مالکیت فکری چیست؟
مالکیت فکری به خلاقیت های ذهنی از قبیل: اختراعات، کارهای ادبی و هنری و نشانه ها، نامها و تصاویری که در تجارت استفاده می شوند، اشاره می کند.
مالکیت فکری به دو دسته تقسیم می شود:
مالکیت صنعتی: شامل اختراعات، علائم تجارتی، طرحهای صنعتی و علائم جغرافیایی می باشد.
کپی رایت: شامل آثار ادبی از قبیل رمانها، اشعار و نمایشنامه ها، فیلمها، آثار موسیقی و کارهای هنری از قبیل طراحی، نقاشی، عکسها و مجسمه سازی و طراحی های معماری می باشد.
حقوق مالکیت فکری کدامند؟
حقوق مالکیت فکری مانند حقوق هر مالکیت دیگر به پدیدآورنده یا مالک علامت تجاری یا کپی رایت اجازه می دهد تا از کار یا سرمایه گذاری خود، بهره بگیرند. این حقوق در ماده 27 ، اظهارنامه حقوق بشر طرح ریزی شده که قوانینی را وضع می نماید تا از حفاظت اخلاقی و مادی منافع بدست آمده از تالیف هر اثر علمی یا هنری سود ببرند.
اهمیت مالکیت فکری اولین بار در “همایش پاریس برای حفاظت از مالکیت صنعتی” در سال 1883 و همایش ” برنه برای حفاظت از آثار ادبی و هنری” در سال 1886 شناخته شد. هر دو معاهده توسط سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) پذیرفته شدند.
چرا پیشرفت دادن و محافظت از مالکیت فکری؟
دلایل متعدد قانع کننده ای وجود دارد. اولاً پیشرفت و رفاه بشریت که توانایی او در خلق آثار جدید در زمینه های تکنولوژی و فرهنگ بستگی دارد.
ثانیاً حفاظت قانونی از این خلق آثار جدید، هزینه های منابع اضافی را به کار می گیرد که به نوآوری مجدد منجر می شود.
ثالثاً پیشرفت و محافظت مالکیت فکری، رشد اقتصادی را بر می انگیزد، مشاغل و صنایع جدید را خلق می کند و کیفیت و لذت بردن از زندگی را بالا می برد.
یک سیستم مالکیت فکری متعادل و کارآمد می تواند به همه کشورها کمک کند تا توانایی مالکیت فکری را به عنوان یک ابزار قدرتمند برای توسعه اقتصاد و رفاه اجتماعی و فرهنگی بشناسد. سیستم مالکیت فکری به ایجاد تعادل بین منافع نوآور و منافع عموم کمک می کندو محیطی را فراهم می کند که در آن خلاقیت و نوآوری در جهت سود همگانی پیشرفت کند.
کپی رایت و حقوق مرتبط کدامند؟
کپی رایت به منزله مجموعه قوانینی است که به نویسندگان، هنرمندان و دیگر بوجود آورندگان، از آثار ادبی و هر نشان که به طور کلی به عنوان “آثار” شناخته می شوند، مصونیت می بخشد. آن دسته از حقوق که دقیقاٌ به کپی رایت مربوط می باشند، “حقوق مرتبط” نامیده می شوند. که اگرچه محدودتر و دارای مدت زمان کمتری نسبت به کپی رایت هستند ولی حقوق مشابه کپی رایت را فراهم می کنند.
سود برندگان از حقوق مرتبط عبارتند از:
• اجراکنندگان (از قبیل بازیگران و نوازندگان) در اجراهایشان.
• تولیدکنندگان ضبط صدا (برای مثال ضبط کردن کاست یا لوحهای فشرده) در برنامه ضبط شدهشان
• سازمانهای خبرگذاری در برنامه های رادیو و تلویزیونشان.
آثاری که توسط کپی رایت پوشش داده می شوند عبارتند از: رمان ها، اشعار، نمایشنامه ها، آثار مرجع، روزنامه ها، برنامه های کامپیوتر، پایگاه داده ها، فیلمها، تنظیمات موسیقی، رقص آرایی ها، نقاشی ها، طراحی ها، عکس ها، مجسمه سازی، معماری، تبلیغات، نقشه ها، و طراحیهای فنی.
