تحقیق در مورد تحلیل علمی تولید گندم در ایران و جهان

 تحلیل های علمی تولید گندم در ایران و جهان
(اقتصاد گندم ایران )
تا کنون کتابها، مقالات ، طرح های تحقیقاتی و سایر منابع علمی در باب تولید گندم در ایران و مزیت نسبی تولید این محصول در ایران همچنین، در مورد اینکه آیا مساله خود کفایی در تولید گندم در ایران اساسا لزومی دارد یا نه ، بحث های فراوانی کرده اند و هر یک فراخور نوع کار نتایجی نیز گرفته اند. برخی نتیجه گرفته اند که ما باید در تولید گندم خود کفا شویم برخی نیز نتیجه گرفته اند که اساسا نیازی به مطرح شدن بحث خود کفایی نیست و ایران در تولید گندم مزیت نسبی ندارد!
اگرچه هر یک از کارهای انجام شده در این زمینه قابل احترام هستند اما به نظر می رسد علت تفاوت در نتیجه گیری منابع علمی فوق الذکر این باشد که فرضیات و حیطه کاری که برای هر تحقیق در نظر گرفته شده است متفاوت بوده است. برخی از دیدگاه اقتصاد خرد به قضیه نگاه کرده اند ، برخی از دیدگاه اقتصاد کلان به قضیه نگاه کرده اند. برخی از دیدگاه اقتصاد جهانی و آزادسازی تجارت مساله را مورد بررسی قرار داده اند و برخی دیگر از دیدگاه سیاسی به قضیه نگاه کرده اند و برخی نیز از دیدگاه های فرهنگی و حتی مذهبی. اقتصاد خرد دستور به توقف تولید گندم می دهد اما اقتصاد کلان دستور به تداوم تولید می دهد. آزادسازی تجاری دستور به توقف تولید و اقتصاد سیاسی دستور به ادامه تولید. اهل سیاست خواستار تولید هستند اما برخی از اقتصاددانان مخالف و برخی دیگر موافق هستند. در این بین بنا به قدرت اجرایی داشتن هر یک از افکار فوق مساله خود کفایی گندم کم رنگ یا پر رنگ شده است اما به هر حال در نهایت تفکر غالب همان ادامه تولید و رسیدن به خودکفایی بوده است تا اینکه بالاخره پس از 40 سال ما به آ؛نچه می خواستیم رسیدیم و در سال زراعی 1383-1382 موفق به خودکفایی در تولید گندم شدیم. اما از آنجایی که مساله تولید گندم فراتر از بحث خود کفایی است و ایران سالیان سال باید بر اساس آن، تصمیم به تولید یا عدم تولید بگیرد، نیاز است که مساله تولید گندم در ایران با نگرشی همه جانبه ( اقتصادی ، سیاسی، فرهنگی ، اجتماعی ، مذهبی و ..) بررسی شود تا در نهایت بتوانیم به نتایجی جامع ، خالی از ایراد و قانع کننده در این مورد برسیم و بر اساس آن تصمیمی درست اتخاذ نماییم.
با توجه به احساس نیاز فوق ، بر آنیم تا مساله " مزیت نسبی تولید گندم در ایران و جهان " را که مفهومی اقتصادی است به صورت جامع بررسی کنیم. از این رو بصورت سلسله وار تحلیل هایی علمی در این زمینه به علاقمندان تقدیم خواهد شد.
بازاریابی صادراتی گندم ایران (3)
در ادامه بررسی مسائل مربوط به بازاریابی گندم ایران استاندارد کردن ، بسته بندی ، تبدیل ، انبارداری ، تبلیغات ، طرز فروش ، قیمت گذاری و در نهایت ضریب هزینه های بازاریابی این محصول را بررسی می کنیم.
3- استاندارد ( جدا ) کردن محصول گندم
شامل جور کردن و استاندار کردن گندم می باشد. با پیشرفت اقتصادی مراکز مختلفی برای انجام اینگونه خدمات بوجود می آید ، جوربندی و استاندارد کردن گندم به خریداران امکان می دهد تا بتوانند آنچه را که مایل هستند بدون اتلاف وقت و با توجه به قدرت خرید خود بخرند ، جدا کردن ، جور کردن و استاندارد کردن سبب جلب اطمینان مصرف کنندگان می شود و در نتیجه تجارت بخصوص تجارت بین المللی را ساده تر و سریع تر می کند. محصولات کشورهای در حال رشد اغلب به علت نداشتن یکنواختی در بازارهای دنیا با اطمینان خرید و فروش نمی شوند. این در حالی است که سورت کردن، ارزش افزوده محصول مورد نظر را افزایش می دهد مثلاً گندم را می توان به درجات مختلف تقسیم کرد و از هر کدام برای هدف مشخصی مثل تهیه آرد نان، تهیه آرد شیرینی، تهیه مصارف غذایی مثل ماکارونی ، مصارف دامی و غیره استفاده کرد.
کشورهای مختلف جهان ، خصوصا صادر کنندگان این محصول ؛ گندم خود را با درجات مختلف، مشخص و استاندارسازی کرده اند. گندم تولیدی در هر کشور بسته به درجه ، درصد پروتئین و سایر خصوصیات قابلیت رقابت خاصی را دارا می باشند. بطور کلی ارقام عمده گندم با قابلیت رقابت در سطح جهانی بصورت ذیل درجه بندی و نامگذاری شده اند. در جدول ذیل انواع گندم کشورهای مختلف که قابلیت رقابت با یکدیگر در بازار جهانی را دارا می باشند آورده شده است.

ارقام رقابت پذیر گندم
استرالیا
آمریکا
کانادا
دیگر کشورها
گندم سخت ممتاز
گندم بهاره سیاه شمالی
گندم قرمز سخت
گندم با 13% پروتئین
گندم بهاره قرمز غربی
–
گندم سخت
گندم قرمز سخت
گندم بهاره قرمز غربی
گندم قزاقستان
گندم آلمان
گندم سفید اعلاء
گندم قرمز سخت
گندم بهاره فلات کانادا
گندم آرژانتین
گندم آلمان
گندم روسیه
گندم اوکراین
گندم سفید استاندارد
گندم سفید نرم
گندم زمستانی قرمز نرم
گندم فلات کانادا
گندم آرژانتین
گندم فرانسه
گندم هند
گندم اوکراین
گندم نرم
گندم سفید نرم
گندم زمستانه قرمز نرم
–
–
گندم دروم
گندم دروم کهربایی سخت
گندم دروم کهربایی غربی
گندم دروم مکزیک

در ایران استاندارد کردن اجباری از سال 1352 شروع شده است هر چند که موسسه استاندارد که وابسته به وزارت اقتصاد است 14 سال قبل از آن تاریخ تاسیس شده بود و قرار بوده است 600 نوع مواد غذایی و محصولات کشاورزی را به تدریج استاندارد کند ولی سرعت پیشرفت این کار خیلی کم است و به نظر می رسد که شاید سالها طول بکشد تا همه این مواد را بتوان استاندارد کرد. از طرف دیگر تا کنون احساس نیازی برای درجه بندی و استاندارد سازی گندم ایران وجود نداشته است اما اکنون که بحث صادرات این محصول مطرح می باشد باید متولیان امر با مقایسه گندم ایران با ارقام استاندارد شده کشورهای رقیب (که در جدول بالا اورده شده است) در این زمینه اقدام به استانداردسازی این محصول نمایند تا خریداران قادر به مقایسه کیفیت و قیمت محصول ایرانی با محصول خارجی باشند. گفتنی است ایران قادر است استانداردهای جداگانه ای نیز برای انواع گندم خود تعیین نماید اما بمنظور حضور در بازارهای جهانی نیاز است تا استانداردهای ایران با استانداردهای جهانی همخوانی داشته باشد.
