رساله موزه هنر های تجسمی



چکیده
موزه هنرهای تجسمی تهران مجموعه ای فرهنگی آموزشی است که به عنوان یکی از مراکز فعالیت های هنری معاصر تهران معرفی می شود.
خدمات بخش آموزشی این مجموعه با تاکید بر شاخه هایی از هنرهای تجسمی که شامل مجسمه سازی، نقاشی، ارتباطات تصویری (گرافیک)، عکاسی و چاپ ارائه می شود. این مجموعه قابلیت گسترش دیگر شاخه های هنرهای تجسمی را درخود دارا می باشد.
فعالیت عمده این مجموعه در گستره ارائه و نشر آثار هنری، آموزش و ایجاد ارتباط موثر بین اقشار اجتماعی و هنرمندان قرار می گیرد. تاثیر انکار ناپذیر افتخارات فرهنگی و معرفی و نقش آن ها در فرهنگ عمومی جامعه موجب شده که بستر سازی به گونه ای که بتوان فعالیت‏های اجتماعی را وارد روزمرگی اقشار جامعه کرد، از سوی اداره کننده گان جوامع مورد توجه قرار گیرند. این امر که به پویایی و انسجام روابط افراد جامعه جهت می بخشد، زیر بنای گسترش فرهنگ و شناخت هویت ملی را تشکیل می دهد.

فهرست مطالب
چکیده
مقدمه 1
اهمیت موضوع 2
اهداف تحقیق 2
حساسیتهای تحقیق 3
نقش موزه: 5
وظایف موزه: 5
فصل اول: واژه شناسی
تعریف موزه 8
تعریف لغوی موزه 8
تعریف اصطلاحی موزه 10
تعریف کلی موزه: 11
تعریف هنرهای تجسمی: 12
تعریف فرهنگ: 12
تعریف جامعه: 13
تعریف خلاقیت: 14
تعریف تکنولوژی: 15
فصل دوم: پیشینه موزه
تاریخچه موزه در جهان: 19
تاریخچه موزه در ایران: 22
تاریخچه موزه تا قبل از انقلاب: 23
موزه در بینش اسلامی: 25
فصل سوم: گونه شناسی موزه ها
انواع موزه 27
موزه های هنری: 28
موزه تاریخی: 28
موزه تمبر و اسکناس: 29
موزه انسان شناسی یا مردم شناسی: 30
موزه های علمی: 31
– موزه های علوم طبیعی 32
موزه های تاریخی 33
موزه های تخصصی 33
موزه های علمی 33
موزه های فنی و صنعتی 34
موزه های هنری 34
موزه تاریخی و باستان شناسی 34
موزه فضای باز 35
موزه های مردم شناسی 35
کاخ موزه ها 35
موزه های هنری 36
موزه علوم و تاریخ طبیعی 36
موزه های محلی یا منطقه ای 36
موزه های سیار 37
پارک موزه ها 37
موزه های نظامی 37
موزه های اندیشمندان (خانه هنرمندان) 37
فصل چهارم: مبانی نظری
آشنایی با طراحی موزه ها و گالریهای آثار هنری 42
سخنانی از ماریوبوتا در ایران: 45
نورپردازی موزه 46
نورپردازی در فضاهای نمایشگاهی 46
نورپردازی در فضاهای آموزشی 47
نور پردازی در صحنه 48
تنظیم شرایط محیطی 48
تهویه مطبوع 48
آکوستیک 49
ایمنی حریق 50
مصالح شناسی موزه 51
کف موزه 51
سنگ و سنگ مرمر 52
کاشی (سفال) 53
چوب 53
چوب پنبه 54
لاستیک 54
آجر قیری 54
ورنی پلاستیکی 54
مصالح و رنگ 55
خلاصه نکاتی در باب طراحی موزه: 56
فصل پنجم: برنامه فیزیکی
عرصه بندی کل مجموعه 60
عرصه معرفی 61
1-گالریها 61
زمینه های تاریخی اجتماعی پیدایش فضاهای نمایشگاهی: 64
اهداف عمده در طراحی و ساخت فضاهای نمایشگاهی 65
ویژگی های اساسی فضاهای نمایشگاهی 65
موقتی در برابر دایمی بودن 66
2-آمفی تاتر (سالن چند منظوره) 74
3-کتابخانه 79
4- تالار ورودی: 81
عرصه اداری 83
1- حوزه ریاست 83
2- حوزه معاونت اداری و مالی 84
عرصه پژوهشی 84
عرصه خدمات رفاهی و عمومی 84
1- رستوران یا چایخانه 85
2- فروشگاه صنایع دستی 85
عرصه خدمات پشتیبانی 86
1- انبار 86
2- نگهبانی 87
3- پارکینگ 88
4- تاسیسات 88
5- فضای سبز 89
فصل ششم: تجربه های پیشین
موزه هنر های معاصر تهران : 97
تحلیل موزه هنرهای معاصر 97
ورودی 98
مصالح: 100
موزه گوگنهایم بیلبائو: 102
موزه گوگنهایم 108
موزه هنر میلواکی 113
فصل هفتم: معرفی تهران
از آغاز تا کنون 118
اقوام تهران 119
تقسیم بندی اداری 120
وجه تسمیه 120
معماری و شهرسازی 121
رخدادهای سیاسی 122
نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران 123
فصل هشتم: شناخت بستر طراحی
تهران 128
اقلیم 128
نمای شهر 133
مشخصات جغرافیایی و اقلیمی منطقه ۲۲ شهرداری تهران 133
جایگاه منطقه در طرح جامع تهران 1385 135
مشخصه های کلی 135
مراکز: 135
محورها: 136
شناخت وضع موجود سایت: 137
راهبردهای توسعه پیشنهادی طرح جامع برای منطقه 22 137
چشم انداز ویژه طرح جامع برای منطقه 22 139
دلایل انتخاب سایت: 140
شکل گیری سایت 141
فصل نهم: روند طراحی
ایده حجم 144
جابجایی و سیرکولاسیون فضاها در زیرزمین: 146
جابجایی و سیرکولاسیون فضاها در طبقه همکف: 147
جابجایی و سیرکولاسیون فضاها در طبقه اول: 148
جابجایی و سیرکولاسیون فضاها در سایت: 149
سه بعدی حجم: 150
فصل دهم: سازه پیشنهادی
1- طرح معماری 152
2- سرعت و سهولت اجرا 152
3- استحکام و دوام 152
4- خواص یکنواخت 152
5- شکل پذیری 153
6- پیوستگی مصالح 153
7- اتلاف مصالح 153
فهرست منابع: 156

مقدمه
در جامعه ای که رو به جهانی شدن دارد درعین گشوده شدن دروازه های اقتصادی و اجتماعی به روی ملل مختلف، حفظ و گسترش هویت فرهنگی و تداوم آن در جهت خاستگاه های بومی و تاریخی به عنوان اولین هدف فرهنگی مورد توجه قرار می گیرد. امروزه نبرد بین فرهنگ انسانی و عقلانی نوین با فرهنگ هایی که ناگزیر باری شدید از اعتقادات انحصارجویانه را به دوش می کشند در جریان است.
فرهنگ عقلانی بشر در پی یافتن راههایی مناسب به منظور رشد حقوق اجتماعی بشر در تعامل سایر ملل با یکدیگراست که در این حالت بینش نوینی از همزیستی دنیای مدرن و تاریخ باستان هر قوم را می طلبد که لازمه آن رسیدن به توافقهایی بین تفکر نو بر پایه علوم جدید و بینش واپس گرا مبتنی بر عادات قومی قبیله ای است.
فرهنگ عقلانی از نظر فردی حامی نظامات چند لایه ای هویت هاست که به شخص امکان می دهد تا همزمان به عنوان یک ساکن سیاره ای، شهروند یک دولت ملی، یک موجودیت نسبی و دلبسته فرهنگی خاص بنا به وضعیت نیاکانی، جغرافیایی یا انتخابی با اعتقاد مذهبی مشخص باشد تا جایگاه خود را در این جهان سامان دهد.
آنچه در اینجا مورد توجه قرارمی گیرد فرهنگ بومی به عنوان هسته اولیه بینش و تفکر است تا سرگردانی حاصل کار نباشد. پس در این زمان به جای فرهنگ عقلانی صرف می بایست از خلاقیت بهره فراوان برد. بدین ترتیب اماکن فرهنگی به عنوان پشتوانه های تفکرات اجتماعی در پی تحکیم و انتشار هویت اصیل ملت ها سر بر میآورند و بنا به عملکرد و بازده خود پدیده های فرهنگی، تاریخی شناخته می شوند.

اهمیت موضوع
هدف پایان نامه و اهمیت و نتایج طرح:
اشاعه هنر و فرهنگ بومی و ارتقا سطح آن درجامعه
آموزش و ایجاد ارتباط موثر بین کلیه اقشار اجتماعی وهنرمندان
معرفی، نمایش و انتقال آثار هنرمندان در جامعه
شناخت و سهم آثارهنرمندان در فرهنگ و تمدن جهانی
کمک و تلاش در بهبود و افزایش میزان درک ودانش عمومی مردم به ویژه دانش آموزان و دانشجویان
اهداف تحقیق
هدف نمایش، ایجاد تسهیل تماس مستقیم بین فرد و شی است، خواه فرد یک کودک دبستانی باشد یا یک بزرگسال و خواه شی نمونه ای متعلق به علوم طبیعی و یا یک متنوع عرضه شده در تالار تاریخچه علوم و فنون باشد و یا یک اثر هنری، لذا باید در نظر داشت که:
* اولا: موزه وسیله نمایش اشیا است، نه اشیا وسیله نمایش موزه.
* ثانیاً: آنچه مسلم است موزه تنها وسیله ارتباط عینی نیست، بلکه هدف اساسی آن القا تاثیر فرهنگی و هنری و ایجاد رابطه بصری از طریق برخورد مستقیم با اشیا دوبعدی به صورت رویارویی یک جهت با اشیا سه بعدی از راه برخورد چند جهت است.
از این رو موزه نقشهای اجتماعی متعددی را ایفا نموده است، از قبیل ارائه بازتابی از قدرت دولت یا مذهب ارائه میدان گسترده ای در جهت پژوهش دانشگاهیان و محققین منفرد، ارائه تصویری از علائق متنوع قشرهای فرهیخته جامعه، ارائه نمادی از ثروت و پایگاه اجتماعی گرد آورنده ها و…… و ارائه یک بنیاد فرهنگی در تجلیل از یک شهر یا کشور.
موزه حتی نقش مهمتری را ایفا نموده و قادر است با بیدار کردن روح خلاقی که در هر یک از ما نهفته است توان هنری و قصد فکری ما را برانگیزاند.
از این رو نخستین وظیفه هر موزه ای مشخص ساختن جامعه مخاطب خویش و در یافتن نیازهای آن، اعم از کلی و جزئی است و با مستند قرار دادن طبقات اجتماعی، اقلیت ها و سطح فکری آحاد این جامعه برنامه هر موزه ای با ملاحظه گسترده و دیدگاه مجموعه هایش تبیین گردیده و دامنه فعالیت ها و توانائی های مالی جامعه مزبور می تواند در راستای تحقق اهداف و برنامه های فوق تاثیر شگرفی داشته باشد.
حساسیتهای تحقیق
موزه برای آن که بتواند از عهده ایفای نقش اجتماعی، آموزشی و فرهنگی خود برآید نمی بایستی صرفاً به گردآوری بپردازد بلکه باید سلامت میراثی را که در اختیارش نهاده شده را تامین نماید. از همین روست که وظیفه نگهداری که از وظایف دیرینه موزه هاست بسیار اهمیت می یابد.
اکنون تمایزی بین نگهداری و مرمت پدید آمده است، نگهداری عبارت است از توجهی که صرف مجموعه ها بطورکلی می شود تا از علل سه گانه خرابی محیطی (حرارت، رطوبت، آلودگی هوا، نور و…) درونی (عمل بیولوژیکی، فیزیکی، شیمیایی یا مکانیکی درون خود شی ) و انسانی (تماس با دست، حمل و نقل و غیره) مصون بماند.
و مرمت عبارت است از کار تعمیر و بازسازی و این کاری است که به چیره دستی و دانش کافی نیازمند است. از دیگر سو پژوهشگران را باید گروه مهمی از مراجعین به موزه ها برشمرد، چرا که هر موزه ای می بایست فعالیت های خود را به مطالعه عمیق مجموعه هایش مبتنی سازد. از این رو پژوهش، خواه بوسیله کارکنان علمی خود موزه انجام شود، خواه بوسیله پژوهشگران غیر عضو موزه که از منابع مستند آن استفاده می کنند فصلی جدا نشدنی از زندگی موزه را تشکیل می دهد.
از این رو منابع می باید به صورتی عرضه شوند که پاسخگوی نیازها باشند، نخستین ضرورت این است که کتابچه های راهنما و کاتالوگ های مجموعه ها تا حد امکان کامل باشند.
بنابراین موزه ها علاوه بر مستند ساختن مجموعه های خویش می باید برای کارکنان خود پژوهشگران مستقل تسهیلات مکملی فراهم نمایند، از قبیل: تالار مطالعه، دسترسی به مخازن کتابخانه، آرشیو و احیاناص همانطور که در ممالک در حال توسعه متداول است پیش بینی هایی در جهت اسکان دیدار کنندگان بیگانه.
امروزه گسترش روزافزون رسالت های اجتماعی و علمی موزه دربر گیرنده تنش های درونی در قالب موسسه مزبور و کارکنان آن می باشد، در حالی که در گذشته موزه عبارت از یک پرستگاه یا یک خزانه آثار و اشیائی به منظور استفاده یک اقلیت خاص بود.
لیکن اکنون باید پاسخگوی نیازهای متضاد باشد، باید آموزش بدهد، وسائل تفریح و انبساط خاطر را فراهم سازد و در جهت گسترش دانش تلاش نماید.
موزه های پویا که تعدادشان رو به افزایش است همه امکانات خود را وقف آموزش و فرهنگ کرده و همانند یک دانشگاه در صدد برقرار نمودن آشتی بین خواسته های دانش که نمی توانند گامی فراتر از پژوهش بردارند و خواسته های فرهنگ که باید متوجه جمعیتی هرچه وسیتر باشند، برآیند و در این راستا گامهای موثری بر می دارند.

نقش موزه:
موزه ها نیز همچون کتابخانه ها مخزن دانش بشری در زمینه های مختلف هستند. تفاوت اصلی موزه ها با کتابخانه ها و سایر مراکز تحقیقات در به نمایش گذاشتن کارکرد خاصی که صرفا به موزه اختصاص دارد.
وظایف موزه:
وظایف موزه در موارد زیر خلاصه میگردد:
– نقش فرهنگی، نقش اجتماعی، نقش آموزشی و پژوهشی، حفظ و نگهداری، تعمیر و احیای نمونه ها، نقش تحقیقات و انتشارات.
– نقش آموزشی و فرهنگی موزه در نحوه ارائه اطلاعات و خدمات اطلاعاتی از طریق کتابخانه، امکانات سمعی و بصری، نمایشگاه، مبادله اطلاعات با سایر موزه ها و مراکز علمی مشابه است.
موزه، به هرحال، وظیفه عمومی کردن دانش را هم دارد. مردم طالب آموختن و شناختن را حتی اگر دانش اولیه لازم را هم ندارند، می توان و باید در موزه ها پذیرا بود. اما نوع استقبال از این بازدید کننده ها با دیگران متفاوت است. فضای موزه، برای چنین مخاطبینی باید فضایی باز و کمتر رسمی باشد و امکان تمدد ناخوایته برای آنها فراهم باشد.
نمایشهای دیجیتالی و ترکیبی با استفاده از جاذبه های تصویری از اینگونه نیاز هاست. موزه باید به سالن ها و کنج های کوچک و جمع وجور نمایش فیلم واسلاید مجهز باشند و سیرکولاسیون فضایی چنان باید باشد که مخاطب زود رنج و غیر حرفه ای درمسیر این امکانات قرارگیرد و از ساخته های تصویری سهل الهضم در باره موضوعات موزه بهره بگیرد. امروزه وسایل مدرن نمایش از الزامات اولیه موزه هاست.

فصل اول

واژه شناسی

تاکنون هیچ تعریف تئوری جامعی برای این که مشخص کند موزه چگونه مکانی است ابراز نگردیده است، البته این بدان معنا نیست که هیچ درک صحیحی از اینکه موزه چیست وجود نداشته باشد زیرا موزه هایی که ساخته شده اند و طرحهایی که بوسیله طراحان مختلف عرضه گشته اند هر کدام خود گویای این مطلب است که موزه بدون تعریف خاصی بتواند بطورجامع درموردکلیه موزه ها صادق باشد می تواند بوجود آید و هر موزه ای شکل خاص خود را یافته و در دسترس عموم قرار گیرد.
تعریف موزه
موزه مکانی است که دا آنجا اشیا و مواد مربوطه جمع آوری، مطالعه و نگهداری شده، سپس با هدف آموزش، انتشار اطلاعات و سرگرمی در معرض دید عموم قرار میگیرد. موزه در حقیقت بازتاب کلیه فعالیت های انسان از محیط طبیعی، فرهنگی و اجتماعی اوست. بر اساس تعریف شورای بین المللی موزه، هدف موزه عبارت است از: گردآوری، نگهداری، مطالعه بررسی کردن و نیز به نمایش گذاشتن…… فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها لذت بردن از آنهاست.
تعریف لغوی موزه
واژه موزه در زبان فارسی تلفظ کلمه (موز) فرانسوی است که ریشه آن (mouse) یونانی و نام یکایک الهه های نه گانه هنر، شعر، موسیقی،….. در یونان باستان بوده است.
موزه در زبانهای انگلیسی، ایتالیایی،… به معنای (چشم دوختن، تفکر کردن، تامل و درنگ) به کار رفته است.
واژه موزه در زبان فارسی در عهد سلطنت ناصر الدین شاه رایج بوده و و در آثار مکتوب محمد حسن اعتماد السلطنه برای نخستین بار مشاهده شده است.
این واژه که زبان لاتین و از کلمه موزن بوده و به معنی مجلس فرشتگان الهام فصل، مشتق شده است، توسط "گیوم" و در واژه نامه اش به نام، فرهنگ یونانی لاتین، به عنوان مکانی وقف شده به فرشتگان الهام فصل و مطالعه که در آن آدمی به مقوله های اصیل می پردازد تعریف گشته است.
تعریف موزه از فرهنگ لغت عمید: مجموعه آثار باستانی، عمارتی
که آثار باستانی در آنجا نگهداری یا به معرض نمایش گذارده می شود. در یونان قدیم نام محلی بوده که در آنجا به مطالعه صنایع و علوم می پرداختند و نیز نام تپه ای بوده در آتن که در انجا عبادتگاه و محل مخصوصی برای چندین تن از خدایتان خود ساخته بودند.
مبدا اسم موزه در یونان قدیم از روی معبدی که به میوزها مختص بود، بوجود آمده است و میوزها عبارت از دختران ژوپیتر بوده اند که خدایان الهام فصل علم و ادبیات و هنر و موسیقی و حجاری محسوب می شده اند.تاریخ میوزها یا پریان الهام فصل شعر و هنر جای بس مهمی را در میتولوژی یونان اشغال کرده است و داستانهای آن همیشه برای نویسندگان منبع الهام بوده است. بدین جهت در تاریخ رب النوع های یونان و همچنین در تاریخ هنر و ادبیات جهان موزه های نه گانه اساطیر یونان اهمیت و مقامی خاص دارند.
برای این کلمه، نمی توان معادل مناسبی در زبان پارسی پیدا نمود زیرا "میوز" در افسانه خدایان یونان خدای کوچکی است که وظیفه اش الهام فصلیدن به شاعر و هنرمند است.
بنابراین مبدا لغت موزه بطورکلی از یونان بوده و از نام میوزها اقتباس شده است. همچنین به معبدی که روی تپه کوچکی در آتن به نام موزه ساخته شده بود اطلاق می گردید. بعدها این اسم را روی معابد دیگر که به عنوان ادبیات علوم و هنر و بنام نه دختر ژوپیتر (خدایان) ساخته شده گذارده اند.
تعاریف فوق منشا پیدایش لغت موزه را روشن می سازد. شکل گیری سازمانی به نام موزه با اهداف یاد شده آن تقریباً از قرن 14 و 15 میلادی آغاز گردیده است.
اطلاق لفظ موزه به سازمانی که وظیفه اش نگهداری از اشیا دارای ارزش های فرهنگی می باشد پس از تشکیل اجلاس F. N. C در فرانسه به سال 1792 میلادی صورت گرفته و از آن زمان به بعد جنبه عمومی یافته است.
تعریف اصطلاحی موزه
موزه محل غیر انتفاعی است که اهداف آموزشی داشته و بوسیله جمعی متخصص اداره می شود. از جمله وظایف اصلی هر موزه جمع اوری و نگهداری آثار است.
هدف اولیه از پیدایش موزه ها به مفهوم نوین و به روش شناخته شده امروزی ایجاد مکانهایی برای نگهداری اموال شخصی و یا ثروتهای صرفاً ملی بوده است.
اشتیاق به گردآوری اشیا زیبا، گرانبها و کمیاب و یا صرفاً غریب امری است که ریشه در نهاد و سرشت آدمی داشته و دارد.
همه تمدن ها از ابتدایی ترین تا پیشرفته ترین آنها در تمایل به گردآوری اشتراک داشته اند.
از ارضای بنیادی غریزی گردآوری در طی زمان به استفاده از مجموعه آثار در جهت برآوردن نیازها به مطالعه می رسیم.
موزه ها به عنوان موسساتی در جوامع نوین وظیفه دارند اشیائی را که به لحاظ ارزش فرهنگی شان گرامی داشته می شوند را نگهداری نموده و تا سر حد امکان از ویرانی و زوال مصون بدارند و در قال این گونه اشیا همان نقشی را بر عهده دارند که کتابخانه ها در برابر کتب و بایگانی ها در قبال اسناد رسمی ایفا می کنند.
جوامع این اشیا را نه به انگیزه احتکار بلکه به منظور بهره گیری از آنها محفوظ می دارند.
موزه ها به وجهی سازمان یافته اند که از گنجینه هایشان در جهت اهداف فرهنگی استفاده شود.
به دیگر سخن موزه ها از خلال ارزشهایی که آنها را فرا می گیرند و به صور مرتبی بیان می دارند منظری عینی از جهان سه بعدی را در ذهن بازدیدکنندگان خود متبادر می سازند و به آنان امکان می دهند که روح نافذ خویش را در مورد میراث خود بکار بسته و از این راه به کنجکاوی خود میدان عمل دهند.
تعریف کلی موزه:
موزه و با گالری آثار هنری کاربردهای مشابهی داشته است و مثل انواع مختلف ساختمان ها دارای ویژگی های یکسان فراوانی هستند. به طور کلی هدف اصلی موزه و گالری های هنری، جمع آوری مستند سازی، حفظ، پژوهش، تعبیر و نمایش صورتی از شواهد مادی است، به همین دلیل افراد زیادی با تخصص های گوناگون مورد نیاز است.
به هر حال نه تنها بین موزه و گالری اثار هنری تفاوت هایی وجود دارد بلکه بین انواع مختلفی از موزه ها و گالری ها اختلافاتی دیده میشود. برخی از سازمانها مانند سازمان میراث فرهنگی، تفریحی و بعضی موسسات فرهنگی نیز جزو موزه ها محسوب میشوند.

تعریف هنرهای تجسمی:
هنرهای تجسمی شامل تمام هنرهایی است که به صورت بصری ارائه و یا دیده می شود و با تصویر سر و کار دارد. مثل: نقاشی، گرافیک، طراحی، مجسمه سازی، عکاسی و ….
مبانی هنرهای تجسمی را می توان به قواعد درک زبان وابداع در هنرهای تجسمی و بصری تعبیر کرد.
عموما هنرهای تجسمی به آن دسته از هنرها گفته می شود که قابلیت تجسم و شکل پذیری دارند و مستقیما به وسیله حس بصری درک می شوند. هم از این جهت به آن ها هنرهای بصری نیز گفته می شود. در گذشته هنرهای تجسمی به طور خاص به نقاشی,طراحی, پیکره سازی، معماری,گرافیک, هنرهای تزئینی وبرخی از آثارصنایع دستی گفته میشد. اما پس از ابداع عکاسی و سینما, به دلیل رابطه مستقیم آنها با قوه بصری و ادراک آنها توسط قوه ی بینایی در مجموع به همه آنها هنرهایب صری می گویند.
البته امروزه به دلیل وسعت نوآوری ها,پیشرفت تکنولوژی وتنوع وسعت شیوه های گوناگون ارایه اثر, مرزهای سنتی رشته های متعدد هنرتجسمی دگرگون شده است تاجایی که دیگر برخی از آن ها از یکدیگر قابل تفکیک به نظر نمی رسند.
قلندران طریقت به نیم جو نخرند قبای اطلس آن کس که از هنر عاری است
(حافظ)
تعریف فرهنگ:
از فرهنگ تعاریف متعددی ارایه شده است که متجاوز از 160 تعریف می باشد که بعضی از این تعاریف مفهوم عام و برخی دیگر مفهوم خاصی از این واژه را به دست می دهند.
یکی از اولین تعاریف نسبتاً جامع از فرهنگ در سال 1871 توسط تایلور (E.B.Taylor) ارایه شده است. (همایون، 1358). این مردم شناسی انگلیسی اعتقاد داشت که فرهنگ عبارت است از مجموعه پیچیده ای از علوم، دانش ها، هنرها، افکار، اعتقادات، قوانین و مقررات، آداب و رسوم، سنت ها و به طور خلاصه کلیه آموخته ها و عاداتی که یک انسان به عنوان عضو جامعه اخذ می کند.
به اعتقاد "سمئر" جامعه شناس امریکایی، فرهنگ مجموعه آداب و رسوم و سنت ها و نهادهای اجتماعی است. اسپنسر در کتاب اصول جامعه شناسی خود از فرهنگ به عنوان محیط فوق جسمانی انسان یاد می کرد و درصدد جدا ساختن فرهنگ از عوامل جسمانی و طبیعی است. وی اعتقاد داشت که محیط فوق جسمانی خاص انسان است در حالی که انسان از لحاظ دو محیط دیگر (طبیعی و جسمانی) با حیوان دارای وجه مشترک است (محسنی، 1375). شاید لازم باشد تعاریف گوناگونی را که از فرهنگ ارایه گردیده است عنوان کرد، تا مفهوم دقیق تری از این پدیده ذهنی و ناملموس به دست آید.
از تعاریف فوق یک وجه مشترک می توان یافت و آن وجود سلسله ای از باورها و اعتقادات عجین شده در انسان است که ضمیر ناخودآگاه او را هدایت می کند و به قول "ادگار شاین" لایه مصنوعات و ابداعات، ارزش ها و مفروضات اساسی وجود انسان را اشغال کرده است.
تعریف جامعه:
جامعه یعنی: مجموعه‏ای از افراد انسانی که با نظامات و سنن و آداب و قوانین خاص‏ به یکدیگر پیوند خورده و زندگی دسته جمعی دارند ، جامعه را تشکیل می‏دهند.
زندگی دسته جمعی این نیست که گروهی از انسانها در کنار یکدیگر و در یک منطقه زیست کنند و از یک آب و هوا و یک نوع مواد غذایی استفاده‏ نمایند . درختان یک باغ نیز در کنار یکدیگر زیست می‏کنند و از یک آب و هوا و یک نوع مواد غذایی استفاده می‏نمایند ، همچنانکه آهوان یک گله نیز با هم می‏چرند و با هم می‏خرامند و با هم نقل مکان می‏کنند. اما نه درختان‏ و نه آهوان هیچ کدام زندگی اجتماعی ندارند و جامعه تشکیل نمی‏دهند.
زندگی انسان که اجتماعی است به معنی این است که (ماهیت جتماعی) دارد: از طرفی نیازها ، بهره‏ها و برخورداریها، کارها و تعالیتها ماهیت اجتماعی دارد و جز با تقسیم کارها و تقسیم بهره‏ها و تقسیم رفع نیازمندیها در داخل یک سلسله سنن و نظامات میسر نیست ، از طرف دیگر نوعی اندیشه‏ها ، ایده‏ها ، خلق و خویها بر عموم حکومت می‏کند که‏ به آنها وحدت و یگانگی می‏بخشد ، و به تعبیر دیگر ، جامعه عبارت است از مجموعه‏ای از انسانها که در جبر یک سلسله نیازها و تحت نفوذ یک سلسله‏ عقیده‏ها و ایده‏ها و آرمانها در یکدیگر ادغام شده و در یک زندگی مشترک‏ غوطه‏ورند.
نیازهای مشترک اجتماعی و روابط ویژه زندگی انسانی، انسانها را آنچنان‏ به یکدیگر پیوند می‏زند و زندگی را آنچنان وحدت می‏بخشد که افراد را در حکم مسافرانی قرار می‏دهد که در یک اتومبیل و یا یک هواپیما یا یک کشتی‏ سوارند و به سوی مقصدی در حرکت‏اند و همه با هم به منزل می‏رسند و یا همه‏ با هم از رفتن می‏مانند و همه با هم دچار خطر می‏گردند و سرنوشت یگانه‏ای‏ پیدا می‏کنند.
تعریف خلاقیت:
مجموعه ای از تواناییها و خصیصه هایی می داند که موجب تفکر خلاق می شود.
مدنیک می گوید: خلاقیت یعنی شکل دادن به عناصر متداعی به صورت ترکیبهای تازه که با الزامات خاص مطابق است.گیزلین معتقد است: خلاقیت، عمیقتر نگاه کردن و خارج شدن از پشت درهای بسته است. خلاقیت میل به دانستن است.
ورنون معتقد است: خلاقیت توانایی شخصی در ایجاد ایده ها، نظریه ها و بینشها و اشیایی جدید و بازسازی مجدد در علوم و سایر زمینه هاست، که از نظر محققان، ابتکاری و از لحاظ علمی، زیبا شناسی، فن آوری و اجتماعی با ارزش قلمداد شود
ائل از نظر اسبون:
1- حقیقت یابی (شامل تعریف مساله و آماده سازی است).
2- ایده یابی (شامل ایده سازی و ایده پروری است)
3- راه حل یابی (شامل ارزیابی و گزینش است)
تعریف تکنولوژی:
تکنولوژی ترکیبی است از دو واژه یونانی: Techne به معنای هر آنچه که در طبیعت وجود نداشته باشد و Logie به معنای هر آنچه که مبتنی بر عقل و منطق باشد. واژه تکنولوژی راهی بس طولانی را در طول تاریخ پیموده، تا امروز بدین شکل در ادبیات مدرن امروزی مطرح گردیده است. در طول تاریخ واژه تکنولوژی را می توان به انحاء مختلف در زبان های گوناگون مشاهده نمود. در یونان τέχη معمولاً به معنای " هنر "، " صنعت " یا " مهارت " ترجمه شده است. ریشه این کلمه در زبان هند و اروپایی[1] tekhn احتمالاً به معنای " کارِ چوبی " و یا " نجاری " بوده است. در زبان سانسکریت کلمه taksati به معنای " ساختمان " و یا " سازه " به کار رفته است که احتمالاً از کلمه tekton یونانی مشتق شده است (Mitcham, 1994, p 117 ).
در طول تاریخ با تکیه بر دو رویکرد مختلف به تعریف تکنولوژی پرداخته شده است. این دو رویکرد عبارتند از : 1) درون گرایان[2] و 2) برون گرایان[3] . تعاریف درون گرایان از تکنولوژی، اغلب با تکیه بر معنی و مفهوم مهندسی آن بوده است، یعنی ساختن مصنوعات و استفاده کردن از آنها. برای مثال کرانزبرگ و پورسل تکنولوژی را چنین تعریف می کند: "تلاش انسان برای مواجه شدن با محیط فیزیکی . . . و سعی برای رام کردن یا کنترل کردن محیط بوسیله . . . ابتکار و نبوغ خود در استفاده نمودن از تمامی منابع در دسترس
(Mitcham, 1994, p 116 )".
از سوی دیگر تعاریف ارائه شده توسط بیرونی گرایان از تکنولوژی، بر پایه اثراتی بوده که بر روی نهادهای اجتماعی نهاده است. از این رو اغلب صاحب نظران این دیدگاه را دانشمندان علوم اجتماعی تشکیل می دهند. برای مثال سینگر تکنولوژی را چنین تعریف می کند: "این که هر چیز به طور معمول چگونه انجام می شود یا ایجاد می شود و اینکه چقدر انجام می شود یا ایجاد می شود (Mitcham, 1994, p 116 )".
به هر حال میان techne یونانی و تکنولوژی امروزی تفاوتی بسیار وجود دارد. امروزه نیز تعاریف بسیاری از تکنولوژی ارائه می گردد. این تعاریف معمولاً تلفیقی از هر دو دیدگاه مهندسی و اجتماعی هستند. برخی از این تعاریف عبارتند از :
تکنولوژی عبارت است از ارزش بهسازی، برخورداری از دانش ایجاد کننده بهبود و ارزش نهفته در محصولات و خدماتی که در بر دارنده مجموعه ای از دانش هستند ( Ellul, 1964 ).
تکنولوژی روش انجام کار و ابزاری است که توسط آن به اهداف خود نائل می شویم. تکنولوژی کاربرد عملی دانش و ابزاری جهت کمک به تلاش انسان است (خلیل، 2000، باقری 1381، ص 14 )
تکنولوژی معلوماتی است که روش انجام کارها را به ما می آموزد (ملک زاده، 1384، ص 9)
مجموعه ای متشکل از اطلاعات، ابزارها و تکنیک هایی که از علم و تجربه عملی نشات گرفته اند و در توسعه، طراحی، تولید و به کارگیری محصولات، فرآیندها، سیستم ها و خدمات مورد استفاده قرار می گیرند ( Abetti, 1989 ).

