت پله ها به تعداد کاربران، متوسط اشغال جا و غیره بستگی دارد. پهنای پله ها 100 نفر متر 80% (حداقل 25/1 متر، حداکثر 5/2 متر) و در نوع دیگر: هر نفر 15/متر، 10% طبقه (فقط طبقه فوقانی 100درصد اشغال محاسبه می شود، بقیه طبقات 50%) .
قسمت تدریس با هدف کلی، شامل کلاس های درس استاندارد، کلاس های درس مکمل، اتاق هایی برای دروس خاص، اتاق هایی برای بحث آزاد و واحد سمعی بصری و … می باشد.

4.1.1.1 فضای مورد نیاز
کلاس درس برای تدریس سنتی، برای هر شاگرد 2 مترمربع، برای تدریس در گروه ها، هر شاگرد 3 متر مربع، برای تدریس در پلان باز، 5/4 متر مربع از جمله قسمت های جانبی مورد نیاز برای هر ماده درسی است.

4.1.1.2 شکل استاندارد اتاق
مستطیل یا مربع (20×12،16×12، 12×12، 12×10) : با حداکثر عمق اتاق 20/7 متر فقط می تواند در یک طرف پنجره داشته باشد، قسمت های طبقه عبارتند از: کلاس درس سنتی، هر شاگرد 00/2- 80/1 مترمربع، پلان باز هر شاگرد 00/5- 00/3 مترمربع، ارتفاع باید 40/3-70/2 متر باشد.
کلاس های درس عمومی به صورت طبیعی 60- 50 مترمربع کلاسهای درس کوچک 50-45 مترمربع، کلاس های درس بسیار بزرگ 85 مترمربع.
شرایط ساختمان، مبلمان و اثاثیه و تاسیسات به طور کلی مشابه مدارس عمومی و مدارس تخصصی است. یک اتاق اجتماعات 20 مترمربع برای هر 5 کلاس معمولی.
جلوی کلاس: تخته سیاه با پانل هایی کشویی، فضای برآمده سوکت برای تلویزیون، رادیو، ضبط صوت و غیره، دستشویی در نزدیکی ورودی، برآمدگی هایی برای آویختن نقشه، امکاناتی برای پوشاندن پنجره ها، اتاق های گروهی منقسم به فضاهای کار جداگانه برای پذیرش کلاس های مختلط.
راه هایی برای کلاس های منفرد و اتاق های گروهی: 3-2 کلاس درس متصل به هم برای ایجاد فضاهای آموزشی برای گفتگو میان دانش پژوهان و اساتید.

لابی های فارغ از کوران ورودی نیز به خط سیر عمودی و افقی (کریدورها، پله ها، سطوح شیبدار) وصل می شوند و می توانند در اوقات فراغت مورد استفاده قرار گیرند.
کارگاه های زبان یا باید داخل محل تدریس (با هدف کلی) باشد و یا مستقیماً با آن در ارتباط بوده در نزدیکی مرکز رسانه ها و کتابخانه قرار داشته باشند. اندازه کارگاه های LT (گوش دادن / صحبت کردن) و LSR (گوش کردن/ صحبت کردن / ضبط کردن) تقریباً 80 مترمربع است. کارگاه زبان، با نور مصنوعی در یک سیستم کنترل محیطی نیز امکان پذیر است.
4.1.2 کتابخانه
کتاب و کتاب خوانی همواره به عنوان یکی از معیارهای سنجش رشد یک جامعه قابل بررسی و تامل می باشد و آمارهای چاپ و نشر و همچنین تعداد کتب خریداری شده یا به امانت گرفته شده، همواره از نظر سنجش توسعه علمی و فرهنگی قابل اهمیت است.
4.1.2.1 بررسی روابط داخلی در کتابخانه
بطور کلی اطاق ها و اجزایی که بیشتر از سایرین مورد احتیاج است، بایستی کاملا در رابطه مستقیم با هال ورودی قرار گیرد و مناسب ترین محل برای آن طبقه همکف می باشد، لیکن اتاق های مطالعه و غیره ممکن است، در مکان های دیگری قرار گیرند یا به طبقات منتقل شود.
قسمت خروجی کتابخانه باید به نحوی باشد که توسط کارکنان کتابخانه به آسانی مورد کنترل قرار گیرد. طرح کتابخانه هایی که کتاب به بیرون قرض می دهند بستگی کامل به سیستم کتابخانه دارد. لیکن سیستم کتابخانه باز که مـراجعین دستـرسی مستقیـم به کتاب ها دارند، سیستمی است بین المللی و چنانچه در کتابخانه ای اطاق برگه دان موجود نباشد، بایستی محل های مختلفی را جهت اینگونه امور درنظر گرفت.

4.1.2.2 ورودی در کتابخانه
ورودی در وهله اول بایستی دارای فضای کافی باشد، لیکن بزرگی این فضا نباید بقدری باشد که مـراجعین را دعـوت به مکث کند، این فضا باید در رابطــه مستقیـم با فضاهای مختلف کتابـخانه و اطاق های مجاور باشد.
پلکان اصلی طبقه دوم بایستی در محلی قرار گیرد که در محوطه دید مستقیم متصدی کتابخانه باشد، پانل های کوتاهی نیز برای به نمایش گذاردن و یا نصب اعلانات در محوطه تالار ورودی مورد نیاز است. پنجره های بزرگ و دیوارهای شیشه ای بزرگ نور و حرارت کافی را به این فضا می رسانند تا از بوجود آمدن یک فضای سرد و تاریک جلوگیری کند.