4- بسته بندی محصول گندم یا آرد گندم
بطور کلی بسته بندی محصولات کشاورزی به منظور سالم نگهداشتن ، تسهیل در حمل و نقل و انبار داری انجام می شود. با بسته بندی درست می توان از بسیاری آسیب ها جلوگیری کرد و از برخی هزینه ها نیز کاست همچنین در اثر حفظ بهتر و حمل و نقل آسانتر محصول هزینه های فروش را پائین آورد. هر یک از محصولات کشاورزی بنا به ماهیت و کیفیت خود باید یک نوع بسته بندی شود در صورتیکه به این امر توجه نشود و بسته بندی متناسب با محصول نباشد مقدار زیادی از محصول تلف خواهد شد و هزینه آن بیشتر از حد لازم خواهد بود. امروزه که در بازار بین المللی محصولات باید با گویا بودن کیفیت خود ، برای خود مشتری پیدا کنند ، اهمیت بسته بندی خوب از نظر اندازه ، نوع و بی خطر بودن بسته بندی ، بهداشتی بودن ، امکان استفاده مجدد از بسته ها بعد از مصرف محصول و زیبائی و رنگ آمیزی بسته ها اهمیت زیادی دارد. نوع بسته بندی و اندازه آن با مطالعه خصوصیات اقتصادی – اجتماعی مصرف کنندگان و نوع و قیمت محصول انجام می گیرد.
در بسیاری از موارد گر چه هزینه های فروش در اثر بسته بندی افزایش می یابد ولی همه از آن کار راضی می شوند ، چون بسته بندی در واقع کیفیت محصول نهائی را بهبود می بخشد. بعلاوه می توان تاریخ بسته بندی و زمان غیر قابل مصرف شدن آن را روی بسته بندی نشان داد.
بسته بندی درارتباط با گندم برای آرد این محصول مطرح می باشد. چون خود گندم معمولا بدون بسته بندی صادر می شود اما ارد گندم حتما باید در بسته بندی ارائه شود. اخیرا کشور عراق در اعلام نیاز خود اشاره کرده است به دلیل عدم امکان تولید گندم به ارد در این کشور ترجیح می دهد آرد خریداری نماید تا گندم. بنابراین با توجه به اینکه عراق تا چند سال اینده نیز وارد کننده گندم خواهد بود ، بسته بندی آرد و حتی دیگر مشتقات گندم توجه بیشتری را می طلبد.
البته این موضوع قابل ذکر است که بسته بندی تا حد زیادی باعث می شود که امکان تقلب افزایش یابد اما این مورد بیشتر در مورد کشورهای در حال توسعه مطرح می باشد همانطور که قبلا در مورد کشورهای توسعه یافته فعلی نیز مطرح بوده است. بطور مثال در سال 1976 در اثر شکایت کشورهای خریدار گندم از آمریکا ، معلوم شد در میان گندم هایی که از بندر نیواورلئان آمریکا به سوی کشورهای شوروی سابق ، هند ، مصر و ایران صادر شده بود مقادیر زیادی سنگ و خاشاک و گندم هائی از درجه پائین تر نیز قاطی شده است.
در کشورهای غنی که هزینه های زیادی را صرف بسته بندی می کنند مطالعات زیادی هم برای انتخاب نوع صحیح جنس بسته ها ، شکل ، اندازه و رنگ آمیزی و شعارهایی که روی آنها نوشته می شود به عمل می آید تا هدف های بسته بندی را بهتر انجام دهند .
کیفیت بسیاری از محصولات کشاورزی صادراتی ایران نامطلوب است و این امر به دلیل به کار نبردن روشهای جدید بهداشتی کردن محصول و استاندارد کیفیت آن در تمام مراحل تولید و طرز نادرست به بازار رساندن محصول است. معمولا بسته بندی محصولات کشاورزی در ایران عقب افتاده است و بهمین دلیل در بازارهای جهانی این محصولات به قیمت های بسیار کم فروخته می شوند. هم اکنون بسیاری از کالاهای صادراتی ایران با بسته بندی کشورهای امارات ، اسپانیا و… در بازارهای جهانی عرضه می شوند. متخصصین اقتصادی وزارت اقتصاد میزان خساراتی را که در اثر عدم توجه به استاندارد کردن به مملکت وارد می شود بین 25 تا 50 درصد تولید تخمین می زنند و هر گاه صرفاً 25درصد را مبنا بگیریم مشاهده خواهیم کرد که چه ضرری از این منظر متوجه اقتصاد کشاورزی ایران است.
5- تبدیل محصول گندم
با افزایش درآمد ، مردم قادر می شوند که خدمات بازاریابی را بیشتر بخرند و به علاوه امروزه تعداد زیادی از زنان در خارج از منزل کار می کنند و وقت کافی برای تبدیل محصولات غذائی را ندارند.
در واقع رابطه مستقیمی بین درآمد مردم کشورهای مختلف جهان و میزان مصرف مواد غذائی تبدیل شده وجود دارد. شاید قدیمی ترین و معمولی ترین رشته تبدیل مواد غذائی همان تبدیل گندم به آرد وسپس پختن نان باشد که از زمان های قدیم قسمتی از آن در منازل و قسمت دیگر توسط آسیابان ها و نانواها انجام گرفته ولی امروزه اغلب نان مصرفی (حتی در روستاها) در خارج از منزل تهیه می شود. به همین نسبت در بازارهای جهانی نیز این امر در حال محقق شدن است. یعنی در اینده محصولات ثانویه گندم بیشتر مد نظر خواهد بود و جنبه صادراتی بیشتری خواهد داشت تا خود محصول گندم. چون در کشورهای با درامد بالا هزینه نیروی انسانی به دلیل کاهش جمعیت و انتظارات مردم ثروتمند بالا خواهد رفت و کار تبدیل مواد خام نیز به کشورهای در حال توسعه با انبوه نیروی کار ارزان سپرده خواهد شد.
6- انبارداری
چون گندم فقط یکبار در سال حاصل می شوند لذا برای تنظیم عرضه آن، باید در انبار نگهداری شود. نگهداری گندم همانند سایر محصولات کشاورزی احتیاج به درجه حرارت ، فشار و ترکیب اتمسفری مخصوصی دارد. از این روی نگهداری آنها در سیلوها و انبارهای ویژه انجام می شود. به علاوه نگهداری بعضی از محصولات با هم در یک جا سبب از بین رفتن و یا جوانه زدن آنها (به علت فعل و انفعالات شیمیائی ) می گردد. به علت بالا رفتن قدرت خرید مردم و افزایش شهر نشینی همچنین افزایش چشمگیر تولید گندم در ایران احتیاج به ایجاد انبارها و سیلوها به طور چشمگیری افزایش یافته است. اما بخش خصوصی ایران که در گذشته به دلیل برداشت های غلط و البته سود جویی برخی که انبارداری را به احتکار تبدیل کرده بودند؛ با برخورد نامناسب دولت روبرو شد اکنون حاضر به سرمایه گذاری در این بخش نیست. به نظر می رسد که شاید این اصل سبب عدم رشد کافی انبارهای عمومی در ایران شده است . چون مردم فقط به طور انفرادی مواد مورد نیاز خود را انبار و نگهداری می کنند. در واقع دولت های گذشته قوانینی را برای مبارزه با محتکرین مواد غذائی وضع کرده بود و چون از این قوانین درست استفاده نمی شد بعضی از صاحبان سردخانه ها و انبارهای عمومی دلسرد شده بودند.
انبارداری گندم در ایران – در سابق در ایران قسمت اعظم انبارداری گندم توسط خود خانواده انجام می شد و از این روی خانواده ها در فصل برداشت و فراوانی عرضه، این محصول را خریداری می کردند و با طرق مختلفی که در نتیجه تجربه سالیان دراز آموخته بودند آن را نگهداری می کردند و باین وسیله تقاضا برای گندم را در طول سال تنظیم می کردند ولی پیشرفت های فنی باعث شده است که امروزه گندم در تمام طول سال و در همه جا عرضه شود که قسمتی از آن بدلیل توسعه وسائل حمل و نقل و قسمت دیگر هم بعلت پیشرفت در امر انبارداری می باشد.
در ایران سابقاً صدها بنگاه و موسسه در شهرها و نقاط مرزی و بنادر با دایر کردن محوطه های محصور و مسقف و یا بدون سقف سالهای سال بود که به شغل انبارداری مشغول بودند این مکانها بنام بنگاه ، گاراژ ، انبار کالا ،تیمچه ، قیطریه ، بارانداز، سرای تجارتی ، کاروانسرا و غیره نامیده می شدند. ولی در این انبارها مقررات بسیار ابتدائی بود. اغلب موش و حشرات به محصولات صدمه می زدند و چون مفهوم بیمه در بین نبود در صورت بروز حریق و حوادث دیگر راهی برای جبران زیان وارده به صاحب محصول نبود. گر چه امروزه ساختمان انبارهای مناسب پیشرفت کرده است ولی هنوز انبارهای زیادی وجود دارند که بصورت ابتدائی کار می کنند. بهر حال در چند سال اخیر با افزایش قابل توجه تولید گندم و قطع واردات این محصول نیاز شدیدی برای نگهداری درست گندم وجود دارد که باتوجه به میزان گندمی که ایران قادر است در شرایط قابل قبول نگهداری نماید هنوز راه درازی در این زمینه در پیش داریم. آمارهای رسمی حاکی از ان است که ایران تنها قابلیت نگهداری 5 میلیون تن گندم را داراست و بقیه گندم خریداری شده از کشاورزان ( در حدود 7 میلیون تن ) در محوطه های غیر استاندارد که امکان هر نوع آلودگی و بیماری را برای محصول گندم بهمراه دارد، نگهداری می شود.