فصل دوم

پیشینه موزه

تاریخچه موزه در جهان:
در دوران کلاسیک واژه موزه به جایگاه نه خدای یونانی که رب النوع های هنر و اندیشه بودند اطلاق می شد. در اواخر قرن سوم قبل از میلاد بطلمیوس اول (284 ـ 246) قبل از میلاد اولین موزه را در شهر اسکندریه تاسیس کرد، بنای این موزه در قسمتی از کاخ سلطنتی ساخته شده بود و در عین حال به عنوان کتابخانه از آن استفاده می شد، بطلمیوس در آن محل که بعدها کتابخانه بزرگی شد نسخه های منحصر بفردی را گردآوری کرده بود که معروفترین فلسفه و دانشمندان عصر را در آنجا به کار تحقیق و تتبع وا می داشت.
2. بعد از وی یکی از امپراطوران روم به نام کلود موزه ای نظیر اسکندریه بوجود آورد که مرکز تحقیقات علمی آن دوران به شمار می رفت.
در قرون وسطی نام موزه به عنوان محلی بکار برده می شد که در آنجا مجموعه هایی از اشیا کم یاب و جالب ادوار گذشته از قبیل تاریخ طبیعی یا آثار هنری را به نمایش در آوردند.
از همان زمانی که علوم زیبایی شناسی شروع به تقویت و بالندگی قدرت هنری نمود، رومی ها به خلاقیت هنری زایدالوصفشان و با تکیه بر ذوق و نبوغ خود صاحب مجموعه ها کلکسیونهای نفیسی گشتند. ولی ده قرن مصامحه و سهل انگاری از یک طرف و غارت و چپاول و سو استفاده های بی شمار از طرف دیگر می رفت که موجب نابودی و محو این نوع ثمرات گرانبها در این سرزمین بشود لیکن با آغاز دوره رنسانی و بیداری و آگاهی دوباره ملتها از انهدام کامل این گنجینه ها جلوگیری بعمل آمد. بطوریکه از این پس کلکسیون نمودن کارهای هنری با جدیت بیشتری بخصوص در مناطق اروپای شمالی دنبال شد.
تا قبل از قرن 15 میلادی دو ایده در کلکسیون نمودن و گردآوری آثار با ارزش وجود داشت.
1ـ جمع آوری اشیا به منظور مذهبی و اعتقادی جهت گنجینه های صومعه ها.
– گردآوری آثار بخاطر ارضا تمایلات نفسانی نظیر کلکسیونهایی که شاهزادگان و اسقف های اعظم از طریق اقدام به جمع آوری کارهای هنری، جهت قصرهایشان تهیه نمودند.
شرایط لازم برای ایجاد موزه در دوره Helenistico و Roman و اواخر دوره Renaissance در ایتالیا بوجود آمد.
پاپ سیکتوس چهارم اولین شخصی است که در سال 1471 میلادی نخستین موزه با مفهوم امروزی آن را ایجاد کرده است.
موزه گزارینی Cesarini در سال 1500 م و فانر Fonese در سال 1546 م و آفیتزن Afitizen در سال 1581 م به ترتیب در اروپا افتتاح شدند.
حدود 100 سال بعد موزه آشمولین Ashmolean یا بعبارت صحیح تر Foundahion of the Ashmolean در آکسفورد Oxford پا گرفت.
اولین موزه در آمریکا بسال 1750 م در دانشگاه هاروارد تحت عنوان اتاق عجائب تاسیس گردید.
در سال 1759 م ویلیام هشتم در آلمان موسس موزه Kassel گردید و همزمان با او موزه British museum در انگلیس گشایش یافت.
موزه ها و گالریها از اواسط قرن هیجدهم در پایتختهای اروپایی پدیدار شدند. این امر غالباً با حمایت و جانبداری سلاطین صورت می گرفت و اکثر کشورها با همکاری یکدیگر اقدام به تاسیس موزه هایی جهت تبادل آثار باستانی و هنری خویش می نمودند.
در تاریخ 30 اوت 1792 م در فرانسه بر اساس تصویب نامه F. N. C. موزه ها جنبه عمومی و ملی یافت.
همزمان با این عمل موزه لوور louver بعنوان مکانی برای استفاده عموم در سال 1792 م افتتاح شد که سنگ زیرین بنای موزه ها در قرن 19 میلادی گردید.
موزه تاریخ فرانسه Museedi Histoirede France که بوسیله لویی فیلیپ (1850 ـ 1773 م) در ورسای بوجود آمد وقایع و شخصیت های برجسته تاریخ این کشور را در طی بیش از 100 سال به کمک تصاویر معرفی می نمود. نمایشگاه عمومی برلن در پائیز 1815 م متشکل از غنائم مربوط به دور جنگهای ناپلئون بناپارت بوجود آمد هفت سال بعد از این نمایشگاه Sehinkel طرع با ارزش احیا یونان را برای موزه Altes ارائه داد در سال 1877 م به همت Sir Walker گالری و اگر در انگلیس افتتاح شد که همزمان با آن گالری Freeer در واشنگتن D. C شکل گرفت از این به بعد سیر تحول موزه ها با سبک نوین آغاز گردید. از گنجینه های کلیساهای قرون وسطی تا انواع موزه های پایان سده نوزدهم ارائه آثار تحول چندانی نیافت، در طی دهه قرن بیستم مفهوم ارائه ای توام با رعایت زیبایی شناسی حتی از موزه های بدون ارتباط با هنر از اولویت ویژه ای برخوردار شد.
از دهه 1950 م به بعد تحول چشمگیری در جهت ارائه اشیا در ارتباط با یکدیگر مشاهده می گردد.
فنون نمایش نیز در طی یک صد سال گذشته تحول عمده ای بخود دیده است و در سایه پیشرفت های شگرف علمی و فنی و… نمایش های اشیا گذشته جای خود را به آرایش های بسیار متنوع تر سپرده اند.
ملحقات استنادی که به شدت تحت تاثیر گرافیسم Bauhouseا قرار گرفته اند به عنصری از چهارچوب زیبایی شناختی بدل شده اند نمایشگاه های موقت و سیار نیز مفصل تر شده و موزه های مدرنی نظیر تالار ملی ویکتوریا در ملبورن که از حجم های نجومی تشکیل یافته است بگونه ای طراحی شده اند که پوشش کف ها و دیوارها و سقف ها می توانند در ظرف چند ساعت تعویض گردند.
تاریخچه موزه در ایران:
پیرامون تاریخچه موزه در ایران باید اظهار داشت که جمع آوری و نگه داری اشیا ذی قیمت در ایران با انگیزه حفظ آثار شخصی بوده و بیشتر حالت خصوصی داشته است.
اولین نمونه های آن را می توان در دوران سلسله هخامنشی و با شکل گیری حکومت مستقل ایران مشاهده نمود که صرفاً جنبه خصوصی داشته و تنها مورد استفاده حکام و امرای وقت قرار گرفته است.
موزه با مفهوم نوین امروزی آن در ایران از 120 سال پیش شکل گرفت، اولین نمونه آن را در زمان حکومت محمد علیشاه می توان مشاهده نمود در زمانی این شاه قاجار فصلی از کاخ گلستان به موزه ابزار و اشیا قیمتی و سلطنتی تبدیل شد که مورد بازدید اعیان و اشراف واقع می شد.
ناصر الدین شاه قاجار با مشاهده موزه های اروپایی در سفر سال 1352 به اروپا اندیشه تاسیس موزه و واژه موزه را به همراه آورد و اولین موزه را در ارگ سلطنتی پایه نهاد.
موزه با مفهوم نوین و امروزی آن در این سرزمین از 125 سال پیش شکل گرفت اولین نمونه آن را درزمان حکومت محمد علی شاه قاجار می توان مشاهده نمود که در این زمان بخشی از کاخ گلستان به موزه ابزار و اشیه سلطنتی تبدیل گردید.

تاریخچه موزه تا قبل از انقلاب:
اولین موزه در ایران سال 1295 به نام موزه ملی ایران در یکی از اتاق های بزرگ عمارت قدیم وزارت معارف در قسمت شمال مدرسه دارالفنون تهران افتتاح شد.
در یکی دو قرن اخیر و بر اثر کاوشها و حفریات باستانشناسی و یا بر حسب تصادف بتدریج آثار باستانی که دلیل بر وجود تمدنهای پیشین این مرز و بوم بوده در اکناف ایران آشکار و کشف می گردید که متاسفانه بر اثر بی مبالاتی و بی توجهی زمامداران وقت عموماً به خارج از کشور حمل و زینت فصل موزه های جهان گردیده است و فقط تعدادی معدود از آنها در ایران باقی مانده است که آنهم در مجموعه های شخصی اعیان جمع آوری و نگه داری می شده است.
این وضع اسف بار که موجب خروج گنجینه های هنری و ملی و اشیا گرانبهای تمدن گذشته این سرزمین از ایران می گردید کم کم اولیا وزارت فرهنگ را بر آن داشت تا در این زمینه چاره اندیشی کرده و ترتیبی اتخاذ نمایند که خروج بی رویه این آثار باستانی جلوگیری بعمل آید.
بر مبنای همین تفکر در سال 1295 هجری شمسی و در زمانی که مرتضی خان ممتاز الملک عهده دار مقام وزارت معارف و اوقاف بود اراده کوچکی بنام شعبه عتیقات در این وزارتخانه بوجود آمد که بعدها این شعبه به دایره عقیقات تغییر نام داده وزیر نظر سازمان اداره کل معارف به فعالیت خویش ادامه داد.
و به موجب قانون آثار عتیقه که در سال 1299 هجری شمسی (برابر با سال 1920 م) به تصویب رسید تمام حفاری ها و کاوش ها تحت نظر مستقیم دولت در آمد و امتیاز انحصاری چندین ساله فرانسوی ها پیرامون حفاری زمین جهت کشف آثار عتیقه لغو گردید و در عوض دولت ایران تقبل نمود که در تهران یک موزه آثار عتیقه و یک کتابخانه ملی سازد و ریاست آن را تا سه نوبت و هر نوبت پنج سال به فرانسویان واگذار نماید و در اجرای این طرح آندره گدار معمار و مهندس فرانسوی به عنوان مدیریت موزه و کتابخانه ملی مشغول بکار گردید.
مرتضی خان ممتاز الملک که در حقیقت می توان گفت موسس اولین موزه ملی ایران بوده است. برای تشکیل یک موزه غنی و با ارزش در تهران تلاش های بسیاری نموده است، وی توانست موزه ملی ایران را با 270 قلم شیئ عتیقه در یکی از اتاق های بزرگ عمارت قدیم وزارت معارف که در قسمت شمال بنای مدرسه دارالفنون قرار داشت تاسیس کند و پس از خریداری و اهدا کاخ مسعودیه (محل فعلی وزارت آموزش و پرورش واقع در خیابان اکباتان) این موزه به تالار آیینه آن کاخ منتقل شد (1304 ه. شش) جهت رشد و اعتلای هنرهای سنتی موزه هنرهای ملی بفرمان رضاخان در حوض خانه باغ نگارستان ایجاد گردیده که در کنار این موزه کارگاه های بومی جهت تولید و ساخت و ارائه آثار در نظر گرفته شد.
در سال 1310 هجری شمسی با کشف آثار باستانی در تخت جمشید موزه تخت جمشید جهت نگه داری این اشیا بوجود آمد در سال 1314 هجری شمسی بنای موزه مردم شناسی ایران بنیاد نهاده شد و پس از 20 سال موزه مردم شناسی در خیابان ارامنه (بوعلی) گشایش یافت جهت ارائه هر چه بهتر آثار موزه مردم شناسی به کاخ ابیض جنب کاخ گلستان، کهن سال ترین موزه کشور انتقال یافت (1347 هجری شمسی).
در سال 1335 موزه قزوین در کلاه فرنگی شاه طهماسب (بنای چهل ستون قزوین) برپا گردیده و در ادامه این روند موزه چهل ستون اصفهان در کاخ چهل ستون افتتاح گردید (1337) موزه هنرهای تزئینی در سال 1338 بنیاد نهاده شد. موزه جواهرات سلطنتی در دیماه 1339 شمسی در طبقه زیرین ساختمان بانک ملی گشایش یافت.
در سال 1341 موزه تبریز و گرگان و در سال 1345 موزه شوش و در سال 1346 موزه ارومیه افتتاح شدند که آثار موجود در این موزه ها بیشتر جنبه تاریخی و مردم شناسی داشته است، موزه رشت در سال 1349 و موزه حمام گنجعلی خان کرمان در سال 1350 تاسیس یافتند، موزه مجموعه فرهنگی آزادی در سال 1350 و موزه خانه صبا در منزل مسکونی شادروان صبا در تاریخ 21/8/52 تاسیس و افتتاح شد. از سال 1359 به بعد تغییرات وسیع تری در زمینه توسعه و تکمیل و تجهیز موزه های ایران انجام گرفته است که بعنوان مثال می توان به موزه های مردم شناسی هنرهای تزئینی، صبا در تهران، رشت، آبادان، شوش، هفت تپه، قزوین، کاخ رودسر، دژ شاهپور در خرم آباد و… بالاخره به موزه پارس در ارگ کریم خانی شیراز اشاره نمود.
سال 1355 اوج احداث بناهای موزه ای در ایران بوده است در این سال انگیزه ایجاد بناهایی با عملکرد صرفاً موزه عمومیت می یابد که موزه هنرهای معاصر، فرش، فرهنگ سرای نیاوران حاصل آن می باشند.
موزه در بینش اسلامی:
در اینجا بی مناسبت نیست که هر چند فشرده و با نگرشی الهی به موزه نگریسته و جایگاه و منزلت آن را در جهان بینی اسلامی مورد مطالعه قرار دهیم بنابراین به قرآن روی آورده و شیوه برخورد آن را با حوادث تاریخی و آثار باقیمانده از پیشینیان بررسی می نمائیم، مشاهده می کنیم که قرآن این کتاب همیشه جاوید و آموزنده سرگذشت اقوام و ملل گذشته را به تکرار بازگو نموده و از آثار بر جای مانده شان که خود موزه است طبیعی یاد می کند اما نه گزارش گر تاریخ است و نه قصه پرداز بلکه به نتایج اخلاقی و بعد تربیتی این مناظر تکیه نموده و هر اثری را آمیزه ای جهت تنبیه و بخود آوردن بر می شمرد.

فصل سوم

گونه شناسی موزه ها

انواع موزه
گونه بندی اولیه ای که در بسیاری از کشورها هنوز متداول است و همچنان در اسامی کمیته های تخصصی ایکوم دیده می شود، تمایز بین موزه های صنایع دستی، هنرهای کاربردی، تاریخ، مردم شناسی، علوم طبیعی، دانش و فناوری، موزه های منطقه ای، محلی و موزه های تخصصی است. در عین حال سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی به این سو، بتدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته است. اکنون موجه تر به نظر می رسد که موزه ها را به انواع زیر تقسیم کنیم:
موزه هنری، موزه تاریخی، موزه علمی (علوم)، موزه اختصاصی (تخصصی)، موزه جنگ
موزه هنری شامل: موزه های فرش، نقاشی،…..
موزه تاریخی شامل: مردم شناسی، تمبر و اسکناس، باستان شناسی، اماکن باستانی و…..
موزه علمی شامل: تاریخ طبیعی، هرباریوم، اسباب بازی های فکری نوجوانان و….
موزه اختصاصی شامل: تکنولوژی و فناوری و…..
1. موزه های هنری
2.موزه های تاریخی
۳.موزه های تخصصی
۴.موزه های علمی
۵.موزه های فنی و صنعتی
6. موزه های تاریخ و باستان شناسی
7. موزه های فضای باز
8. موزه های مردم شناسی
9. کاخ موزه ها
10. موزه های علوم و تاریخی طبیعی
11. موزه های منطقه ای (محلی)
12. موزه های سیار (گردشی)
13. پارک موزه ها
14. موزه های سلاح (نظامی)
15. موزه های اندیشمندان (خانه هنرمندان)
موزه های هنری:
موزه هایی هستند که مجموعه آنها صرفا به دلیل ارزش زیباییشان جمع آوری شده و در معرض نمایش قرار گرفته اند.
موزه تاریخی:
تمام موزه هایی که مجموعه آنها با دید تاریخی تنظیم و گرد آوری شده و در یک دورنمای تاریخی در معرض نمایش قرار گرفته، موزه تاریخی به شمار می رود و شامل: باستان شناسی، اماکن باستانی، انسانشناسی و تمبر و اسکناس است.
باستان شناسی: ویژگی این موزه ها در آن است که تمامی مجموعه و یا تعداد زیادی از آن مستقیما از طریق کاوشهای باستان شناختی به دست آمده است، کاوشهای علمی، تجاری و یا یافته های اتفاقی در کشورهای برخوردار از تمدن کهن این موزه ها اهمیت ویژه ای دارند. در درجه اول بازدید کننده خرجی را با پیشینه تاریخی کشور آشنا میکندو شوق شناخت تاریخ و فلسفه آن کشور را در او بر انگیخته موجب درک جهان بینی مردمان آن تمدن باستانی می‏شوند. در مورد بازدید کنندگان داخلی نیز موجب شناخت و کسب هویت فرهنگی و ملی او می‏گردد. در کشورهای در حال توسعه موزه ها با نمایش آثار گران بهای باز مانده از تمدن باستانی کشور خود همبستگی و تعلق آن را در بازدید کننده داخلی بیدار کرده آنها را به حفظ و نگهداری آن متقاعد می سازد.
موزه های اماکن باستانی:این گروه موزه ها اغلب در محل حفاری های باستان شناسی یا در بناهای باستانی، پرستشگاه ها و خانه های تاریخی و غیره… تشکیل میشود و….. بازدید از محل است. این موزه ها اغلب دورتر از مرکز سکونتی قرار دارند و بازدید کننده گان آن ها را اغلب جهان گردان خارجی و گردشگران تشکیل می دهند و به عبارت دیگر بازدید کننده گان عبوری می باشند.در این مورد موزه داران باید کوشش کنند تا تعبیروتفسیری را که مایلند ز مجموعه ارائه دهند متناوب با یک بازدید کوتاه باشد. به این منظور باید موضوع موزه را بر مبنای مجموعه کوچکتری قرار دهند و در جدار آن برای تکمیل پیام موزه از…….
موزه تمبر و اسکناس:
محل مناسب برای تفکر، آموزش و تحقیق و پژوهش است. محلی برای دوباره اندیشیدن و اعتلای بینش و تغییز دیدگاه های تاریخی و از این رو بی تردید اقشار مختلف مردم به آن علاقمند هستند و موزه میتواند به آنها خدمات فرهنگی ارزنده ای ارائه نماید. هدف از ایجاد این موزه ها ایجاد یک مرکز علمی است که حاوی نمونه هایی باشد که بتواند پاسخگوی قسمتی از نیاز پژوهشی و آموزشی محققین، مدرسین، متخصصین، دانشجویان، دانش آموزان و دانش پژوهان باشد و در توسعه و اعتلای سطح پژوهش و دانش اقشار مختلف مردم و خدمت به جامعه بشری مفید و موثر واقع گردد. با این اهداف موزه به دو بخش عمده پژوهشی و آموزشی تقسیم می شود.
خدمات مختلف و نیز وسایل سمعی و بصری یاری می گیرند.
موزه انسان شناسی یا مردم شناسی:
این موزه ها از گروه موزه های تاریخی اند که به طور مثال به دورانی از تاریخ یک کشور و یا یک منطقه می پردازد، در حال حاضر به شدت مورد تهدید جهش تمدن صنعتی است.اهداف و عملکرد یک موزه انسان شناسی از یک سو نشان دادن اهمیت و ارزش و قابل احترام بودن میراث ملی جوامع مختلف، از سوی دیگر نمایش وابستگی، مشترکات و توجه به مرکز مشترک تمدنها علی رغم اختلاف نژادهاست.در کشورهای صنعتی یا در حال صنعتی شدن به رشته مردم شناسی از علوم انسانی توجه بسیار می شود تا در ارتباط میان بازمانده ارزشهای سنتی و صنعتی شدن را برقرار کرده و موجب آشتی میان آنها شود.
موزه های انسان شناسی بیش از هر نوع دیگر با موضوع اصلی خود که مردم شناسی است، ارتباط تنگاتنگی دارند و در واقع مرکز پژوهش می باشند.پژوهش هایی در زمینه فرهنگ مادی ساختار اجتماعی، باورها و سنتها، سیر و سلوک و اخلاق اقوام مختلف و همچنین مطالعه هنرهای پیش ازصنعتی شدن یا در حال صنعتی شدن جوامع مختلف و یافتن راههایی برای نجات آنها از آثار فاجعه آمیز تهدید های تمدن صنعتی.
موزه های انسان شناسی مستقر در هوای آزاد از جاذبه بسیاری برخوردار است، زیرا موجب می شود تا اقوام مختلف بخشی از محیط زیست انسانی خود را شناخته به آن احترام گذارند و در پی آن سنتهای در حال از میان رفتن خود را زنده نگهدارند.
از آنجا که مردم شناسی دانش زندگی است، در ارایه آن باید از فنون جدید مانند بستر فرهنگی و طبیعی یا نشر اطلاعات جنبی و تکمیلی از طریق وسایل سمعی و بصری و یا علوم رایانه ای استفاده کرد مانند خانه های تاریخی و مسکن شخصیتهای معروف فرهنگی.
موزه های علمی:
این موزه ها فعال ترین و دارای بیشترین بازدید کننده در جهان صنعتی هستند و بی شک دارای پیشرفتهای حیاتی و اساسی در زمینه موزه شناسی و موزه نگاری به فنون و نحوه ارایه و نمایش آثار بوده اند.
ارایه خدمات علمی به بازدیدکننده در این موزه ها از راههای گوناگون و بر اساس چند عامل مختلف است:
1ـ مجموعه آثار طبیعی مانند مجموعه های زمین شناسی، گیاه شناسی، زیست شناسی و غیره
2ـ مجموعه آثار واقعی مانند ابزار و ادوات و ماشین های گوناگون از قدیمی ترین دوران تا عصر حاضر در تمامی زمینه های علوم مانند علوم محض و علوم تجربی.
3ـ نقشه های مختلف به خصوص زیست نما، مجسمه، ماکت و مدل های متحرک
4ـ نمایش ها و کارهای توجیهی و دمونستراسیون مانند تمرین با ابزار فیزیکی که بازدید کننده خود نیز در اجرای آن شرکت می نماید، رصد خانه، هرباریوم و نمایشگاهها
5ـ بازدید میدانی
با استفاده از این عوامل است که موزه آگاهیهای لازم برای مخاطبان خود تدارک و ارایه می نماید.
میدان فعالیت های موزه های علوم گسترده است ولی به طور کلی آنها را در دو نظام علوم طبیعی و علوم و فنون قرار می دهند که هر یک خود دارای زیر مجموعه های متعددی هستند.
موزه های علوم طبیعی در زمینه های زمین شناسی، زیست شناسی، گیاه شناسی، اکولوژی و انسان شناسی (آنتروپولوژی) فعالیت دارند.
بخش آنتروپولوژی این موزه ها نمونه های مردم شناسی، قوم شناسی و باستان شناسی را نیز گردآوری می نماید ولی هر موزه آن را از دیدگاه علمی خود تعبیر و تفسیر می کند. به طور مثال یک مجموعه از آثار مفرغی لرستان در موزه های هنر نمایان گر هنرهای باستانی است، در حالیکه از نظر مردم شناسی و قوم شناسی اسناد معتبری در باره برقراری و سکونت اقوام جدید در منطقه و مهارتهای فنی آنها می باشد.
در پاره ای از موزه های تاریخی، علوم طبیعی و محیط و یا انسان شناسی (آنترو پو لوژی) مجموعه با دید هنر های کاربردی نیز تنظیم می شود مانند اقتصاد کشاورزی و اقتصاد گیاه شناسی در مجموعه زیست شناسی موضوعهایی چون بیولوژی انسانی، بهداشت و بهداشت محیط مطرح می شود.
موزه های مردم شناسی نیز می توانند در این زمینه در میدان محدودی فعالیت داشته باشند.اماکن طبیعی نیز مانند غارهای طبیعی، آتشفشانها، محل سنگواره ها، پارکهای طبیعی و……. همراه با اطلاعات علمی و تاریخی در اختیار بازدید کننده ها قرار می دهند.
– موزه های علوم طبیعی
این موزه ها اشتیاق انسان ها را به درک و تحسین طبیعت برانگیخته، همگان را به حفظ و حراست آن ترغیب می کند و همچنین محیط زیست طبیعی انسان را در یک بستر اکولوژیکی و تاریخی در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داده، ماهیت تکامل طبیعت و انسان را به زبان ساده و قابل فهم برای تمام گروه های اجتماعی به نمایش در می آورد این موزه ها با مجموعه های متنوع چند میلیونی خود امکانات وسیعی را در اختیار پژوهشگران در سطوح مختلف قرار می دهد.
موزه های علوم طبیعی در زمینه های زمین شناسی، دیرینه شناسی، زیست شناسی، گیاه شناسی، اکولوژی و انسان شناسی (آنتروپولوژی)فعالیت دارند. بخش آنتروپولوژی فعالیت دارند. بخش آنتروپولوژی این موزه ها نمونه های مردم شناسی و قوم شناسی و باستان شناسی را نیز گرد آوری می نمایند ولی هر موزه آن را از دیدگاه علمی خود تعبیر و تفسیر می کند.
موزه های تاریخی
آثار و اشیای قدیمی را که می توانند گویای زمینه و پیشینه مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند، در خود جای داده اند.
موزه های تخصصی
آثار تاریخی، هنری و فنی را به مناسبتهای ویژه در معرض دید مردم قرار می دهند. دو نوع این موزه ها را به "موزه در هوای آزاد" و "موزه محلی" موسوم کرده اند.
موزه های علمی
گیاهان، جانوران، سنگها، خاکها، سنگواره ها و آنچه دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است، تهیه و نگهداری می کنند که به انواع موزه های تاریخ طبیعی، جانوران زمینی، گیاهان، ماهیها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.
موزه های علمی مهم ترین و فعالترین موزه ها هستند. موزه های علوم طبیعی می باید نقش ویژه ای در آگاه سازی و متقاعد ساختن مردم ایفا کنند و در سطح علمی اسنادی (بالغ بر میلیونها نمونه) که پیشرفت دانش را از دیدگاه رشته های متعدد میسر می سازند در اختیار پژوهندگان قرار دهند.
موزه های فنی و صنعتی
ساخته های فنی و صنعتی انسان را در زمینه های اختراعات، اکتشافات، وسایل نقلیه، ماشین آلات و مانند آنها را به نمایش می گذارند و به نامهای موزه اختراعات، موزه اکتشافات، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند.
موزه های هنری
آثار و اشیای زیبایی درباره نقاشی، معماری و مجسمه سازی و غیره را گردآوری می کنند و آنها را به موزه های نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزئینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی، کتاب و صحافی، موزه سرامیک و کاشی، موزه قالی و قالیبافی، موزه کنده کاری و منبت کاری و صنایع چوبی، موزه گوهری و سرانجام موزه منسوجات طبقه بندی می کنند.
موزه تاریخی و باستان شناسی
دید تاریخی دارند و بیانگر سلسله و دوره های تاریخی هستند. بیشتر این آثار بر اثر کاوش های باستان شناسی به دست آمده اند و بیانگر فرهنگ و تمدون گذشته و تلفیق کننده علم، هنر و دانش یک ملت یا یک قوم هستند. چنین موزه هایی مادر نیز نامیده می شوند. موزه ملی ایران (ایران باستان)، موزه ملی ورسای در فرانسه و موزه تاریخ در واشینگتن از این نوع هستند.
موزه فضای باز
با ایجاد این نوع موزه ها می توان به معرفی یافته ها و داده های مهم باستان شناسی کمک بزرگی نمود. زمان یکه یک کاوش علمی باستان شناسی منجر به نتایج مطلوب و کشف آثار ارزشمند غیر منقول می شود و قابل انتقال به موزه ها نیست، با فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم، مکان مورد نظر را جهت باز دید عموم مهیا می نمایند. این امر در اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است. از جمله این موزه ها می توان به تخت جمشید در شیراز و محوطه تاریخی هگمتانه در همدان اشاره نمود.
این موزه ها در دیگر کشور ها مانند چین، یونان و برخی از کشور های اورپایی نیز معمول است. در استان خراسان محوطه تاریخ "بندیان" در گز که دارای گچبریهای بسیار زیبایی از دوره ساسانیان است و همچنین محوطه تاریخی "شایاخ" نیشابور می توانند مکان مناسبی برای این امر باشند.
موزه های مردم شناسی
فرهنگ، آداب و رسوم، اعتقادات، پوشاک و سنن اجتماعی حاکم بر جامعه را نشان می دهند. موزه مردم شناسی تهران و حمام گنجعلی خان کرمان از این نوع هستند.
کاخ موزه ها
بنا یا اثر تاریخی هستند که از گذشتگان به دست ما رسیده و بیانگر و ضعیت و نحوه زندگی صاحبان آن است. ممکن است در این بنا اشیای تاریخی و نیز آثار هنری از جمله نقاشی روی دیوار، گچکاری و …. وجود داشته باشد. کاخ موزه ها معمولا در مراکز حکومتی به وجود می آیند. هدف از تاسیس این موزه ها به نمایش گذاشتن اثر و بنای تاریخی و نیز عبرت آموزی است. مجموعه کاخهای سعد آباد تهران و باغ ملک آباد مشهد از این نوع موزه ها هستند.
موزه های هنری
انواع هنرهای تجسمی و تزیینی که از زیبایی شناسی بالایی برخوردارند، را به نمایش در می آورند و معمولا بازدید کنندگان زیادی نیز دارند. موزه هنرهای زیبا در تهران و موزه هنرهای تزیینی در اصفهان از این نوع هستند.
موزه علوم و تاریخ طبیعی
تجربه های علمی بر اساس شواهد و وسایل کاری و تاریخی طبیعی که در بر گیرنده گونه های مختلف گیاهی به ویژه جانوان است را به نمایش می گذارند. موزه تاریخی طبیعی اصفهان و موزه علوم و تاریخ طبیعی مشهد از این نوع هستند.
موزه های محلی یا منطقه ای
بیانگر و نمودار فرهنگ یک منطقه و یا یک محله خاص هستند و صرفا آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمایش می گذارند. موزه شوش، تخت جمشید و موزه توس در خراسان از این نوع هستند.