4.1.2.3 قسمت مطالعه در کتابخانه
در اغلب کتابخانه های محلی قسمت مطالعه اصلی و قسمت مجلات به هم در یک فضا می باشند، بنابراین در این فضا باید میزهای قرائت و نیز قفسه هایی برای روزنامه و مجلات که به طور ایستاده قرائت می شوند، پیش بینی شود.
میزهای معمولی طوری ساخته می شوند که چهار یا شش و گاه هشت نفر در اطراف آن بنشینند. البته چنانچه فضای کتابخانه کافی باشد و اجازه دهد، بهتر است که این میزها چهار نفره باشد به نحوی که هر نفر در یک طرف میز قرار گیرد. میزهای دایره ای، شش گوش و هشت گوش نیز در بعضی موارد برای از بین بردن یکنواختی در چنین کتابخانه هایی مناسب می باشد.

از انواع صندلی های موجود معمولاً صندلی های دسته دار بیشتر توصیه می شوند، وجود لاستیک در زیر پایه های این صندلی باعث می شود تا از بــوجود آمدن سـروصـدا و ایجـاد مـزاحمت در کتابخانه جلوگیری شود.

4.1.2.4 فضای امانات کتابخانه
محل به امانت دادن کتـاب در کتابخانه مهمتـرین قسمت آن می باشد. خصوصا هنگامی که سیستم کتابخانه بسته باشد مردم عادی به قفسه ها دستـرسی نداشته باشند، تفاوت بین سیستـم باز و بسته تاثیر مهمی بر نحوه مبلمان و آرایش کتابخانه دارد، زیرا اگر سیستم باز باشد، باید فضای لازم و کافی جهت حرکت مراجعین و انتخاب و ورق زدن کتاب ها وجود داشته باشد، همچنین باید وضع قفسه ها به نحوی باشد که نظارت مستقیم و دائمی از طرف کتابدار وجود داشته باشد. در عین حال در سیستم بسته، به علت تجمع مراجعین جلوی پیشخوان باید فضای مناسبی در این قسمت وجود داشته باشد. البته لازم به ذکر است که سیستم های بسته اغلب در کتابخانه های بزرگ و تخصصی بکار می رود، زیرا در این نوع کتابخانه ها، مراجعین اغلب می دانند به دنبال چه می گردند و ابعاد و حجم کتابهای این کتابخانه ها اجازه مبلمان خاص کتابخانه ها خارج از توانایی یک کادر معمولی است.

گذشته از اینها تغییراتی که مراجعین خواسته یا ناخواسته در جای کتابها می دهند، خود علل دیگری در بسته بودن کتابخانه های بزرگ می باشند. اما کتابخانه های محلی اغلب مورد استفاده مراجعین غیرمتخصص می باشد و اغلب استفاده کنندگان، آنهایی هستند که شاید بدون هدف خاص دنبال کتاب مناسب جهت گذراندن وقت می گردند و بدین جهت باید کتاب را مستقیما از قفسه پیدا کنند و باید تعداد کتابهای اینگونه کتابخانه ها اغلب جوابگو این سیستم باشد.
4.1.2.5 نورگیری در کتابخانه
در کتابخانه از نفـوذ آفتـاب به داخل در حـد امـکان باید جلوگیری کرد. اگر روشنایی جانبی میـزها یکطرف باشد عرض میز عمود به سطح پنجره می باشد و اگر نور دو طرفه باشد، ضلع کوچکتر میز عمود به پنجره ها قرار می گیرد و صندلی ها باید طوری قرار گیرند که نور از سمت چپ بتابد.
در صورتی که نور از سقف بداخل بتابد می توان از میز دو طرفه استفاده نمود.
1- اگر نور طبیعی از دو جهت باشد رابطه بین سطح پنجره و کف سالن نسبت یک به پنج می باشد.
2- اگر نور از سقف تامین شود این رابطه می تواند به نسبت یک به شش باشد.

4.1.2.6 تهویه در کتابخانه
تهویـه و حـرارت بهتـر است بطـور طبیعی باشد، در غیراینصورت از وسایل مکانیکی استفاده می شود. محل نصب رادیاتـورها زیر پنجـره است و نبایستی در زیر میـزها قـرار گیرد. درجـه حرارت برای کتابخانه ها 15 درجه و رطوبت مناسب آن 60 درصد می باشد.

4.1.2.7 حفاظت در مقابل آتش سوزی
برای حفاظت کتابخانه در مقابل آتش سوزی باید تدابیر امنیتی برقرار شده باشد و چون در کتابخانه نمی توان از آب برای اطفاء حریق استفاده نمود، باید وسایل اطفاء حریق با مواد خشک در کتابخانه و در محل های مناسب استفاده نمود.
برای ایزولاسیون صوتی لازم است که از مواردی که سبب ایجاد صداهای نامتناسب با این محیط می باشد، جلوگیــری شـود و این مقـدار زیـادی بستگی به معماری داخلی و نحـوه ارتباط فضاها و دسترسی ها دارد و راه حل ها زیر برای اینکار ضروری به نظر می رسد:
1- سقف و دیوارها باید جاذب صوت باشد.
2- کف سازی باید به نحوی باشد که صداهای ایجاد شده را در خود خفه کند و این به مقدار زیادی بستگی به مصالح به کار رفته در آن دارد که مناسب ترین آن از مواد پلاستیکی است.
3- اسباب و اثاثیه یا مصالح جاذب صوت مانند: کائوچو ساخته می شوند و پایه های میز و صندلی به پاشنه پلاستیک مجهز باشند.
4- درب ها و پنجره ها بصورت دوبل شیشه باشند.