7- تبلیغات
دادن آگهی و انجام تبلیغات در بازاریابی محصولات صنعتی نسبت به بازاریابی محصولات کشاورزی، نقش مهمتری ایفا می کند، اما امروزه با گسترش ابعاد تجارت جهانی و نگاه ویژه به گندم به عنوان کالایی حیاتی اهمیت تبلیغات در بازاریابی این محصول نیز زیاد شده است. اصولا هدف واقعی از دادن آگهی ها شناساندن محصولات جدید به مصرف کنندگان و ایجاد گرایش مثبت نسبت به این محصولات در آنان می باشد.
شاید یکی از علل آن آگاهاندن مصرف کنندگان به امتیازات این محصولات و به امکانات درست کردن غذاهای مختلف از آنها باشد. یکی از ویژگی های تبلیغات برای محصولات اولیه کشاورزی مثل گندم این است که این کار باید مشترکاً بوسیله تمام تولید کنندگان یک محصول صورت گیرد. علت این امر یکنواختی محصول گندم است برای تولید کنندگان متفاوت است یعنی از لحاظ ترکیب شیمیائی و خواص فیزیکی و طعم و غیره اختلاف کمی بین گندم تولید شده بوسیله زارعین مختلف می تواند وجود داشته باشد و در نتیجه هر تولید کننده نمی تواند با بزرگ جلوه دادن امتیاز محصول خود ( که اساس تبلیغات محصولات صنعتی است ) برای خود قدرت انحصاری کسب کند. بعلاوه تولید کنندگان گندم هم بتنهایی امکانات مالی لازم برای تبلیغات را ندارند روی این اصل تبلیغات برای محصول خام یا اولیه گندم اغلب بوسیله سندیکاها و یا اتحادیه تولیدکنندگان محصول صورت می گیرد. بعلاوه تبدیل کنندگان و فروشندگان این محصول نیز در پرداخت هزینه های تبلیغاتی باید سهیم باشند چون افزایش تقاضا برای این محصول طبیعتاً به نفع افراد مزبور هم خواهد بود. البته در بعد جهانی این مساله بسیار مهمتر جلوه می کند چون در ابعاد جهانی رقابت بسیار زیاد است و با ابزار تبلیغات می توان محصول را به تمامی جهانیان معرفی کرد و در اصطلاح سهم خود را از بازار جهانی افزایش داد. واضح است که میزان تسلط کشورها بر رسانه های گروهی جهانی و میزان حضور این کشورها در رسانه های گروهی جهانی تا چه اندازه می تواند در پیشبرد تبلیغات موثر باشد. از مهم ترین این رسانه ها می توان به اینترنت ، شبکه های ماهواره ای و روزنامه هایی که در نقاط مختلف جهان منتشر می شوند نام برد. کار تبلیغات برای گندم در کشورهای مختلف صادر کننده از طریق هیات های گندم یا اتحادیه های گندم صورت می گیرد. هیات گندم کانادا ، هیات گندم امریکا ، وزارت کشاورزی امریکا ، هیات گندم استرالیا و کمیسیون کشاورزی اتحادیه اروپا از این قبیل سازمان ها هستند که هر کدام با ایجاد سایت های اینترنتی مهم و به روز ، تبلیغات گسترده ای را برای محصول گندم خود براه انداخته اند.
8- طرز فروش
ماهیت فساد پذیری و حجیم بودن و تولید در فواصل زمانی زیاد از یک طرف و عدم آشنائی زارعین با بازارهای بزرگ و کمی مقدار محصول تولید شده به وسیله هر یک از آنها از طرف دیگر، سبب شده است که امکان فروش مستقیم گندم از تولید کنندگان به مصرف کنندگان بویژه مصرف کنندگان خارجی کم باشد. این امر بخصوص در گذشته که وسائل حمل و نقل و ارتباطات کمتر بود بیشتر صادق بود.
طرز توزیع گندم تولیدی در کشورهای مختلف متفاوت است و محصول از تعداد متعددی از کانال ها باید عبور کند تا بدست مصرف کنندگان نهائی برسد. هر چه نظام اقتصادی کشوری عقب افتاده تر باشد تعداد این کانال ها ( برای انجام یک مقدار مساوی از خدمات ) بیشتر خواهد بود . با پیشرفت صنعت و با افزایش وسائل ارتباطی توزیع گندم متمرکزتر شده است. در کشورهای صنعتی و پیشرفته عمدتا هیات های گندم و یا شرکت های بزرگ اقدام به خرید گندم می نمایند و حتی مسولیت صادرات را نیز بر عهده دارند.
از نظر جامعه نیز یکی از فوائد تمرکز توزیع محصولات کشاورزی ( علاوه بر هزینه کم آن ) امکان بازرسی دقیق بهداشتی می باشد . چون محصولات کشاورزی محیط های بسیار مساعد برای کشت عوامل بیماری زا می باشند و اگر تعداد فروشندگان این محصولات خیلی زیاد باشد برای مسئولین امور بهداشتی کنترل کیفیت ( و همچنین قیمت آنها ) خیلی مشکل خواهد بود تمرکز توزیع بسیار مهم است. امروزه استفاده از کامپیوتر کار انبارداری و تدارک محصولات و انجام کارهای حسابداری را بسیار تسهیل کرده است . البته باید در نظر داشت که یک نظام بازاریابی خوب نمی تواند در یک کشور در حال رشد که فاقد چارچوب اقتصادی و قضائی مناسب است وجود داشته باشد.
9- قیمت گذاری
محققان دانشگاه کالیفرنیا در تحقیقات خود دریافتند که در بازار جهانی گندم ، آمریکا به عنوان رهبر اصلی قیمت مطرح می باشد و دیگر کشورها از جمله کانادا و استرالیا تنها قیمت پذیرند و با آمریکا فقط در بحث عرضه رقابت می کنند.
قیمت گذاری گندم در داخل ایران معمولا به این صورت است که دستگاه های دولتی با کار کارشناسی قیمتی را که براساس هزینه تولید و درصدی سود کشاورز تخمین زده شده است را به وزارت کشاورزی پیشنهاد و سپس این قیمت با تصویب در وزارت جهاد کشاورزی به شورای اقتصاد پیشنهاد شده و این شورا معمولا با تغییراتی قیمت تضمینی گندم را تعیین می نماید و لذا قیمت داخلی گندم از قانون کلی حداکثر کردن منفعت ( قیمت محصول = هزینه نهائی) تبعیت نمی کند. این در حالی است که در بخش بین الملل همانطور که در بالا اشاره شد عمدتا آمریکا به عنوان قیمت دهنده و بقیه کشورها قیمت گیرنده هستند. اما بهر حال امریکا ییها که یارانه فراوانی به گندم خود اعطا می کنند همیشه قیمت این محصول را با توجه به مقتضیات زمان و همچنین اهداف خاص خود تعیین می کنند و از این رو ایران هم مجبور است در بازار صادراتی قیمت گندم خود را با قیمت های جهانی متناسب نماید و شاید گاهی مجبور باشد برای صادرات گندم خود همانند کشورهای اروپایی از یارانه های صادراتی نیز استفاده نماید که این مورد فعلا به سود ایران نیست.
