اعتیاد جرم یا بیماری

اعتیاد جرم یا بیماری

فهرست مطالب:
– فصل اول ( طرح تحقیق)
١- بیان مساله
٢- بررسی تاریخچه موضوع
٢-١ تاریخچه نظری دیدگاهها
٢-٢ دستاوردهای تحقیقاتی پیشین
٣- اهمیت و ضرورت اجرای تحقیق
٤- اهداف کلی تحقیق
٥- سوالات تحقیق
٦- روش تحقیق
٦-١ نوع موضوع
٦-٢ روش گردآوری اطلاعات
٧- تعریف واژه ها و اصطلاحات
٨- واژگان کلیدی
-فصل دوم ( اعتیاد چیست؟)
١- شناخت جامعه معتاد
٢-علل گرایش به اعتیاد
٢-١ عوامل فردی
٢-٢ عوامل خانوادگی
٢-٣ عوامل اجتماعی
٣- پیامدهای اعتیاد
٣-١ پیامدهای فردی
٣-٢ پیامدهای خانوادگی
٣-٣ پیامدهای اجتماعی
٤- روش های ترک اعتیاد
-فصل سوم ( معتاد کیست؟)
١- شناخت شخصیت معتاد
٢-معتاد، مجرم است
٢-١ مواد مخدر و انواع جرایم
٢-٢ اعتیاد و انواع جرایم
٣- معتاد، بیمار است
٣-١ اعیاد و اختلافات روانی
٣-٢ اعتیاد و بیماریهای جسمی
٤- شیوه مبارزه قانونگذار ایران با اعتیاد و نقد آن
٤-١ نقاط قوت قوانین راجع به مبارزه با مواد مخدر
٤-٢ نقاط ضعف قوانین راجع به مبارزه با مواد مخدر
٥- حجر معتاد
٥-١ معاملات معتاد در هنگام خماری
٥-٢ معاملات معتاد در هنگام نشئگی
٥-٣ حکمت محجور شناختن معتاد
٥-٤ حدود حجر معتاد و اثبات و زوال آن

– فصل چهارم
( چکیده و پیشنهادها)
– فهرست منابع.