کپی رایت و حقوق مرتبط، چه حقوقی را فراهم می کنند؟
بوجود آورندگان آثار محافظت شده توسط کپی رایت و وارثان و جانشینان آنها (عموماً به عنوان صاحبان حق شناخته می شوند). قوانین اساسی معدنی را تحت قانون کپی رایت در اختیار دارند. آنها حقوق انحصاری برای استفاده یا اجازه دادن به دیگران برای استفاده از آثار، تحت شرایط توافق در دست دارند.
صاحب حق یک اثر توانایی منع کردن یا اجازه دادن در این موارد را دارد:
• تکثیر آن در همه اشکال از قبیل چاپ کردن و ضبط صدا.
• اجرای عمومی آن و برقراری ارتباط با عموم.
• پخش آن از طریق خبرگذاری ها.
• ترجمه آن به زبانهای دیگر
• انطباق آن، از قبیل یک رمان به فیلم نامه برای یک فیلم.
حقوق مشابه در بین دیگران، ضبط کردن و تکثیر، تحت حقوق مرتبط، واگذار می شوند.
بسیاری از انواع آثار که تحت حفاظت قوانین کپی رایت و حقوق مرتبط قرار دارند، به توزیع بیشتر، ارتباط، سرمایه گذاری اقتصادی برای پخش موفقشان احتیاج دارند (مانند نشریات، برنامه های ضبط شده صدا و فیلمها). بنابراین بوجود آورندگان، اغلب، حقوق آثارشان را به کمپانی هایی واگذار می کنند که بهترین توسعه و فروش را برای آثارشان داشته باشند. در عوض، پرداخت، به شکل وجوه و یا حق امتیاز می باشد. (پرداخت به درصد منافع بدست آمده از اثر بستگی دارد.)
حقوق اقتصادی کپی رایت، مدت زمانی دارد که در معاهدات وابسته به WIPO معین شده است و از زمان بوجود آوردن و تثبیت اثر شروع شده و تا کمتر از 50 سال از زمان مرگ بوجود آورنده آن ادامه ندارد. قوانین ملی ممکن است مدت بیشتری را برای حفظ اثر بنا نهند. این مدت حفاظت، هم بوجود آورنده و هم وارثان و جانشینان آنها را قادر می سازد تا برای مدت زمان معقولی از لحاظ اقتصادی، بهره مند گردند.
حق، از مدت زمان کوتاهتری برخوردارند، معمولاً 50 سال پس از اینکه اجرا، برنامه ضبط شده یا پخش خبر رخ داد. کپی رایت و محافظت از اجرا کنندگان شامل حقوق اخلاقی نیز می شود. حقوقی که مدعی ایجاد اثر هستند و با تغییر دادن اثر می تواند آبروی بوجود آورنده آن را خدشه دار کند، مخالفت می کند.
حقوق وضع شده تحت کپی رایت و قوانین حقوق مرتبط می توانند بوسیله صاحبان حقوق مرتبط تحت روشهای گوناگون اجرا شوند. از قبیل اعمال کردن رفتارهای مدنی، تعقیب کردن راهکارهای اداری، و پیگیریهای جنایی. احکام بازداشت، دستورات صادر شده برای از بین بردن قانون شکنی، بازرسیها و … برای اجرای حقوق، بکار می روند.
مزایای کپی رایت و حقوق مرتبط با آن کدامند؟
کپی رایت و حقوق مرتبط با آن جزء ضروری در پرورش دادن خلاقیت و نوآوری بشر است. انگیزه دادن به نویسندگان، هنرمندان و بوجود آورندگان، در غالب تشخیص و پاداشهای منصفانه اقتصادی، فعالیتها و بازدهی آنها را بالا برده و غالباً نتایج را بهبود می بخشد. همچنین تشکیلات اقتصادی و شرکتها با تضمین کردن موجودیت و قابلیت اجرای قوانین، خیلی راحت تر می توانند در بوجود آوردن، توسعه و اشاعه جهانی آثار سرمایه گذاری کنند.
این کار در عوض، دستیابی را افزایش می دهد و لذت بردن از فرهنگ، دانش و سرگرمی را در سرتاسر جهان به خوبی شبیه سازی اقتصاد و توسعه اجتماعی، بهبود می بخشد.