4.1.2.8 استاندارد فضای کتابخانه
درکتابخانه های بزرگ 5/32 جلد/مترمربع برای انبار25000 جلد کتاب نیاز است.
درکتابخانه ها فاصله180سانتیمتربین قفسه ها می تواندجوابگوی عملکرد آنها باشد.
استانداردهای موجود برای کتابخانه های بزرگ برای هر نفر 8/1 مترمربع می باشد که شامل فضای اشغال شده تـوسط قفسه ها و نیز فضای لازم برای رفت و آمـد بیـن قفسه ها می باشد. در اینگـونه کتابخانه ها باید نورپردازی به نحوی باشد که تمام قفسه ها براحتی قابل استفاده باشند و بتوان تیتر کتاب ها را براحتی مشاهده نمود که یکی از راه حل ها استفاده از نور مستقیم از طریق سقف است.

4.1.3 ساختار اداری
در آزمایش هر اداری این موضوع را که چگونه می توان اتاق های کوچک را در آن جای داد، بررسی می شود.
اتاق های کوچک معمولا دارای اندازه های تقریبی mm2000، mm2500، mm3000، mm6000 باشد، در غیراینصورت در قسمت پشت هر اتاق یک فضای غیرقابل استفاده بوجود می آید. نسبت های قابل قبول برای اتاق ها نباید از 1 تقسیم بر 5/1 تجاوز کند. بنابراین، اگر شبکه مدولار دقیق موردنیاز باشد، حداقل شبکه انعطاف پذیر mm1500 انتخاب می شود.

4.1.4 سالن های سخنرانی
بهره سالن های سخنرانی به طور سنتی نسبت به هزینه ای که دارند و از نظر تامین فضاهای موردنیاز پایین است؛ بنابراین لازم است طوری طـراحی شوند که برای منظـورها و کارهای دیگری نیز مورد استفاده قرار گیرند. حداقل مساحت برای هر شخص معادل m246/0 است (براساس صندلی های متحرک و بدون بازو و با فاصله مرکز به مرکز mm450). این فاصله بر اساس صندلی های ثابت بازودار با فاصله مرکز به مرکز mm500 معادل m26/0 است.

4.1.4.1 شکل اساسی
شکل سالن سخنرانی همانند انـدازه و افـزایش حجـم آن اهمیت زیـادی دارد. شکل چهـارگـوش انعطاف پـذیر و تـرجیحاً پنکه ای برای سالـن های بزرگتر مناسب تر است. تغییر تـراز دیـد چشم در ردیـف های صندلی بایـد یکسان باشد. حداقـل این تغییر mm60 بوده و تراز دید بطـور متوسط mm125 خواهد بود.

4.1.4.2 ابعاد کمینه برای صندلی ها
فاصله پشت به پشت در میان ردیف های صندلی ها به صورت زیر است:
– برای صندلی های با کف تاشونده mm750
– عرض صندلی ها، به طور متصل به هم، بدون بازو mm460
– عرض صندلی های بازودار mm500
– فضای قایم بدون مانع در بین صندلی ها mm300

4.1.4.3 انواع ترتیب صندلی ها
بستگی به کاری دارد که می خواهد در سالـن انجام بگیرد. در صـورت بـرگزاری سخنرانی، حضار باید بتوانند شخص سخنـران را دیـده و صدای او را بشنوند. در صورت نیـاز به تخته سیاه یا پرده نمایش، شرایط لازم برای تماشا، شکل پلان صندلی ها را تغییر می دهد. برای اینکه افراد بتوانند بهتر در جلسه شرکت داشته باشند لازم است حتی الامکان به شخص سخنران نزدیک باشند.

4.1.5 نمایشگاه
در یک نگاه کلی، نمایشگاه نشان دهنده فعالیت های محلی و ملی است که زمینه های مختلف هنری، علمی و صنعتی را در برمی گیرد. نمایشگاه ها عموما موقت وگذرا بوده وبعد ازمدتی برچیده می شوند ودر مکانی دیگـر و با شکلی متفاوت ارائه می گردند. در طرح و ایجاد موفقیت آ میز نمایشگاه بایستی از عواملی نظیر:
– نور جهت جلوه هر چه بیشتر شیئ
– فضای دلپذیر همراه با موسیقی آرام
– گوشه هایی برای استراحت
البته ناگفته نماند که تاکنون هیچ رابطه و فرمولی جهت موفقیت صددرصد یک نمایشگاه ارائه نشده است، لیکن آنچه که باید در این راستا مدنظر قرار گیرد، این است که دایرکنندگان نمایشگاه بایستی بدانند که هدفشان از برپایی نمایشگاه چیست و چه چیزی را می خواهند نمایش بدهند و رابطه آن با مردم چگونه خواهد بود.
به عبارت دیگر اولین و اساسی ترین نکته مهم در دائر نمودن نمایشگاه، مساله مخاطبین و شناخت خصوصیات بازدیدکنندگان آن می باشد. در حقیقت سطح فکری مخاطبان، وضعیت نمایشگاه را تعیین می کند. در صورتی که بخواهند آثار نمایشگاه را در معرض تماشای متخصصین قرار دهند، بایستی در مقابل ویترینها و غرفه ها و سکوهای نمایش فضای کافی و راحت برای بازدید آنان در نظر گرفته شود تا احیاناً بتوانند درباره آن آثار به بحث و گفتگو بپردازند.