10- هزینه بازاریابی
خدماتی که از موقع تولید محصول تا فروش آن به مصرف کننده نهائی، انجام می شود ، مستلزم هزینه هائی است. مجموعه این هزینه ها را که بصورت درصدی از قیمت محصول نهائی درآمده باشد " ضریب هزینه بازاریابی " می نامند . اگر ضریب هزینه بازاریابی را با r و قیمت محصول در بازار آزاد را با و قیمتی را که زارع دریافت می کند با نشان دهیم ، خواهیم داشت :

مثلا اگر قیمت گندم در بازار آزاد بین المللی هر کیلو 2000 ریال باشد در حالیکه زارع فقط 1000 ریال برای هر کیلوی آن دریافت کرده باشد ضریب هزینه بازاریابی برابر می شود با :
درصد
ضریب هزینه بازاریابی شامل دو بخش" عمده فروشی" و"خرده فروشی" می باشد. اندازه این ضریب به نوع خدماتی که تا رسیدن محصول بدست مصرف کننده نهائی انجام می شود و نیز میزان فسادپذیری محصول و سرعت فروش آن و شدت رقابت موجود در بازار و کارآئی کل بازار بستگی دارد.
ضریب هزینه بازاریابی برای فصول مختلف سال متفاوت است چون در تابستان که فصل برداشت محصول گندم است عرضه آن زیاد و قیمت پائین می آید و از طرف دیگر بدلیل گرمای هوا میزان ضایعات زیاد خواهد شد و در نتیجه در تابستان ضریب هزینه بازاریابی بزرگتر می باشد.
برای افزایش رفاه اجتماعی باید سعی شود که هزینه انجام خدمات بازاریابی حداقل شود ولی باید در نظر گرفت که چون انجام خدمات بازاریابی بر عکس تولید " کارطلب" هستند نمی توان در آنها باندازه تولید صرفه جوئی کرد .

گندم و یارانه در ایران : مشکلات نظام پرداخت
اهمیت و ارتباط یارانه های تولیدی و قیمت گذاری
از آنجاییکه پرداخت یارانه (مالیات منفی) همواره در جهت کاهش هزینه و یا قیمت تمام شده یک یا چند کالا می باشد عمده تاثیر خود را از طریق قیمت، بر اقتصاد و تصمیم های اقتصادی می گذارد. در بحث مورد نظر ما که یارانه های تولیدی گندم ( شامل یارانه های پرداختی به نهاده های کودشیمیایی، سم و بذر ) را شامل می شود دولت با پرداخت یارانه عملا در راستای کاهش هزینه های تولید، قیمت این نهاده ها را نسبت به قیمت واقعی آنها کاهش می دهد. بنابراین دولت با پرداخت یارانه به این نهاده ها از طریق "قیمت" اهداف خود را دنبال می کند چراکه عنوان می شود که اگر دست نامرئی کلاسیکها کوچکترین کاری در اقتصاد جامعه انجام دهد، تنها از طریق قیمت و قیمت گذاری خواهد بود.
این در حالی است که قیمت یک کالای ساده و کوچک نه تنها تخصیص منابع در تولید آن کالا را تعیین می کند و نه تنها به تولید کننده می آموزد که چه مقدار از آن کالا تولید کند و نه تنها خریدار را راهنمایی می کند که چه مقدار از آن کالا را خریداری و مصرف نماید بلکه در تصمیم گیری تولید کنندگان و مصرف کنندگان کالا و خدمات دیگر نیز به درجات متفاوت تاثیر می گذارد، زیرا اینکه چه مقدار از عوامل تولید موجود در جامعه به تولید کالای ویژه ای اختصاص یابد هم بر بهای عوامل تولید وهم بر فراوانی یا کمبود عوامل در بازار موثر خواهد بود.
بطور کلی حساس ترین دستگاه ماشین پیچیده اقتصاد که کار همه دستگاههای دیگر این ماشین را تنظیم می کند قیمت کالا و خدمات است. حتی در فرآیند مصرف نیز این تاثیر وجود دارد. اینکه چه مقدار از درآمد مصرف کنندگان از طریق بهای کالای ویژه ای جذب می شود تعیین می کند که چه مقدار درآمد برای تقسیم میان کالاهای دیگر باقی می ماند. این همبستگی شدید میان قیمت داده ها در بازار عوامل و میان قیمت ستاده ها در بازار تولید و میان تک تک ستاده ها در کل بازار است که موجب پیدایش مستقیم قیمت گردیده است. زیرا در تعریف می گوییم " سیستم عبارت از مجموعه ای از پدیده هاست که با یکدیگر همبستگی و رابطه قوی و تنگاتنگ ارگانیک دارند ."
بنابراین در ترکیبی از قیمت بازار آزاد و یارانه ای که دولت به کالاها و خدمات پرداخت می کند، قیمتی دیگر به وجود می آید که می توان آن را قیمت یارانه ای نامید. این قیمت یارانه ای قیمتی است که انعطاف پذیری قابل ملاحظه ای دارد و علاوه بر اینکه می توان آن را در راستای اهداف مورد نظر تنظیم کرد، خلل قابل ملاحظه ای در نظام بازار بوجود نمی آورد. قیمت در نظام بازار آزاد به عنوان نقطه ثقل تمامی تصمیمات اتخاذ شده از طرف تولیدکنندگان و مصرف کنندگان کالاها می باشد. لذا قیمت کالاها و خدمات هم در اقتصاد بخش عمومی و هم در اقتصاد بخش خصوصی بی نهایت اهیمت دارد و در حقیقت آن " دست نامرئی" که کلاسیکها طرح می کردند از طریق بهای کالاها و خدمات به تنظیم اقتصاد جامعه می پردازد.
مشکلات نظام پرداخت یارانه نهاده های تولیدی در ایران
صرفنظر از دلایل پرداخت یارانه در ایران، این پرداختها عاملی برای بوجود آمدن برخی مشکلات در سیستم اقتصادی ایران بوده و همچنین تنگناهایی در میزان پرداخت، نحوه پرداخت و نظارت بر این پرداخت ها نیز وجود داشته است. اولین مشکل اخلال در قیمت ها و عدم مصرف بهینه از نهاده ها می باشد چراکه با ارزان شدن بیش از حد یک نهاده کشاورزان به شدت مصرف آن نهاده را افزایش خواهند داد. مشکل دوم روند افزایشی بار هزینه ای دولت در ارتباط با میزان پرداخت این یارانه ها می باشد. همانطور که عنوان شد این روند درسالهای اخیر افزایشی بوده است و این مساله عامل مهمی در کسری افزایش کسری بودجه دولت می باشد. از دیگر مشکلات مربوط به پرداخت یارانه می توان کاهش میزان تولید محصول ( بطور مثال گندم ) در نتیجه استفاده بیش از حد از نهاده های مشمول یارانه دانست. این در حالی است که نظارت دولت بر بازار این نهاده ها نیز از دیگر مشکلات مهم عنوان شده است چراکه دولت با پرداخت یارانه باید در تامین و توزیع این نهاده ها و همچنین تنظیم بازار آنها نقش اصلی را داشته باشد و این مساله بار مالی و مسولیتی زیادی برای دولت در بر دارد. بهر حال سایر مشکلاتی که در مورد تمامی یارانه ها و از جمله یارانه نهاده های تولید می توان عنوان کرد عبارتند از : مشکلاتی که به تبع نرخهای چندگانه ارز در سال های قبل وجود داشته است، عدم انعکاس هزینه های واقعی یارانه در حسابهای ملی، مشکل مقایسه قیمتهای داخلی با قیمتهای جهانی کالاهای مشمول یارانه، عدم وجود نظام بازبینی ارزیابی پرداختهای یارانه، نحوه تخصیص یارانه به گروههای مختلف درآمدی(گروه های هدف)، روند افزایشی پرداختهای یارانه ای عاملی در جهت کسری بودجه در ایران و عدم طراحی و سیاست گذاری مشخص در دریافت مابه التفاوتها.
دولت ایران در طرح پنج ساله سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود بحث هدفمند کردن یارانه ها را مورد توجه قرار داد که در صورتی که این طرح در سالهای آتی اجرا شود بسیاری از مشکلات و تنگناهای موجود در این رابطه برطرف خواهد شد.
یکپارچگی اراضی گندم و توسعه کشاورزی در ایران
عنوان می شود که پدیده های اجتماعی چند وجهی اند و وقوع یا عدم وقوع انها را نمی توان به یک عامل یا علت تقلیل داد. پدیده توسعه در ایران عموما و توسعه کشاورزی و روستایی ان نیز بخصوص از شمول این قاعده جدا نیست. اما علی رغم درستی این بیان باید اذعان کرد که قدر و سهم عوامل گوناگون در وقوع پدیده های اجتماعی ، همیشه یکسان نیست بلکه تحت شرایطی معین و علی رغم اهمیت حضور همه عوامل مرتبط بطور معمول یکی از انها حالت کلیدی پیدا می کند. بطوری که شیوه عمل و میزان تاثیر سایر عوامل را تابع کارکرد خود قرار می دهد.