موزه های سیار
برای پیشبرد سریع اهداف فرهنگی و به دلیل عدم امکانات موجود در مناطق و شهرهای محروم شکل می گیرند. این موزه های فرهنگهای گوناگون را در مکانهای مختلف در معرض دید عموم می گذارند. اگر به این نوع موزه ها توجه کافی شود، بسیار تاثیر گذار خواهند بود.
پارک موزه ها
به دلیل داشتن ابعاد گوناگون علمی و فرهنگی و جاذبه های تفریحی و آموزشی و نیز تفریحی از اهمیت زیاد برخورد دارند، چرا که مسایل زیستی و طبیعی را از نزدیک برای مردم به نمایش می گذارند. ویژگی مهم این موزه ها این است که عموم مردم می توانند از دیدن آنها بهرمند شوند. در ایران ایجاد پارک موزه سابقه ندارد ولی در کشورهایی مانند چین و کره شمالی مرسوم است.
موزه های نظامی
روند تاریخی انواع سلاح های نظامی و جنگی را در معرض دید همگان قرار می دهند. این نوع اشیا شامل لباس های نظامی رزمی، اسلحه و دیگر وسایل رزمی نیز هستند.
موزه های اندیشمندان (خانه هنرمندان)
برای ارج نهادن به هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و مفاخر جامعه، معمولا پس از در گذشتشان در خانه شخصیشان پدید می آید و در بر گیرنده وسایل شخصی، وسایل کار و آثار ایشان است. این موزه ها بیشتر در کشورهای اروپایی مرسوم است.
خانه شکسپیر نویسنده مشهور انگلیسی و ادیسون مخترع برق در امریکا از این نوع است. در ایران هم خانه بزرگ مرد موسیقی "استاد ابوالحسن صبا" تبدیل به موزه شده و در برگیرنده تابلوهای نقاشی، تالیفات و اموال شخصی وی است

فصل چهارم

مبانی نظری

موزه ها و گالری های آثار هنری کاربرد های مشابهی داشته و مثل انواع مختلف ساختمانها دارای ویژگی های یکسان فراوانی هستند. بطور کلی مهمترین وظایف موزه ها و گالری آثار هنری، جمع آوری، ثبت، حفاظت، تحقیق، توضیح و نمایش برخی مدارک مهم است. بهمین دلیل افراد زیادی با مهارت های مختلف مورد نیاز می باشد. بهرحال، نه تنها بین موزه و گالری آثار هنری تفاوتهایی وجود دارد بلکه بین انواع مختلفی از موزه ها و گالری ها اختلافاتی دیده می شود. برخی از سازمانها مثل سازمان میراث فرهنگی، تفریحی و بعضی موسسات فرهنگی نیز جزو موزها محسوب می شوند.
برای نمایش آثار هنری و اشیا با اهمیت از نظر علمی و فرهنگی، سازمان باید از آنها در برابر آسیب، خطر سرقت، رطوبت، خشکی نور خورشید و گرد و غبار مراقبت کرده وآنها را در بهترین نور و نما، نشان دهد. این امر زمانی حاصل می شود که مجموعه به:
الف) اشیا تحت مطاله و بررسی
ب) اشیا نمایشی
تقسیم می شود.
نمایشگاه ها باید به نحوی برگزار شوند که عموم مردم بتوانند آثار را بدون هیچ مشکلی تماشا کنند. این امر نیازمند یکسری برنامه به دقت تعیین شده و گسترش یافته در فضاهایی با شکل مناسب و تزئین منطقی و جذاب بویژه در موزه ها است.
در گالری ها هر گروه ار تصاویر باید در یک اتاق جداگانه قرار گیرد و هر تصویر باید روی یک دیوار مجزا باشد یعنی در هر گالری باید چند اتاق کوچک وجود داشته باشد. این شیوه نسبت به فضاهای بزرگ که برای تصاویر بزرگ بکار می روند فضای بیشتری را نسبت به مساحت زیر بنا را بدست می دهد.
زاویه دید انسان از 27 درجه بالاتر از سطح بنایی آغاز می شود. برای یک فرد بننده در حالت ایستاده، این بدان معناست که تصاویر نور پردازی شده باید 10 متر دورتر از فرد و بخش فوقانی آنها بیشتر از 4.90 متر بالاتر از سطح چشم وسطح پایین آن ها تقریباً بیش از 70 سانتی متر از چشم نباشد بهترین شرایط آویزان کردن تصاوتر کوچکتر، از نقطه ثابت (سطح افق در تصویر ) روی سطح چشم است.
در نظر گرفتن مساحت 3.5 متر مربع برای آویزان کردن هر تصویر، مساحت 6 الی 10 متر مربع از زمین برای هر مجسمه و 1 متر مربع فضا در قفسه برای هر 400 سکه ضروریست. مباحث نور پردازی گالری ها و موزه ها بسیار نظری بوده و کیفیت نور پردازی هم غیر واقعی است آزمایشات انجام شده در آمریکا نشان داده که نور استفاده شده در نور پردازی اگر به صورت طبیعی باشد حتی اگر از نوع نور شمال هم باشد دائماً در حال تغییر می باشد به همین دلیل استفاده از نور مصنوعی به جای استفاه از نور خورشید بیشتر رایج می باشد.
بر اساس آزمایشات انجام شده در بوستون فضای مطلوب برای تماشا کردن بین 30 تا 60 درجه از سمت فوقانی است که از نقطه ای در وسط کف اتاق اندازه گیری می شود.
در گالری آثار هنری، عموماً مسیر چرخشی یکطرفه وجود ندارد و فقط بخشهای جداگانه دیده می شود موزها و گالری ها هر کدام نیاز به اتاق های جانبی برای بسته بندی، ارسال، بخش اداری، بخش اسلاید، کارگاههای حفاظتی و تالار سخنرانی دارند. قصرهای غیرقابل استفاده و متروک، کاخها و صومعه ها برای ساخت موزه مناسب هستند. این مکانها برای اشیا تاریخی و نگهداری آنها مناسب می باشند زیرا فضای مساعدتری را نسبت به موزه های جدید برای اینگونه اشیا فراهم می کنند.
امروزه ساختمان موزه ها را به عنوان مراکز فرهنگی هم بکار می برند پس باید در مرحله طراحی این احتمال را هم در نظر گرفت. در این حالت باید فضای کافی برای نمایشگاههای موقتی و دایمی، کتابخانه، اتاق رسانه ها و تالار سخنرانی وجود داشته باشد.
ضمناً باید فضای خاصی برای استراحت، خوردن و آشامیدن، حمل و نقل و انبار، نگهداری از اشیا، گارگاهها و بخشهای اداری تخصیص دارد.
آشنایی با طراحی موزه ها و گالریهای آثار هنری
موزه ها و گالری های آثار هنری کاربرد های مشابهی داشته و مثل انواع مختلف ساختمانها دارای ویژگی های یکسان فراوانی هستند. بطور کلی مهمترین وظایف موزه هاو گالری آثار هنری، جمع آوری، ثبت، حفاظت، تحقیق، توضیح و نمایش برخی مدارک مهم است. بهمین دلیل افراد زیادی با مهارت های مختلف مورد نیاز می باشد. بهرحال، نه تنها بین موزه و گالری آثار هنری تفاوتهایی وجود دارد بلکه بین انواع مختلفی از موزه ها وگالری ها اختلافاتی دیده می شود. برخی از سازمانها مثل سازمان میراث فرهنگی، تفریحی وبعضی موسسات فرهنگی نیز جزو موزه ها محسوب می شوند.
برای نمایش آثار هنری واشیا با اهمیت از نظر علمی و فرهنگی، سازمان باید از آنها در برابر آسیب، خطر سرقت، رطوبت، خشکی نور خورشید و گرد و غوبار مراقبت کرده وآنها را در بهترین نور و نما، نشان دهد. این امر زمانی حاصل می شود که مجموعه به: الف)اشیا تحت مطاله و بررسی ب)اشیا نمایشی تقسیم می شود.
نمایشگاه ها باید به نحوی برگزار شوند که عموم مردم بتوانند آثار را بدون هیچ مشکلی تماشا کنند. این امر نیازمند یکسری برنامه به دقت تعیین شده و گسترش یافته در فضاهایی با شکل مناسب و تزئین منطقی و جذاب بویژه در موزه ها است.
در گالری ها هر گروه ار تصاویر باید در یک اتاق جدا گانه قرار گیرد و هر تصویر باید روی یک دیوار مجزا باشد یعنی در هر گالری باید چند اتاق کوچک وجود داشته باشد. این شیوه نسبت به فضاهای بزرگ که برای تصاویر بزرگ بکار می روند فضای بیشتری رانسبت به مساحت زیر بنا را بدست می دهد.
زاویه دید انسان برای یک فرد بیننده در حالت ایستاده از 27 درجه بالاتر از سطح بینایی آغاز می شود. این بدان معناست که تصاویرنور پردازی شده باید 10 متر دورتر از فرد وبخش فوقانی آنها بیشتر از4.90 متر بالاتر از سطح چشم وسطح پایین آن ها تقریباً بیش از 70 سانتی متر از چشم نباشد بهترین شرایط آویزان کردن تصاویر کوچکتر، از نقطه ثابت (سطح افق در تصویر) روی سطح چشم است.در نظر گرفتن مساحت 3.5 متر مربع برای آویزان کردن هر تصویر، مساحت 6 الی 10 متر مربع از زمین برای هر مجسمه و1 متر مربع فضا در قفسه برای هر 400 سکه ضروریست.
مباحث نور پردازی گالری ها و موزه ها بسیار نظری بوده و کیفیت نور پردازی هم غیر واقعی است آزمایشات انجام شده در آمریکا نشان داده که نور استفاده شده در نور پردازی اگر به صورت طبیعی باشد حتی اگر از نوع نور شمال هم باشد دائماً در حال تغییر می باشد به همین دلیل استفاده از نور مصنوعی به جای استفاه از نور خورشید بیشتر رایج می باشد. بر اساس آزمایشات انجام شده در بوستون فضای مطلوب برای تماشا کردن بین 30 تا 60 درجه از سمت فوقانی است که از نقطه ای در وسط کف اتاق اندازه گیری می شود.
در گالری آثار هنری، عموماً مسیر چرخشی یکطرفه وجود ندارد و فقط بخشهای جداگانه دیده می شود موزه ها وگالری ها هر کدام نیاز به اتاق های جانبی برای بسته بندی، ارسال، بخش اداری، بخش اسلاید، کارگاههای حفاظتی و تالار سخنرانی دارند. قصرهای غیر قابل استفاده و متروک، کاخها و صومعه ها برای ساخت موزه مناسب هستند. این مکانها برای اشیا تاریخی و نگهداری آنها مناسب می باشند زیرا فضای مساعدتری را نسبت به موزه های جدید برای اینگونه اشیا فراهم می کنند.
امروزه ساختمان موزه ها را به عنوان مراکز فرهنگی هم بکار می برند پس باید در مرحله طراحی این احتمال را هم در نظر گرفت. در این حالت باید فضای کافی برای نمایشگاههای موقتی و دایمی، کتابخانه، اتاق رسانه ها و تالار سخنرانی وجود داشته باشد. ضمناً باید فضای خاصی برای استراحت، خوردن و آشامیدن، حمل و نقل و انبار، نگهداری ازاشیا، کارگاهها وبخش های اداری تخصیص دارد.
پیشرفتهای تکنولوژی نه تنها بر عملکرد موزه ها، بلکه بر طراحی نمایشگاهها هم تاثیر به سزایی دارد. کامپیوتری کردن ثبت مجموعه و مستند ساز طراحی، کوچک کردن لامپ و فیبر نوری و تاثیر آنها بر طراحی نورپردازی دو نمونه از این پیشرفتها هستند.
موزه ها، در جهان متمدن، پایگاه های تحقیق هستند. بخش پژوهشی و پشتوانه تحقیقی و آموزشی موزه ها پشتوانه رساله ها و تذکره های علمی است. همین پشتوانه است که اهمیت دارد نه صرفا خود اشیا و ویترین ها. این همه جماعت می روند و لوح ها و سنگ نوشته ها را می بینند. نه می توانند بخوانند و نه اگر بخوانند می توانند از اصل موضوع سر درآورند. موزه، در اساس، مکانی است برای فرهیختگان و یا دانش طلبان و آگاهی جویندگان. موزه، در قاموس صحیح خود نوعی آزمایشگاه است. دانشجویان را می برند به موزه و کلاس درس را درکنار اشیا برگزار می کنند. تا آنها تجسمی روان تر و عینی تر از موضوع درس داشته باشند. هنرجو با معلم و مربی اش می رود به موزه و تابلو های متنوع قربانی کردن اسماعیل را از دید رافایل و وروبلیف و دیگران می بیند تا تفاوت نگرش های حاکم در دوره های مختلف نسبت به انسان را بشناسد. این نوع شناختن ها را در کتاب ها نمی شود یافت حتی در شبکه های دیجیتالی هم. اما درموزه این امکان هست که آدمیزاد دوره و زمانه ای را حس کند. موزه باید فضای لازم برای این جمع شدن ها و باهم دیدن ها را داشته باشد. فضا باید نوعی فضای آموزشی باشد تا فضای تشریفاتی و حریم دار.
فضاهایی از قبیل مرکز اسناد، انتشارات، کتابخانه و سالن مطالعه از نخستین نیاز های فضایی موزه هستند. سالن نمایش موزه در این ارتباط حکم اتاق آزمایشگاه برای فضای تحقیقاتی دارد.
سخنانی از ماریوبوتا در ایران:
اولین تلاش من در طراحی و کار روی پروژه؛ فهم موضوع است مثلاً وقتی موضوع؛ موزه باشد اول از خودم می پرسم: "موزه امروز چیست؟" برای من موزه نهادی است با خصلت معنوی نیرومند.
مردم به موزه می روند تا در آن از هنرمندان و آثار هنری سوال کنند. بنابراین مساله معنویت در آن مطرح است معنویتی که در پس شکلهای زیبایی شناسی است. در واقع در پشت این شکلهای زیبایی شناسی یک تنش اخلاقی است که باید منتقل شود. برای من موزه امروز همان عملکرد کلیسای جامع باستان را دارد البته به عنوان کلیسای جامع غیر مذهبی جهان معاصر…
چنین باز اندیشی در درون موزه دو قهرمان را ایجاد می کند قهرمان اول بازدید کننده است و دومی اثر هنری که باید در موزه به سخن در آید پس من هم فضا را با این دیدگاه به دو فصل تقسیم می کنم:
1) فضایی که بازدید کننده در آن حرکت می کند.
2) فضای ملایمی که اثر هنری در آن قرار می گیرد. (و در آن نباید اثر هنری تحت تاثیر معماری قرار گیرد.)
در مرحله بعدی در حالی که هنوز هیچ خطی نکشیده ام سعی می کنم در خود محل سئوال را جستجو کنم. زمین و وضعیت آن به خوبی به ما پاسخ می دهند. من از زمین می پرسم که دوست دارد چه بشود؟ پس از آن رابطه با زمین برای من مفهوم پیدا می کند نه شکل معماری. و آنچه که برای من مهم است رابطه و پیوند معماری با محیط است نه شکل معماری.
نورپردازی موزه
نورپردازی در فضاهای نمایشگاهی
الف) نورپردازی طبیعی (نور روز)
به دلایل اقتصادی، فیزیولوژیکی و تنوع، این نوع نورپردازی هنوز بهترین وسیله روشنایی است و اگر مسائل حفاظتی اشیا اجازه دهد ارجحیت، نور روز است. جهت نور ممکن است از بالا (عمودی) یا از پهلو (افقی) باشد. مدتهاست که ارزش نورپردازی از بالا در طراحی موزه های استفاده می شود که امتیازات آن عبارتند از:
الف- نورپردازی از بالا روشی است راحت تر و ثابت تر در نورپردازی و کمتر در معرض موانع جنبی در داخل و خارج از بنا مانند ساختمانهای دیگر و درختان قرار می گیرد.
ب- نوری که از بالا به تصاویر یا سایر اشیا به نمایش گذارده می تابد، قابل تنظیم است و تامین نور کافی و یکنواخت آن دیدی بسیار مناسب با حداقل بازتاب یا انحراف به وجود می آورد.
پ- امکان به نمایش گذاشتن اشیا بیشتری را در فضای نمایشگاه امکان پذیر می سازد.
ت- با توجه به حذف پنجره ها و کاهش راههای ارتباطی، فضای نمایشگاه از امنیت بیشتری برخوردار شده و تمهیدات امنیتی نیز کاهش می یابد.
ب) نورپردازی جانبی (افقی)
اینگونه نورپردازی از طریق پنجره ها و نورگیرهای معمولی به اشکال و ابعاد مختلف و در مکانهای مناسب در دیوارها انجام می شود. پنجره ها و نورگیرها معمولا یا در ارتفاعی که بازدیدکننده قادر به دیدن محوطه بیرون باشد و یا در ارتفاعی بالاتر نصب می شود. دیوارهایی که پنجره ها با ارتفاع معمولی بر روی آنها نصب شده، غالبا بدون استفاده هستند و علاوه بر آن اشیا نمایشی که بر روی دیوار مقابل این پنجره ها نصب شده اند نیز به خاطر وجود نور از مقابل دارای انعکاس هستند که مانع دید کامل و روشن می گردد. با این وجود، اینگونه پنجره ها برای اشیایی که روی دیگر دیوارها و در زاویه ای درست نسبت به منبع نور قرار دارند، نور مناسب و دلپذیر به وجود می آورند.
ج) نورپردازی مصنوعی:
ملاحظات تکنیکی و مشکلات نگهداری مربوط به استفاده از نور مصنوعی از جمله عوامل موثر بر کاهش کاربرد نور مصنوعی در فضاهای نمایشگاهی بوده است. نور مصنوعی از منابع نقطه ای یا خطی تامین می گردد و از این رو چون سطوح تعدیل کننده شدت آن با نور فضا قابل مقایسه نیست، لذا دستیابی به شرایط مشابه نور روز نیز تا میزان محدودی امکان پذیر است.
نورپردازی در فضاهای آموزشی
در فضاهای آموزشی مسئله نور همیشه حائز اهمیت است.
در صورتی که عمق کلاس از 5/6 متر بیشتر باشد حداقل عرض پنجره باید 20/1 متر و ارتفاع آن 2 تا 5/2 متر باشد. ضمناً تابش نور باید از سمت چپ صورت گیرد.
نور پردازی در صحنه
نحوه تابیدن منابع نورانی در بالای صحنه و پلهای صحنه و پلهای روشنایی در بالای جایگاه تماشاگران قرار دارند، معمولا تحت زاویه ای بین 55 درجه تا 40 درجه است. به طوریکه تمام صحنه را از جلو تا عقب آن توسط یکی از عناصر نورانی و یا سایر آنها، پوشش داده شود. با افزایش ارتفاع منابع نور می توان دامنه پوشش آنها را نیز افزایش داد.
تنظیم شرایط محیطی
رطوبت، دما و نور باعث فرسایش اشیا می گردند، دمای 15 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 60% برای اکثر نمایشگاههای مناسب می باشد. رطوبت نسبی نباید کم و زیاد گردد و این مساله با اشیا نمایشی ارتباط مستقیم دارد ولی در کل رطوبت نسبی 50% تا 65% توصیه می گردد.
تهویه مطبوع
پیشرفتهای فنی در امر خلق یک محیط مصنوعی، اکنون به مرحله ای رسیده است که امکان تامین مصنوعی شرایط جوی را به طور کامل فراهم ساخته است. در این شرایط ثبات، انعطاف پذیری و نظم را می توان در چهارجوب فضایی نمایشگاه تامین نمود. از جمله دیوارهای خارجی می توانند کاملا بسته بوده و به خوبی عایق شوند و در صورت وجود اشعه های نامطلوب نور، می توان آنها را دقیق تر از نور روز بررسی و درمان کرد.