4.1.5.1 عملکرد نمایشگاه
نکته مهم دیگر در یک نمایشگاه، وجود جوی آزاد و باز، از حیث و انتقاد سازنده است. بایستی توجه داشت ناظری که از نمایشگاه بازدید می کند عجول بوده و می خواهد با صرف وقت کمتر، بهر ه ای کافی و بیشتر ببرد، در نتیجه در بررسی آثار دقیق و باریک بین نمی شود. همچنین نباید ذهن ناظر را با نوشته های متعدد و گوناگون خسته و فرسوده نمود، بنابراین برای خواندن مطالب باید حداقل کلمات و عبارت در برابر دیدگانش قرار گیرد. در غیراینصورت از خواندن آن منصرف خواهد شد و چنانچه شرح و بسطی لازم باشد، بایـد آنها را بصـورت دفتـرچه های راهنما و کاتالـوگ های مخصوص در اختیـار بازدیدکنندگان قرار داد تا بدین وسیله از بحث و گفتگوی بی مورد و اتلاف وقت جلوگیری به عمل آید.

4.1.5.2 نحوه نورپردازی در نمایشگاه
نحوه نورپردازی فضا در نمایشگاه باید بگونه ای باشد که بازدیدکننده دچار تضاد شدید نوری نگردد. البته باید توجه داشت هر اندازه شدت نور بر روی یک اثر بیشتر باشد، آن اثر نمود و جلوه بهتری نیز خواهد داشت. در مواردی که افزایش یا کاهش شدید در نورپردازی وجود داشته باشد، بایستی یک عرصه انتقال یا تنظیم چشم در نظرگرفته شود تا بازدیدکننده به میزان نور جدید عادت کند.
بدلایل فیزیولوژیکی، هرجا که امکان داشته باشد، بایستی از نور طبیعی بهره گیری نمود. اگر چه در اغلب موارد باید از وسیله ای نظیر پرده به منظور عدم تابش نور مستقیم و پخش آن سود جست.
همچنین بایستی توجه داشت که سمت و امتداد تابش نور را قبل از هر چیز، خود آن چیزی که به نمایش گذارده شده، تعیین می کند.
چنانچه ناظر پشت به آفتاب بایستد، نوری که غالبا بحالت افقی می تابد از نظر اقلیمی بهتر می تواند مهار نمود. نور قائم، بویژه برای تامین روشنایی سطوح بایستی توسط کرکره ها تعدیل شود و تنها بصورت نور پخش شده به فضای نمایش برسد. از نظر فیزیولوژیکی ترکیب نور پخش شده بعنوان نور فراگیر با نور مایل یا افقی برای جلوه بیشتر ایجاد تعادل نسبی رضایت بخشی می نماید.
یکی از عوامل موثر در نورپردازی فضای نمایش، نور غیرمستقیم است که از طریق سطوحی که توانایی بازتابش آنها متغیر است، تامین می گردد. رنگ، جنسیت و ساختار سطوح بازتابنده آشکارا بر درک نور و فضا تاثیر می گذارد. پرداخت سطوح می تواند نوع برداشت بازدیدکننده از فضا را کاملا تغییر دهد. همچنین بایستی توجه داشت که چنانچه نور غیرمستقیم تنها بصورت انحصاری مورد استفاده قرار گیرد، تاثیر سوء جسمانی آن بر بیننده را نمی توان نادیده انگاشت.
استفاده از نور مصنوعی به تنهایی امتیازاتی را به همراه دارد. تنظیم شدت نور و طیف آن تا حدود زیادی مقدور بوده می تواند منبع نور را به منظور تاکید خاطر بر روی اشیاء مورد نمایش، به گونه ای انعطاف پذیر سازماندهی و تنظیم کرد. همچنین نورپردازی مصنوعی مزایای بیشماری را از نظر آزادی در طراحی دربردارد.
4.1.5.3 مسیرهای حرکت
در ساختمان نمایشگاه آنچه بیشتر از همه ضرورت دارد، ارائه طرحی است که بر اساس آن بازدید کننده بتواند براحتی در فضا گردش نماید و مجموعه ها و بخشهای جانبی آن در بهترین شکل ممکن واقع شده باشند. مساله گردش و مسیر حرکت بازدیدکننده می بایست به دقت بررسی و انتخاب شود و بگونه ای طرح گردد که مسیر عبوری، روشن و بدون ابهام باشد. از دیدگاه روانشناسی گذر مکرر از یک مسیر، بنظر آن را طولانی تر جلوه می دهد.
مطالعات و تحقیقات بعمل آمده توسط "ایکوم" نشان می دهد که از میان افرادی که به نمایشگاهها روی می آورند 70% تمایل دارند که به طرف راست بپیچند و 30% بقیه به سمت چپ همچنین اکثرا دوست ندارند که در مکانهای عمومی از پله بالا بروند و بدلایل صرفا شخصی علاقه ندارند که در سطحی پایین تر از سطح ورودی قرار گیرند و یا از یک مسیر دوبار عبور کنند.