در فرایند توسعه کشاورزی و پیشرفت جامعه روستایی ایران بنظر می رسد که پدیده پراکندگی اراضی زراعی چنین نقشی را بر عهده داشته باشد بنابراین باید مشخص شود که این پدیده چیست و چگونه عمل می کند ؟ برای پاسخگویی به این سوال موارد ذیل را بررسی می کنیم.
اغلب چنین تصور می شود که زمین متصرفی هر کشاورز صرفنظر از مساحت ان بصورت یکپارچه و در یکجا قرار دارد بطوری که کشاورز تمامی فعالیت زراعی خود را بر روی یک قطعه زمین انجام می دهد. چنین تصوری از وضع بهره برداری کشاورزی کشور و موقعیت زمین انان به قدرت نمود عینی دارد ، بلکه اغلب عکس این حالت مشاهده می شود یعنی زمین انان اغلب بصورت قطعات کوچک و جدا از هم است.
چنین ارایشی از اراضی کشاورزی نه پدیده جدیدی است و نه خاص کشور ما بلکه در نظام زمینداری اغلب کشورهای ، اما با نسبت های کم و بیش متفاوت وجود داشته است. پدیده پراکندگی اغلب از طریق تعداد قطعات زمین هر کشاورزی مورد سنجش قرار می گیرد. تعداد قطعات بعنوان شاخص پراکندگی شناخته می شود و شدت و میزان ان که در مناطق مختلف یکسان نیست تحت تاثیر عوامل متعدد قرارا دارد . علی رغم تفاوتهای موجود ، پراکندگی را می توان بعنوان یکی از مشخصه های و الزامات نظام های سنتی کشاورزی تلقی کرد که تحت شرایط خاصی شکل گرفته و دارای کارکردهای مثبت نیز بوده است. اما با تغییر شرایط و شکلگیری نظام جدیدی از تولید و روابط ا جتماعی این کارکردهای مثبت نه تنها زایل گردیده بلکه به تدریج بصورت یک عامل بازدارنده در توسعه کشاورزی و روستایی پدیدار شده است.
در عصر حاضر کاربرد وسیع علم و تکنولوژی در زمینه های مختلف نه تنها بعنوان شاخصهای توسعه یافتگی محسوب می شود بلکه استفاده از دستاوردهای علم و تکنولوژی راه حل واقعی افزایش تولید برای رفع نیازهای جامعه و تامین کننده امنیت غذایی جوامع بشمار می رود. اما چنین حالتی زمانی تحقق عینی می یابد که شرایط و زمینه های لازم برای بروز پدیده ها و دستاوردهای علم و تکنولوژی در جامعه فراهم شده باشد. ساخت سنتی اراضی کشاورزی کشور ما در اکثر موارد فاقد چنین زمینه ای است بنابراین امکان استفاده و سیع و اصولی از یافته های علمی و تظاهر تکنولوژیک در انها فراهم نیست.
پراکندگی قطعات اراضی یکی از عناصر ساختار سنتی کشاورزی کشور است که امروزه به یکی از موانع اصلی توسعه کشاورزی تبدیل شده است. از انجا که این پدیده بطور اصولی به بهره برداریهای دهقانی این بهره برداریها بدنه اصلی کشاورزی کشور را تشکیل می دهد توسعه نیافتگی انها به معنی توسعه نیافتگی کشاورزی و بهمین صورت رفع مشکلات انها به مثابه رفع موانع توسعه کشاورزی کشور است.
ضرورت یکپارچه کردن زمین تحت بهره برداری کشاورزان
علاوه بر سه ویژگی یاد شده در مورد پراکندگی اراضی تحت بهره برداری کشاورزان یعنی تعدد قطعات ، کوچکی اندازه و فاصله بین انها، لازم است به ویژگی دیگر یعنی غیر هندسی بودن شکل قطعات اشاره کرد. ویژگی اخیر که بطور عمده تحت تاثیر شرایط توپوگرافی زمین شکل گرفته است در ارایش اکثر اراضی کشاورزی کشور دیده است.
این ویژگیها به اشکال مختلف موجب ایجاد اختلال در بهره برداری از زمین و سایر عوامل تولید می شود یکی از مهمترین مشکلات قابل ذکر در این زمینه امکان ناپذیری استفاده صحیح و کارامد از ماشین الات و روشهای جدید کشاورزی است. قبلا اشاره شد که عوارض و موانع متعددی در زمینه استفاده از اب ، زمین ، نیروی کار ، وسایل حمل و نقل و غیره در اثر پراکندگی قطعات وجود دارد که توسعه کشاورزی را دچار اختلال کرده است. اثرات زیانبار پراکندگی قطعات در روند انتقال کشاورزی از وضعیت سنتی به مدرن ( صنعتی ) به تدریج مشهود گردیده و ابعاد وسیعتری می گیرد . این ابعاد با گسترش ارتباط بین روستاها و شرهر ها و شکلگیری بازارهای ملی و سعت بیشتری پیدا می کند. ارتباط اجتناب ناپذیر با بازارهای منطقه ای و بین المللی نیز که وظایف جدیتری را بر دوش کشاورزی کشورهای در حال توسعه قرار می دهد دشواریها و موانع توسعه کشاورزی را بیش از پیش می سازد . جوامع در حال توسعه که بطور عمده متکی به فعالیتهای کشاورزی و درامدهای ناشی از ان هستند. در شرایط فعلی جهان بطور فزاینده ای تحت تاثیر اقتصاد جهانی قرار دارند و به کوچکترین نوسانات بازارهای جهانی واکنش نشان می دهند. تجربه چند دهه اخیر نشان داده است که کشاورزان و روستاییان کشورهای در حال توسعه منجمله ایران صرفا برای معاش خانواده تولید نمی کنند بلکه به ناگزیر سعی دارند بعنوان جزیی از شبکه بازارهای ملی و فراملی رفتارهای برونگرایی را جایگزین درونگرایی کنند و از حالت خود معیشتی و بسته خارج شوند. این تحول در جامعه روستایی ما با شدت هر چه بیشتر در حال تکوین است و مبادلات و ارتباطات فزاینده جامعه روستایی با شهرها و با خارج از کشور نشان از این واقعیت دارد. این تحول فارغ از علل بیرونی یا درونی ان وظایف حساس تری را بر عهده بخش کشاورزی کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما قرار داده و موقعیت ویژه ای را برای سر و سامان دادن به کشاورزی پدید اورده است. در چنین شرایطی ارزشها و معیارهای اقتصادی ، نقش تعیین کننده ای در روابط اجتماعی و روابط انسانها با محیط ایفا خواهد کرد، لذا تولید کشاورزی از این پس باید با مطالعه و برنامه ریزی دقیق استفاده از تکنولوژی و دستاوردهای علمی ، صرف هزینه کمتر و با تاکید و توجه به حفظ منابع اب و خاک و مسائل زیستمحیطی ( توسعه پایدار کشاورزی ) انجام گیرد تا بتواند جایگاه مناسب خود را در اقتصاد ملی و بازارهای بین المللی کسب نماید و محیط زیست و منابع طبیعی را بعنوان ودیعه ای الهی به ایندگان تحویل دهد. اما پراکندگی قطعات پدیده ای است که در روند تحول کشاورزی سنتی به مدرن مانع تحقق این امر می شود و توسعه کشاورزی را بسیار دشوار و حتی غیر ممکن می سازد. پایین بودن بهره وری ، بالا بودن هزینه های تولید ، اتلاف منابع و عوامل تولید ، کمبود درامد کشاورزان ، محرومیت از دستاوردهای علمی و فنی جدید در فعالیتهای تولیدی و بالاخره فقر روستایی بعنوان شاخصهای توسعه نیافتگی به نوعی در ارتباط با پراکندگی قطعات قرار دارد. برخی از مطالعات اثرات پراکندگی قطعات را در اتلاف عوامل نهاده های تولید بیش از 50 درصد براورد کرده است. چنانچه اثرات زنجیره ای و تشدید کننده پراکندگی قطعات را نیز بحساب اوریم ، اتلاف منابع و اثرات سوء ان بیش از ارقام یاد شده خواهد بود. برای رفع مشکلات و عوارض ناشی از این پدیده ، راه حل منطقی و قابل اجرای یکپارچه سازی توصیه می شود.