آکوستیک
کنترل و طراحی آکوستیک باید هماهنگ با سایر جنبه های طراحی ساختمان نمایشگاه انجام شود. برای به حداقل رساندن نوفه ای که ناشی از نواحی و وسایل پر سروصدا و شلوغ است، موقعیت ساختمان را باید در محلی ساکت و آرام پیش بینی نمود. در صورتی که یک منبع نوفه جهت دار در نزدیکی ساختمان قرار گرفته باشد، می توان از عملکردهای مقاوم تر به عنوان مانع استفاده کرد و عملکردها حساس تر را در فاصله بیشتری از منبع نوفه قرار داد. هماهنگی اصول آکوستیکی با خصوصیات معماری از یکسو مربوط به سبک معماری و سازماندهی فضایی آن می باشد و از سوی دیگر نیازمند توجه به خصوصیات مربوط به طراحی فنی ساختمان نمایشگاه قرار می گیرد.
آکوستیک در هر فضای نمایشی قادر است تا انواع برنامه های نمایشی را تحت تاثیر قرار دهد و از ان جا که ایجاد تغییرات اساسی در وضعیت اکوستیک سالنهای نمایش بسیار دشوار است، از این رو لازم است تا از ابتا تصمیمات لازم درباره خصوصیات اکوستیکی سالن های نمایشی گرفته شود.
فضاهای نمایشی باید در برابر کلیه نوفه های خارجی ناشی از صدای هواپیما، ترافیک و همهمه افراد در سالن انتظار عایق باشند و دستگاه های مکانیکی به گونه ای طراحی شده باشند که سطح نوفه ای که در داخل سالن نمایش ایجاد می شود از یک حد خاص تجاوز نکند.
برای برنامه های نمایشی زنده در صورتی که حداکثر تعداد تماشا گران 200 نفر باشند لزومی به استفاده از دستگاه های تقویت صدا نیست و در صورت کاهش فاصله متوسط بین تماشاگران و بازیگران استفاده از تمهیدات اکوستیکی برای نمایشنامه های معمولی رضایت بخش می باشد.
میزان شیب جایگاه همان قدر که برای شنیدن هم مهم است زیرا صدا در هنگام عبور از جایگاه به علت خاصیت جاذب بودن بدن تماشاگران ضعیف می شود، از این رو با استفاده از باز تابنده های سقفی، باید حداقل شیب لازم را که مانع دید تماشاگران نشود برای جایگاه در نظر گرفت.
ایمنی حریق
مقابله با حریق شامل مسئولیت حفظ متعلقات و حفاظت از بازدیدکنندگان می باشد. بدیهی است نخستین اقدامات مقابله با آتش باید با شناخت محل، خصوصیات مصالح ساختمانی، مراقبت های لازم در بناهای مجاور، انتخاب مصالح ساختمان مقاوم و پیشگیری لازم انجام پذیرد. بهتر است از به کار بردن هر گونه ماده قابل اشتعال به منظور تزئین و پوشاندن دیوارها خودداری شود. دقت بسیار باید به کار برد تا از اتصالات برق در سیستم های الکتریکی خودداری شود.
بروز نمایش در فضاهای نمایشی و خسارات و تلفات ناشی از ان اغب از عدم دقت در انتخاب و ساخت موارد به کار رفته در ساختمان وتجهیزات ان ورعایت سایر پیش بینی های لازم برای جلو گیری از توسعه آتشو به خصوص ایجاد دود می باشد.
به طور کلی باید در اسکلت ساختمان حد اقل دو ساعت در مقابل آتشمقاومت داشته باشد و از مواد قابل اشتعال در ساخت دکور ها و برای پوشاندن دیوار ها و سقف استفاده نشود و مواد جاذب صدا وسایر تجهیزات اکوستیکی نیز تا حد مطلوبی در مقابل آتش مقاومت داشته باشد.
در تئاترها معمولا صحنه نمایش مهم ترین عامل ایجاد آتش و دود است. برای مقابله با حریق بر روی صحنه می بایست آتشرا درون چهار دیوار برج صحنه محبوس کرد و با استفاده از جریان قوی هوا به سمت بالا که توسط دودکش اتوماتیک در بالای برج صحنه ایجاد می شود، حرارت و دود را از تماشاگران دور نگاه داشت.
نقشه و تجهیزات مربوط به پشت صحنه نیز باید به گونه ای طراحی شده باشد که از آتشسوزی جلو گیری کند و در صورت بروز حریق در صحنه مانع گسترش آن به پشت صحنه شود.
تجهیزات اطفا حریق در فضاهای نمایشی شامل کشف کننده های دود و حرارت، شلنگ های قرقره ای، کپسولهای کربنیک و کپسولهای پودری هستند.
صحنه تئاتر هم در عین حال باید به سیستم آب پاش در بالای صحنه و بالای پرده ایمنی نیز مجهز بوده و در آن شیر آب و سطل شن نیز پیش بینی شود.
اغلب لوازم اطفا حریق در راهروها قرار می گیرند و اگر وجود شان در این از قبل در نظر گرفته نشده باشد، می توانند به موانع خطر ناکی تبدیل شوند واز این رو باید محل های خاصی را برای آنها پیش بینی نمود.
مصالح شناسی موزه
کف موزه
انتخاب کفپوش برای یک موزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.عمده تلاش فیزیکی یک بازدیدکننده دقیق در جلو و عقب رفتن و ایستادن می باشد.از این رو می توان گفت کیفیت کفپوش بر خستگی و درجه تمرکز بازدید کننده تاثیر دارد.
افزون بر این رنگ و ترکیب کف باید متناسب با آثار به نمایش گذاشته باشد. معمولا صحبت از این می شود که کف باید از دیوارها تیره تر باشد و قابلیت بازتابی آن به حدود30درصد برسد.این مورد از آن رو گفته شده که مثلا کف مرمر سفید قابلیت بازتابی 50 درصد را دارد و نور را در آثار منعکس ساخته و سبب خلل در دید می گردد.همین مورد در شیشه های جلوی قفسه ها نیز صادق است.
دو نکته دیگر نیز که چندان نیازی به بحث درباره آنها نیست، به هنگام انتخاب کف پوش باید در نظر گرفته شوند: یکی دوام (مقاومت در برابر ساییدگی بر اثر کثرت استفاده با خطر به وجود آوردن گرد و غبار که به اشیا زیان می رساند)و دیگری شرایط نگهداری(آسانی، سودمندی، هزینه تمیز کردن و زمان لازم برای این امر) است.
به عنوان راهنمایی، به شرح کوتاهی در زمینه مشخصات اساسی انواع کف پوش ها و مورد استفاده آنها در یک موزه می پردازیم:
کفهای بتنی سطح یکدست، شطرنجی، موزاییک کوچک و….
این کف پوش ها از نظر اقتصادی با صرفه ترین و در عین حال معمولی ترین و ساده ترین نوع می باشند، نگهداری شان نیز ساده بوده و صیقل دادن آنها تنها با مواد کربوری انجام پذیر است، رطوبت جذب نمی کنند، سخت و با سر و صدا هستند و به خاطر وجود بتن، به ویژه اگر سیمان مصرفی دارای رنگ روشن باشد، ظاهری نا خوش آیند خواهند داشت.این کف پوش ها برای اتاق های نمایشگاه مناسب نمی باشند و تنها می توان در بخشهایی از موزه که به روی همگان گشوده نیست از آنها استفاده کرد.
سنگ و سنگ مرمر
این مصالح بسیار مناسب می باشند ولی بیشتر برای موقعیت های ویژه به کار می روند.در موزه هایی که امکانات مالی اجازه می دهد، هزینه باید به نسبت تعدیل گردد، به ویژه زمانی که بخواهیم این مصالح را از نظر دوام با یکدیگر مقایسه کنیم.سنگهای مرمر، براقی و بازتاب دارند ولی زیبایی و ارزش تزیینی آنها این عیوب را جبران می نماید، به خاطر این ویژگی نوع سخت آن در پلکان، راهرو و بخشهای مشابه و بخشهای دیگر آن با رنگهای یکدست برای جلب نظر بیشتر در گالری های نمایش مورد استفاده قرار می گیرد.
کاشی (سفال)
این کف پوش در اشکال و ابعاد مختلف و نمونه های گوناگون(مربع، سبک، پارکت و…..)ساخته می شوند.نوع خوب پخته شده آن رنگ ملایم قرمز مایل به قهوه ای دارد و می تواند هر رنگی را که به آن داده شود متناسب با موزه، به خوبی جذب نماید.مقرون و به صرفه می باشند، نگهداری آن دقت می خواهد، اما این امر مشکلی ایجاد نخواهد کرد، اگر مرتب واکس زده شوند یا صیقل های ترکیبی روی آن مالیده شود در عین اینکه گرد و غباری جذب نمی کند سالها دوام خواهد داشت.
چوب
در کیفیت ها و برش های گوناگون ساخته می شود.اگر در بتن خوب کار گذاشته شود در عین سختی تولید صدا نخواهد کرد.نگهداری آن مشکل است، واکس آن را درخشان و لغزنده می کند، ولی روغن جلای ترکیبی مناسب تر است و آن را در شرایط خوبی نگه خواهد داشت.به خاطر ویژگی هایی که دارد برای اتاقهای نمایش بسیار قابل استفاده می باشد، رنگ خوش آیندی دارد و راه رفتن روی آن نرم و راحت است. در کشور هایی که چوب کمیاب است و واردات آن عمدتا از نوع گران می باشد، هزینه این کف پوش از حد معمول بیشتر خواهد بود.

چوب پنبه
این کفپوش از بی صدا ترین، نرم ترین و ارتجاعی ترین انواع بوده، مستلزم مراقبت و توجه بسیار است.ار ظرافت ویژه ای برخوردار بوده، به آسانی چرک شده و حتی اگر مرتب هم صیقل شود خیلی زود دچار ساییدگی می گردد.از این رو بهتر است در محل هایی مانند کتابخانه که رفت و آمد محدود و سکوت لازمه آن می باشد، به کار رود.
لاستیک
تنها به خاطر ارتجاعی و نرمی برای اتاق های نمایش مناسب است.به طور کلی کف پوش لاستیکی هیچگونه امتیازی که جبران هزینه سنگین آن را بنماید ندارد. نگهداری آن در شرایط مناسب بسیار دشوار می باشد.به آسانی براق شده و وقتی تر شود بسیار لغزنده می گردد لاستیک پس از مدتی نا خوش آیند شده و بوی نا پسندی خواهد داشت.
آجر قیری
نسبتا پرداخت پذیر است، نگهداری آن آسان بوده و قابلیت رنگ پذیری بسیار دارد.از ویژگی های آن می توان از قابلیت استفاده در پی و زیرزمین در شرایط مرطوب نام برد.ضد آتشو مقاوم در برابر خرابی تدریجی و چرک شدن است.
ورنی پلاستیکی
چندین نوع ورنی که از رزین های ترکیبی ساخته شده چندی است وارد بازار گردیده اند.این ورنی ها شامل چند لایه است که در بتن نرم قرار گرفته اند.ظاهری بسیار شبیه لینولیوم دارند، اما ارزان تر تهیه و شرایط نگهداری آن آسان تر می باشد (واکس صیقل دهنده برای آن مناسب است) پوششی است سخت و قادر به پذیرفتن هر رنگی می باشد.
مصالح و رنگ
در طراحی یک موزه مصالح و رنگ نقش عمده ای را ایفا می کند، مشکل است پیشنهادی در این مورد ارایه داد و باید تاکید کرد که انتخاب آن ها به ذوق و سلیقه و صلاح دید طراح بستگی خواهد داشت.
دو تئوری همواره به خاطر ماهیت آثار و اشیا نمایشی ممکن است گفته شود که نوع رنگ دیوارها قادر است اتاق ها را بزرگتر و روشن تر و سطح دیوارها را وسیع تر نمایش دهد.برای اجتناب از یکنواختی، سطح بزرگ را می توان گچبری کرد یا با اسفنج و در درجات مختلف رنگ به ترتیب پوشاند.
رنگ سفید (سفید رنگ پریده) با رنگهای طبیعی برای دیوارها در شرف قدیمی شدن هستند. مردم پسندی این رنگها بر پایه این استدلال بود که رنگ سفید معادل بی رنگی است و همین امر سبب آشکار شدن کامل کیفیت مقایسه رنگها در نقاشی قدیم و جدید می باشد. در حقیقت هر رنگی بر روی زمینه سفید رنگ دیواری قرار گیرد تیره تر نشان داده می شود.
باید به خاطر داشت که در خانه های شخصی، رنگ مطلوب دیوار رنگی است که نور در آن بازتاب داشته باشد ولی در موزه رنگهایی را باید مورد استفاده قرار داد که برای تامین دید کامل اشیا نور را جذب نمایند.
استفاده عاقلانه از رنگ برای زمینه می تواند از دادن جو کلی به اتاق در هماهنگی با آثار و اشیای به نمایش گذاشته و فراهم آوردن دیوارهایی که در شدت و ضعف رنگ با آن ها رقابتی نداشته باشد فراتر رود.افزون بر این، حتی یک تنوع جزیی رنگهای به کار رفته در اتاقهای پی در پی به جبران ناهماهنگی اندازه و شکل یا هر گونه نا برابری اجتناب ناپذیر در انتشار نور کمک می کند.
چنانچه بلندی دیوارها نسبت به اندازه اشیا زیاد باشد می توان تا ارتفاع معینی از دیوار را از رنگ قابل شستشو و بقیه را مانند سقف رنگ سفید زد.با وجود این باید به خاطر داشت که در حال حاظر بیشتر تمایل در این است که اشیا در سطحی پایین تر از آنچه در گذشته انتخاب می شد قرار گیرند، زیرا چنین بر می آید که بازدید کنند گان از اینکه کمی به پایین نگاه کنند کمتر احساس خستگی خواهند کرد تا اینکه به بالا، این امر در مورد قفسه های بلند نیز صادق است، از این رو نباید بلندی آنها از شش پا تجاوز کند.اما به طور کلی این یک قانونی بی چون و چرا نیست.
خلاصه نکاتی در باب طراحی موزه:
1- هر فعالیتی که مخاطب در موزه انجام می دهد نیاز به فضایی برای فعالیت متضاد آن دارد تا احساس خستگی در مخاطب از بین برود.
2- سلسله مراتب به جا و مناسب فضای استراحت کوتاه مدت، بازده موزه را بالا برده و شوق بازدیدکننده را برای ماندن و دیدن افزایش می دهد.
3- چون در موزه دیدن از نزدیک اتفاق می افتد، برای رفع خستگی نیاز به دیدن دور دست احساس می شود و به تبع آن توجه به چشم اندازهی اطراف، آزاد و بازگذاشتن مسیر دید چشم اندازهای اطراف و ارتباط بصری این چشم اندازها با تالارهای نمایش اشیا از اهمیت خاصی برخوردار می شود.
4- محل فعالیت انسان نیاز به فضای باز و ارتباط مستقیم با نور طبیعی، و محل نمایش اشیا نیاز به نور مصنوعی و قابل کنترل دارد. معماری فضای نمایش باید پاسخی به همراهی این فعالیت ها و نیازهای متضاد باشد.
5- معماری موزه باید به گونه ای باشد که هم رسالت اجتماعی آن – ارتباط مستقیم با مخاطب- لحاظ شود و هم مسائل امنیتی و حفاظتی رعایت گردد.
6- هنر طراح در طراحی موزه، همنشینی مناسب فعالیت های متضاد خواهد بود
7- باید توجه کرد که موزه و ساختمان آن وسیله نمایش اشیا است و نه اشیا وسیله نمایش ساختمان موزه.
8- ویژگی های معماری موزه باید منطبق بر روابط هماهنگ فضا، نور و آثار باشد.
9- معماری موزه باید قابل تطبیق با مساله غرفه بندی و دسته بندی اشیا بوده و بر آن تاکید کند
10- در عرصه نمایش، هیچ فضایی را نمی توان مطلقا ارتباطی دانست. کوچکترین سطح موزه نیز باید در خدمت ارائه اطلاعات و نمایش آثار برای مخاطب باشد.
11- در معماری موزه، مدار گردش بازدیدکننده و مسیر حرکت کارکنان و مسیرجابجایی آثار باید از همدیگر جدا شوند.
12- ورودی باید به صورت یک عنصر معماری مستقل اما در رابطه تنگاتنگ با موزه طراحی شود.
13- ورودی پلی است که مردم را با محتویات موزه پیوند می دهد.
14- تعبیه ورودی مستقل برای برخی فضاهای خدماتی (نظیر رستوران ها) موزه را در معرض بازدید اتفاقی (کسانی که برای دیدن موزه نیامده اند) قرار داده و به جذب مخاطب و فعال نگه داشتن مجموعه کمک می کند.
15- شیرازه اولیه هر موزه ای رابطه شی و مخاطب است.
16- هر بیننده ای به بهانه برقرار نمودن ارتباط فردی با شی به موزه می آید.
17- طراح، در ساماندهی فضایی موزه باید کوشش کند تا انتظامی را فراهم آورد که بازدیدکننده به راحتی بتواند در فضاهای مختلف موزه سیر کند و سلسله مراتب آن را به خوبی ادراک نماید.
18- طراح باید کوشش نماید تا در فضای نمایش انقطاع بازدید به وجود نیاید و حرکت عمودی مخاطب با حرکت افقی توام گردد. در اینجا توجه به انتخاب مناسب عناصر کالبدی اهمیت می باید.
19- رسالت طراح در طرح موزه این است که فضا (برای بیان مطالب) به گونه ای تعریف و خلق شود که مخاطب عمق مسائل را در یابد و نتایج و رفتار موردنظر حاصل شود.