4.1.6 سلف سرویس
فضای موردنیاز برای غذاخوری، معمولا وابسته به تعداد افراد و مساحتی است که هر فرد اشغال می کند. از حاصلضرب افراد در مساحت اشغال شده (سرانه) و آن هم در یک زمان مشخص مساحت سالن غذاخوری بدست می آید.

در نیازهای فضایی اندازه رستوران، نوع و کیفیت سرویس دهی باید در نظر گرفته شود. یک کودک ممکن است نیازمند به فضایی معادل هشت فوت مربع باشد، در حالی که برای یک شخص بالـغ بر دوازده فوت مربع موردنیاز است. برای فضای غذاخوری در رستوران فضای مورد نیاز معادل 20 فوت مربع می باشد. تعداد وسایل سرویس دهی در محوطه غذاخوری و فضای صف بستن مشتریان، در تعیین مساحت موثر هستند.

تمام مکانهایی که در محیط غذاخوری برای خوردن و نشستن، مورداستفاده قرار می گیرند در سرانه محاسبه می شوند. این مساحت ها شامل فضاهای انتظار نمی شوند. انـدازه های صندلی و میـز و آرایش صندلی ها و نحوه نشستن نیز بر ظرفیت سالن اثر می گذارند.
ایستگاه های سرویس دهی باید در اندازه کوچک برای هر 30 صندلی و در اندازه بـزرگ و مـرکزی برای هر 50 الی 60 صندلی در نظر گرفته شوند. وجود ایستگاه سرویس دهی بـزرگ بستگی به فاصله بین محوطه غذاخوری و محوطه غذادهی دارد. به خصوص آشپزخانه و محوطه غذاخوری در طبقات جداگانه قرار دارند، این مسئله اهمیت خاصی پیدا می کند.
نوع تاسیسات و نگهداری آذوقه در موقعیت ایستگاه های سرویس دهی موثر می باشند. ایستگاه های سرویس کوچک برای ظروف نوشابه ها، غذاها، دستمال سفره، یخ، کره و ادویه جات نیاز به فضای مربع شکل معادل 20 الی 24 اینچ و ارتفاعی معادل 36 الی 38 اینچ دارند.
اندازه یک ایستگاه مرکزی می تواند بصورت یک اتاق کوچک در بسته و یا بصورت یک قسمت با پاراوان باشد، که ابعادی معادل 8 الی 10 فوت در طول و 27 الی 30 در عرض و 6 الی 7 فوت در ارتفاع داشته باشد.

ابعاد و اندازه میز، راحتی مشتری را تامین می کند واستفاده مـوثر از فضا را موجب می شود. در یک سرویس که مشتریان در داخل سینی خود غـذا می خورند، باید میز دارای اندازه مناسبی باشد تا سینی ها بتوانند در آن جای گیرند.

چهار سینی با اندازه 18*14 اینچ روی یک میز با ابعاد 48 اینچ مربع، بهتر جای می گیرند. میزهای کوچک مانند میزهای 24 یا 30 اینچ مربعی، برای نشستن بسیار به صرفه می باشند، اما ناراحت کننده هستند. این میزها برای مکان هایی با فضای کم و غذاهای سریع استفاده می شوند میزهایی که از اندازه های معمولی برخوردارند می توانند انعطاف پذیری خاصی به محیط بدهند. معمولا نیمکت ها برای سلف سرویس مناسب می باشند. پیشخوان غذا معمولا دارای عرضی معادل 16 اینچ می باشند که حداکثر تا 24 الی 30 اینچ قابل افزایش است.

اندازه خطی پیشخوان بر حسب 20 الی 24 اینچ به ازاء هر صندلی محاسبه می شود و 16 فوت اندازه مناسبی برای طول پیشخوان است پیشخوانهایی که به شکل یو U طراحی شده اند، بیشترین و اقتصادی ترین فضای ممکن را ارائه می دهند.
فضا با عمق 5/8 الی 11 فوت برای چیدن خطی پیشخوان موردنیاز می باشد. در این فضا 3 الی 4 فوت راهرو وجود دارد که 5/2 فوت آن برای کارکنان است. در هنگام عبور کارکنان فضایی معادل 5/4 فوت مناسب است. حداقل فضای راهرو بین میزها و صندلی ها 18 اینچ است. میزها باید 4 الی 5 فوت از هم فاصله داشته باشند.
تعداد افــرادی که همـزمان در یک محل می نشینند، دومیـن عامـل بـرای محاسبه اندازه سالن غذاخوری می باشد. حاصلضرب کل تعداد صندلی های موردنیاز در یک زمان در فضای مورد نیاز برای هر صندلی، کل فضای موردنیاز را بدست می دهد.

به تعداد دفعاتی که یک صندلی در طول مدت غذاخوری اشغال می شوند اصولا "بازده" می گویند. حاصلضـرب بازده در هر ساعت در تعـداد صندلی های موجود تعداد مشتریانی را که در یک ساعت می توان سرویس داد مشخص می نماید.
درصد بازدهی تحت تاثیر عواملی، نظیر مقداری غذای صرف شده موثر بودن سیستم سرویس دهی و زمان لازم برای هر مشتری به منظور غذاخوردن متغیر می باشد.
صبحانه خیلی سریعتر از غذاهای اصلی روزانه صرف می شود، در جایی که غذا قبلا آماده شده و سرویس دهی سریعتر می باشد، بازده هم سریعتر است اگر مشتریان بعد از غذا، ظرفهای خود را جابجا کنند، به درصد کارآیی آن محل اضافه خواهد شد. در این مکانها بازده زمانی، بین 2 الی 10 دقیقه متغیر است. زمان غذا خوردن را برای صبحانه 10 الی 15 دقیقه، برای ناهار 15 الی 20 دقیقه و برای شام 30 الی 40 دقیقه درنظر می گیرند.