مفهوم یکپارچه سازی
یکپارچه کردن زمین که معادل اصطلاح انگلیسی land consolidation است در ادبیات توسعه کشاورزی کشورها بسیار متداول بوده و در کشور ما نیز به اشکال مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.
یکپارچه سازی با انکه دارای اشکال مختلفی است و هر یک از انها تحت شرایط خاص قابلیت اجرایی دارد. یکپارچه سازی اراضی را می توان به لحاظ عاملین اجرای اند در دو طبقه کلی : الف : یکپارچه سازی خود جوش و ب : یکپارچه سازی غیر خود جوش جای دارد. در یکپارچه سازی خودجوش عامل اصلی اجرا کشاورزان ذیربط هستند. در این جا اصولا مساله بوسیله خود کشاورزان مطرح می شود و سایر اقدامات اعم از سازماندهی ، ترغیب دیگران ، جلب مشارکت افراد ذیربط در مراحل مختلف کار و روشهای مناسب یکپارچه سازی نیز با اتکاری بر نیروهای داخلی روستا انجام می گیرد. این نوع از یکپارچه سازی پس از اصلاحات اراضی در برخی روستاهای کشاور به اجرا در امده است هر چند که به یکپارچگی کامل اراضی روستا منجر نشده است.
در یکپارچه سازی غیر خود جوش نقش عوامل غیر بومی بسیار تعیین کننده است . در اقداماتی که بویژه طی دو دهه اخیر در زمینه یکپارچه سازی اراضی کشور صورت گرفته است نقش عوامل بیرونی بسیار برجسته است. بعنوان مثال در برنامه پنج ساله اول توسعه کشاورزی پیش بینی شده بود که یک میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور یکپارچه شود با انکه در این برنامه کشاورزان مشارکت فعال داشتند اما سازماندهی و تمشیت امور بیشتر بر عهده دولت و عوامل اجرایی ان بوده است. این نوع از یکپارچه سازی در سالهای اخیر بیشتر متداول بوده و در تعدادی از روستاهای کشور به اجرا درامده است.
یکپارچه سازی کامل در سطح خانوار : در این نوع یکپارچه سازی قطعات پراکنده تحت تملک خانوارها با تعویض و جابه جایی مکرر قطعات انچنان کاهش می یابد تا در نهایت به یک قطعه یکپارچه برای هر خانوار تبدیل شود. این نوع یکپارچه سازی با توجه به شرایط طبیعی و توپوگرافی زمین ( پستی و بلندی ف جنس خاک و غیره ) و همچنین نوع اراضی و کاربری ان ( اب، دیم و باغ ) به ندرت در روستاهای ایران اتفاق افتاده است.
تحدید قطعات پراکنده در این صورت ممکن است فقط چند خانوار و یا حتی کلیه خانوارهای زمیندار یک روستا تعدادی از قطعات و یا حتی تمام قطعات تحت تملک را انچنان با هم معاوضه و یا معامله نمایند تا میانگین تعداد قطعات هر یک از انها تا حد زیادی کاهش یابد؛ بطور که زمین هر خانوار به چند قطعه بزرگتر تبدیل شود. این شکل از یکپارچگی در روستاهای ایران متداولتر است. اما چون علی رغم کاهش تعداد قطعات زمین هر خانوار ، ییکپارچگی کامل تحقق نمی یابد، اصطلاحا یکپارچگی ناقص یا تحدید قطعات نامیده می شود.
ادغام اراضی : گاهی ممکن است مرزهای بین قطعات اراضی برداشته شود و تعدادی از بهره برداریهای کوچک یک بهره برداری بزرگتر را بوجود اورند. این نوع یکپارچگی به شکل های مختلف وجود دارد. در برخی از انها کلیه مراحل تولید و حتی فروش محصولات بصورت گروهی انجام می گیرد. در حالی که در اشکال دیگر تنها برخی از فعالیتها بصورت گروهی است و بقیه انها به شکل انفرادی و یا خانوادگی انجام می گیرد. در نوع اخیر هدف اصلی بهره برداری مشترک از زمین نیست بلکه بیشتر از همه افزایش تولید مدنظر می باشد و به همین خاطر تعاونی افزایش تولید کشاورزی نامیده می شود.
در یکپارچه سازی بویژه با دخالت دولت ممکن است سطوح وسیعتری ازیک روستا مد نظر باشد بعنوان مثال در ایجاد یک شرکت تعاونی و یا یک شرکت سهامی زراعی دامنه شمول از سطح یک روستا فراتر رفته و اراضی چندین روستای مجاور را در بر می گیرد. این نوع از یکپارچه سازی نیز به ادغام اراضی معروف است اما با این تفاوت که اغلب توسط دولت به اجرا در می اید.
از بین اشکال مختلف یکپارچه سازی که مورد اشاره قرار گرفت نوع خاصی از ان یعنی یکپارچه سازی قطعات
اراضی زراعی تحت بهره برداری زارعان یا اصطلاحا یکپارچه سازی نسق زارعان مورد توجه این مطالعه است .
این نوع یکپارچه سازی می تواند بصورت خود جوش و یا با دخالت دولت به اجرا دراید. بعلاوه زمین تحت بهره برداری ( یا مالکیت ) بهره بردار می تواند بصورت یک قطعه ( یکپارچه کامل ) و یا چند قطعه ( اما کمتر از تعداد
انها قبل از یکپارچگی ) باشد

بررسی و تحلیل
خودمصرفی و خودعرضهای گندم
محققین دیگر کشورها نیز متناسب با نیاز سیاستی خود اقدام به بررسی این موضوع کردهاند که از آنجمله می توان به تحقیقات ذیل اشاره کرد.
Kapaj و همکاران در تحقیقی با عنوان "نقش تعاونیهای بازاریابی در افزایش حضور کشاورزان در بازار" با اعلام این موضوع که بخش کشاورزی مهمترین بخش اقتصادی در کشور آلبانی (واقع در اتحادیه اروپا) می باشد اقدام به بررسی میزان حضور کشاورزان در بازار این کشور کردهاند. آنها با جمعآوری آمار و اطلاعات از کشاورزان این کشور نتیجه گرفتند که کشاورزان آلبانیایی از نظر حضور در بازار به سه دسته تقسیم می شوند. دسته اول کشاورزانی که صرفا به منظور خود مصرفی و خودعرضهای تولید می نمایند که 21 درصد از کشاورزان را تشکیل میدهند. دسته دوم کشاورزانی هستند که به منظور خودمصرفی و خودعرضهای تولید می کنند اما مازاد تولید خود را در بازار بفروش می رسانند که این دسته 64 درصد از کل کشاورزان را تشکیل دادهاند. همچنین دسته سوم که در حدود 15 درصد از کشاورزان را تشکیل می دهند عمدتا به منظور فروش در بازار فعالیت کشاورزی مینمایند. محققین سپس با برشمردن نقشهای مختلفی که تعاونیهای بازاریابی میتوانند در بخش کشاورزی ایفا نمایند نتیجه گرفتهاند که این تعاونیها میتوانند با افزایش سود و درآمد کشاورزان آنها را به حضور بیشتر در بازار ترغیب نمایند .
Arias و همکاران در تحقیقی با عنوان " اقتصاد موز جهان در فاصله سالهای 2002-1985 " اعلام کردند که علی رغم اینکه موز به عنوان چهارمین محصول کشاورزی (بعد از گندم ، ذرت و برنج) است که بیشترین مبادله را در اقتصاد جهانی داراست ، اما هنوز هم به میزان قابل ملاحظهای کشاورزان تولیدکننده از این محصول برای خود مصرفی استفاده می کنند و در برخی جوامع به عنوان محصولی اصلی نقش مهمی در امنیت غذایی مردم بازی میکند .
Balint در تحقیقی با عنوان "کانال های بازار و جهتیابی تجاری در رومانی " به بررسی بازارهای کشاورزی و میزان حضور کشاورزان در این بازارها در رومانی پرداخته است. در این مطالعه که از آمار خانوارهای کشاورزی سال 2003 استفاده شده است، کانالهای بازار در شرایط هزینه معاملات، هزینه نقل و انتقال محصول و محصولات خاص ( گندم و شیر) تحلیل شده است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که فروش محصول به تجار، عمده فروشان و فرآوری کنندگان با پایین بودن هزینه معاملات و سطح بالای جهتیابی بازار همبسته است در حالیکه فروش در بازار و به کشاورزان شامل هزینههای معاملاتی بالا و اکثراً بوسیله کشاورزان خود مصرف و خودعرضه انجام میشود. در این تحقیق با استفاده از مدلهای رگرسیونی مشهور به Heckman & Tobit رابطه مثبت میزان حضور تجار ، عمده فروشان و کارخانه داران با جهتیابی کشاورزان به بازار بررسی شده است. ترویج کاهش هزینههای معاملاتی برای خریداران (اعم از تجار ، عمدهفروشان و کارخانهداران ) جهتیابی تجاری کشاورزان را افزایش می دهد .