فصل پنجم

برنامه فیزیکی

عرصه بندی کل مجموعه
برای عرصه بندی موزه و تقسیم بندی عناصر نمایش باید بین مجموعه اشیا به نمایش درآمده، مدار بازدید یا محورهای هدایت و بخش های اطلاع رسانی هماهنگی به وجود آورد. در هر موزه ای به اعتبار و ارتباط با بازدیدکننده، سه عرصه مختلف وجود دارد:
عرصه عمومی: با دسترسی بی واسطه عموم مردم. شامل گالری ها، کتابخانه، آمفی تاتر و…
عرصه خصوصی: که میزان فضای ناچیزی نیاز دارد و شامل فضاهای اداری، انبارها، خدمات داخلی بنا و… می باشد.
عرصه عمومی- خصوصی: شامل فضاهای تحقیقاتی، آموزشی، رستوران ها، سرویس های بهداشتی و دیگر خدمات رفاهی می باشد.
می توان به اعتبار عملکرد نیز به عرصه بندی موزه پرداخت یعنی عملکردهای همسو و تقریبا مشابه را در عرصه ای واحد قرار داد. در این صورت موزه با عرصه های زیر تعریف خواهد شد:
1- معرفی
2- اداری
3- پژوهشی
4- آموزشی
5- خدمات رفاهی و عمومی
6- خدمات پشتیبانی
در ذیل هر یک از عرصه های بالا به طور اجمال معرفی و مطالعات مربوط به آن ارائه می گردد.
عرصه معرفی
این عرصه شامل قسمت هایی از موزه می شود که به معرفی و نمایش آثار اختصاص دارد. در واقع مهمترین و اساسی ترین عرصه است که نقش آن مستقیما با استفاده کنندگان و بازدیدکنندگان از موزه می باشد. گالری ها، آمفی تاتر و کتابخانه از فضاهایی می باشند که این عرصه را تشکیل می دهند.
1-گالریها
گالری ها قسمت مهم و نمایان عرصه معرفی می باشند. از آنجا که آثار به نمایش گذاشته شده شامل آثار دائمی و موقت می باشند، گالری ها نیز دو قسمند: گالری های دائمی؛ که در آن آثار دائمی (که عموماً تغییر نمی کنند) به نمایش گذاشته می شوند، گالری های موقت که به طبع در آن آثار به صورت موقت و در زمان برپایی نمایشگاه موقت و موسمی به نمایش گذاشته می شوند.
فضای نمایشگاه بخش مهمی در این مجموعه به شمار می رود که خصوصیات آن بر مجموعه تاثیر می گذارد.
تجربه فرد از فضای سه بعدی نمایشگاه نتیجه یک ادراک سریع است. این ادراک در محیطی با ساختار روشن، آسان تر و با خستگی کمتر به دست می آید تا در فضائی که ترکیب ضعیف و نا خوانایی دارد.
نمایشگاه نوع خاصی از فضا است که در آن علاوه بر رابطه انسان، فضا یک رابطه پیچیده بین فضا و شئ وجود دارد. در قسمتهایی از نمایشگاه که دارای مجموعه های نمایشی ثابت است.
معماری را می توان تا حد امکان با اشیا تطبیق داد، ولی در قسمتهای قابل انعطاف، این امر فقط از طریق تزئینات و تمهیدات عملی است.
گالری ها که برای نمایش آثار هنری و اشیا فرهنگی و علمی مورد استفاده قرار می‏گیرند باید دارای شرایط زیر باشند:
– از نظر حفاظت در مقابل خرابی، دزدی، آتشسوزی، رطوبت، خشکی بیش از حد، نور شدید آفتاب و گرد و غبار مطمئن باشند.
– در شرایط عادی، زاویه دید انسان (54 یا 24 درجه به بالای سطح تراز چشم) در مورد تصویری که در فاصله 10 متری قرار داشته و سطح آن کاملا روشن است موقعی حاصل می شود که ارتفاع تصویر آویخته شده 4900 میلیمتر در بالای سطح دید و 700 میلیمتر به پایین سطح ادامه داشته باشد. تنها در مورد تصاویر بزرگ چشم انسان مجبور است از پایین تصویر تا به بالای زاویه دید حرکت کند. بهترین موقعیت برای نصب تصاویر کوچک (نقطه تاکید: سطح افق در تصویر) عبارت از محلی هم تراز با دید تماشاگر است.
– اشیا مورد نمایش باید طوری قرار داده شوند که بدون زحمت در معرض دید مردم قرار بگیرند.
نمایشگاه پدیده ای بر آمده از دوران مدرن است که بنا به ضرورت تولید و عرضه انبوه کالا در سده نوزدهم ظهور کرد.آنچه به عنوان نمایشگاه مد نظر است خاستگاه و ضرورتهای پیچیده این دوران و مابعد آن را دربر میگیرد. در عصر مدرن مکان و فضا باز تعریف شدونسبت آن با زیست جهان انسان و فناوری در کانون توجه قرار گرفت. بر این اساس معماری وساختار بصری نمایشگاه در روزگار حاضر کارکرد های متنوعی دارد که حول کنش ارتباطی در عرصه های مختلف حیات بشری متمرکز شده است.
بیش از یکصد و پنجاه سال از نمایشگاه هاید پارک لندن که سرآغاز به نمایش در آوردن جهان تکنولوژیک بود میگذرد. در ایران نیز فضاهای نمایشگاهی سنت و سابقه ای چهل پنجاه ساله دارند. و سالانه صدها نمایشگاه مختلف در سطوح شهری استانی ملی بین المللی در کشور برگزار میگردد که به رغم تفاوت های ماهوی به لحاظ ارائه کالا ساختاری یکسان شبیه سازی شده دارند.دلیل عمده این فرآیند یکسان ساز این است که ما جز چند نمونه استثنایی نمایشگاه به مفهوم مدرن و پسامدرن نداریم.
پرسش هایی مانند: مردم چگونه در فضا حرکت میکنند؟ در فضا چه رخ میدهد؟ تجربه فرد در مواجهه با محیطی فیزیکی چه مراحلی دارد وچگونه بنا از وقایع درون یا اطراف خود اثر میپذیرد؟
در خصوص فضاهای نمایشگاهی به نظر میرسد در ابتدا دو مفهوم فضا و نمایش بایستی تعریف شوند. تعریف فضا امری نسبی است و در جوامع مختلف میتواند متفاوت باشد. بر طبق فرهنگ لغت آکسفورد تعاریف زیادی از فضا وجود دارد. مثلا کیفیت تهی بودن و بزرگ بودن به نحوی که بتوان در آن آزادانه حرکت کرد. فضا معمولا با تقابل ومحک زدن با یک ماهیت مادی دارای شکل بعد و توده دارای جرم ادراک میشود.
مفهوم نمایش نیز بر طبق فرهنگ لغت آکسفورد عبارتست از نشان دادن چیزی در یک مکان عمومی برای مردم برای لذت بردن آنها ویا برای اطلاع رسانی وآگاه کردن آنها.اما واژه به معنای "نمایش چیزی که معمولا مخفی است بیان حقیقت در مورد یک شخص یا یک موقعیت و نمایش آن" و به معنای توصیف کامل یک تئوری یا نظریه طرح و همچنین مناسبتی که مردم مشاغل و غیره کالاهای خود را به نمایش یا فروش میگذارند تعریف شده است.
فضای نمایشگاهی در نتیجه جایی است که درآن نمایش نوآوری خلاقیت تکنولوژی وفناوری جدید تجارت و رقابت برای نمایش یا فروش عمده ای بازی میکند.
به نظر میرسد در رابطه با فضای نمایشگاهی از چند منظر میتوان بحث کرد که شامل عملکرد و مکانیت استفاده کاربران قرارگیری آن در بافت و زمینه شهری فرم و ساخت و مقیاس و اندازه میشود.
اولین نکته ای که باید در فضاهای نمایشگاهی دخیل باشد مکانیت و مکانگزینی آنها در بافت شهری یا منطقه است.
دوم نقش وعملکرد این فضاها وویژگی هایی که آنها را از سایر عملکرد های شهری متمایز میکند.
سوم ترکیب بندی و عناصر متشکله این فضاها (بیرونی) و ارتباطات فضایی (درونی) آنها که شامل هر دو فرم و عملکرد است
چهارم خمیر یا مفهوم و روح طراحی فضاهای نمایشگاهی
پنجم تاثیرات محیطی این فضاها بر پیرامون و بستر خود
ششم تاثیرات فناوری جدید و برتر در هر دوره در نقش و عملکرد طراحی و ساخت این بناها
زمینه های تاریخی اجتماعی پیدایش فضاهای نمایشگاهی:
اصلی ترین نقش فضای نمایشگاهی این بود که آخرین دستاوردهای تکنولوژیک در زمینه نوع مواد مصالح مصنوعات ومحصولات وتجهیزات صنعتی که در نتیجه پیشرفت تکنولوژی در هر دوره به دست آمده است را برای تجارت واستفاده در اختیار بازار قراردهد.از این منظر طراحی وساخت یک فضای نمایشگاهی به عنوان اولین فرصت برای تجلی بخشی به توان تکنولوژیک مطرح میشود. و مکانی برای بازتاب امکانات وتوان تکنولوژیک در تولید مواد و مصالح وشیوه های ساخت در خود این فضاها شکل میگیرد. این فرآیند کالبدی را فراهم میکند که مناسب و درخور یافته های تکنولوژیک در سایر رشته های علمی وصنعتی باشد و آرمانشهر انسان تکنیک محور را متجلی سازد.
اهداف عمده در طراحی و ساخت فضاهای نمایشگاهی
اهداف عمده و پایه ای در طراحی فضاهای نمایشگاهی را میتوان به صورت زیر بیان کرد. نوآوری در مواد و مصالح ساخت -کاهش ماده ساختمانی و افزایش فضا با شیوه های مدرن و خلق آینده. این فضاها همواره مبتنی بر نوآوری هستند. تولید وارائه مواد ومصالح ساختمانی ارائه طراحی و شیوه ها وتکنیک ها ساختمانی خلق فرم های جدید معماری (که خود تابعی از امکانات تکنولوزیک) و نیز بهره برداری اقتصادی از فضا که از اهداف اصلی عملکردی این فضاست مواردی از این گونه نوآوری ها قلمداد میشوند.
ویژگی های اساسی فضاهای نمایشگاهی
فارغ از اینکه فضاهای نمایشگاهی در چه محیطی طراحی وساخته شده اند در سال های اولیه پیدایش وحتی در فر آیند توسعه فرم وعملکرد این فضاها میتوان برخی مشخصات بارز را استنتاج کرد:
۱) آینده محوری در برابر سنت گرایی
در طراحی معماری وساخت فضای نمایشگاهی نه تنها اصراری بر پیوند با گذشته دیده نمیشود که در تقابل با آن به صورت حریصانه ای آینده پردازی وسعی در نگاه و تکیه به آینده و واقعیت بخشی به آن دیده میشود. لذا در طراحی این فضاها یه طور فزاینده ای با سعی در کاهش توده و افزایش و انباشتگی فضا روبرو هستیم. فضای مکانیکی سر پوشیده وسیعی که انسان در آن دستاوردهای تکنولوژیک خود برای عدم وابستگی اش به طبیعت و یا برتری اش را برآن به نمایش میگذارد.
۲) تولید انبوه ومجموعه ای در برابر ساخت سنتی:
لوکوربوزیه در طراحی غرفه فرانسه در نمایشگاه سان فرانسیسکو ۱۹۳۴ با انتفاد از شیوه های سنتی ساختمان اظهار داشت: نمایشگاه های قرن اخیر به سطح یک کمکاری غیرمنطقی سقوط کردند به طوری که به بیننده تصور خیالی یک کاخ یا خانه واقعی را میدهند.ولی فکر میکنم که باید سنت نمایشگاه های قرن نوزدهم را دنبال کنیم (نمایشگاه آهن وشیشه)خلق یک فضای قابل نمایش که دعوت به تماشا بکند و همزمان با ارضا جمعیت احساس و هیجان معماری را نیز به آنها عرضه کند یا در حل مسائل نمایشگاه صداقت به کار رود.
موقتی در برابر دایمی بودن
برعکس ساختمان های رایج که برای اهداف دائمی ساخته میشوند.این نکته حائز اهمیت است که در طراحی این فضاها مسئله متحرک بودن وقابلیت جابجا یی نصب سریع وقابلیت جمع شدن وواسازی آن نقش اساسی ایفا میکند بنا بر این روش طراحی وفرم دهی این فضاها کاملا متفاوت ومتمایز از ساختمان های رایج است.
ساختمانهای نمایشگاهی تغییر پذیرند دارای مدولاسیون مشخص ودر بسیاری از موارد قابل تکثیرند.
میتوانند در زمینه های متفاوت سر همبندی شوند واز آنجا که ارتباط زیادی با بستر ندارند به جز فناوری و مهندسی تداعی کننده بوم فرهنگ و نظایر آن نیستند. اما به طرز واضح وروشنی بیانگر ونماینده مسائل اجتماعی محسوب میشوند و هر یک از جوامع غربی سعی در بازتاب ونمایش توانایی ها وبرتری های خود بر دیگران در زمینه کسب تکنولوژی دارند.
۳) تکنولوژی در برابر فرم:
در طراحی فضاهای نمایشگاهی محصولات ومصنوعات باقابلیت های بسیار محدودی از نظر شکل دهی وحالت پذیری همراهند. هنرکاردست روی آنها انجام پذیر نیست وبه صورت تولید انبوه از کارخانه به مقصد حمل میشود.
این محدودیت ها در دستاوردهای تکنولوژیک در ادامه خود توانایی طراح در طرحی وخلق فرم های جدید و بدیع را محدود مینماید.ودر بسیاری از مواقع به خلق فرم های تکراری ویکنواخت وتحمیلی منجر میشود.
۴) بروتالیزم در برابر آرامش بصری:
با توجه به صنعتی بودن عناصر سازندهی این فضاها ترکیب حجمی وفرم حاصله در فضای نمایشگاهی معمولا دارای روحیه خشن وخشکی است.از آنجا که دارای دوران اخیر شاهد غلبه صنعت وتکنولوژی بر طبیعت بوده است استاندارد شدن تولید وفرم مصالح به نوعی خداحافظی باطبیعت شمرده میشود.این امر مورد نکوهش برخی از معماران طبیعت قرار گرفت.راسکین این نوع طراحی را مترادف با غلبه مهندسی معماری خداحافظی باطبیعت وبه صدا درآوردن ناقوس مرگ هنر توصیف کرد.
اوج تکامل ایده انسان صنعتی از نظر خلق فضاهای مدرن وبریده از طبیعت رادر مرکز پمپیدو که در سالهای هفتاد میلادی نه با هنر مندی به مفهوم کلاسیک آن که با صنعت گری وفن سالاری تمام طراحی و ساخته شد میتوان مشاهده کرد.
-گالریها یا تالار نمایش آثار:
گالری فضایی است که درآن آثار تاریخی برای بازدید عموم به نمایش گذاشته می شود. یک گالری باید به گونه ای برگزار شود که عموم مردم بتوانند آثار را بدون هیچ مشکلی تماشاکنند.
ساختار عمومی گالری ها:
فضای نمایشگاه بخش مهمی در این مجموعه به شمار می رود که خصوصیات آن بر مجموعه تاثیر می گذارد.
تجربه فرد از فضای سه بعدی نمایشگاه نتیجه یک ادراک سریع است. این ادراک در محیطی با ساختار روشن، آسان تر و با خستگی کمتر به دست می آید تا در فضائی که ترکیب ضعیف و نا خوانایی دارد.
نمایشگاه نوع خاصی از فضا است که در آن علاوه بر رابطه انسان، فضا یک رابطه پیچیده بین فضا و شئ وجود دارد. در قسمتهایی از نمایشگاه که دارای مجموعه های نمایشی ثابت است.
معماری را می توان تا حد امکان با اشیا تطبیق داد، ولی در قسمتهای قابل انعطاف، این امر فقط از طریق تزئینات و تمهیدات عملی است.
ترتیب قرار گیری اشیا:
ترتیب اشیا نمایشی به بازدیدکنندگان و خصوصیات اشیا نمایش بستگی دارد.
رابطه بازدید کننده و شئ نمایشی به شرح زیر است:
1- هر چه نسبت بازدید کنندگان به اشیا نمایشی کمتر باشد، امکان تمرکز و اینکه هر بازدیدکننده بتواند آزادانه با شئ نمایشی ارتباط برقرار کند، بیشتر می شود.
2- در یک بازدید گروهی تماس نزدیک با شئ نمایشی بدون ایجاد مزاحمت برای سایر اعضا گروه ممکن نیست. بازدیدکنندگان باید به ترتیبی گرداگرد شئ نمایشی قرار بگیرند که همگی فاصله شان تا آن مساوی باشد.
حرکت و دسترسی گالری ها:
مسئله مهم دیگر مسئله گردش و مسیر حرکت است که باید با دقت بررسی گردد. بطوریکه ترتیب ومسیر نه تنها برای کسی که به نقشه نگاه می کند بلکه برای بازدید کنندهای که از فضا عبور می کند کاملا روشن و بدون ابهام باشد.، تالارهای نمایش باید به نحوی ساخته شوند که بازدید کنندگان بتوانند در آنها براحتی گردش نمایند و اشیا را از تمام جوانب تماشا کنند، لذا ایجاد مسیر یا راه یکطرفه در تالار نمایش صحیح نمی باشد.
بهترین روش، ایجاد فضاهای باز در تالارهای نمایش است تا بازدید کننده از بین این فضاها عبور کند و بتواند به دلخواه از هر قسمت تالار به قسمت دیگر رفته، پس از بازدید حتی از قسمتی از مجموعه آثار بدون دیدن کلیه آنها از تالار موزه خارج شود.
حرکت و دسترسی قسمتی از امر ارائه و نمایش اشیا وعامل مهمی در سازماندهی فضائی نمایشگاه است.زیرا بطور نظری هیچ فضایی در منطقه نمایش اشیا منحصرا به رفت و آمد اختصاص نداشته و هیج راهرو یا راه پله ای نباید حرکت سیال در این منطقه را محدود کند. دستیابی به این شرایط با اجتناب از مسائل روز امکان پذیر است.
الف) اجتناب از محدودیتهای با وقفه
ب) اجتناب از اختلاف سطوح زیاد
گالریهای موقت (غرفه های نمایشگاهی)
1. غرفه انبار نیست
طراحی غرفه چیزی بسیار فراتر از پر کردن فضا با اشیای موجود در انبار سازمان است. بسیاری از کارفرماها در آخرین لحظاتی که باید به نمایشگاه بروند از واحد خدمات یا روابط عمومی می‍خواهند چیزهایی را برای بردن به نمایشگاه آماده کنند. در نتیجه بسیاری از غرفه های نمایشگاه‍ها بیشتر به انبار شرکت‍ها و سازمان ها شباهت دارند تا یک اثر هنری!
2. غرفه اثر هنری است
غرفه می‍تواند محل تجلی هنری طراح و نشان دهنده سطح دانش و بینش فرهنگی هنری و سلیقه وی باشد. غرفه لباس کارفرماست و طراح موظف است بهترین طرح دوخت را برای آن ارائه دهد.
3. طراحی غرفه تخصص است
نجارها، آهنگرها، نقشه کش‍ها، معماران، طراحان داخلی، طراحان صنعتی، طراحان صحنه و لباس، طراحان گرافیک و گاه حتی مهندسان عمران و کامپیوتر، همه خود را در زمینه طراحی غرفه جامع و مانع می‍دانند در حالی که طراحی غرفه خود می تواند یک رشته مستقل باشد.
برخی هنرمندان تصور می‍کنند طراحی غرفه عملی تفننی است و در کنار کارهایشان به آن می‍پردازند. این طور هم می توان نگاه کرد، اما حاصل این رویکرد به هیچ رو غرفه حرفه ای نیست.
4. ایده خلاقانه محور طراحی غرفه است
ایده خلاقانه فرآیند پیچیده ای دارد و ایده یابی دارای روش‍هایی است که به مطالعه نیاز دارد. طرح باید مخاطب را در غرفه نگه دارد و پاسخگوی افکار و احساساتش باشد.
باید دانست کارفرما چه هدفی دارد و روی آن تمرکز کرد که به طور حتم به یافتن ایده های ناب می انجامد. البته باید با حساسیت و دقتی بیش از کارفرما این کار را انجام داد و خواسته هایش را به سوی اهداف جدید هدایت کرد. یکی از هنرهای طراح غرفه باید همین باشد که با حساسیتی که دارد به سرعت درک کند چه خواسته‍هایی سره و چه چیزهایی ناسره اند. برای درک این نکات باید مدت زیادی تحقیق کرد و با خدمات و محصولات به نمایش درآمده، فرآیند کار، یا هر چیز مشابه دیگر در مجموعه کارفرما سروکار یافت.
5. جزئیات در غرفه به خوبی دیده می‍شوند
نمی‍شود غرفه را همین جوری طراحی کرد، مخاطب آنقدر به اشیا نزدیک می‍شود که تمام سهل انگاری ها را می بیند، بنابراین طرح باید به گونه ای یاشد که بیننده نتواند اتصالات را بفهمد، یا اگر فهمید، خیال کند یک اتصال حرفه ای دیده است. خلاقیت فقط در سیرکولاسیون نیست بلکه در تمام جنبه های غرفه باید احساس شود.
6. در نمایش یک چیز معمولی نباید غلو شود
گاه کیفیت محصولات کارفرما بسیار پایین‍تر از حد انتظار است، در این مواقع بهتر است به شکل مودبانه از او خواسته شود که نمونه های بهتری را در اختیار بگذارد و اگر نمونه بهتری در دست ندارد، یا محصولش کیفیت پایین دارد باید او را از اجاره غرفه منصرف کرد. البته پل‍های پشت سر را نیز نبایدخراب کرد!
7. گاه سکوت و خلوت بهتر است
روش‍های طراحی مینی مال گاه چنان آرامشی در مخاطب ایجاد می‍کند که چاره ای جز ایستادن در غرفه ندارد. نمایشگاه‍ها اغلب مکان‍هایی پرآشوب و هیاهو با رنگ‍ها و نورهای گوناگون هستند که بیینده را عصبی می کنند. طراح بهتر است خود را جای مخاطب بگذارد.
8. طراحی غرفه چابکی می خواهد
طرح غرفه مثل جرقه است، مثل طرح پوستر. غرفه کارزار طراحی است و تنها از عهده افراد چابک و حساس برمی آید. افراد فاقد این ویژگی ها طراحی غرفه را فراموش کنند.
9. دیدن تصویر سودمند است
دیدن تصویر به ویژه هنگام خلق ایده بسیار موثر است. در مواقعی که طراح، غرفه ای در دست طراحی ندارد می تواند به بازدید نمایشگاه ها برود، مجله ها را ورق بزند، یادداشت بردارد، فیلم ببینید، استراحت کند و کروکی بزند.
10. طراح مشاور واقعی کارفرماست
این نکته ی بسیار مهمی است، باید به شکل حرفه ‍ای مشاوره داد و حتی اگر لازم شد کارفرما را از گرفتن غرفه منصرف کرد (یعنی در کوتاه مدت نان خود را آجر کرد)، کارفرما نباید گمان کند با آدمی پولکی طرف است، یا در برآوردهای اولیه و مراحل قرارداد سرش کلاه رفته است. طراح خود را به جای کارفرما بگذارد.
11. طراح دست به کار شود
طراح به جای این که نقشه را به کارگاه فکس کند و به روش اداری از آن ها بخواهد نسبت به اجرای کار در نهایت وسواس و سرعت اقدام کنند، خود باید دست به کار شود تا مسایل اجرایی را از نزدیک بفهمد و درصورت لزوم طرح را در حین اجرا تغییر دهد.
12. تفکر مهندسی لازم است
طراح باید تحلیل گر باحوصله ای باشد؛ یعنی بتواند با دقت فراوان یک دانشمند چیزها را بشکافد و از این راه به کشف های تازه ای در کار خود دست یابد. دقیق و حساس بودن، نگاه تولیدانبوهی داشتن، ظریف فکر کردن، عاشقانه به جزییات رسیدگی کردن، خسته نشدن و سرسری کار نکردن، از علایم تفکر مهندسی است.
13. طراح غرفه نباید واهمه داشته باشد
گاه پیش می آید که کارهای دیگران را داوری کنیم و گاه نیز دیگران کارهای ما را به داوری می گیرند. در هر حال نباید ترسید و باید دانست که ما به عنوان طراح از آن ها حرفه ای تریم. نباید لحظه ای به خود تردید داشت و از داوری حرفه ای ها و معمولی ها نگران بود. باید درباره کارهای دیگران نظر داد اما تا نپرسیدند، نگویید!
14. بهترین راه فراگیری، آموزش است
بهترین راه یاد گرفتن، یاددادن است. شاید شما هم تجربه کرده ‍اید؛ تلاشی که می کنید برای اینکه یک بازی را به کسی یاد دهید، شما را مجبور می کند که خود آن را فراگیر گیرید. هیچ اشکالی ندارد که از این ضعف انسانی در جهت اعتلا استفاده شود. نقد هنری هم در همین نکته ظریف نهفته است.
15. سیستم‍های مدولار و پیش ساخته توصیه نمی شوند
استفاده از این سیستم‍ها گاه خوب و گاه بسیار بد است. در حال حاضر این طور شده که طراحان از سر تنبلی یا کم سوادی، از این سیستم ها استفاده می کنند. این یک روش خوب است به شرطی که فکر شده باشد و برای غرفه خودتان بومی سازی شده باشد یا اینکه هدف خاصی رو تعقیب کند. سیستم های پیش ساخته تبلیغاتی اغلب برای کسانی است که می خواهند بیش از نظر مخاطب، نظر کارفرما را تامین کنند. البته بعضی از کارفرماها تصور می کنند اگر یک پرینت طولی روی یکی از این سیستم های پیش ساخته بزنند، دیگر نیازی به طراح ندارند، روابط عمومی خودش این کارها را می کند!
16. فرم، نور، رنگ و بافت و صدا و بو عوامل طرح غرفه اند
فرم، نور، رنگ، بافت، صدا و بو مصالح کار طراح غرفه هستند برای رسیدن به طرح خوب. اگر شکل یک غرفه ارتباطی به کالا نداشته باشند، غرفه ها حالتی کمونیستی و بی حال پیدا می کنند و اگر خیلی جیغ بنفش باشند مبتذل می شوند. صدا عامل بسیار مهمی است و به راحتی از غرفه های اطراف به داخل غرفه ما می آید. بو نیز کاربردی مانند صدا دارد که توسط چشم درک نمی شود اما تاثیرش روی انسان بسیار زیاد است. من اگر غرفه ای شیک (به لحاظ بصری) ببینم و از آن بوی سیرداغ دریافت کنم چه عکس العملی نشان می دهم؟
اگر در یک غرفه فروش لاستیک با ورود شما به قسمت نمایش، بوی سوختن لاستیک و صدای ترمز را بشنوید و همزمان خط ترمز لاستیک روی یک پرده ظاهر شود چه حالی می شوید؟ یا برای مثال در غرفه نمایش روغن نباتی به جای بوی سوختن روغن نباتی، بوی لیمو در فضا عطرآگین باشد؟
17. سلسله مراتب دیده شدن اشیا و درک آن ها را نباید فراموش کرد
چشم انسان با ورود به هر فضا به سرعت دنبال چیزهای جدید می گردد، به همین دلیل اشیای نماشی و اشیای تزیینی را باید در جای مناسب گذاشت. بسیار مهم است که اول چه چیزی دیده شود و کجای مخروط دید چه چیزهایی دیده شود، تمرکزهای نوری در کجاست و کجاها و چه چیزهایی در سایه اند، دور و بر چه اشیایی خلوت و چه اشیایی شلوغ است، هر شی چقدر از زمان خیرگی نگاه را به خود معطوف می کند. اغلب غرفه های به ظاهر زیبا، بدون توجه به این اصول طراحی می شوند و فقط خوشگل اند، اما هدف اصلی غرفه دار را تامین نمی کنند.
18. عمر غرفه یک هفته است
این نکته بسیار حیاتی است و نباید آن را با ساختمان اشتباه گرفت. غرفه نباید محکم باشد، بلکه باید پس از اتمام نمایشگاه به سادگی بتوان آنرا جمع کرد.
2-آمفی تاتر (سالن چند منظوره)
یکی از فضاهای مهم و با ارزش در هر موزه ای سالن چند منظوره است که تاثیر بسزایی در رشد و بالندگی وجوه اجتماعی این بنا دارد. بازده اجتماعی موزه رابطه نزدیکی با جذابیت آن دارد بدین معنا که از نظر روانی بازدیدکنندگان را دعوت به گردش و لذت بردن از فضای خود بنماید همچنین بر دامنه اطلاعات با بهره گیری مطلوب از تمهیدات بصری بیفزاید این هدف با بنای سالن چند منظوره تامین می گردد که علاوه بر ارتباط نزدیک با فضای نمایشی خود نیز به گونه ای مستقل در ارتباط با خارج بنا طرح شود. نوع اجتماعاتی که در این سالن برگزار می شود عبارتند از: سمینار و کنگره و جلسات، تاتر و کنسرت و نمایشهای سینمایی. فضاهای این سالن عبارتند از: فضای اصلی تئاتر یا سالن اصلی، صحنه و قسمت نمایش، پشت صحنه، لابی و سرسرا.
باید توجه داشت که آمفی تئاتر جدا از مسیر عادی بازدیدکنندگان باشد، نزدیک به سالن اصلی ورودی و یا مستقیماً بدان راه داشته باشد. کاملا مجهز به وسایل ایمنی باشد. (درهای اضافی، سیستم مستقل برق، از نظر گرما و سر و صدا از بقیه بخش های ساختمان جدا باشد و…)
– طراحی فضای مناسب جهت دستگاه های نمایش فیلم، اسلاید و… از نیازهای این سالن است.
– خروجی ها باید به طرف بیرون باز شده و مطابق با تعداد افراد و طول مسیر حرکت آنها طراحی شوند.
– ارتفاع درها نباید از 220 سانتیمتر کمتر باشد.
– عرض کریدورها 1100 میلیمتر برای تا 100 نفر، 1600 میلیمتر برای تا 250 نفر باید باشد.
– پلکان با عرض 1100 میلیمتر برای تا 100 نفر، 1600 میلیمتر برای تا 250 نفر باید باشد.
– حداقل ارتفاع پله ها 14 سانتیمتر و حداکثر 18 سانتیمتر باید در نظر گرفته شود.
– برای کوتاه کردن زمان انعکاس صوت، حجم محوطه به ازای هر صندلی 14/ 5/7 مترمکعب می باشد.
– از طرح دیوارهای قوسی و سهمی و دیوارهایی به شکل مقعر خودداری شود.
– سرانه سالن نمایش بدون احتساب فضای صحنه 1/1 متر مربع برای هر نفر می باشد.
– اگر برای هر 4-3 راهرو یک در خروجی جانبی به عرض 1 متر در نظر گرفته شود، به ازا هر راهرو 25 صندلی مجاز است.
– خط دید هر تماشاچی بایستی 12 سانتیمتر بالاتر از چشم تماشاچی ردیف جلو باشد.
– حداکثر فاصله آخرین ردیف از خط جلوی صحنه 24 متر می باشد.
– همچنین می بایست به گونه ای طراحی شود که بتوان صحنه را از هر جای سالن به وضوح و به خوبی دید یعنی باید تطابقی بین عمق و عرض آن موجود باشد.
– صحنه های بدون بسط و گسترش مساحت کمتر از100 ترمربع، سقف صحنه کمتر از 1 متر بالاتر از قسمت فوقانی جلوی صحنه است.
-نسبت ارتفاع جلوی صحنه به عرض، باید 6: 1 باشد.
– فاصله لبه نشیمن هر صندلی تا پشتی صندلی جلویی برای صندلی های ثابت حداقل 60 سانتیمتر و برای صندلی های تاشو حداقل 40 سانتیمتر باید باشد.
– حداقل عرض صندلیها از محور تا محور دسته صندلی نباید از 50 سانتیمتر کمتر باشد و حداقل عمق نشیمن صندلیها نباید از 40 سانتیمتر کمتر باشد.
– ارتفاع اتاق پروژکسیون نباید از 5/2 متر کمتر باشد.

ساختار عمومی فضاهای نمایشی
ساختار عمومی فضاهای نمایشی می باید بر اساس سلسله مراتبی از فضاهای عمومی (مانند کارگاههای تولید نمایش و فضای کارمندان) استوار گردد و نحوه دسترسی به مجموعه فضای نمایشی و تردد در فضاهای داخلی آن با توجه به حریم محدوده فضایی بخشهای مختلف آن انجام گیرد.ساختار فضایی اینگونه ساختمانها را با توجه به اصول هدایت کننده می توان به دو عرصه بیرونی و درونی تقسیم نمود:
الف) عرصه بیرونی فضای نمایشی: این عرصه به طور کلی ارتباط مستقیم با تماشاگران است.
ب) عرصه درونی فضای نمایشی: این عرصه شامل کلیه فضاهایی است که مربوط به امور نمایشی و اداری می شوند و از این رو با کارکنان و بازیگران ارتباط مستقیم دارند.
شکل و انواع مختلف صحنه نمایش:
الف) تئاترهای دارای صحنه ایوانی که اینگونه تئاتر ها امکان نمایش فیلم را دارند.
ب) تئاترهای دارای صحنه میدانی که صحنه از هر سو با تماشاچیان احاطه شده در اینگونه تئاتر ها حداکثر عمق میدان تماشاگران 6تا7 ردیف است و در صورتی که جایگاه در یک سطح باشد، حداکثر تماشاگر از 300 الی 400 نفر بیشتر نخواهد بود.
ج) تئاترهای دارای صحنه هلالی یا صحنه آزاد جلو آمده. در این تئاترها صحنه به قلب جایگاه تماشاگران کشیده شده و ورودیها معمولا در پشت صحنه و یا در داخل جایگاه تماشاگران قرار دارند.
د) نوع دیگر از تئاتر که ترکیبی از موارد بالاست در دوران ماصر مورد توجه طراحان بوده است.
این نوع تئاتر با برخورداری از یک صحنه انعطاف پذیر برای تبدیل به شکلهای مختلف از خصوصیتی مستقل برخوردار است. صحنه در اینگونه از تئاتر ها می تواند با جابجایی صندلی ها و قسمتهایی از کف به صورت ایوانی-میدانی و هلالی ظاهر شود. به اینگونه صحنه ها چندشکلی می گویند.
شیب سالن نمایش:
در نمایشات تئاتری زنده معمولا از فاصله 12 متری، حالتهای احساسی صورت بازیگران قابل روئیت نیست و حرکت آنها نیز از فاصله بیشتر از 20 متر نیز به خوبی دیده نمی شود.
برای تامین دید بهتر تماشاگران لازم است تا کف جایگاه شیب ملایمی داشته باشد و یا به صورت پله ای طراحی شود.میزان شیب در طبقه همکف جایگاه برای حفظ امنیت تماشاگران و سهولت رفت و آمد افراد معلول که با صندلی چرخ دار حرکت می کنند، حداکثر 10% است.
و شیب های بیشتر به صورت پله ای باید طراحی شوند که حداکثر آن 35% است.
صندلی تماشاگران:
ابعاد صندلی تماشاگران طبق استاندارد ها حداقل عرض 45 سانتیمتر را باید داشته باشد و فاصله پشت تا پشت صندلی ها حداقل 90 سانتیمتر باشد و تا 1/1 متر نیز می تواند باشد.
حداکثر فاصله هر صندلی از در خروجی نباید از 15 متر بیشتر باشد و حداکثر فاصله هر صندلی از راهرو جانبی 450 سانتیمتر باشد و تعداد مجاز صندلی ها در هر ردیف به ازای هر راهرو 7 صندلی می باشد. بهترین چیدمان صندلی ها به صورت قوسی و اختصاص ندادن بهترین نقاط دید (مرکز) به راهرو می باشد.

اتاق رختکن (تنفس بازیگران):
این اتاق محل استراحت، رختکن و گریم بازیگران می باشد.در فضاهای نمایش کوچک یک اتاق 20 متر مربعی برای این منظور کافی است.ولی در فضاهای نمایش بزرگتر یک سالن غذاخوری یا آشپز خانه و محل استراحت جداگانه ای نیاز است.از این مکان یک اتاق پر و لباس، سرویس بهداشتی و آینه قدی، کمد وسایل و میز گریم برای گریم بازیگران قرار دارد.
اتاق سخنرانی:
در هنگام برگزاری جلسات سخنرانی در سالن نیاز به یک اتاق جهت میهمانان سخنران وجود دارد که قبل و بعد و بین سخنرانی از سخنران پذیرایی گردد. در این فضا که مساحت آن 30 متر مربع است، سرویس های زنانه و مردانه، محل نشستن و استراحت و سایر وسایل مانند کمد، رختکن و… وجود دارد.
3-کتابخانه
امروزه هیچ موسسه آموزشی و پژوهشی بی نیاز از کتابخانه نیست. موزه ها نیز بنا به وظایف خاصی که بر عهده دارند (تهیه اشیا تازه، نمایش و تحقیق در مورد اشیا موزه ای) نیازمند کتابخانه ای مجهزند که به نحوی متناسب با نوع، اهداف و جامعه مراجعه کننده آن تشکیل شده، با زمان پیش رفته و نیازهای تحقیقاتی کارشناسان و متخصصان موزه و پژوهشگران را برآورده سازد.
کتابخانه ها امروزه غیر از کتاب دارای مواد دیگری نیز می باشند. این مواد عبارتند از فیلم، اسلاید، سی دی، عکس، روزنامه، مجله، کتاب، نسخ خطی و… بدین ترتیب کتابخانه، در نظام اطلاع رسانی، وظایف متنوعی را بر عهده دارد. هدف عمده این کتابخانه رساندن اطلاعات با اتکا بیشتر به نشریات ادواری به استفاده کنندگان متخصص است.
در هر موزه، هدف از ایجاد کتابخانه باید دقیقاً متناسب با فضا و اثاثیه در معرض نمایش و قابل استفاده باشد. کتابخانه موزه فرش فضایی است که پژوهشگران و حتی دانشجویان رشته فرش در آنجا می توانند از کتب و نشریات تخصصی فرش استفاده نمایند و در فضای آرام آن به مطالعه بپردازند. بنابراین پیش بینی فضایی مناسب جهت کتابخانه در موزه فرش ضروری است. این کتابخانه گنجایش حدود 8000 جلد کتاب و بیش از 1000 جلد مجله علمی، گزارش، بولتن و رساله را داشته و از مخزن کتب و مجلات با دسترسی باز و بسته، قسمت مطالعه، اتاق کار و انبار تشکیل شده است.
مهمترین نکته ای که در طراحی اولیه کتابخانه باید مورد توجه قرار گیرد، آرامش و سکوت و محیط مطبوع آن است که هم به محل استقرار آن در مجموعه و هم به مصالح به کار رفته در آن مربوط میشود.
1-تابش مستقیم نور خورشید از کتابخانه نامطلوب است. لذا حتی المقدورسعی شود نور کتابخانه از طریق جبهه شمالی تامین شود.
1- آشکارسازهای گرما و دود استفاد شود، از روش آب پاشیدن دوری کنید زیرا آسیب آن برای کتاب بیش از آتشاست.
2- در فضای دسترسی باز؛ 15 متر مربع بر 1000 جلد کتاب (حداقل 100 متر مربع) اختصاص داده می شود.
3- میز مطالعه برای خواننده کتاب 600×900 میلیمتر مربع است و به ازا هر نفر 25/2 متر مربع فضا برای مطالعه اختصاص داده می شود.
4- فضای میان قفسه ها باید حداقل 4/1 -3/1 متر عرض داشته باشند.
5- راهرو میان قفسه ها نباید بیش از 3 متر طول داشته باشند.
همه کتابخانه ها به یک اتاق کار کوچک (10 متر مربع) و انباری کتاب مجهز به قفسه بندی (5 متر مربع) نیاز دارد.
4- تالار ورودی:
درهای ورودی موزه باید به حدی باشد که محافظت و کنترل آنها برای نگهبانان آسان و میسر باشد. وضع مطلوب آن است که موزه فقط یک در ورودی عمومی اصلی و وسیع داشته باشد و توسط چراغ یا علامتهای دیگر کاملاً مشخص باشد. این در باید به سرسرا و یا اتاق ورودی موزه منتهی شود. در این اتاق یا سرسرا بخش فروش بلیط، میز اطلاعات و فروش انتشارات قرار دارد. در و یا درهای ورودی موزه باید از نظر تزیینات ساده و با سبک معماری بومی و معمول در جامعه هماهنگ باشد، همچنین اندازه آنها باید چنان باشد که تعداد زیادی از افراد در یک لحظه بتوانند به آسانی از آنها عبور کنند.
اتاق ورودی موزه باید به گونه ای ساخته و تزیین شود که نظر مردم را جلب نماید و معرف موزه نیز باشد؛ زیرا این اتاق نخستین بخش موزه است که بازدید کننده به آن وارد می شود. محوطه ورودی نباید آنقدر وسیع باشد که آنقدر که بازدید کننده در آنجا احساس غریبی و گم شدن نماید و از سوی دیگر باید آنقدر وسعت داشته باشد که گروههای بازدید کننده براحتی در آن گرد آمده، از آنجا به سوی تالار های نمایش حرکت کنند. این محوطه را نباید از میز و صندلی و دیگر وسایل انباشته کرد، فقط چند صندلی یا یکی، دو نیمکت کافی است. نقشه دیواری راهنمای موزه نیز باید در این قسمت نصب شود. جزوه های راهنمای موزه را نیز می توان بر روی میزهای کوچک در این محل قرار داد. ساعت دیواری، تلفن عمومی حتی صندوق پست نیز از وسایل ضروری این محوطه است. مطلوبترین و مناسبترین رابطه بین محوطه ورودی و تالار های نمایش را می توان توسط دو در به دو طرف ساختمان که در آنها تالار های نمایش واقع شده باشند برقرار کرد. وجود این دو در، تردد در تالارها و نظارت بر آنها را آسان می سازد.
در موزه هایی که ورود و خروج به وسیله دستگاههای الکترونیکی کنترل می شود این وسایل را می توان در محوطه که دو در اصلی تالارها از آن منشعب می شوند تعبیه نمود.