در محاسبه اشغال صندلی ها در یک سالن غذاخوری باید درصدی از صندلی های اشغال نشده را هم در نظر گرفت. در رستوران هایی که غذا روی میز سرو می شود این مقدار معادل 20درصد می باشد. در کافه تریا این رقم بین 12 الی 18 درصد از ظرفیت است و برای سلف سرویس بین 10 الی 12 درصد کل ظرفیت می باشد.
اندازه میز در سالن غذاخوری بر روی سطح اشغال فضا نیز اثر مستقیم می گذارد. در این رابطه مناسب است که برای گروه های 2 الی 8 نفره میزهای جمعی تدارک دیده شود. استفاده از ظرفیت نشستن در سلف سرویس خیلی بیش از رستوران معمولی است، زیرا در رستوران معمولی مشتری بین 25 الی 50 درصد از وقت خود، منتظر غذا می شود، در حالیکه در سلف سرویس می توان در هر دقیقه چهار الی هشت مشتری را سرویس داد.
4.2 ریزفضاها
با ملاحظات به عمل آمده در قسمت های بالا می توان جدول زیر را به عنوان ریز فضاهای این باشگاه در حوزه های مربوط پیشنهاد داد.

علمی-پژوهشی
اداری و مدیریت
1- حوزه پژوهشی
1-1- آزمایشگاه ها
1-1-1-آزمایشگاه کامپیوتر
1-1-2- آزمایشگاه فیزیک
1-1-3- آزمایشگاه شیمی
1-2- کلاس های آموزشی
1-3- کتابخانه
1-4- سایت اینترنتی
1-5- اتاق های بحث و گفتگو
1-6- کارگاه فنی
1-7- سمعی-بصری
2- حوزه فرهنگی
2-1- واحد تبلیغات
2-2- واحد انتشارات
2-3- آرشیو پروژه ها

1- حوزه سرپرستی
1-1- ریاست
1-2- سالن کنفرانس و جلسات
1-3- معاونان آموزشی و پژوهشی
1-4- مدیران گروههای مختلف علمی
2- حوزه امور مالی
2-1- مسئول امورمالی و حسابداری
2-2- مسئول صندوق اعتبارات پژوهشی
3- حوزه امور اداری
3-1- دبیرخانه
3-2- بایگانی
4- حوزه امور خدماتی
4-1- استراحت اساتید
4-2- آبدارخانه
4-3- لابی انتظار
4-4- سرویس های بهداشتی
خدمات و پشتیبانی
1- فضای سمینارها وهمایش ها
2- فضای نمایشگاهی
3- سلف سرویس
4- نمازخانه
5- کافی شاب
6- پارکینگ
7- تاسیسات
8- فضاهای باز
9- انبارها
10- فضاهای ارتباطی ودسترسی

4.1 دیاگرام ارتفاعی
چیدمان فضایی کاربری های مختلف این مجموعه پژوهشی در طبقات از مشخصات کارکردی این پروژه معماری است که می تواند پاسخگوی اصلی نیازها در چنین مجموعه ای باشد.
این چیدمان که در سه مقطع طبقات منفی، همکف و طبقات مثبت و بدون مقیاس نمود پیدا می کند. در طبقات زیـرین بیشتر فضاهای خـدماتی و پشتیبانی شامـل سلف سرویس، پارکنیگ ها، تاسیسات، انباری ها و…، در همکف فضاهای عمومی از قبیل اداری مجموعه، سرسرای ورودی، مدیران گروهها، کتابخانه و… و در طبقات مثبت عمـوماً فضاهای خصــوصی کاربری های مختلف از قبیـل آزمایشگاه ها و کلاس ها و طبقات خصوصی اقامتی و حتی فضاهای خصوصی تر سالن همایش ها دیده شده است.

4.1 سازه و تاسیسات
4.1.1 سازه
طی سالهای اخیر، پیشرفت علوم در رشته های الکترونیک، کامپیوتر و اطلاع رسانی، تحولاتی را در سایر رشته ها از جمله سازه و محاسبات فنی ایجاد کرده است. وارد شدن در محدوده ناشناخته ها که قبلاً با صرف وقت و هزینه های فراوان فقط در آزمایشگاه قابل بررسی بود، اکنون با شبیه سازی (Simulation) در صفحه کامپیوتر قابل بررسی و مشاهده است. کامپیوترها با نرم افزارها و تصاویر سه بعدی خود ابزاری برای به تصویر کشیدن تخیلات انسان به دست داده اند که می توان با کمی صرف وقت این تصورات را به واقعیت نزدیک و در نهایت آنها را قابل ساخت و اجرا کرد.