کپی رایت و حقوق مربوط به آن چگونه با پیشرفتهای تکنولوژی همگام شده اند؟
حوزه کپی رایت و حقوق مربوط به آن در طی چند دهه اخیر با پیشرفت چشمگیر توسعه فنی که راههای انتشار مخلوقات را بوسیله برخی اشکال ارتباطات جهانی از قبیل ماهواره، دیسکهای فشرده CD و DVD ها فراهم آورده است، توسعه بسیاری یافته است. انتشار کارها توسط اینترنت، آخرین پیشرفت است که سوالهای جدیدی را در رابطه با کپی رایت و حقوق مربوط به آن، در سطح جهانی بوجود می آورد. WIPO به طور عمیق در منازعه بین المللی درگیر شده است تا استانداردهای جدیدی را برای محافظت از کپی رایت در فضای مجازی شکل دهد. با توجه به این، سازمان معاهده کپی رایت WIPO (WCT) و معاهده اجرایی و صوتی WIPO (WPPT) را اداره می کند.
که اغلب به عنوان “معاهدات اینترنتی” شناخته می شوند. این معاهدات اینترنتی، هنجارهای بین المللی تعیین شده برای جلوگیری از دستیابی غیر مجاز و استفاده از آثار خلاق از اینترنت را شرح داده اند.
کپی رایت و حقوق مربوط به آن چگونه تنظیم می شوند؟
کپی رایت و حفاظت حقوق مربوط به آن، به طور اتوماتیک و بدون نیاز به هیچ ثبت یا تشریفاتی، فراهم می شود. در هر صورت، بسیاری از کشورها، یک سیستم ملی ثبت اختیاری را فراهم کرده اند. این سیستمها برای مثال، ابهامات مربوط به مشاجرات مربوط به مالکیت، خلق تبادلات اقتصادی، فروش، واگذاری و انتقال حقوق را تسهیل می کنند.
بسیاری از نویسندگان و نوازندگان توانایی و یا وسایل تحت تعقیب قرار دادن قانونی و اداری اجرای کپی رایت و حقوق مربوط به آن، مخصوصاً با توجه به استفاده جهانی در حال افزایش آثار ادبی، موسیقی و اجرایی را ندارند. در نتیجه تاسیس و زیاد کردن سازمانهای مدیریتی اجتماعی یا “انجمن ها”، روند ضروری رو به رشد در بسیاری از کشورهاست.
برای مثال، این انجمن ها می توانند برای اعضایشان مزایای اجرایی سازمان و مهارتهای قانونی و فعالیت مفید در جمع آوری اداره کردن، پرداخت کردن حق امتیازهای بدست آمده از استفاده ملی و بین المللی اثر یا اجرای کپی از اعضاء، فراهم کنند.
بعضی اوقات، حقوق مشخص تولیدکنندگان سازمانهای ضبط صدا و پخش اخبار، همگی بدین صورت اداره می شوند.
سازمان جهانی مالکیت فکری چیست؟
در سال 1970 تاسیس شد، سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) یک سازمان بین المللی است که به کمک کردن در اطمینان یافتن از اینکه حقوق بوجود آورندگان و صاحبان مالکیت فکری، در سرتاسر جهان حفاظت می شود، اختصاص یافته است و مخترعان و مبدعان به خاطر نبوغشان پاداش داده شود.
این حفاظت بین المللی، نقش انگیزه را برای خلاقیت بشر، ایجاد می کند. مرزهای علم و تکنولوژی را جلو می برد و دنیای ادبیات و هنر را غنی می سازد. همچنین با فراهم کردن یک محیط با ثبات برای بازاریابی محصولات مالکیت فکری، چرخه های تجارت بین المللی را روغنکاری می کند. WIPO دقیقاً با کشورهای عضو و موسسات دیگر همکاری می کند تا تضمین کند که سیستم مالکیت فکری مانند یک ابزار انعطاف پذیر و سازگار، برای کامیابی و خوشبختی باقی بماند و به درک کردن توانایی کامل مالکیت فکری برای نسل های حال و آینده کمک کند.