عرصه اداری
جریان کار در یک اداره مانند ماشین است که تمام اجزا آن با هم کار می کنند. منبع نیروی یک اداره اطلاعات آن است. بدین سبب طرح ریزی می باید طوری باشد که اطلاعات بدون وقفه های بی مورد در هر قسمت جریان یابد. جهت دستیابی به این هدف، بخشهای اصلی اداری با توجه به عملکردهای هر یک می باید در محل مناسبی در نظر گرفته شود. به طور مثال افرادی که در راس قسمت مدیریت قرار دارند، معمولا در یک جا جمع می نمایند. یا قسمت مدیریت می تواند از محل تردد عمومی اداری به دور باشد و قسمت های امور اداری و مالی، دبیرخانه و… که دارای تماسی زیاد با مسئولین و کارمندان این قسمت هستند بهتر است در ارتباط مستقیم با آن در نظر گرفته شود.
این عرصه شامل حوزه ریاست و قسمتهای اداری مختلف از قبیل معاونتهای گوناگون می باشد، که به انجام کارهای اداری و مالی و برنامه ریزی و سیاست گذاری کلی مجموعه می پردازد.
بخش اداری بهتر است از طریق سالن اصلی ورودی در دسترس عموم باشد، لیکن در نظر گرفتن ورودی مجزا و مستقل به منظور دستیابی کارکنان و افراد ویژه بسیار مناسب است.
عرصه اداری شامل دو حوزه مختلف می باشد:
1- حوزه ریاست
از وظایف این حوزه می توان نظارت بر اجرای طرح های گوناگون بخشهای مختلف، هماهنگی بین معاونتها و مدیریتها، تصویب نهایی طرحها و پروژه ها، تهیه و تدوین خط مشی کلی در قالب اهداف مجموعه، نظارت بر عملکرد عرصه های دیگر را نام برد. که این حوزه خود شامل 3 قسمت ریاست، برنامه و بودجه و تشکیلات، و حراست می باشد.
2- حوزه معاونت اداری و مالی
از وظایف این حوزه؛ تهیه و تدوین خط مشی واحدهای تابعه در قالب اهداف مجموعه و ابلاغ مصوبات و مقررات جاری به واحدهای مربوطه، نظارت بر حسن اجرای امور اداری و مالی و خدماتی مجموعه با رعایت مقررات مربوطه، نظارت بر تهیه و تدارک احتیاجات مجموعه و امور تاسیساتی و تعمیراتی و بهداشت محیط و نظارت بر حسن اجرای قراردادها می باشد. این حوزه دارای 4 قسمت عمده؛ مدیریت مالی، مدیریت کارگزینی، مدیریت فنی و تعمیرات و نگهداری و مدیریت عمومی می باشد.
عرصه پژوهشی
مساحت آزمایشگاه ها باید متناسب با اندازه موزه باشد و فضایی که به این منظور اختصاص می یابد باید وسیع بوده، از نور کافی و جریان هوای مناسب برخوردار باشد. همچنین به تمامی امکانات پیشگیری در برابر دزدی و آتشسوزی مجهز بوده و به آسانی از درون و برون موزه قابل دسترس باشد.
عرصه خدمات رفاهی و عمومی
نیاز بشر به خدمات در هر فضایی احساس می شود. گویی بشر نیازهای اصلی و حیاتی خود را در کنار بسط سایر نیازهایش با خود به همه جا حمل می کند. این نیازها سرشت کاملا محسوس و مادی دارند و با همین ویژگی از نیازهای متعالی تر و غیرعینی و نامحسوس تر بشر متمایز می شود. نیاز به آسایش تن و برآوردن حوائج بدن در هر فضایی که برای بشر ساخته می شود باید در نظر گرفته شود. برای آنکه موزه ای برای بازدیدکننده از جذابیت خاص برخوردار باشد پاسخگوی نیازهای جسمی او بوده و وی را در محیطی آشنا و راحت قرار دهد، بایستی بصورت آمیزه ای از فضاهای عمومی و خصوصی طراحی گردد، تا بازدیدکننده، ضمن فراموش کردن سردرگمی، در حالت تعادل قرار گرفته و با مردم و اشیا در تماس بیشتری باشد. این کارکردها را فضای استراحت کوتاه مدت و مکانهای تفریح و تفرج تامین می نماید. از خدمات رفاهی و عمومی موزه فرش می توان از رستوران یا چایخانه، فروشگاه صنایع دستی و… نام برد.
1- رستوران یا چایخانه
برای یک موزه کوچک تنها کافی است که در یک نقطه مرکزی، یک بوفه سرپایی و یا یک چایخانه سنتی و یک محل پذیرایی یا ساندویچی و آشامیدنی تعبیه گردد. این فضا جهت استراحت کارکنان، پژوهشگران و بازدیدکنندگان از موزه پیشنهاد می گردد. در صورت امکان بوفه باید مشرف به باغ سرسبز و یا راهروی بیرونی باشد تا چشم انداز خوشایندی را دارا باشد. و بخاطر عدم مزاحمت ناشی از سر و صدا می بایست جدا از بقیه فضاهای موزه مطرح گردد تا مزاحم دیگر بخشهای موزه نباشد.
2- فروشگاه صنایع دستی
از آنجا که موزه می کوشد تا به نوعی روح هنر میراثی ما را حفظ و احیا کند، وجود فروشگاه یا دکه ای کوچک جهت فروش آثار دستی هنرمندان امروزی در کنار موزه می تواند باعث هرچه بیشتر بازدیدکنندگان گردد و هم به نوعی حقایق و روح جاری ای که در موزه به نمایش گذاشته شده را در آثار زمان معاصر متحقق سازد.
عرصه خدمات پشتیبانی
1- انبار
تا سالها قبل انبار کردن در موزه ها به این صورت بوده است که تنها اشیایی را که می‏توانند در گالریها به نمایش بگذارند قرار می دادند و سایر اشیا را که امکان نمایش نداشت در انبار نگهداری می کردند، در جایی که هیچکس نمی توانست وارد شود، حالا به این نتیجه رسیده اند که انبار راکد نداشته باشند و تمام مواد اهمیت بخصوصی برای استفاده دارند. به طور کلی، تنها سه دسته از اشیا و مواد احتیاج به انبار شدن دارند- موارد مورد مطالعه- موارد امانتی برای امانت کردن (به مدارس و دانشگاه ها)- اشیا عبوری موزه ها که احتیاج به انبار موقت دارند برای وقتی که اشیا یک نمایشگاه جدید را جمع آوری و نگهداری می کنند و یا اینکه نمایشگاه قبلی را جمع می کنند.
بسیاری از موزه ها برای جلوگیری از مسائل ناشی از فشار و بار سنگین بر ساختمان طبقه زیرین آن را بعنوان انبار مورد استفاده قرار می دهند.
در سیستم انبار و نگهداری متحرک بافته های تخت، فاصله عمودی بین دو میله افقی موجود در هر واحد، باید به گونه ای در نظر گرفته شود که با اندازه بافته هایی که بر روی آنها انداخته خواهد شد، متناسب باشد. فاصله بین ریلها در سقف برای بافته های سبک، 15 سانتیمتر و برای بافته های سنگین با حجم زیاد، 20 سانتیمتر مناسب است. فاصله بین انتهای شی آویزان با کف اتاق برای گردش هوا باید 60 سانتیمتر در نظر گرفته شود. همچنین فضای پیش بینی شده در وسط اتاق باید به اندازه ای باشد که بتوان هر واحد را به راحتی در معرض نمایش گذاشت.
بعضی از موزه های مدرن، اتاقهای انبار تابلوهای خود را با چهار چوبهای فلزی عمودی مجهز کرده اند که با صفحه ای مشبک سیمی یا تخته های منفذدار پوشیده شده اند و می توان تعداد زیادی تابلوهای نقاشی را با قلاب روی آنها نصب کرد. این چهارچوبها دارای چرخهایی هستند که روی ریل هایی تعبیه شده در کف و سقف اتاق حرکت می کنند، به گونه ای که هر چهارچوب را می توان به راحتی بیرون کشید و تابلوهای روی آن را مورد بررسی قرار داد (انبار تابلوهای نقاشی موزه هیروشهورن واشنگتن). منسوجات را می توان دور استوانه هایی پیچید و روی چارچوبهای عمودی که روی چرخ حرکت می کنند قرار دارد. دو انتهای استوانه باید از طرفین پارچه بیرون بزند تا لبه های پارچه از پوسیدگی و کهنگی حفاظت شود. یا از سیستم نگهداری متحرک بافته های تخت استفاده کرد که با ایجاد ریل در سقف، فرش ها را به گونه ای که دسترسی به میله های افقی حامل بافته ها را آسان سازد، آویزان کرد.
2- نگهبانی
موزه ها و گالری های هنری حاوی اشیا با ارزش هستند. حتی بعضی از آنها دارای اشیا بی قیمت هستند و باید از بالاترین سطح امنیت ممکن برخوردار باشند. به طور سنتی این کار به نگهبانان و سرپرستان محول شده است. در این حالت مهم است که گالری ها طوری طراحی شوند که شخص نگهبان از مکان خود بیشترین دید را داشته باشد. در روشهای مدرن، شخص هنوز مهمی است ولی توسط وسایل مکانیکی و الکتریکی مجهز می شود.

3- پارکینگ
یکی از اساسی ترین مسائل پشتیبانی در موزه ها پارکینگ است که باید به آن توجه کامل نمود. پارکینگ در موزه از سه قسمت تشکیل می شود: پارکینگ کارمندان، پارکینگ برای اتوبوسهای سیاحان و مدارس، پارکینگ برای اتومبیلهای شخصی.
لازم است پارکینگ کارمندان از پارکینگ عمومی مجزا گردد و حتی الامکان فضایی سرپوشیده و یا حداقل سایه افکن (خصوصا برای پارکینگ کارمندان که ماشین مدت زیادی پارک می گردد) در نظر گرفته تا از تابش آفتاب و نیز ریزش نزولات آسمانی محفوظ باشد.
ورودی سواره حداقل 150 متر از تقاطع خیابان فاصله داشته باشد، یا از لاین کند شونده برای دستیابی به ورودی استفاده شود.
4- تاسیسات
از فضاهای جانبی که در کیفیت بخشی به فضاهای مورد استفاده نقش مهمی بازی می کند فضای تاسیساتی است. موتورخانه مرکز تاسیسات گرمایی و تهویه مطبوع موزه می باشد. دستگاه های موتورخانه احتیاجات گرمایی و سرمایی و آب گرم و آب گرم لازم برای تاسیسات بهداشتی را تامین می کند.
محل ساختمان تاسیسات باید به گونه ای طراحی شود که امکان دسترسی سواره و پیاده به آن مسیر باشد و دور از گالری ها و موزه باشد تا آلودگی های صوتی و هوایی آن مزاحمت ایجاد نکند.
ساختمان نیازمند فضاهایی جانبی است که هرچند مورد استفاده مستقیم قرار نمی گیرند اما در بالا بردن کیفیت زیستی فضاهای اصلی نقش مهمی بازی می کنند، این عرصه شامل این فضاها می باشد که می توان از نگهبانی، انبار، تاسیسات، خدمه، پارکینگ و فضای سبز نام برد.
5- فضای سبز
زیبایی یک موزه چنانچه با باغ و چمن احاطه شده باشد، دو چندان خواهد شد و اگر آب و هوای مساعدی را در اختیار داشته باشیم، می توانیم از این امتیاز جهت ارائه پاره ای از نمای نمایشگاه ها استفاده نماییم. شاخه درختان در اطراف موزه به عنوان صافی موثر طبیعی گرد و غبار و مواد شیمیایی که سبب آلودگی می شوند، بکار می رود و همچنین در تنظیم رطوبت هوا موثر است.
همچنین زمین اطراف موزه می تواند به عنوان یک بخش زمینه بکار گرفته شود و در فاصله مناسبی از موزه، بخشهای تجهیزات و خدماتی را که بدلایل بسیار وجودشان در ساختمان اصلی موزه نامطلوب و خطرناک است بنا نمود. چنانچه موزه در خیابانی پر رفت و آمد واقع شود همواره مصلحت آن است که موزه با ردیفی از درختان انبوه، از وسائط نقلیه جدا شده و در دنج ترین گوشه بستر تعبیه گردد.
اصولا در طرح فضاهایی باز، باید به امکان استفاده از آنها در همه اوقات روز و فصول سال توجه کرد. در طرح مراکز تفریحی- گردشگری فضاهای باز همواره در مرکز میان حوزه های مختلف می نشینند، فضاهای سبز و حیاط های متعدد، عناصر اصلی هستند که انتظام مجموعه را تشکیل می دهند و در واقع داستان طرح به کمک آنها نقل می شود.
اهمیت فضای باز تا بدانجاست که هر فضایی به قدر پیوند خود با فضای باز اعتبار می یابد و شرافت هر بخشی به میزانی است که فضای باز از آن دستگیری می کند. فضاهای باز مجموعه بایستی به صورت صحن هایی زیبا و پرکار مرکز توجه و اهتمام دیگر عناصر طرح قرار گیرند. در مرکز و نقاط مهم و پرحادثه آنها آب نماها قرار می گیرند تا حرکت آب، صدا و طراوات آن همه جا را آغشته کند.
پوشش گیاهی در طراحی فضای باز به عنوان ابزار طراحی باید توجه قرار گیرد. تنوع شکل، حجم و ترکیب گیاهان می تواند آنها را به عنوان عناصری معماری مطرح کند. درختان برگ، درختچه ها و بوته ها می توانند ترکیب های متنوعی در طرح فضای باز بوجود آورند. ایجاد فضاهای محدود و محصور و شکستن زوایای دید، از کیفیت هایی هستند که بوسیله پوشش گیاهی می تواند ایجاد شود. درختان چتری می توانند مانند سقف یا سایه بان باشند. فضای مسقف سبز را می توان با داربست ها و گیاهان رونده ایجاد کرد. با کاشتن گیاهان حصاری پایه بلند در طرفین معابر می توان حدود گذرگاه و مسیرها را تعریف و تعیین کرد و در مقابل، گیاهان حصاری پاکوتاه می توانند علاوه بر تاثیر فوق امکان دید به اطراف را نیز بوجود آورند. در همین راستا استفاده از گیاهان بومی منطقه ای، بسیار حائز اهمیت است چرا که هم براحتی در دسترس هستند و هم در مصرف آب و زحمت زیاد در نگاهداری آنان صرفه جویی می شود. علاوه بر آن رشد سریع تر و بهتر گیاهان بومی، تضمین شده تر است. بدیهی است که در طراحی فضای باز می باید از آن نوع درختان، درختچه ها و کلا گیاهانی استفاده کرد که با شرایط اقلیم منطقه مطابقت داشته باشند. در طراحی فضای باز، به هنگام انتخاب گیاهان مناسب می توان از درختان همیشه سبز و همچنین درختانی که در فصول مختلف چهره های گوناگون می یابند (درختان خزان دار) استفاده کرد. درختان همیشه سبز، منظره سرسبز باغها و فضاهای باز را در همه اوقات سال حفظ می کنند. اما درختان خزان دار در روزها و ماههای مختلف چهره های متنوع پیدا می کنند و همین امر به زیبایی فضاهای سبز می افزاید. در عین اینکه تفاوت این دو نوع از درختان، مقابله ای ظریف بوجود می آورد و کیفیت هر یک را پر رنگ تر می کند.
به دلیل استفاده کودکان از این حوزه طرح ضروری است که از کاشتن درختان و درختچه های سمی و یا خاردار پرهیز شود. درختان و گیاهان می توانند به صورت نشانه هایی که هویت یک حیاط را مشخص می کنند، در طرح مجموعه استفاده شوند.
فضاهای باز محصوری که در گوشه های مختلف طرح به تبعیت از طرح مجموعه بوجود می آیند، می توانند بواسطه یک یا چند درخت یا درختچه اهمیت یابند. پوششهای گیاهی انبوه یا حصارهایی که از ردیف درختان بوجود می آیند، با شکستن زوایای دید، پهنه وسیع فضای باز را خرد کرده فضاهای کوچک و دنجی ایجاد می کنند. در مقابل درختان کوتاه به همراه سطوح چمن کاری شده می توانند صحنه وسیعی از فضای باز را در مقابل دید مخاطب قرار دهد. تجمع درختان در قسمتی از فضای باز می تواند آن نقطه را از نقاط همجوار خود متمایز کند و معبر و مسیرها هم در طرح فضاهای باز می توانند به صورت متنوع و متعدد و جدای از یکدیگر طراحی گردند. مسیرهای دوچرخه سواری، مسیر سواره عمومی، مسیر سواره تاسیساتی، خدماتی و… را می توان به عنوان نمونه هایی از انواع مسیرها برشمرد. نکته مهم این است که این مسیرها باید با توجه به فکر کلی مجموعه طراحی شوند.
مسیرهای پیاده که مسیرهای اصلی و مهم فضای باز مجموعه را تشکیل می دهند با اتفاقات متنوعی که در کنارشان رخ می دهد می توانند جذاب و پرکشش گردند. در طرح این مسیرها توجه به این مسئله ضروری است که هنگام رفت و آمد مردم در فصول مختلف امکان استراحت کردن و پناه گرفتن آنها در مسیر وجود داشته باشد مسیرهای تابستانی و سرویس مجموعه نیز اهمیت بسیار دارند، با توجه به اینکه این مسیرها در نقاط دور از دید و خلوت واقع خواهند شد و ماشین های سرویس تنها در برخی مواقع از آنها استفاده خواهند کرد می توان بمنظور کاهش سطوح مسیرهای سواره با کمی تغییر در بعضی مسیرهای پیاده از آنها به منظور برخی دسترسی ها هم استفاده کرد. بهر حال ابعاد و مشخصات مسیرها با توجه به اصلی و فرعی بودن آنها و نوع استفاده ای که از آنها می شود، تعیین می گردد.

خلاصه جدول برنامه فیزیکی
مساحت
مترمربع
مشخصات کلی
ریزفضا
کلان فضا
20
–
ورودی
فضای دسترسی

180
فضای ورودی با امکان تجمع گروه های بازدید کننده و دربرگیرنده مبلمان مناسب باشد.
لابی اصلی (انتظار)

30
این فضا توسط نگهبانی باید به سهولت و قابل کنترل و رصد باشد.
فضای کنترل ورود وخروج

–
این فضا به فراخور طرح باید لحاظ شود.
فضای راه پله وکریدور

1200
جهت نمایش مجموعه های دائمی
گالری ثابت
فضای نمایشگاهی
350
جهت نمایش مجموعه های دوره ای
گالری متغیر

60
این بخش برای حدود30 نفر طراحی می گردد.
نمایش فیلم و اسلاید

10
–
مدیر بخش
کلاسهای آموزشی
فضای آموزشی
12
–
امورآموزشی

4
–
بایگانی

20
–
اتاق مدرسین

40
به ازای 19 نفر
آتلیه

40
به ازای24 نفر
کلاسهای درس

37.5
–
کل بخش
دریافت و تحویل
کتابخانه تخصصی

10
برای هر 5 نفر یک دستگاه رایانه
جستجو با کامپیوتر

6.5
–
قفسه مجلات

21
–
پیش خوان

60
ظرفیت 10000 عنوان منابع چاپی
مخزن

90
برای 30نفر
سالن مطالعه

12
12
مسئول ارتباطات
معرفی و آموزش بین الملل و امورداخلی

20
–
تبلیغات و
انتشارات

10
–
بخش فنی (مدیریت)
کتابخانه تخصصی
فضای آموزشی
15
–
کارکنان بخش

70
–
کل بخش
تحقیق و
پژوهش

20
برای 3 دستگاه رایانه
بانک اطلاعات

50
برای 16 دستگاه رایانه
اینترنت

30
–
مدیریت
فضای اداری
17
–
معاونت

15
–
منشی وانتظار

8
–
کارگزینی

25
–
اتاق کنترل امنیت

15
پشتیبانی نرم افزاری و سخت افزاری موزه
اتاق رایانه

15
–
حسابداری

5
–
اتاق تکثیر

5
–
اتاق بایگانی

36
برای 6 نفر و با تقسیمات فضایی خاص این نوع محیط کار
فضای اداری باز

8
–
نگهبانی
فضای خدماتی
5
–
اطلاعات

4
–
فروش بلیط

12
–
امانت

3
دسترسی عمومی
اینترنت

10
–
پخش کاتولوگ و مجله

450
برای150 نفر
کل بخش
اجتماعات

380
–
محل استقرارصندلی

20
–
فضای پشت صحنه

50
–
صحنه

50
معرفی آثار و هنرهای منطقه ای یا کشوری
کل بخش
صنایع دستی
فروشگاه

40
–
غرفه های فروش

10
–
صندوق

25
فروش و ارائه کتاب و آثار صوتی تصویری
کل بخش
کتاب و
نشریات

20
–
غرفه های فروش

5
–
صندوق

50
این بخش برای حدود 20 نفر طراحی میگردد.
بوفه

180
این بخش برای حدود 60 نفر طراحی میگردد.
کل بخش
رستوران
فضای خدماتی
150
–
سالن پذیرایی

7
–
سفارش و آماده سازی

20
–
آشپزخانه

3.5

زن
سرویس
بهداشتی

3.5
–
مرد

12
تعداد متناسب باحوزه های فضایی و تفکیک آنها در کل مجموعه
آبدارخانه کارکنان

12
این بخش برای حدود20نفر طراحی میگردد.
کارکنان زن
رختکن

12
این بخش برای حدود20نفر طراحی میگردد.
کارکنان مرد

3/5
تعداد متناسب با حوزه های فضایی و تفکیک آنها در کل مجموعه
کارکنان زن
سرویس بهداشتی

3/5
تعداد متناسب با حوزه های فضایی و تفکیک آنها در کل مجموعه
کارکنان مرد

6
–
مراجعه کنندگان زن

6
–
مراجعه کنندگان مرد

4
–
مراجعه کنندگان معلول

50
برای مراجعین وکارکنان
نمازخانه

5
–
اتاق نظافت

45
برای اشیاء جمع آوری شده/برپایی نمایشگاه جدید یا اشیاء نمایشگاه های برچیده شده.
انبار موقت موزه
فضای تدارکات و انبارها
50
برای نگهداری اشیاء دائمی که موزه صاحب آن است.
انبار دائم اشیا موزه

10
این فضا در 2 بخش در مجموعه طراحی خواهد شد.
انبار کوچک مخصوص
مجموعه های کوچک حساس

50
برای اشیاء غیرحساسی که مجاورتشان مسئله ساز نیست.
انبار عمومی
فضای تدارکات و انبارها
25
–
فضای تخلیه و سندگذاری

12
برای کنترل ورود و خروج و ذخیره اشیاء موزه
انبارداری

100
–
آزمایشگاه مخصوص تعمیر و نگهداری اشیاء

200
–
موتورخانه

100
–
اتاق هواساز
تاسیسات
20
–
اتاق برق

فصل ششم

تجربه های پیشین

موزه هنر های معاصر تهران :
سال 1356 کامران دیبا، آرشیتکت ایرانی، کار ساخت موزه هنرهای زیبا را به اتمام رساند. ساختمانی که کارکردش تنها و تنها موزه است، ساختمانی که هنوز هم پابرجاست و به رغم وجود موزه های بسیاری در ایران تنها ساختمانی است که تنها برای موزه ساخته شده است.
موزه هنرهای معاصر در زمینی به مساحت 2400 مترمربع و با زیربنایی حدود 2700 مترمربع با 9 گالری 2000 متری ساخته شد. در این ساختمان که در محوطه ای به مساحت 7000 متر بنا نهاده شده 9 گالری سالن اجتماعات 196 متری و کتابخانه 164 متری نیز وجود دارد.

پلان موزه
تحلیل موزه هنرهای معاصر
با الهام از معماری سنتی و بر مفاهیم فلسفی آن بنا شده هشتی، چهار سر، معبر و گذرگاه پلان موزه از تکرار مربع و مستطیل در تمام سطوح پلان می باشد.
ورودی
ورودی بنا از طرف خیابان کارگر نبش پارک لاله می باشد. وجود نورگیرهای بادگیر مانند بنا از بیرون یکی از علل جذب بازدیدکنندگان ازمیان پارک و خیابان های اطراف می‏باشد.

نمایی از ورودی و نور گیرهای مرکزی موزه هنرهای معاصر

سالن نمایشگاه
یکی از اصول مهم در طراحی موزه ایجاد شیب در طرح این بناست که توسط رامپ با شیب تقریباً 17_ 16% به قسمت های دیگر موزه از قبیل اداری ارتباط مستقیم و درجه یک داشته است. در مسیر نمایشگاه طراح بازدیدکننده را با شیب ملایمی هدایت می کند که بازدیدکننده را که از رامپ پایین رفته دوباره با شیب به محل لابی باز می گرداند.
اداری
قسمت اداری با قسمت نمایشگاه ارتباط درجه 1 داشته است که یکی از مشکلات این موزه تلاقی مستقیم اداری با نمایشگاه است که بازدیدکننده جهت امورات اداری مجبور است قسمتی از نمایشگاه را طی کند.
خدماتی
قسمت خدماتی در طبقه همکف و با موزه ارتباط مستقیم دارد که با فضای باز نیزدر ارتباط است.
فضای باز
طراح فضای باز را جهت آرامش و استراحت بازدیدکنندگان پس از مشاهدات طولانی ایجاد کرده اما بدلیل مسائل امنیتی و ایجاد نور زیاد، به داخل موزه مسدود نموده است.

مصالح:
بدنه
از بتن بدلیل خشن بودن و کشته بودن رنگ و جذب نور و جلوگیری از انعکاس آن و همچنین خواص اکوستیک و مجزا کردن اثر از دیواره بنا که بازدیدکننده راحت تر اثر را درک کند استفاده شده است.

کف سازی
استفاده از موکت جهت جلوگیری از ایجاد صدای حرکت بازدیدکنندگان و همچنین جلوگیری از انعکاس نورهای نقطه ای تایید شده است.
نور
ایجاد نورگیرهای بادگیر شکل که با استفاده از قوس نور مستقیم تایید شده را به طور غیرمستقیم به داخل هدایت می کند.
نورهای نقطه ای جهت مشخص کردن و برجسته نشان دادن اثر از کلیت بنا استفاده می شود. اما به دلیل ابعاد بزرگ پنجره ها از پرده استفاده شده تا نور را کنترل کند.
سیرکولاسیون
ورودی بنا بطوری بوده که بیننده ابتدا به زیرزمین هدایت شده سپس توسط شیب ملایم و نامحسوس دوباره به همکف بازگردانده شده است.
علیرغم وجود طراحی بالا و قدرتمند، طراح در سیرکولاسیون آن ضعیف بوده یا مدیر موزه اثرات زیادی را در محلی کوچک گنجانده است .

پرسپکتیو فضای داخلی موزه هنرهای معاصر
موزه هنر های معاصربا الهام از معماری سنتی و بر مفاهیم فلسفی آن بنا شده هشتی، چهار سر، معبر و گذرگاه پلان موزه از تکرار مربع و مستطیل در تمام سطوح پلان می باشد.
موزه گوگنهایم بیلبائو:
معمار : فرانک گهری
موقعیت بنا: بیلبائو اسپانیا
زمان ساخت: 1997
معماران بسیاری در سالهای اخیر کوشیده اند تا پرده از جادوی معماری هنرمندی بردارند که بی شک طی نیم قرن فعالیت حرفه ای خود ازخلق فضاهایی نو ناامید نشده و آنانکه امیدوارند برای یکبار در مقابل آثار او چشمانی آرام داشته باشند، هر باره در هنگام رویت اثری جدید از او سحر می شوند.

نمای خارجی موزه گوگنهایم
با این وجود همانطور که در مجموعه آثار تمامی هنرمندان تراز اول جهان تنها یک یا چندین اثر همچون نگینی متفاوت می درخشند، در میان آثار "فرانک گهری" نیز موزه گوگنهایم نگینی است درخشنده و بی همتا ، بنایی که بیش از آنکه به معماری دوران خود شبیه باشد به ترکیبی تندیس گونه و رقصان از صفحه ها و توده هایی از جنس تیتانیوم می‏ماند.
فرم همواره در طراحی موزه های قرن بیستم حائز اهمیت بوده است و نمونه ای از اولین گرایشات فرمال در طراحی موزه ها ی قرن بیستم حائز اهمیت بوده است . نمونه ای از اولین گرایشات فرمال در طراحی موزه ها را می توان در موزه گوگنهایم بیلبائو تبلور نظریه ایست که در آن فرم ساختمان موزه خود به عوان محتوا یعنی همچون آثار درون موزه به نمایش عموم گذاشته می شد.