در رشته های معماری و سازه که همگام با یکدیگر حرکت می کنند، تصورات و تخیلات بی پایان بشر هر روز به ابداع شیوه و پدیده های جدیدی منجر می شود که محصولات آن را می توان در مناسبت های گوناگون، مانند آغاز هزاره سوم در دنیا مشاهده کرد.
سازه در نظر گرفته شده برای این مجموعه به صورت بتنی در نظر گرفته شده است، که ایجاد ژوئنهای مناسب در این ساختار، سازه های جداگانه ای را به لحاظ باربری بوجود آورده است. استفاده از تیرها و ستونهای بتنی با پوشش دال های بتنی، امکان پوشش در دهانه های حداکثر 9 متری این مجموعه را فراهم کرده است. لوله ها و سازه های کششی متصل به آن در نما نیز با قرار دادن پلیت های فلزی در سازه بتنی، به آن متصل شده است.
مجموعه سالن همایش نیز با ساختار بتنی طراحی شده است که مدولهای مربعی ستونهای آن در سالن اصلی تا زیر دال پوشش دهنده کف ادامه یافته و از آنجا تنها ستونهای جداره تا زیر دال اصلی ادامه پیدا می کند. سقف این سالن با پودرهای اصلی پیش تنیده و دال بتنی در کل دهانه سالن اصلی پوشش داده می شود.

4.1.2 تاسیسات
این ساختمان به سیستم هوشمندی مجهز است تا بتواند با کمک برنامه رایانه ای بـرنامه های آموزشی را کنتــرل کرده و تاسیسات گـرمایی، ســرمایی و هواساز را براساس آن تغییر دهد. در واقع می توان گفت بخش عظیمی از کارهای مکانیکی و تاسیساتی با برنامه ریزی رایانه ای کنترل می شود.

4.1.2.1 آبرسانی
در آبرسانی مجموعه موارد آب آشامیدنی و بهداشتی از شبکه آب شهری و مصارف محوطه سازی ها نیز به صورت قطره ای از این آب تامین می شود.
جمع آوری آب های سطحی و فاضلاب ها توسط شبکه دفع فاضلاب شهری دفع گردیده و به مجرای قابل دسترسی هدایت می گردد.

4.1.2.2 اطفاء و اعلام حریق
به منظور جلوگیری از بروز و توسعه آتش سوزی، سیستم های هشداردهنده و دتکتوری اعلام حریق و استقرار واحدهای آتش نشان در مجموعه و سیستم موازی حریق نیز پیشنهاد می گردد. استفاده از کپسول های قابل حمل آتش نشانی جهت جلوگیری از گسترش آتش سوزی های موضعی و استفاده از شبکه آب با سیستم های مناسب ذخیره سازی و تامین فشار ایستگاهها در محل آزمایشگاه ها، کارگاه ها و کتابخانه نیز پیشنهاد گردیده است.

4.1.2.3 گرمایش و سرمایش
سیستم حرارتی و برودتی مجموعه شامل دستگاه های هـــواساز جهت فضای وسیع و سالن ها و بخش های پژوهشی (آزمایشگاه ها و کلاس ها) و فن کویل های سقفی و دیواری در فضاهای کوچکتر اداری با استفاده از سیستم تحت فشار و موتورخانه مرکزی می باشد. این موتورخانه ها همچنین آب گرم و سرد واحدهای مختلف و آب مخلوط نیمه گرم را جهت سرویس ها در زمستان تامین می کنند. آب سردکن های مرکزی در نقاط مختلف ساختمان تامین آب در فصل گرم را بر عهده دارند. سوخت رسانی موتورخانه از شبکه گازرسانی شهری تامین می گردد.

4.1.2.4 برق رسانی
برق رسانی مجموعه با استفاده از پست موجود در سوی دیگر سایت مجموعه تامین خواهد شد که پست مذکور علاوه بر اتصال به مجموعه شبکه سراسری، مجموعه جدید الاحداث را نیز تامین خواهد کرد. شبکه اضطراری مجموعه از طریق سیستم UPS تامین خواهد شد.

5 فصل پنجم: طراحی

منابع

– محمدی نژاد، حسن، الفبای پژوهش، انتشارات تهران، 1356.
– دکتر قائمی، علی، روش تحقیق با تاکید بر مکتب شناسی، انتشارات امیری، 1372.
– دکتر نادری، عزت الله، دکتر نراقی، مریم، روش های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی، انتشارات بدر، 1378.
– آریانپور، امیر حسین، پژوهش، انتشارات امیرکبیر 1362.
– تاجداری، پرویز، روش های علمی تحقیق، انتشارات اتا، 1369.
– توانا، سیدجلال الدین، اصول نظری و علمی پژوهش و مواردی استعمال آن و ایجاد سازمان پژوهش، دانشگاه تهران، 1340.
– شاهین، امیر شاهپور، فن پژوهش و توسعه روش های آن، دهخدا، 1355.
– دکتر شریعتمداری، علی، اصول فلسفه تعلیم و تربیت، امیر کبیر، 1376.
– شعاری نژاد، علی اکبر، فلسفه آموزش و پرورش، امیرکبیر، 1376.
– فصلنامه پژوهش و مهندسی، شماره 13، 14، 16.
– فصلنامه فرهنگ پژوهش، شماره 3،4.
– دکتر قبادیان، وحید، مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب، دفتر فرهنگ های پژوهشی، 1382.
– سروش، عبدالکریم، علم چیست؟ فلسفه چیست؟، انتشارات طلوع آزادی، چاپ یازدهم.
– معماری و شهرسازی، دوره هفتم، شماره 46 و 47.
– لوئیجی پرستیننزا پوگلی، ترجمه محمدرضاجودت ، فرامعماری، نشر توسعه، چاپ نخست، 1379.
– اردلان، نادر، معماری تلفیق، در جستجوی پیوند نوآورانی سنت و امکانات معاصر در معماری ایران، آبادی شماره 19.
– خشه چی، علی اکبر، قوانین و مقررات مربوط به امور پژوهش، شرکت انتشارات فرهنگ، 1374
– ماهنامه پژوهش نامه، شماره 8،9
– دکتر معین، محمد، فرهنگ معین
– نفیسی، نوشین دخت، موزه داری، انتشارات سمت.
– محمودی، محمد مهدی. توسعه ی مسکن همساز با توسعه ی پایدار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
– صیادی، سید انسان و …؛ 1390: 25
– شیرازی، محمدرضا؛ 1388
– اچ بیکر ، 1381 .
– احمدی نژاد، محمد. ابعاد انسانی و فضاهای داخلی. نشر خاک. 1377.