Moustier و همکاران در مطالعهای تحت عنوان "بازار مواد غذایی و توسعه کشاورزی در ویتنام" به بررسی روند تغییرات بازار مواد غذایی و تاثیرات متقابل آن با توسعه کشاورزی در کشور ویتنام پرداخته اند. این محققین با برشمردن فرصتها و محدودیتهای بازارهای کشاورزی ویتنام دریافتند که اصلاحات بازار بخصوص در بازارهای کشاورزی باعث شده است که مصرف محصولات کشاورزی ( بخصوص برنج بعنوان محصول اصلی کشاوزری ویتنام) روندی متفاوت بخود بگیرد. آنها دریافتند که اصلاحات بازار باعث شده است که خود مصرفی در این کشور کاهش یابد. محققین نرخ خودمصرفی و خودعرضهای در مناطق شهری را 5 درصد و در مناطق روستایی 35 درصد بدست آورده اند و اعلام کردهاند که یکی از مهم ترین دلایل خودمصرفی وجود بازارهای ناقص می باشد. آنها با عنوان کردن این موضوع که ظرف ده سال بازار مواد غذایی ویتنام از دو برابر ارزش برخوردار شده است عوامل اصلی آن را افزایش جمعیت، افزایش مصرف سرانه و کاهش خودمصرفی و خودعرضهای اعلام کرده اند .
بودجه سال 1385 ، بخش کشاورزی و گندم
اولین بودجه دولت جدید با حجم 195 هزار میلیارد تومان
رییس جمهوری لایحه بودجه سال 1385 را با حجم 195 هزار و 657 میلیارد تومان به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد.
به گزارش مهر، محمود احمدی نژاد صبح امروز در زمان تقدیم لایحه بودجه سال 1385 به مجلس و در دفاع از لایحه بودجه سال 1385 کل کشور اظهار داشت: این بودجه حاصل سه ماه کار فشرده و سنگین دولت است.
وی افزود: دولت جدید با 4 اصل عدالت گستری، مهرورزی، خدمت رسانی و تعالی همه جانبه پا به عرصه خدمتگزاری نهاده است و مصمم است در حد توان در تحقق این اصول که بر آمده از آموزه ها ی امام بزرگوار و متن انقلاب بکوشد.
رئیس جمهور اعلام کرد: بودجه 85 نسبت به بودجه سال جاری 7/26 رشد دارد. بودجه عمومی 2/20 است و لذا دستگاههای دولتی باید با بازدهی بیشتری کار کنند تا مالیات و سود آنها به خزانه بر گردد، این رقم 629 هزار میلیارد ریال بالغ شده است.
اعتبارات عمرانی نسبت به بودجه امسال 2/74 رشد دارد و جهت گیری به سمت سرمایه گذاری و ساخت زیر بناهاست.
اعتباراتی استانی نیز در این بودجه افزایش یافته و نسبت به سال جاری 180 درصد رشد دارد.
وی تاکید کرد: سهم اعتبارات عمرانی استانی نیز ارتقاء داشته در 84، 2/19 درصد بوده، به 34 درصد کل بودجه بوده امیدوارم برای سال بعد به 50 درصد برسانیم.
احمدی نژاد گفت: در آموزوش و پرورش که محور رشد و ترقی کشور است نیز نسبت به امسال، 50 درصد رشد داریم.
برای مهارت آموزی 100 درصد رشد و برای صندوق ذخیره فرهنگیان نیز 100 درصد در نظر گرفته شده و 200 هزار مسکن روستایی و 120 هزار مسکن شهری با تسهیلات ارزان قیمت در نظر گرفته ایم که امیدوارم سال 85 بتوانیم این را تکرار کنیم.
3 میلیارد دلار نیز برای ارتباط با مجموعه ها ی فنی و مهندسی در خارج از کشور در نظر گرفته ایم که با این کار بخش مهمی از نیروی کار در این بخش فعال خواهند شد.
رئیس جمهور تاکید کرد: سال آینده سالی پرکار برای دولت و مجلس است.
احمدی نژاد با تاکید بر اینکه باید خودمان کشورمان را بسازیم گفت: دولت در کنار جوانان برای کار و تولید و آبادانی کشور خواهد بود. آن چیزی که کشور را می‏سازد، ادارات نیستند، بلکه تولید در همه بخش ها ست.
رئیس جمهور با بیان اینکه تلاش کرده ایم در فرصت قانونی و زودتر از آن بودجه را تقدیم کنیم، گفت: از مجلس محترم می‏خواهم بودجه را در اوایل اسفند به دولت برگرداند تا متن موافقت نامه ها را آماده کنیم و بقیه کارها را آماده کنیم تا در فروردین به صورت عملی کار شروع شود. امیدواریم به گونه ای بشود که در میانه ها و نیمه دوم سال توانسته باشیم کل اعتبارات را هزینه کرده باشیم و باز هم در خدمت شما بیاییم و متمم بودجه ارائه دهیم.
وی افزود: در بخش فرهنگ و تربیت بدنی نیز بخش قابل توجهی را به بانوان اختصاص داده ایم و صد در صد بودجه بخش خانم ها افزایش یافته است.
وی از نمایندگان که با دلسوزی و درایت و دقت نظر بودجه را بررسی می‏کنند و در اینده بودجه ای قوی را به دولت بر می‏گردانند تشکر کرد و گفت: امیدوارم تاثیر این بودجه در اقتصاد و فرهنگ زیاد باشد.
وی در ادامه محورها و ویژگی ها ی لایحه بودجه سال آینده را چنین برشمرد:
1- آنچه دولت انجام داده است تلاش برای بودجه ریزی و برنامه ریزی عملیاتی بودجه است که اصلاح و تکمیل آن با کمک نمایندگان خواهد بود.
2- دولت تلاش کرده است در بودجه امکانات کشور را در همه جای کشور عادلانه توزیع کند و بر این اساس به عمران روستاها به عنوان پایه تولید و اقتصاد تمرکز کرده است.
3- بدون تحرک قابل قبول و بازدهی بالا امکان تحول وجود ندارد، سازمان اداری باید با تمام توان درعرصه تحقق این امر حاضر شود.
4- تحرک سیستم بانکی؛ این سیستم باید در جهت اهداف بودجه و چشم انداز متحرک شود
5- تقویت حضور همه جانبه مردم در تمامی عرصه ها ؛ بدون آن امکان تحقق بودجه و برنامه ها وجود ندارد. باید متن مردم در این عرصه وارد شوند.
6- ارتقاء کیفیت فعالیت ها ؛ برداشت مشترک دولت و مجلس این است که بازدهی پایین است و کیفیت فعالیتها مناسب نیست.
7- تلاش در جهت خودکفایی محصولات اساسی کشاورزی، همانطور که در گندم به خودکفایی رسیدیم، باید در سایر محصولات استراتژیک نیز این امر تحقق یابد.
8- تولید و حمایت از صادرات نیز یکی از محورهای مهم لایحه بودجه سال آینده است.
9- واگذاری فعالیت ها ی اقتصادی دولت به مردم و محدود کردن فعالیت ها ی اقتصادی دولتی نیز از دیگر ویژگی ها ی لایحه بودجه است.
10- صرفه جویی و کاهش هزینه ها ی غیر ضروری
11- حمایت از صدور خدمات فنی مهندسی و نیروی کار این کار با نظارت دولت که باید سازمان یافته انجام شود.
12- هدفمند کردن رایانه ها را دنبال کرده ایم و در سال ها ی بعد جدی تر پیگیری می‏کنیم.
13- تشویق به سرمایه گذاری خارجی به خصوص برای ایرانیان مقیم خارج از کشور که دائما به این منظور به ما مراجعه می‏کنند.
14- تلاش برای خودکفایی در صنایع مرتبط با نفت و گاز و پتروشیمی، همچنین ما تلاش داریم تولید در کشور انجام شود.