نمای خارجی موزه گوگنهایم
طرح چنین نظریاتی و شیوه تحقق آن در این موزه به حدی موجب شیوع گرایشات فرمال در طراحی موزه ها گردید که بسیاری از منتقدین از دهه نود میلادی به عنوان رنسانسی در طراحی موزه ها یاد می کنند.با این حال و با وجود ساخت موزه های فرمال بسیاری نظیر"دانیل لیبسکید" و حتی دیگر آثار گهری هیچ یک از موزه های ساخته شده در سال های اخیر نتوانست شهرت و محبوبیت موزه گوگنهایم را تحت تاثیر قرار دهد.
چناچه در تصاویر ماکت موزه مشاهده می کنید ساختار اصلی موزه از چندین مکعب تشکیل شده است که در ترازهای متفاوتی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند . پوشش نمای موزه نیز همچون بسیاری از آثار گهری از تیتانیوم است که در این ساختمان با سنگ های آهکی اسپانیایی ترکیب شده است این بنا از اولین ساختمان هایی است که در آن تمامی محاسبات دقیق پوسته ها و فرم ها با رایانه انجام شده است

تصاویر ماکت
سطح زیر بنای موزه 32500 متر مربع وارتفاع آن در بیشترین نقطه 52 متر می باشد. این بنا در مجاورت رودخانه ای قرار داردو پل عظیمی نیز به نحو غریبی با ساختمان پیوند داشته و از فراز گالری اصلی موزه می گذرد .این گالری به دلیل کشیدگی در فرم و مجاورت آن با رودخانه به گالری "ماهی" معروف است و در آن آثار عظیمی از هنرمندان معاصر اجرا و به نمایش در می آید.

گالری ماهی، نمایش آثار بزرگ در طبقه همکف
هزار متر مربع از فضاهای نمایشگاه در 19 گالری توزیع شده که 10عدد این گالری ها ظاهر Orth ogonals کلاسیک دارد و می توان به وسیله سنگهای زیبایشان از بیرون شناخته می شوند و 9گالری دیگر با اشکالی بی قاعده یک تضاد قابل ملاحظه و برجسته ای را نشان می دهند که بوسیله معماری خارق العاده و پوششی از تیتانیوم از بیرون متمایز ویا شناخته می شوند .
با بازی کردن با یا نشان دادن این ظرفیت ها و منظره ها این گالری ها فضای درونی بزرگی را فراهم میکنند که به گونه ای گیجی بازدید کننده کنترل نمی شود.
گالری های هنری در سطح گسترده ای و به طور فوق العاده ای در 30 متر پهنا و130متر درازا جاداده شده اند
مستقل از ستونها و با کف پوش های مخصوصی که برای بیرون و آوردن بازدید کننده ها و کارمندان موزه آماده شده اند.
هر چند که نسبت سطوح شفاف به سطوح فلزی در این بنا بسیار ناچیز است اما به علت مکان یابی مناسب سطوح شیشه ای و همچنین ارتفاع زیاد این سطوح نور مناسبی در فضاهای ارتباطی خصوصا وید و سرسرای ورودی موزه را بر عهده دارد سطوح سنگی ،شیشه ای ،و دیوارهای بلند سفید با فرم های رقصان و لغزان در هم پیچیده و ترکیب شده و پل های معلقی که ارتباط دهنده گالری ها در سطوح بالاتر می باشند بر فراز این آتریوم دیده می شوند.

پلان طبقه همکف

پلان طبقه اول

طبقه دوم

موزه گوگنهایم
معمار : فرانک لوید رایت
موقعیت بنا : نیویورک- آمریکا
زمان ساخت : 1959
هنگامی که از لوید رایت پرسیده شدکه چرا رامپ را جایگزین کف- طبقه های متداول در چندین تراز ،کرده ست او توضیح داد: برای بازدیدکنندگان موزه ،وارد شدن به ساختمانی که در آن به وسیله آسانسور به بالا ترین نقطه رامپی برسند و به تدریج پیرامون فضایی باز و گسترده پایین بیایند، در حالیکه همواره از حق انتخاب تغییر تراز با آسانسور برخوردار بوده و در انتها، پس از بازدید نمایشگاه، خود را در طبقه همکف نزدیک خروجی بیابند بسیار جذاب تر و دلپذیرتر می باشد. اگر چه در بسیاری از موزه های متداول، مسیرها و سیرکولاسیون عمومی در طول گالری ها برای تماشای آن ها و برگشت به نقطه شروع و خروجاز بنا تکرار می شوند.

"سومولون رابرت گوگنهایم" بنیان گذار موسسه گوگنهایم که مجذوب ایده رامپ مار پیچی شده بود تا زمان مرگش پیش از اتمام پروژه از آن حمایت کرد. از سال 1943 پس از جستجو در میان معماران اروپایی نظر لوکوربوزیه، والتر گروپیوس، ریچارد نویترا و… برای طراحی بنایی مناسب برای مجموعه ارزشمند جمع آوری شده توسط گوگنهایم ،کار طراحی به این معمار آمریکایی واگذار گردید،تا سال 1956 پروژه با تاخیرات فراوان مواجه شد.و سرانجام در سال 1959 شش ماه پس از مرگ رایت ،موزه برای بازدید عموم افتتاح گردید.

موزه گوگنهایم توسط انستیتو معماران آمریکا به عنوان یکی از هفده اثر این معمار که می بایست به جهت سهم ونقش آنها در پیشبرد فرهنگ آمریکا حفاظت شوند،انتخاب شد.این موزه به عنوان آخرین یادگار از توانایی رایت در خلق کیفیات غیر منتظره فرم وفضای معماری ،دشوارترین کار در طول دوران فعالیت حرفه ای وی بود.
در بیرون فرم تندیس گرا با ظاهری ساده و فاقد هر گونه تزیین بر روی سطوح ،الگوی فضایی درون را مشخص می کند و چشم اندازی متفاوت در بین ساختمان های مکعب مستطیل شکل شهر نیویورک ایجاد می کرد. شاید بتوان گفت این نقطه شروع طراحی موزه ها با احجام تندیس گرا بود که دیگر نه تنها آثارهنری بلکه ساختمان موزه نیز به جاذبه ای برای بازدید تبدیل شد.

رایت نیاز به فضای نمایشگاهی زیاد در یک زمین محدود را با قرار دادن فضاها بر روی هم در ارتفاع حل کرد و با پیوستگی فضایی ایجاد شده توسط رامپ- طبقه ،دشواری بازدید از یک ساختمان طبقاتی مرتفع را جبران نمود. بنابراین موزه ،متشکل از یک گالری اصلی است که پیوسته پیرامون فضای تهی با ارتفاع تقریبی 25 متر و سقفی گنبدی شکل به همراه نورگیر سقفی دوازده ضلعی تار عنکبوتی شکل در بالا ،میپیچد.آتریوم مرکزی مخروطی شکل معکوس با نور طبیعی اشباع می شود.

باز شدن آن به سمت بالا حداقل سایه اندازی بر روی رامپ طبقه را ایجاد می کند. این مارپیچ (spiral) بیان دیگری از معماری ارگانیک رایت می باشد. فرم اسپیرال مهیج تر از مثلث ،شش ضلعی و یا دایره که در بسیاری از کارهای اولیه رایت بکار گرفته شد، بود چرا که اسپیرال باز شونده به سمت بالا نیروی جاذبه را به چالش می کشید.

پلان همکف مجموعه

موزه هنر میلواکی
مکان: میلواکی، ویسکانس آمریکا
تاریخ ساخت: از سال 1994 تا سال 2001
سقف موزه: طول 149 متر و عرض 43 متر
حداکثر ارتفاع: 3/11 متر
این موزه از برجسته ترین آثار معماری سانتیاگو کالاتراوا محسوب می شود که ترکیبی است از آثار متنوع وی در نقاط مختلف جهان ، در این اثر هم سقفهای مواج دیده می شود، هم پلی معلق و زیبا و هم نورپردازی های خلاقانه .در مجموع ،این اثر وی نیز در زمره آثار برتر در سال 2001 قرار گرفت و در روز افتتاحیه 32000 نفر به بازدید آن شتافتند.
رابرت گرین استریت یکی از اعضا کمیته 21 نفری معماران برگزیده انتخاب کننده معمار طرح ضمیمه موزه در سال 1994ضمن برگزیدن کالاتراوا در میان معماران مطرح جهان اظهار داشت: من کاملا مطمئن هستم که شهروندان از خلق این اثر فوق العاده معماری هیجان زده شده اند و این مهر تائیدی بر گزینش صحیح ما در انتخاب معمار بزرگ، سانتیاگو کالاتراوا است.
طراحی ورودی موزه میلواکی به عنوان اولین کار کالاتراوا در آمریکا محسوب می شود این اثر که به نوعی شباهت فراوان به قایقی در کنار دریاچه دارد که مرغی بزرگ نیز روی آن نشسته باشد، بی شک یکی از کاملترین طراحی های کالاتراوا محسوب می شود.

در حقیقت این طرح به عنوان یک ورودی برای بخش قدیمی موزه که توسط سارینن (طراح فرودگاه ‏T.W.A. ) طراحی شده بود، نقش فراوانی در احیای دوباره این موزه ایفا کرده است و کم کم به عنوان نمادی برای شهر میلواکی محسوب می گردد.
این ساختمان به عنوان بهترین طراحی سال 2001 از سوی نشریه تایم برگزیده شد.ساختمان تشکیل شده از پل- پاویون مرکزی- تراس جنوبی- و نمایشگاه با پلان مستطیلی در قسمت شمالی موزه است.

طرح کالاتراوا که تقریبا در زمین فرو رفته و اولین اثر وی در آمریکا می باشد،شامل دو بخش اصلی است ، ورودی وسالن چند منظوره عظیمی که سقفی متحرک داردو فضای نمایشگاهی به طول 134 و عرض 37 متر که در انتها به ساختمان قدیمی موزه متصل می گردد.سازه این نمایشگاه از تکرار فرمی طبیعی و ارگانیک شکل می گیردکه موجب پدید آمدن ریتمی زیبا در سالن شده است.تمامی اجزا شکل دهنده سالن نظیر عناصر ساز ه ای ،دیوارها و کف ،همچون نماهای خارجی به رنگ سفید می باشند که این امر موجب تقویت ریتم و اغراق در ابعاد سالن شده است. این سالن شامل یک گالری کشیده و سالن آمفی تئاتر 300 نفره در مرکز مستطیل و دو گالری خطی و طویل در دو سمت می باشد که همچون بسیاری از آثار کالاتراوا، استفاده هنرمندانه از نور طبیعی در این دو سالن نیز مشاهده می شود.

ورودی اصلی مجموعه هم اکنون از ساختمان الحاقی ممکن می باشدکه خود بوسیله پلی زیبا و کابلی به یکی از راستاهای تجاری شهر متصل می شود.سالن چند منظوره که از نوری مناسب بهره می برد به شکل سهمی و با سقفی به ارتفاع تقریبی 30 متر می باشد و بر فراز آن صفحه خورشیدی پرنده مانندی شامل 72 پرک استیل جهت کنترل دما و نور،مانند بال زدن پرندگان حول یک محور بالا و پائین می رود . همچنین از سمت دریاچه نیز این بنا بهقایقی عظیم و سفید رنگ شبیه است که در ساحل دریاچه میشیگان پهلو گرفته است و تراس آن همچون عرشه این قایق دید به دریاچه را ممکن می سازد.

فصل هفتم

معرفی تهران

از آغاز تا کنون
تهران در گذشته از روستاهای ری بوده و ری که در تقاطع محورهای قم، خراسان، مازندران، قزوین، گیلان و ساوه واقع شده به سبب مرکزیت مهم سیاسی، بازرگانی، اداری و مذهبی از قدیم مورد نظر بوده و مدعیان همواره این مرکز راهبردی را مورد تهاجم و حمله قرار می داده اند.
روستای تهران به واسطه برخورداری از مغاک ها و حفره های زیر زمینی و مواضع طبیعی فراوان و دشواری نفوذ در آنها پناهگاه خوبی برای دولتمردان و دیگر اشخاصی بوده که احتمالاً مورد تعقیب مدعیان قرار داشته اند.
از سوی دیگر، کاروان های بزرگی که از محورهای مورد بحث عبور می کردند شکارهای سودمندی بودند و اغلب مورد حمله چپاول مردم بومی واقع می شدند. روستای تهران در واقع کانون چپاولگران و نهانگاه کالاهای دزدیده شده بود و این وضع تا زمان شاه تهماسب صفوی که قزوین را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمود ادامه داشت.
تهران در برابر حمله افغان ها (پشتون ها) ایستادگی زیادی کرد و به همین خاطر آن ها پس از تصرف تهران این شهر را ویران کردند و باغ ها و تاکستان های آن را از میان بردند. در زمان نادرشاه تهران دوباره نام و نشانی یافت و در همین شهر بود که نادرشاه رهبران بزرگ شیعه و سنی را گرد هم آورد و پیشنهاد اتحاد اسلامی و رفع اختلاف ها را به آن ها داد.
تِهْرانْ بزرگ ترین شهر و پایتخت کشور ایران است. این شهر همچنین مرکز استان تهران و شهرستان تهران است. جمعیّت آن ۸،۴۲۹،۸۰۷ نفر است و هجدهمین شهر پرجمعیّت جهان به شمار می آید. مساحت این شهر ۷۳۰ کیلومتر مربّع است که به همراه توابع خود (استان تهران)، جمعیّتی برابر ۱۳،۴۲۲،۳۶۶ نفر و مساحتی برابر ۱۸،۸۱۴ کیلومتر مربّع دارد. این شهر یکی از بزرگ ترین شهرهای جنوب غربی آسیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا است. شهر تهران، در شمال کشور ایران و جنوب دامنه رشته کوه البرز واقع شده است. این شهر دارای یک شبکه متراکم بزرگراهی و چهار خط فعّال مترو است که فقط در بهار سال ۱۳۹۰، ۱۲۹ میلیون مسافر را جابه جا کرده اند. از دهه چهل تهران مرکز جذب مهاجران زیادی از سرتاسر ایران بوده است.
اقوام تهران
ساکنان اصلی تهران اقوام فارسی زبان بودند، البتّه در حال حاضر این شهر دارای اقوام مختلفی است و عمده زبان محاوره ای در این شهر فارسی است. ۹۸% مردم در این شهر زبان فارسی با لهجه تهرانی دارند. ۲% مابقی اقوام ساکن تهران که مهاجر و در اقلّیّت هستند، عبارتند از: گیلک، مازندرانی، ارمنی، عرب، آذربایجانی، کرد و لر که زبان مشترک همه آن ها فارسی است. تراکم جمعیّت در تهران بین ده هزار و هفتصد تا بیش از یازده هزار نفر در هر کیلومتر مربّع برآورد می شود که بنابر آمار نخست شانزدهمین شهر پرتراکم جهان است.

تقسیم بندی اداری
ساختار اداری ایران در تهران متمرکز شده است. تهران به ۲۲ منطقه و ۱۱۲ ناحیه (شامل ری و تجریش) تقسیم شده است. نماد شهر تهران برج آزادی است. برج میلاد نیز نماد دیگر آن به حساب می آید. تهران میزبان نزدیک به نیمی از فعّالیّت های صنعتی کشور است، کارخانجاتی در زمینه تجهیزات خودرو، برق و الکترونیک، منسوجات، شکر، سیمان و مواد شیمیایی در این شهر واقع شده اند، تهران همچنین بازار بزرگ فرش و محصولات مبلمان در سراسر کشور است. در جنوب حومه تهران یک پالایشگاه نفت به نام پالایشگاه تهران وجود دارد. در تهران و حومه، اماکن تاریخی مذهبی نظیر مساجد، کلیساها، کنیسه ها، و آتشکده های زرتشتیان قرار گرفته است. در فهرست گران ترین پایتخت های دنیا در سال ۲۰۰۸ (میلادی)، تهران در پلّه آخر قرار داشت. تهران همچنین در فهرست گران ترین شهرهای دنیا و بر مبنای شاخص هزینه های زندگی، در پلّه یکی مانده به آخر جای دارد. تهران از جهت تولید ناخالص داخلی رتبه پنجاه و ششم و با لحاظ کردن جمعیّت منطقه شهری، رتبه بیست و نهم را در بین شهرهای دنیا دارد.
وجه تسمیه
در مورد وجه تسمیه تهران اختلاف نظر زیادی وجود دارد، پاره ای از پژوهشگران "ران" را پسوندی به معنای دامنه گرفته اند و شمیران و تهران را بالادست و پایین دست خوانده اند. برخی دیگر تهران را تغییر شکل یافته "تهرام" به معنای منطقه گرمسیر دانسته اند، در مقابل شمیرام یا شمیران که منطقه سردسیر است و همچنین عدّه ای بر این باورند که سراسر دشت پهناوری که امروز تهران بزرگ خوانده می شود در میان کوه های اطراف، گود به نظر می رسید و بدین سبب "ته ران" نام گرفت.
روستایی که پیش درآمد شهر تهران بوده است، پیش از اسلام نیز وجود داشته، امّا پس از اسلام به تدریج نام آن معرّب گردیده و از تهران به طهران تبدیل شده است. امّا جغرافیدانان معروف آن روزگار نیز به املای تهران اشاره نموده اند. همزمان با جنبش مشروطه، که تغییرات زیادی در ادبیّات و نگارش زبان فارسی به وجود آمد، رفته رفته املای تهران رواج یافت و پس از تاسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و تاکید آن بر املای تهران، املای دیگر (طهران) کاملاً منسوخ شد.
معماری و شهرسازی
تهران به دلیل پایتخت بودنش زودتر از شهرهای دیگر با مظاهر مدرنیسم و ازجمله معماری مدرن آشنا شد. تغییر معماری تهران از سنتی به مدرن از دوران ناصرالدین شاه آغاز شد و به ویژه این روند در دوران پهلوی که زندگی مدرن از حصار دربار و ارگ سلطنتی خارج شد، چهره شهر را تغییر داد.
در دوران رضا شاه نیاز به تاسیس نهادهای مدرن مانند بانک ها، ساختمان های دولتی و غیره به طور روزافزونی احساس می شد؛ اما طرّاحی و اجرای ساختمان این گونه نهادها با روش های سنّتی عملاً ممکن نبود زیرا این گونه نهادها نیازمند معماری و فضاهای خاص خود بودند. معمارانی که در این دوره پیشروی آوردن معماری اروپایی به تهران بودند، یا خود اروپایی بودند یا دانش آموختگان دانشگاه های اروپا. از جمله این افراد می توان از نیکلای مارکف معمار گرجستانی الاصل دانش آموخته دانشکده هنرهای زیبای سن پترزبورگ، ماکسیم سیرو، آندره گدار معمار فرانسوی، محسن فروغی معمار ایرانی، گابریل گورکیان معمار ایرانی-ارمنی که در اروپا هم معمار شناخته شده ای بود و معماران ایرانی-ارمنی دیگر چون وارطان هوانسیان، پل آبکار، اوژن آفتاندلیانس و قلیچ باقلیان نام برد. در این دوره معماری ای در تهران بروز کرد که در کالبد مدرن بود اما در تزئینات و نماسازی هایش از معماری سنتی یا باستانی ایران الهام گرفته بود. از شاخص ترین نمونه های این معماری می شود به ساختمان کاخ شهربانی در محوطه میدان مشق یا باغ ملی اشاره کرد.
در سال های بعد دوره پهلوی نیز، ویکتور گروئن آمریکایی طرّاحی پلان شهری نواحی شمال تهران بین سال های ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۷ را بر عهده داشت. از طرح وی با نام "طرح جامع تهران" نام برده شده است.
رخدادهای سیاسی
تاج گذاری آغامحمدخان قاجار
آغا محمد خان قاجار در سال ۱۱۷۴ خورشیدی برای نخستین بار شهر تهران را به پایتختی برگزید، و در همین شهر تاج گذاری کرد.
انقلاب مشروطه
انقلاب مشروطه که در دوران حکومت دو پادشاه قاجار یعنی مظفّرالدّین شاه و محمّدعلی شاه رخ داد از پیشامدهای مهم سیاسی شهر تهران محسوب می گردد. فتح تهران از نتایج این انقلاب به شمار می رود.
کنفرانس تهران
کنفرانس تهران با حضور چرچیل، روزولت و استالین از ۶ تا ۹ آذرماه ۱۳۲۲ به صورت محرمانه در سفارت شوروی در شهر تهران بر گزار شد.
نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران
نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران که کانون رویدادهای آن در تهران بود مجموعه اتفاقاتی بود که با تلاش دکتر محمد مصدق منجر به ملی شدن صنعت نفت ایران گردید. در جریان این نهضت، تظاهرات های متعددی در تهران به وقوع پیوست.
کودتای ۲۸ مرداد
کودتای ۲۸ مرداد، کودتایی است که با طرح و حمایت مالی و اجرائی سازمان مخفی اطلاعات بریتانیا و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا علیه دولت محمد مصدق در مرداد ۱۳۳۲ در تهران به انجام رسید.
انقلاب ۱۳۵۷ایران
انقلاب ۱۳۵۷ ایران، کانون اتفاقاتش شهر تهران بود که از جمله می توان به رویدادهای ۱۷ شهریور، خروج محمد رضا شاه از ایران در ۲۶ دی ماه، ورود روح الله خمینی رهبر انقلاب در ۱۲ بهمن، پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن و اعلان تشکیل دولت جدید در بهشت زهرا، که همگی در شهر تهران به وقوع پیوستند اشاره کرد.

شهر تهران نُه خواهرخوانده دارد.
تاریخ

شهر خواهرخوانده
۱۹۶۳

سئول، کره جنوبی
۱۹۷۲

لس آنجلس، ایالات متحده
۱۹۹۳

لندن، پادشاهی متحده
۲۰۰۱

هاوانا، کوبا
۲۰۰۲

پرتوریا، آفریقای جنوبی
۲۰۰۴

مسکو، روسیه
۲۰۰۵

کاراکاس، ونزوئلا
۲۰۰۶

مینسک، بلاروس
۲۰۰۶

پکن، چین
تهران چگونه پایتخت شد ؟
به عقیده اکثر تاریخ نگاران، قاجاریه در اصل طایفه از نژاد مغول بودند، که همراه با چنگیز و جانشینان مهاجهم او به کشورهای اسلامی آن روزگار آمده، در ‍"ایران"، شامات و مخصوصآ در حدود ارمنستان مستقر شده بودند. این طایفه به هنگام تشکیل سلسله صفویه به یاری شاه اسماعیل صفوی، موسس این سلسه، شتافتند. پنجاه سال بعد، در زمان شاه عباس اول ملقب به ‍"کبیر‍"، که پنجمین پادشاه سلسله صفوی بود، قاجاریه براساس مقاصد سیاسی – نظامی خویش از محل اصلی خود به نقاط مختلف کوچ داد و به مرور زمان، آن دسته از قاجاریه که به منظور جلوگیری از دستبرد های ترکمانان در استرآباد و گرگان مستقر شده بودند، در اواخر عهد صفوی قدرت و شوکت بسیار یافتند و چابک سوران در ظهور ‍"نادر‍" که از نوابغ عصر خود بود، در ارتش جهانگشای او نقش مهمی داشتند و حکومت استر آباد و گرگان نیز معمولا در دست بزرگان طایفه بود. ‍"نادر‍" که در پایان عمر خود دچار جنون قدرت شده بود، بعد از دوازه سال سلطنت و آن همه فتوحات نمایان در ماورای مرزهای ایران، سرانجام به دست سران ‍" قزلباش" که از فرماندهان سپاه او بودند، کشته شد و با مرگ او، که در 257 سال پیش اتفاق افتاد، بار دیگر خان های مدعی سلطنت و سران ایلات و عشایر برای تصاحب تاج و تخت به جان هم افتادند. در روزگار قدیم تغییر سلطنت همیشه با آشوب ها و قتل و غارت ها و جنگ ها ی خونین همراه بود. خونها ریخته می شد و خانمان ها برباد می رفت و همیشه ملت مظلوم، وجه المصالحه مناقشات اهل قدرت بود تا ظالمی برود و ظالمی دیگر به جای او بنشیند. باری ‍"نادر‍" که کشته شد، رقیبان به جان هم افتادند. جنگ های خونین مدعیان سلطنت یازده سال نمام به طول انجامید و سرانجام از مدعیان تاج و تخت ایران دو نفر بیشتر باقی نمانده، یکی از این دو ‍"محمد حسن خان قاجار، پدر آقا محمد خان، مو سس سلسله قاجاریه، بود که بر سواحل خزر و شمال ایران تا اصفهان مستولی بود، و دیگری کریم خان زند که بر فارس و قسمتی از ایران غربی فرمانروایی داشت. اما تقدیر چنان رقم ده بود که محمد حسن خان با وجود فتوحات درخشانی که کرده بود به دست خودی ها کشته شود و چنین شد. ‍" آقامحمد خان ‍" قاجار، بعد از کشته شدن پدر، از بیم دشمنان خانوادگی که قصد جانش را داشتند به ‍" صحرای یموت ‍" گریخت و نزد ترکمانان پناه جست و بعد از چهار سال دربدری و آوارگی به دربار کریمخان زند برده شد و ‍" خان زند ‍" او را تحت حمایت خود گرفت و با خود به شیراز برد. ‍"آقا محمد خان قا جار‍"، که در کودکی به وسیله دشمنان پدرش ‍"مقطوع النسل" شده بود، تا هنگامی که ساعات عمر ‍"خان زند" به شمارش افتاد به گروگان در دربار کریمخان بود، و چون به وسیله یکی از زنان حرم که با او نسبتی داشت از مرگ قریب الوقوع خان زند با خبر شد، تصمیمی بموقع گرفت، منتظر مرگ کریمخان نماند، خان را مرده انگاشت و با چند تن از سران قاجاریه، که مثل خود او در دربار کریمخان گروگان بودند، بی خبر از شیراز گریخت و به تاخت خود را به دهکده ‍"تهران" رسانید، یعنی همان دهکده یی که مقدر بود پایتخت جدید ایران باشد. این واقعه در 1193 هجری قمری، یعنی 225 سال پیش اتفاق افتاد.