Source

– Kaushik, R., 1996, "Effectiveness of Indian science centres as learning environments : a study of educational objectives in the design of museum experiences", Unpublished PhD thesis, University of Leicester, UK
– Peel,Lucy , An Introduction to 20th century arcitecture, New york ,
– Grange books , 1996 .
– Rogers , Richard , Arcitecture & Urbanism, Extra edition , Tokyo:
– A + U Publishing , No 12 , 1988 .
– -Steel , James , Architecture today, London , Phaidon press , 1997 .
– – Architectural design , Volume 67 , 1997 .
– Jong-Jin Kim; 1998: 18

سایت اینترنتی:

www.arcspace.com
http://www.sstm.org.cn/kjg_Web/html/kjg_english/About_Introduction/List/list_0.htm
http://www.irstm.ir/en

1 ICT.
2 وزارت مسکن و شهرسازی، مصوبه شماره 41279، ت 31611 ه، مورخ 4/9/83 هیئت وزیران.
3 معین، محمد ـ فرهنگ معین.
4 محمدنژاد، حسن ـ الفبای پژوهش ـ انتشارات تهران ـ 1356.
5 سنج.
6 نادری.
7 کرلینجر.
8 جان بست.
9 خلیلی.
10 بازرگان.
11 دکتر نادری، عزت الله و دکتر نراقی، مریم ـ روش های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی ـ انتشارات بدر، 1378.
12 Cesarini
13 Fonese
14 Afitizen
15 Ashmolean
16 Museedi Histoirede France
17 محمدپورعلی، معماری پایدار، نشر لوتوس؛ 1391
18 Munich Attractions, The New York Times
19 موزه علوم شهر مونیخ، دویچه وله فارسی
20 سروش، عبدالکریم ـ علم چیست؟ فلسفه چیست؟ ـ انتشارات طلوع آزادی ـ چاپ یازدهم.
21 Pierre-Simon Laplace
22 Bertrand Russell
23 سروش، عبدالکریم ـ علم چیست؟ فلسفه چیست؟ ـ انتشارات طلوع آزادی ـ چاپ یازدهم.
24 Induction
25 Deduction
26 Reductivisn
27 René Descartes
28 Immanuel Kant
29 Galileo Galilei
30 Johannes Kepler
31 Nicolaus Copernicus
32 Nicolaus Copernicus
33 Empricism
34 Homeostetis

35 Neo positivist
36 Moris Schleek
37 Cybernatic
38 Fum Noymann
39 Fun Forster
40 Edgard Moren
41 Dialogic
42 Fractal
43 Cheos
44 Catastrophe

45 لوئیجی پرستیننزا پوگلی ـ ترجمه محمدرضاجودت ـ فرامعماری ـ نشر توسعه ـ چاپ نخست ـ 1379.
46 معماری و شهرسازی ـ دوره هفتم ـ شماره 46 و 47.

47 اردلان، نادر ـ معماری تلفیق، در جستجوی پیوند نوآورانی سنت و امکانات معاصر در معماری ایران ـ آبادی شماره 19.

48 نوشین دخت نفیسی، موزه داری، انتشارات سمت، صفحه3
49 همان.
50 همان.
51 نوشین دخت نفیسی، موزه داری، انتشارات سمت، صفحه4
52 Kaushik, R.,1996, "Effectiveness of Indian science centres as learning environments : a study of educational objectives in the design of museum experiences", Unpublished PhD thesis, University of Leicester, UK
53 Museo de Ciencias Naturales
54 محمودی، محمد مهدی. توسعه ی مسکن همساز با توسعه ی پایدار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
55 مداحی، سیدمهدی. وهمکاران. بررسی اصول و مبانی معماری پایدارو ارائه راهکارهایی جهت عملی کردن آن، 1388.

56 صیادی، سید احسان و …؛ 1390: 16

57 علی نژاد، علی؛ 1388
58 شیرازی، محمدرضا؛ 1388
59 صیادی، سید احسان و …؛ 1390: 16
60 Jong-Jin Kim; 1998: 17

61 Jong-Jin Kim; 1998: 17
62 Jong-Jin Kim; 1998: 18
63 Jong-Jin Kim; 1998: 19
64 Jong-Jin Kim; 1998: 23
65 Jong-Jin Kim; 1998: 26
66 صیادی، سید احسان و …؛ 1390
67 سفلایی، فرزانه؛ 1385
68 صیادی، سید احسان؛ 1390: 98-99
69 همان: 131-132
70 اچ بیکر ، 1381 ، ص 24
71 سایت شهرداری تهران
72 سایت هواشناسی ایران
73 استانداردهای موجود بر اساس مطالعات کتابخانه ای و همچنین استانداردهای موجود آموزشی استخراج می شود.

—————

————————————————————

—————

————————————————————

124