به نام خدا
هوازدگی
سنگ ها معمولا محکم و سخت اند، اما علی رقم این سختی، به مرور زمان آنها خرد شده و به قطعات ریزتر تبدیل میشوند. این تغییرات خود موهبتی است که امکان زیستن در سطح زمین را برای ما فراهم کرده است.
سنگ ها تغییر میکنند
هوازدگی باعث خرد شدن سنگ ها و تبدیل آنها به قطعات ریزتر میگردد.حاصل از هوازدگی توسط عوامل فرسایشی حمل میشود و از بالای کوه به پایین منتقل میشوند.عوامل فرسایشی عبارت اند از :باد ،آب های جاری ،یخچال ها و …
هوازدگی فیزیکی
برخی از عوامل طبیعی مانند اختلاف دمای شدید ، انسباط و انقباض سنگ ها ، برخورد قطعات سنگ در طی جا به جایی و تاثیر جانداران بر سنگ ها باعث خرد شدن سنگ ها به قطعات ریز تر میگردد . این تغییرات به گونه ای است که ترکیب شیمیایی سنگ تغییری نمیکند. به این تغییرات ، هوازدگی فیزیکی می گویند.
در هوازدگی فیزیکی فقط قطعات درشت سنگ به قطعات ریزتر تبدیل میشود و هیچ گونه تغییری در ترکیب شیمیایی آن به وجود نمی آید . جانداران نیز در هوازدگی فیزیکی موثر هستند . گیاهان از طریق رشد ریشه در شکاف سنگ ها و جانواران از طریق حفر لانه در داخل سنگ ها سبب فراهم کردن شرایط نفوذ آب در داخل سنگ ها می شوند.
در فصل زمستان یخ زدن آب و افزایش حجم آن ، باعث خرد شدن سنگ ها و انبساط و تشدید هوازدگی فیزیکی می گردد.
اگر در اثر فرسایش سنگ های بالایی، فشار از روی لایه های زیرین برداشته شود، سنگ های زیرین به دلیل انبساط ورقه ورقه می شوند و شبیه پوست پیاز از هم جدا میشوند.
باد نیز باعث هوازدگی فیزیکی می شود . زیرا با کوبیدن ذرات شن و ماسه به سنگ ها و سائیدن و خرد نمودن آن ها باعث هوازدگی فیزیکی می گردد . در هوازدگی فیزیکی اختلاف دما نقش مهمی دارد . به همین دلیل در نواحی گرم و خشک هوازدگی غالب از نوع فیزیکی است .
هوازدگی شیمیایی
در هوازدگی شیمیایی، ترکیب شیمیایی سنگ تغییر می کند. مانند تبدیل سنگ به خاک رس و یا انحلال سنگ های آهکی.
در این نوع هوازدگی انجام واکنش شیمیایی اهمیت زیادی دارند .برای انجام واکنش های شیمیایی وجود گرما و رطوبت ضروری است .بنابراین در نواحی گرم و مرطوب ، هوازدگی از نوع شیمیایی انجام می شود و در نواحی گرم و خشک هوازدگی از نوع فیزیکی میباشد. به عبارت دیگر می توان گفت در استان های مرطوب کشورمان مانند گیلان ، مازندران و گلستان خاک بیشتری نسبت به استان های خشک و داخلی کشور مانند کرمان، یزد و سمنان و…تشکیل می شود.
آب باران که دارای کربن دی اکسید است با نفوذ در زمین آهکی ، با انحلال (حل کردن)سنگ های آهکی غار ها را به وجود می آورد.
پوسته تخم مرغ که از جنس کلسیم کربنات است ، با سرکه واکنش میدهد و به صورت کلسیم بی کربنات محلول در میاید.
فرسایش
سنگ ها در اثر هوازدگی به قطعات ریز تر تبدیل می شوند . این قطعات توسط عوامل فرسایشی که عبارتند از :نیروی جاذبه، آب های جاری، یخچال های طبیعی و باد جا به جا می شوند. به عبارت دیگر ذرات حاصل از هوازدگی از ارتفاعات کوهستانی به سمت نواحی پست و کم ارتفاع حمل میشود
سنگ ها در طی مسافتی که حمل می شود با یکدیگر برخورد می کند و به قطعات کوچکتر تبدیل می شود.
هر چه مسافت حمل و نقل بیشتر باشد ، ذرات لبه های تیز خود را از دست می دهند و گرد تر می شوند. البته رسوباتی که توسط یخچال های طبیعی حمل می شود از این قاعده مستثنی می باشند، زیرا رسوباتی که توسط یخچال ها حمل می شوند مثل کشمش های داخل کیک ثابت هستند و با یکدیگر برخورد نمیکنند . بنابراین می توان گفت:رسوباتی که توسط یخچال ها حمل شده اند زاویه دار تر از رسوباتی هستند که تحت تاثیر نیروی جاذبه ، آب های جاری و یا باد حمل شده اند
رسوباتی که توسط رود خانه حمل می شوند پس از رسیدن به دریا یا دریاچه ،بر اساس اندازه ذرات ته نشین می شوند، یعنی ابتدا ذرات درشت و سنگین و سپس ذرات متوسط و ریز ته نشین می شوند و لایه های رسوبی را به وجود می آورند.
چرخه سنگ
سنگ ها و کانی های تشکیل دهنده ی آنها ، دائما در حال تغییر و تحول هستند. این تغییرات در اندازه و ترکیب آنها به طور آهسته و پیوسته اتفاق می افتد . مواد مذاب منجمد میشوند، انواع سنگ ها فرسایش پیدا میکنند ، رسوبات به سنگ رسوبی تشکیل میشوند ، انواع سنگ ها دچار دگرگونی میشوند. به مجموعه این تحولات که باعث میشود سنگ ها تحت تاثیر فرایند های مختلف دچار تغییرات شوند، چرخه سنگ گفته میشود