فصل هشتم

شناخت بستر طراحی

تهران
جمعیت تهران بزرگ نیز به 12 میلیون و 150 هزار و 742 نفر خواهد رسید. از این جمعیت 10 میلیون و 528 هزار و 282 تن در تهران و یک میلیون و 622 هزار و 460 در حاشیه تهران بزرگ خواهند بود. در تهران بزرگ 3 میلیون و 274 هزار و 159 خانوار سکونت دارند.
شهر تهران، در شمال کشور ایران و جنوب دامنه رشته کوه البرز واقع شده است. شهر تهران مرکز استان تهران می باشد، تهران دارای دو شهر چسبیده به خود است که شهرری و تجریش نام دارند. این دو شهر ترتیب در جنوب و شمال به تهران متصل هستند. تهران دارای یک شبکه متراکم بزرگراهی و چهار خط فعال مترو است.
تراکم جمعیت در تهران بین ده هزار و هفتصد تا بیش از یازده هزار نفر در کیلومتر مربع برآورد می شود که بنابر آمار نخست شانزدهمین شهر پرتراکم جهان است. شهر تهران در کوهپایه های جنوبی رشته کوه البرز در حد فاصل طول جغرافیایی 51 درجه و 2 دقیقه شرقی تا 51 درجه و 36 دقیقه شرقی، به طول تقریبی 50 کیلومتر و عرض جغرافیایی 35 درجه و 34 دقیقه شمالی تا 35 درجه و 50 دقیقه شمالی به عرض تقریبی 30 کیلومتر گسترده شده است.
ارتفاع شهر در شمالی ترین نقاط به 1800 متر و در جنوبی ترین نقاط به 1050 متر از سطح دریا می رسد. تهران از شمال به نواحی کوهستانی و از جنوب به نواحی کویری منتهی شده در نتیجه در جنوب و شمال دارای آب و هوایی متفاوت است. نواحی شمالی از آب و هوای سرد و خشک و نواحی جنوبی از آب و هوای گرم و خشک برخوردارند.
اقلیم
اقلیم شهر تهران متاثر از کوهستان در شمال (نسیم توچال) و دشت در جنوب است. غیر از شمال تهران که تحت تاثیر کوهستان اقلیم آن تا حدی معتدل و مرطوب است، اقلیم بقیه شهر کلا گرم و خشک و در زمستانها اندکی سرد است. مهمترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانه ای و اصلسی هستند که از سمت غرب می وزند. رشته کوه البرز همچون سدی به نحو موثری از نفوذ بسیاری از توده های هوا جلوگیری می کند. در نتیجه باعث شده است که هوای شهر از یک سو خشکتر و از سوی دیگر از آرامش نسبی برخوردار باشد.
میزان بارندگی در سطح شهر تهران عمدتا کم بوده و به مقدار 8/245 میلیمتر در طی سال اندازه گیری و تعداد روزهای یخبندان (با دمای زیر صفر) آن نیز 36 روز در سال ثبت شده است (1376) در یک دوره 45 ساله بیشترین دمای تهرن 43 درجه سلسیوس و کمترین دمای آن -15 درجه سلسیوس گزارش شده است. میانگین پرطوبت نسبی هوا در تهران 40% و در شمیران 46% بوده است.
باد غالب تهران غربی (270 درجه) و متوسط سرعت آن 5/5 متر بر ثانیه است. شبها نسیم خنکی از کوه به پایین می وزد (بادکوه) و روزها برعکس نسیمی از سمت دشت می وزد (باد دشت).
منبع اصلی آب شرب تهران رودهای کرج، جاجرود و لار است که توسط سه سدی که بر روی آنها نصب شده تامین می شود. با افزایش مصرف آب، بخشی از آب شرب نیز از آبهای زیرزمینی توسط چاههای عمیق به دست می آید. چندین رود فصلی هم در تهران وجود دارد که تاثیر چندانی در تامین آب شهر ندارند. گلابدره، حصارک، دربند و کم مهمترین آنها هستند.
رودخانه کرج پرآب ترین رود دامه های جنوبی البرز است که از بارانهای فصل سرد و ذوب برفهای مناطق کوهستانی نشات می گیرد و در 40 کیلومتری غرب تهران از کانون آبگیر خرسنگ کوه سرچشمه می گیرد. رودخانه جاجرود از کوهای کلون بسته که جز بلندیهای خرسنگ کوه است سرچشمه گرفته و این دو رود مجموعا قسمت عمده آب مصرفی شهر تهران را تامین می نمایند. تهران به رغم داشتن منابع آبی فراوان به دلیل رشد جمعیت و کمی بارندگی در برخی دروه ها با مشکل کمبود آب روبرو است.
سه عامل در اقلیم تهران نقش موثری دارد. رشته کوه البرز، بادهای مرطوب غربی و وسعت استان.
در واقع رشته کوه البرز آب و هوای تهران را معتدل کرده است. در شمال تهران، آب و هوا معتدل و کوهستانی و در نقاط کم ارتفاع نیمه خشک است. بارش معمولا در زمستانها زیاد است. فصل سرد از ماه آذر شروع می شود، اما در نقاط کوهستانی کمی زودتر آغاز می گردد. فصول سرد سه یا چهار ماه طول می کشد. در اسفند ماه از سرمای هوا رفته رفته کاسته می شود و در اواخر فروردین هوا با سرعت بیشتری گرم می شود و در اوایل خرداد هوا نسبتاً گرم است. اقلیم استان تهران در نواحی کویری و جنوب گرم و خشک، در نواحی پایکوهی سرد و نیمه مرطوب و در نواحی مرتفع سرد همراه با زمستان های طولانی است. گرم ترین ماه های سال در مرداد و شهریور با دمای متوسط ۲۸ تا ۳۰ درجه و سردترین ماه سال دیماه با دمای یک درجه سانتیگراد گزارش شده است. دمای شهر تهران در زمستان معتدل و در تابستان گرم است.
بخش شمال تهران و شمیرانات در تابستان نیز معتدل است. بیشترین بارش سالانه در ماههای زمستان روی می دهد.
به طور خلاصه می توان گفت: در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شکل گرفته است.
سه عامل جغرافیایی در ساخت کلی اقلیم استان تهران نقش موثری دارند:
کویر یا دشت کویر: مناطق خشک مانند دشت قزوین، کویر قم و مناطق خشک استان سمنان که مجاور استان تهران قرار دارند، از عوامل منفی تاثیرگذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشکی هوا، همراه با گرد و غبار می شوند.
رشته کوه های البرز: این رشته کوه ها موجب تعدیل آب و هوا می شود.
بادهای مرطوب و بارانزای غربی: این بادها نقش موثری در تعدیل گرمای سوزان بخش کویری دارند، ولی تاثیر آن را خنثی نمی کنند.
استان تهران را می توان به سه بخش اقلیمی زیر تقسیم کرد:
اقلیم ارتفاعات شمالی: بر دامنه جنوبی، بلندیهای البرز مرکزی در ارتفاع بالای ۳۰۰۰ متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب و نیمه مرطوب و سردسیر با زمستانهای بسیار سرد و طولانی دارد. بارزترین نقاط این اقلیم، دماوند و توچال است.
اقلیم کوهپایه: این اقلیم در ارتفاع دو تا هزار متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی نیمه مرطوب و سردسیر و زمستانهایی به نسبت طولانی است. آبعلی، فیروزکوه، دماوند، لواسان، سد امیرکبیر و طالقان در این اقلیم قرار دارند.
اقلیم نیمه خشک و خشک: با زمستان های کوتاه و تابستان های گرم، در ارتفاعات کم تر از ۱۰۰۰ متر واقع شده است. هر چه ارتفاع کاهش می یابد، خشکی محیط بیشتر می شود. ورامین، شهریار و جنوب شهرستان کرج در این اقلیم قرار گرفته اند. هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.
آب و هوای تهران متاثر از کوهستان در شمال و دشت در جنوب است. غیر از شمال تهران که تحت تاثیر کوهستان آب و هوای آن تا حدی معتدل و مرطوب است، آب و هوای بقیه شهر کلا گرم و خشک و در زمستان ها اندکی سرد است.
مهم ترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانه ای و اطلسی هستند که از سمت غرب می وزند. رشته کوه البرز همچون سدی به نحو موثری از نفوذ بسیاری از توده های هوا جلوگیری می کند در نتیجه باعث شده است که هوای شهر از از یک سو خشکتر و از سوی دیگر از آرامش نسبی برخوردار باشد.
از نظر فصلی، هوای تهران در زمستان تحت تاثیر سامانه پرفشار شمالی (سیبری) قرار دارد. این تاثیر باعث شده است که در این فصل هوا در قسمتهای مرکزی و جنوبی معتدل و در قسمت های شمالی شهر سرد باشد، به طوریکه در این قسمتها دمای هوا در زمستان بارها به زیر صفر می رسد. همچنین در این فصل به دلیل پدیده وارونگی هوا میزان آلودگی جوی بالاست. در تابستان ها عامل مهم سیستم کم فشار حرارتی کویر مرکزی است که سبب می شود هوا گرم و خشک باشد.

نمای شهر
نمای شهر در نقاط مختلف براساس عوامل جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی متفاوت است. در شمال شهر که به کوهها نزدیکتر است معمولا خیابانها و کوچه ها شیبدارتر و در جنوب هموارترند. همچنین در جنوب شهر ساختمانهای بلندمرتبه کمتر و در شمال شهر بیشترند. ساختمان های اداری و دلتی نیز عمدتا در مرکز شهر قرار دارند. از طرف دیگر در مناطقی که در تاریخ ساخت آنها جدیدتر است مانند منطقه 2، منطقه 5 و منطقه 22 که همگی در غرب و شمالغرب شهر قرار دارند با توجه به پیروی از آیین نامه های جدیدتر اصول شهرسازی در آنها بیشتر رعایت شده است. در این مناطق معمولا عرض خیابانها و کوچه ها، سرانه پارکینگ و سرانه فضای سبز از سایر مناطق شهر بیشتر است. برعکس در مناطقی که ساخت آنها زودتر صورت گرفته است مانند منطقه 12 و منطقه 20 معمولا بناهای تاریخی و سنتی بیشتری وجود دارد.
مشخصات جغرافیایی و اقلیمی منطقه ۲۲ شهرداری تهران
منطقه ۲۲ شهرداری تهران بین طولهای شرقی "۱۰ '۵ ۵۱ تا "۴۰ '۲۰ ۵۱ و عرضهای شمالی "۱۶ '۳۲ ۳۵ تا "۱۹ '۵۷ ۳۵ در قسمت شمال غربی شهر تهران و در پایین دست حوضه آبریز رودخانه کن و وردیج واقع شده است.
این منطقه در شمال با کوهستان البرز مرکزی, در شرق با حریم رودخانه کن, در جنوب با آزاد راه تهران- کرج و در غرب با محدوده جنگل های دست کاشت وردآورد محدود می گردد و با مناطق ۵ و ۲۱ شهرداری تهران همجوار است به این ترتیب مرز شمالی منطقه ۲۲ شهرداری تهران تا منتهی الیه دامنه های جنوبی البرز تا ارتفاع ۱۸۰۰ متری توسعه یافته است.
کوهستان البرز که طی ۳۰ سال اخیر شهر را بسوی خود جذب نموده است مانند دیواره ای هلالی شکل فضای جغرافیایی تهران را محصور می کند و از ارتفاع ۱۸۰۰ متری به علت شیب زیاد و تنگناهای کوهستانی مانع بسیار سختی در مقابل گسترش فیزیکی شهر بوجود می آورد.
در محدوده منطقه ۲۲ بلندترین منطقه ارتفاعی از سطح دریا در خط مستقیم حوزه آبریز شمالی در ارتفاعات البرز و در شرق روستای کیگا با رقوم ۳۸۴۰ و پست ترین آن در خروجی پیکان شهر به ارتفاع ۱۲۲۰متر می باشد. وسعت این منطقه با احتساب ارتفاعات حدود ۵۴۰۰۰ هکتار می باشد که طول و عرض حداکثر آن بطور تقریبی مساوی ۲۶ و ۱۷ کیلومتر است.
فاصله غرب محدوده طرح تا ابتدای کرج در حدود ۱۱ کیلومتر میباشد. مسیر رودخانه کن که از شمال به جنوب جریان دارد پس از نقطه خروجی در سرتاسر حد شرقی محدوده طرح کشیده شده و پذیرنده آبهای سطحی حوزه های شرقی خود که از طریق کانالهای انحرافی به آن متصل می شوند نیز می باشد. رودخانه وردآورد نیز در امتداد شمالی جنوبی و به موازات رودخانه کن جریان دارد و در قسمت شمالی در غرب منطقه میانی امتداد یافته که در پائین دست، حد غربی محدوده طرح را تشکیل می دهد. فاصله متوسط این دو رودخانه از یکدیگر در حدود ۱۰ کیلومتر است.
مقایسه سطح منطقه ۲۲ با سطح مناطق ۲۲ گانه تهران (۷۰۷۵۰ هکتار) حاکی از تعلق ۴/۸ درصد از مساحت محدوده خدماتی شهر تهران به منطقه ۲۲ و گویای وسعت چشمگیر و جایگاه مهم این منطقه در ساختار کالبدی تهران آینده، به ویژه در حوزه غربی آن است.
به طور کلی باد غالب منطقه در طول سال چه در شب و چه در روز باد غربی می باشد با توجه به قرار گیری منطقه در عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۱ دقیقه زاویه تابش آفتاب در پائین ترین موقعیت سالانه ۳۲ درجه و در بالاترین موقعیت سالانه ۷۸ درجه می باشد. میزان کلی بارندگی سالانه در این منطقه ۲۸۱ میلیمتر در سال بوده که بیشترین آن یعنی ۴۳ درصد در فصل زمستان و ۳۶ درصد آن در فصل بهار می باشد.
جهت قبله در این منطقه ۳۳ درجه جنوب غربی می باشد. این محدوده در ناحیه دشت سر تهران و در قسمت دشت چیتگر قرار دارد و از لحاظ زمین شناسی از رسوبات غیر متراکمی به وجود آمده که از دامنه جنوبی کوههای البرز حمل و ته نشین شده اند و در ضخامت رسوبات آبرفتی این ناحیه یک سفره آب زیرزمینی گسترده وجود دارد شیب عمومی منطقه از شمال به جنوب بوده و اراضی مورد بررسی در حریم پهنه دوم زلزله قرار دارد.
میزان تقریبی جمعیت منطقه بر اساس نتایج اولیه سرشماری ۱۳۸۵ نفوس و مسکن ۱۳۸۹۷۰ نفر می باشد.
جایگاه منطقه در طرح جامع تهران 1385
چشم اندازهای طرح جامع و منطقه
توسعه دانش محور در همجواری با منطقه صنعتی (منطقه 21)
سازمان فضایی طرح جامع
ویژگی های منطقه (وضعیت موجود)
مشخصه های کلی
محدوده و وسعت: واقع در شمالغرب تهران با وسعتی حدود ده هزار هکتار
جمعیت: سقف جمعیت منطقه 000/350
مراکز:
چهارباغ، دریاچه، میدان تیر چیتگر، استادیوم آزادی، باغ گیاه شناسی – هواشناسی – نساجی و پلیمر – ژنتیک، پهنه رود-دره ها، پهنه های TOD، پهنه های مسکونی
محورها:
محورهای طبیعی، عملکردی – حرکتی (در امتداد رود دره ها)
محور کن در شرق منطقه
محور ورد آورد در غرب منطقه
محورهای عملکردی – حرکتی (در انطباق با معابر اصلی)
• محورشرقی – غربی همت (بزرگراهی)
• محور شرقی – غربی رسالت (شریانی درجه یک)
• محور شرقی – غربی تهران – کرج (آزادراهی)
• محور شمالی – جنوبی آزادگان (آزاد راهی)
• مسیر متروی تهران – کرج در امتداد شمالی (آزاد راه تهران – کرج)
محورهای پیوند دهنده اصلی:
• محور زیست محیطی – خدماتی چهار باغ
• بلوار دهکده المپیک (شمالی – جنوبی)
• محور کوهک (شمالی – جنوبی)
• خیابانهای کمربندی استادیوم آزادی
• محور دارو بخش در غرب منطقه (شمالی – جنوبی)
• محور امیرکبیر در جنوب شهرک گلستان (راه آهن قدیم)
• بلوار پژوهش در غرب پارک چیتگر
سایر محورها نقش جمع و پخش کننده و منشعب از محورهای اصلی نامبرده اند.

شناخت وضع موجود سایت:
نقشه زیر سایت منطقه 22 تهران می باشد.

راهبردهای توسعه پیشنهادی طرح جامع برای منطقه 22
محدوده مناطق 21 و22 (علیرغم تمام صدمات و خسارت وارده) همچنان فرصتی تلقـــی می شوند برای رفع نواقص و کمبودهای فضائی – کالبدی و خدماتی کلان شهر و مجموعه شهری تهران، در چهارچوب توسعه دانش محور و فراغت محور و فارغ از ضرورت های کوته نگر و کوتاه مدت
نقش پذیری محدوده منطقه 22 تابعی است از الزامات دوسویه مجموعه شهری و شهر تهران یعنی استقرار عناصر درشت دانه با شعاع عملکرد منطقه ای ، کلان شهری ، ملی و فراملی و تضمین تمایز کالبدی شهرهای تهران و کرج و جلوگیری از پیوستگی بافت های شهری تهران و کرج
عملکرد ، و عناصر کلان منطقه 22 مشتمل بر مجتمع های تفریحی ، تفرجگاهی سبز و جنگلی ، مجموعه های ورزشی بزرگ، مجتمع های نمایشگاهی و فروشگاهی، مراکز عمده فناوری و پردازش اطلاعات (IT) ، تکنولوژی های برتر ، پارک های علمی، خدمات نرم افزاری و پشتیبانی صنایع مجتمع های مسکونی ویژه و عناصر دروازه ای و سایر عملکردهای تفریحی و مشابه با مقیاس فرا شهری خواهد بود.
برنامه ریزی و طراحی محدوده منطقه 22 بر اساس نقش و عملکردهای مذکور ، تجدید نظر می شود (و اسناد مربوطه به مراجع ذیربط تسلیم می شود). همچنین اجرای طرح تفصیلی موجود نیز موقتاً متوقف می شود.
محدوده مناطق 21و 22 فعلاً و تا استقرار سیستم مدیریتی جدید، جزئی از محدوده شهر تهران بشمار می آیند اما خصلت های ویژه خود و متفاوت با بقیه مناطق خواهند داشت.
جمعیت پذیری محدوده مناطق 21 و 22 حتی المقدور در حد جمعیت و حقوق مکتسبه فعلی (سال 1384) تثبیت می شود. بعلاوه سعی خواهد شد بسیاری از مجتمع های مسکونی پیش بینی شده از راه مذاکره با صاحبان به کاربری های فرا منطقه ای تخصیص یابند.
برنامه ریزی زیر ساخت و شبکه های بزرگراهی محدوده مناطق 21 و 22 طبق اصول و عملکردها و راهبردهای توسعه فوق تجدید نظر خواهند داشت.
به منظور تحقق این راهبردها ، حفظ باغات موجود، بویژه باغات حواشی محورکن ، به عنوان میراث و هویت طبیعی – تاریخی شهر تهران ، از اولویت بدون قید و شرط برخوردارند و پشتوانه ای برای ساماندهی دره رودخانه کن و دروازه شمالی جدید تهران می باشند.
طراحی و استقرار نظام مدیریت و مکانیزم های حقوقی ، قانونی ، اجرایی متناسب با شرایط دو منطقه و برای تحقق راهبردهای پیشنهادی ضروری است.
چشم انداز ویژه طرح جامع برای منطقه 22
منطقه 22 شهر تهران، طی سالیان طولانی بالنسبه بکر و دست نخورده باقی مانده بود تا آنکه در طرح های جامع مصوب 1347 تهران برای گسترش شهر مورد توجه قرار گرفت . اما پس از گذشت بیش از چهاردهه ، به عنوان شهری در غرب منطقه کن، با داشتن شهرک های متعدد، از جمله چشمه ور اه آهن و مجموعه ورزشی آزادی و پاره ای ساخت وسازهای پراکنده، همچنان قابلیت های توسعه خود را حفظ کرده است.
این منطقه گرچه به روشنی دارای پتانسیل های تبدیل به یک شهر است اما توسعه مسکونی صرف در این منطقه، بجای ارتقا، و یا بهره گیری بهینه از پتانسیل های آن، منطقه را تبدیل به یک قلمرو حاشیه ای شهر تهران خواهد کرد. پیش بینی یک ساز و کار متفاوت برای این منطقه در چشم انداز طرح ساماندهی و ایجاد یک بانک زمین و سپس توسعه شهری دهه های 80- 1370 نتوانست چنین پتانسیلی را تحقق بخشد. طرح تفصیلی ابلاغ شده برای این منطقه نیز، در تداوم سیاست گذاری های پیشین ، با وجود چنین پتانسیل های عظیمی، بر توسعه منطقه در قالب یک منطقه توسعه حاشیه ای شهر تاکید دارد. روش توسعه منطقه ای و بلوکی در این منطقه، بیش از پیش در حال تقلیل پتانسیل های این منطقه است. در حال حاضر جمعیت منطقه حدود 120 هزار نفر است و در صورت ادامه روش فعلی، این منطقه، یکی از عظیم ترین پتانسیل های تقویت سازمان فضایی شهر تهران را از دست خواهد داد. منطقه 22 که با توجه به طرح توسعه بزرگراههای غربی تهران، به نقطه اتصال محورهای عمده حرکتی و شریانی سه گانه با حفظ عملکرد دروازه ای غرب تهران تبدیل شده ، قادر است چشم انداز یک توسعه دانش محور را در همجواری با منطقه صنعتی (منطقه 21) برای شهر ایجاد کند. اما پیش شرط ارتقای پتانسیل های این منطقه نوعی متمایز کردن آن از محدوده قانونی شهر تهران است تا این منطقه بیش از این درگیر الگوی توسعه شهری نبوده و با الگوی ارتقا یافته تری توسعه یابد.
هدف این جداسازی نه بیرون راندن منطقه از محدوده قانونی شهر تهران است ، بلکه تامین نوعی استقلال عملکردی برای یک توسعه مستقل از الگوهای متعارف و رایج و فراغت محور برای شهر تهران است.
پتانسیل های استقرار عملکردهای فرا شهری و ملی در این منطقه در حدی است که می تواند در اولین چشم انداز برنامه ریزی توسعه مستقل به سطح یک پهنه عملکردی بسیار توانمند برای مجموعه شهری تهران در آمده و در الگوی توسعه قابل تعمیمی را برای حریم شهر تهران بوجود آورد.
دلایل انتخاب سایت:
1) دوری از مرکز شلوغ شهر
2) ارتباط نزدیک با شهر کرج، پنجمین شهر پرجمعیت ایران
3) نزدیکی با دریاچه در دست ساخت
4) نزدیکی با پارک جنکلی چیتگر
5) هوای دلنشین تر منطقه 22
6) دسترسی از سه طرف
7) دسترسی روان از طریق اتوبان تهران – کرج
8) زمین مسطح و تقریبا بدون شیب

شکل گیری سایت
با در نظر گرفتن روند توسعه جمعیت درچشم انداز توسعه منطقه 22 شهر تهران وپتانسیل های تفریحی ,گردشگری که در منطقه وجود دارد وبا توجه به طرح تفضیلی منطقه (طراحی محور خدماتی چهارباغ که درحاشیه آن مراکز تجاری ,مسکونی و..وجود دارد,در طرح تفضیلی منطقه تصویب شده) و همچنین وسعت منطقه سایت موزه هنرهای تجسمی تهران در این مکان اجرا خواهد شد.
مکان سایت با توجه به دسترس های محلی (قرار گرفتن شهرک های مسکونی دراطراف سایت) وموقعیت منطقه (دسترسی به محور کرج – تهران)وهمچنین قرار گرفتن مسیر متروی تهران_کرج و سهولت دسترسی به آن در نظر گرفته شده وجاذبه کشش پارک چیتگر نیز از عوامل موثر در شکل گیری محل سایت موزه هنرهای تجسمی تهران در این مکان می‏باشد.
محل اجرای پروژه:
تهران – (کوهک) خیابان شهید پوری نبش بلوار دانشگاه
مساحت:
32000 مترمربع / 3.2 هکتار

فصل نهم

روند طراحی

ایده حجم
طرح اولیه موزه هنرهای تجسمی تهران با در نظرگرفتن نام موزه, مجسمه ای که روی سایه ایستاده انتخاب شد ولی با توجه به روند توسعه پذیری ساختمان وهمچنین اجرایی بودن بنا (از نظر سازه ای) حجم ساختمان به نیم دایره هایی درچند طبقه و با ترکیب مجسمه و سایه تغییر یافت. در این طرح ساختمان موزه در قسمت خدماتی آموزشی و گالری ها بصورت طبقاتی اجرا می شد ولی با توجه به سیرکولاسیون، در ارتباط عمودی کیفیت فضاهای گالریها در طبقات را تحت تاثیر قرار می داد و جاذبه موزه برای بازدیدکنندگان کمرنگ می شد با توجه به این امر توسعه گالری ها را در طبقه همکف در نظر گرفته وبرای اینکه از یکنواختی برای بازدید کنندگان جلوگیری شود با شیب ملایمی 3%-2% به یکدیگر مرتبط شده است.
(مجسمه و سایه در محوطه مورد استفاده قرار گرفت).
حجم بوجود آمده از ترکیب چند نیم دایره می باشد، به این معناست که کشور ما بخصوص تهران در زمینه هنرهای تجسمی روند پیشرفت و حرکت به سوی تکامل و جهانی شدن را سیر می کند (ترکیبی از هنرهای کهن ونو).
با توجه به این نگرش, قرارگیری وتکرار چند نیم دایره با نشان دادن حرکت درپلان برای رسیدن به تکامل و کمال ورفتن به سوی جهانی شدن این حجم شکل می گیرد.

جابجایی و سیرکولاسیون فضاها در زیرزمین:

جابجایی و سیرکولاسیون فضاها در طبقه همکف:

جابجایی و سیرکولاسیون فضاها در طبقه اول:

جابجایی و سیرکولاسیون فضاها در سایت:

سه بعدی حجم:

فصل دهم

سازه پیشنهادی

در اجرای این پروژه، سیستم سازه ای فلزی پیشنهاد می گردد. این سیستم واجد امتیازات فراوانی می باشد که از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار می دهیم:
1- طرح معماری
اسکلت فلزی نسبت به اسکلت بتنی امکان دستیابی به فضای مفید بیشتری را فراهم می سازد و با توجه به عملکرد فضاهای موجود در پروژه، اسکلت فلزی پاسخگوی نیاز طرح می باشد.
2- سرعت و سهولت اجرا
اسکلت فلزی به لحاظ امکان انجام بخش قابل توجهی از عملیات ساخت در شرایط کنترل شده کارخانه و عدم نیاز به ماشین آلات، سرعت و سهولت ساخت و نیز امکان تغییر و تعمیر اجزا و حتی برچیدن یا استفاده مجدد از مصالح، نسبت به اسکلت بتنی ارجحیت دارد.
3- استحکام و دوام
دوام فولاد بسیار خوب است. ساختمانهای فلزی که در نگهداری آنها دقت گردد برای مدت طولانی قابل بهره برداری خواهند بود.
4- خواص یکنواخت
فلز در کارخانجات بزرگ تحت نظارت دقیق تهیه می شود. در نتیجه به یکنواخت بودن خواص آن می توان اطمینان کرد و خواص آن برخلاف بتن با عوامل خارجی تحت تاثیر قرار نمی گیرد. اطمینان در یکنواختی خواص مصالح در انتخاب ضریب اطمینان کوچک موثر است که خود صرفه جویی در مصالح را باعث می شود.
5- شکل پذیری
از خاصیت مثبت مصالح فلزی، شکل پذیری آن است. که قادر است تمرکز تنش را که در واقع علت شروع خرابی است و نیروی دینامیکی و ضربه ای را تحمل نماید. در حالیمه مصالح بتن ترد و شکننده در مقابل این نیروها فوق العاده ضعیف هستند
6- پیوستگی مصالح
قطعات فلزی با توجه به مواد متشکله ان پیوسته و همگن می باشد. ولی در قطعات بتنی صدمات وارده در هر زلزله به پوشش بتنی روی میلگرد وارد می گردد. ترکهایی که در پوشش بتن وارد می آید قابل کنترل نبوده و احتمالا ساختمان در پس لرزه یا زلزله بعدی ضعف بیشتر داشته و تخریب می شود.
7- اتلاف مصالح
با توجه به تهیه قطعات از کارخانجات، اتلاف مصالح نسبت به تهیه و به کارگیری بتن کمتر است.
تاسیسات:
با توجه به عملکرد فضاهای پروژه، سیستم تهویه مطبوع پاسخگوی نیازهای تاسیساتی آن می باشد. علاوه بر امکانات تاسیساتی بهتر است ساختمانها مجهز به سیستم اطفاء حریق باشند تا وقوع آتش سوزی را در مراحل مقدماتی ان به طور اتوماتیک تشخیص داد و مسئولان را باخبر سازد. به این طریق قطعا می توان از بروز حوادث ناگوار و یا گسترش ان جلوگیری به عمل آورد. مجموعه وسایل این سیستم عبارتند از شستی‏ها، دکتورهای اتوماتیک مرکزی و زنگ آژیرهای اعلام حریق که به دستگاههای مرکزی اعلام حریق ساختمان وصل می شود.

فهرست منابع:
نویفرت
اقلیم و معماری …..مرتضی کسمائی
معماری معاصر غرب ……. وحید قبادیان
مبانی هنرهای تجسمی2و1……عبدالمجید حسینی راد
کارگاه هنر 2و1…………..مهدی حسینی
مبانی طراحی معماری…………..محمدعلی خان محمدی
آشنایی با میراث هنری و فرهنگی ایران……محمد ابوذری، احمد تهرانی

Out line
The Tehran Imaging Arts Museum is a cultural-educational complex that presentation to one of the Tehran currenty Arts Activitions Center.
The services of education's part presented whit centralization on Sculpture, Painting, Graphic, Photography & Printing. This collection is propagationable in other field in Imaging Arts.
Most activitions of collection set on in: Present & Publish of Artly tracks, Education & Creating strange connections between Social minded layers & Artistes. Undenailable effect of cultural honors and present & their rolls in public culture of social caused that migration considerations in formal that social minded activitions bring in routine social minded layers behalf social managers. This point that finished on vectoring social human connections dynamism & solidarity, creating migration of development culture & knowing national indentity.

ا

فصل اول: واژه شناسی

12

فصل دوم: پیشینه موزه

فصل سوم: گونه شناسی موزه

فصل چهارم: مبانی نظری

فصل پنجم: برنامه فیزیکی

فصل ششم: تجربه های پیشین

فصل هفتم: معرفی تهران

فصل هشتم: شناخت بستر طراحی

فصل نهم: روند طراحی

فصل دهم: سازه پیشنهادی

Out Line

م