15- صرفه جویی در مصرف انرژی
16- تاکید بر تولید علوم بومی و تحقیقات کاربردی مفید و رشد و پرورش خلاقیت جوانان
17- توجه به اشتغال، مسکن و ازدواج جوانان
18- توجه ویژه به بخش فرهنگ، ارتقاء بودجه آموزش و پرورش، دانشگاه ها و تحقیق و پژوهش
19- تاکید دولت بر توسعه صنایع و سرمایه گذاری ها ی زود بازده
20- توسعه امنیت داخلی و منطقه ای و تاثیرگذاری مثبت در امنیت جهانی و منطقه ای
21- تلاش برای اولویت بندی پروژه ها ی نیمه تمام، چرا که حجم سنگین اینگونه پروژه ها خسارات سنگینی را وارد می‏کند و تقویت سرمایه گذاری در اینگونه موارد تصمیم مهمی است.
22- سازماندهی و صرفه جوئی در مصرف انرژی؛ از بیش از 70 میلیارد دلار تولید نفت، 25 میلیارد دلار مصرف داخلی است.
سالانه 10 میلیارد دلار مصرف بنزین در داخل کشور داریم که این با رشد 10 تا 11 به سمتی می‏رود که کل درآمد نفتی را باید تحویل این بخش دهیم.
دولت با همکاری مرکز پژوهشها طرحی را پیش بینی کرده که با همت مجلس عملیاتی می‏شود.
وی افزود: بیش از 65 میلیون لیتر مصرف بنزین داریم. بیش از 60 درصد آن در 15 شهر مصرف می‏شود. دولت چند راهکار را پیش بینی کرده که ظرف چند سال باید عملیاتی شود.
احمدی نژاد گفت: هر سفر شهری با حمل و نقل عمومی یک دهم سوخت مصرف می‏شود و بهتر است یک بار برای همیشه کل این ناوگان را تجهیز کنیم تا 70 درصد حمل و نقل با وسائل نقلیه عمومی انجام شود.
وی ادامه داد: همچنین باید شبکه گاز رسانی و ایستگاه ها ی پمپ گاز را در کل کشور توسعه دهیم تا مصرف را از بنزین و گازوئیل به گاز منتقل کنیم.
رئیس جمهور اعلام کرد: پیش بینی کردیم تا تمام خودروها (تا پنج سال آینده) گازسوز شود و تولید خودروهای کم مصرف برای کاهش مصرف، برای اینگونه کارخانجات جایزه در نظرگرفته شده است.
وی همچنین اعلام کرد: پیش بینی شده است که بیش از یک میلیون خودروی پر مصرف در پنج سال خارج شود و به مرور درهر شهری که ایستگاه ها ی گاز به طور کامل مستقر می‏شوند، بعد از اتمام مهلت قیمت سوخت تغییر یابد.
رئیس جمهور ادامه داد: در طول این 5 سال برای استان ها یی که در مصرف سوخت با طرح ها ی ترافیکی صرفهجوئی می‏کنند، 60 درصد صرفه جویی سوخت در آن استان را به خود آن استان برای فعالیت ها ی عمرانی
اختصاص دهیم.
23- توسعه اشتغال؛
رئیس جمهور گفت: اکنون فارغ التحصیلان فراوانی داریم و رشد بیکاری همچنان ادامه خواهد داشت تا به رشد طبیعی برسد.
وی تاکید کرد: جهت گیری دولت در اشتغال، اشتغال متوازن در همه کشور است و نباید اعتبارات را صرفا بر اساس جمعیت توزیع کنیم. تسهیلات بانکی را باید برای اشغال ساماندهی کنیم.
رئیس جمهور افزود: امسال 20 درصد کل تسهیلات در کل کشور توزیع شده است و سال آینده 35 درصد برای بنگاه ها ی کوچک زودبازده با یارانه اختصاص در سال آینده اختصاص داده می‏شود.
24- توسعه آموزشکده ها ی فنی و حرفه ای؛ تربیت نیروی انسانی ماهر برای بخش ها ی مختلف پیش بینی شده است.
25- توسعه کشاورزی و باغداری؛ چندین هزار هکتار را در دست واگذاری به جوانان جویای کار باز کردن خط اعتباری برای نیروی فنی و مهندسی ما که بتوانند در سایر کشورها کار بگیرند.
قرار شد نیروی کاری که به خارج از کشور می‏رود، وزارت کار با قراردادهای روشن نیروی کار به صورت سازمان یافته توزیع شود.
26- استقرار گمرکات در بنادر مرزی،
گمرکات کشور باید ساماندهی شود تا واردات و صادرات در بدنه اجتماع توزیع شود. راههای ورود را باز کرده ایم و خطوط هوایی را نیز داریم فعال می‏کنیم تا ایرانی ها به راحتی ورود و خروج کنند.
27- توسعه صنایع پایین دستی؛
28- توسعه مبادلات با کشورهای همسایه و آسیای میانه و جهان اسلام؛
درباره توسعه مبادلات در زمینه ها ی مختلف هیچ محدودیتی نداریم و وزارت خارجه در این زمینه فعالیت می‏کند.
29- تمرکز زدایی؛
تمرکز زدایی از محورهای اصلی برنامه ها ی دولت است. مهلت داده شده که دستگاه ها یی که کاری در تهران ندارند، به شهرستان ها منتقل شوند و اختیارات به استانها واگذار شود.
وی در ادامه با بیان اینکه می‏دانم مجلس بیشترین وقتش را صرف بودجه می‏کند و لذا بیش از این وقت نمی‏گیرم و از توضیح جزئیات خود داری می‏کنم.
حداد عادل نیز در پایان سخن رئیس جمهور تاکید کرد: این اولین بودجه دولت نهم به مجلس هفتم است. از صحبت ها ی فنی و دقیق رئیس جمهور که با زبانی عادی برای مردم عنوان شد تشکر می‏کنم.
وی افزود: این بودجه گامی مهم در تحقق چشم انداز 20 ساله است.
رئیس مجلس از نمایندگان خواست در فرصت 10 روزه پیشنهاداتشان را تقدیم مجلس کنند و از27 دی تا 6 بهمن نیز فرصت ارائه پیشنهادات به کمیسیونهای تخصصی مجلس است.
وی ابراز امیدواری کرد مجلس بتواند در فرصت مناسب بودجه را تصویب و تقدیم دولت کند
جدول (1) _ روند تولید، تجارت و مصرف گندم طی سالهای 1376 تا 1379
شرح
1376
1377
1378
1379
تولید
10045
11955
8673
8088
واردات
5958
3535
6156
6578
صادرات
184
110
100
89
خوراک دام
2550
2300
2250
2230
مصرف انسان
11070
10760
11201
11412
ضایعات
799
775
741
733
تغییر ذخیره انبار
631-
958-
95
486
مصرف بذر
766
588
632
689
عرضه داخلی
15185
14422
14824
15063
مآخذ: اینترنت، صفحه ابرمتنی فائو (www.FAO.org)

جدول (2) _ ضایعات و قاچاق گندم طی سالهای 1376 تا 1379
سال
مقدار ضایعات و قاچاق گندم (هزار تن)
انرژی حاصل از ضایعات و قاچاق گندم
(سرانه – روزانه – کالری)
کل انرژی دریافتی خانوارهای ایرانی
(سرانه – روزانه – کالری)
سهم انرژی حاصل از ضایعات و قاچاق گندم از کل انرژی دریافتی خانوارهای ایرانی (درصد)
1376
2572
397
3332
9/11
1377
2334
354
3171
1/11
1378
1993
298
3372
8/8
1379
2367
348
3207
8/10
– با توجه به جدول (2) حجم قاچاق گندم، آرد و ضایعات آن در سالهای 1376 تا 1379 بترتیب 2573 هزار تن، 2334 هزار تن، 1993 هزار تن و 2367 هزار تن بوده است.
– انرژی قابل دریافت از کاهش مقدار ضایعات و قاچاق گندم ( ستون چهارم ) می تواند بین10 تا 12 درصد امنیت غذایی خانوارهای ایرانی را بهبود بخشد.
– برآورد هزینه واردات گندم در طی سالهای مطالعه دلالت بر آن دارد که از محل کاهش ضایعات و قاچاق گندم امکان صرفه جویی 250 میلیون دلار تا 450 میلیون دلار بوده است. این رقم می توانسته برای تهیه سایر اقلام خوراکی مورد نیاز به منظور افزایش امنیت غذایی هزینه گردد.

51