عنوان : معتاد؛ مجرم یا بیمار؟
١- بیان مساله:
اعتیاد و به تبع آن معتادان به یکی از معضلات جامعه بدل شده اند. معضلی که به عقیده بعضی از صاحب نظران ریشه کنی آن شبیه آرمان و هدفی دوردست است تا هدفی که بتوان در کوتاه مدت به آن جامه واقعیت پوشاند . یکی از وجوه مهم پدیده اعتیاد ، مصرف کنندگان مواد یا معتادان اند. اولین موضوعی که درباره معتادان باید مشخص شود، نحوه برخورد با آنهاست . آیا باید معتاد را مجرم دانست یا بنا را بر بیمار بودن او گذاشت . ما حق داریم این سوال را حتی اگر هزاران بار مطرح و هر بار نیز پاسخ صریحی بدان داده شده باشد ، به قصد بررسی با نگاهی نو، بار دیگر مطرح کنیم تا شاید پاسخ مناسب تری بیابیم. در بسیاری از کشورهای جهان معتاد بیمار تلقی می شود و نمی توان وی را مجرم دانست و حتی به مجازات توقف اجباری در محل ویژه ای دور از جامعه و خانواده محکوم کرد. در کشور ما، ایران، معتاد بار اول باید به مراکز بازپروری اعزام شود و معمولاً دو ماه در محیط محدود و دور از خانواده و جامعه برای ترک اعتیاد به سر برد . اگر معتادی که در مراکز بازپروری ترک اعتیاد کرده، دوباره معتاد شود، مظابق قوانین به زندان اعزام می‏شود و هر چه تعداد ترک وعود بیشتر شود، مجازات توقف اجباری در زندان یا اردوگاهها طولانی تر خواهد شد.
اعتیاد چه جرم باشد و چه بیماری، یک معضل و آسیب اجتماعی است که یا ناشی از آسیبهای اجتماعی دیگر است یا اینکه آسیبهای اجتماعی دیگری را بوجود می آورد . هدف از تحقیق حاضر نیز مخدوش نمودن یا زیر سوال بردن هیچ یک از دیدگاههای مطرح شده نیست بلکه صرفاً عرضه یافته ها و حقایقی در این زمینه است تا امکان تصمیم گیری درست وجود داشته باشد.
٢- بررسی تاریخچه موضوع:
٢-١ تاریخچه دیدگاههای نظری
"نگاهی دقیق به تاریخچه بیماریهای اجتماعی نشان می دهد که هر یک از این بیماری‏ها در طول تاریخ خود سه دیدگاه اجتماعی را تجربه کرده اند . به عبارت دیگر سه نگرش راجع به آنها وجود داشته است:
الف – نگرش انکارگرایانه و جرم نگر
ب- نگرش ساده انگارانه و شخصی گرا
ج- نگرش کل گرایانه یا نظام‏مند
اعتیاد نیز یک بیماری اجتماعی است، بنابر این برخورد نظام های اجتماعی با آن بر حسب رشد و تکامل دیدگاهها ، به یکی از سه شکل مذکور خواهد بود ".
نگرش نخست، دیدگاهی جرم شناسانه است که معتاد را مجرم و مستحق مجازات می‏داند؛ این تفکر ماخوذ از جامعه شناسی قضایی است و نجات معتاد را در گوشه ای از زندان می بیند.
نگرش دوم که معمولاً در جامعه پزشکی ریشه دارد، معتاد را بیمار تلقی می کند و در صدد است این بیماری را درمان و مهارکند.
نگرش سوم معتادان را نه به چشم مجرمان یا حتی بیماران ، بلکه به چشم قربانیان می نگرد . در این دیدگاه پزشکان اجتماعی و فراگیرشناسان در خط مقدم مبارزه قرار دارند و می کوشند ابعاد گوناگون اعتیاد را بررسی کنند و کاملترین نظریه را ارائه دهند.
٢-٢ دستاوردهای تحقیقاتی پیشین:
گستردگی،تنوع و تعدد تحقیقاتی که پیرامون اعتیاد انجام شده به گستردگی ابعاد و علل وپیامدهای آن است و تاکنون تحقیقات بسیاری را سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی سازمان ملل،صندوق نظارت بین‏الملل داروهایی که استفاده نابجا دارند،سازمان بهزیستی کشورمان و … انجام داده اند که نمونه آن طرح پیشگیری (کاهش تقاضا) اکو است . محققان عربی ، انگلیسی و فارسی زبان ، مقالات و کتابها و گزارشهایی نوشته اند که تنها به زبان فارسی تا پایان سال ١٣٧٠ ، ٢٦٧ کتاب، ٥٧٧ پایان نامه، ٢٩٣ جزوه، ١١٧٠ مقاله بوده است . شمار آثاری که درباره مواد مخدر ، اعتیاد ، مبارزه، پیشگیری و درمان آن در کشورمان منتشر می شود روزبروز در حال افزایش است؛ نام برخی از آنها در فهرست منابع ذکر شده است.
٣-اهمیت و ضرورت تحقیق:
اعتیاد به مواد مخدر به عنوان جدی‏ترین مساله اجتماعی در ایران وجوه مختلف جامعه‏شناسی، روانشناسی، حقوقی، اقتصادی، سیاسی و…دارد. اعتیاد علاوه بر اینکه معلول آسیب های اجتماعی است، علت بسیاری از آسیب های اجتماعی نیز است. گستردگی، عمق و دامنه تخریب این معضل اجتماعی، مطالعه همه جانبه آن را ضروری می کند.
قانون فعلی مبارزه با مواد مخدر مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام تنها در بعد مجازات معتادان گامهایی برداشته و متاسفانه در بعد پیشگیری، اصلاح و درمان راهکاری ارائه نداده است و به نظر می رسد شیوه برخورد قانونگذار با معتادان به مواد مخدر جرم زا باشد . با توجه به اینکه قانونی در اجرا موفق است که در سه بعد مجازات ، پیشگیری، درمان و اصلاح بتواند راهکارهای مناسبی ارائه دهد ، لازم است درباره قوانین فعلی مبارزه با مواد مخدر و نتایج اجرای آن مطالعه بیشتری انجام گیرد و در صورت لزوم تجدید نظر شود .
آثار مخربی که اعتیاد به مواد مخدر بر روی سلامت جسمانی و روانی فرد ، خانواده ، جامعه و… دارد بیشمار است . در میان این آثار آنچه جای تامل دارد تاثیر مواد مخدر بر اراده فرد است .بنابراین، مثلاً به لحاظ حقوقی، بررسی معاملات واقع شده در هر یک از حالات روانی فرد معتاد ضروری به نظر می‏رسد زیرا نقص اراده فرد می تواند اهلیت او را خدشه دار بکند و صحت معاملات وی را زیر سوال برد.
٤- اهداف کلی تحقیق:
٤-١ تبیین جایگاه واقعی معتاد با در نظر گرفتن دیدگاههای مطرح شده در این باره و نتایج مثبت و منفی اقدامات پیروان آن دیدگاهها.
٤-٢ شناخت ویژگی های جامعه معتاد و ارائه راهکارهای مناسب برای مبارزه با معضل اعتیاد.
٤-٣ اتخاذ سیاستی همه جانبه و جامع نگر ( مجازات، پیشگیری، درمان، اصلاح) در برخورد با اعتیاد.
٥- سوالات تحقیق
٥-١ آیا معتاد ، مجرمی است که به علت تعرض به حقوق جامعه ، مستحق مجازات است؟
٥-٢ آیا معتاد، بیماری است که قربانی جامعه و سزاوار درمان است؟
٥-٣ آیا معتاد، محجور و فاقد اهلیت استیفا است؟
٥-٤ هر یک از دیدگاههای مطرح شده درباره معتاد (مجرم، بیمار) چه نتایجی به دنبال خود داشته است؟
٦- روش تحقیق:

٦-١ نوع موضوع: موردی زمینه ایی
در این تحقیق کوشیده شده است تا تصویری جامع و منسجم از اعتیاد ارائه شود و با کشف روابط علی و معلولی میان اعتیاد و بیماری ، اعتیاد و بزهکاری و… به فرضیات تحقیق پاسخ داده شود. همچنین به تشریح و تجزیه و تحلیل مساله اعتیاد پرداخته شده است .
٦-٢ روش گردآوری اطلاعات : بررسی و مطالعه کتابخانه ایی
چناچه پیش از این گفته شد، آثار منتشر شده پیرامون اعتیاد و توابع آن بسیار متعدد و متنوع است . برای پاسخ دادن به سوالات تحقیق برخی از آن آثار، شامل کتاب، مقاله، گزارش و… مطالعه و کوشیده شده پس از پایان تحقیق ، دور از هرگونه گرایش خاص یا پیش داوری نتیجه‏گیری شود.
داده های آماری ارائه شده در تحقیق ، حاصل تحقیقات میدانی مستقل نیست بلکه یافته‏های تحقیقات پیشین است .
٧- تعریف واژه ها و اصطلاحات:
٧-١ اعتیاد: از نظر لغوی، اسم مصدر عربی از ریشه عاد است که در فرهنگ لغت معین به مفهوم عادت کردن و خو گرفتن است. در فرهنگ لغت دهخدا ، اعتیاد به مفهوم پیاپی خواستن چیزی آمده است.
سازمان بهداشت جهانی اعتیاد را این‏گونه تعریف می کند: اعتیاد به مواد مخدر، مسمومیت حاد یا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع است و زاییده مصرف دارویی طبیعی یا صنعتی به شمار می رود و خصوصیات این حالت عبارتند از:
١- وجود تمنا و احتیاج به ادامه استعمال دارو و بدست آوردن آن به هر طریق ممکن.
٢- وجود علاقه مفرط وشدید یا گرایش به ازدیاد میزان مصرف دارو، که به فزون طلبی مشهور است.
٣- وابستگی روانی و جسمی به آثار داروهای اعتیاد آور ، بدین نحو که وقتی دارو به معتاد نرسد اثر روانی و جسمی، که به آثار قطع دارو موسوم است، در وی ظاهر می گردد .
٧-٢ عادت : عبارت است از عمل اکتسابی یا آموخته شده ای که به طور منظم و بدون کمترین کنترل ]هدایت[ ارادی تکرار می شود.
٧-٣ وابستگی: سازمان بهداشت جهانی در تعریف وابستگی می گوید : وابستگی عبارت است از حالت روانی و گاهی جسمی که در نتیجه اثرات متقابل دارو و یا مواد مخدر موجود زنده بر یکدیگر ایجاد گردیده و به توسط واکنشهای رفتاری و امثال آن مشخص می گردد.
٧-٤ معتاد: فردی است که از راههای گوناگون، نظیر خوردن ، تزریق ، دود کردن یا استنشاق، یک یا چند ماده مخدر را با هم و به صورت مداوم مصرف می کند و در صورت قطع آن با مسائل جسمانی، رفتاری یا هر دو مواجه می شود.
معتادان به مواد مخدر در یک تقسیم بندی به دو گروه معتادان تفننی و دائم تقسیم می شوند؛ معتادتفننی فردی است که وابستگی عمیق به مواد مخدر ندارد و فقط در برخی مواقع ، آن را مصرف می کند . میانگین مصرف این افراد در هر ماه حداکثر ٤ بار و هر نوبت ١ تا ٣ گرم ( معمولاً تریاک) می باشد .
معتاد دائمی فردی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم مواد، دچار وابستگی به مواد است ، که به دو صورت فکری ، یا روانی و جسمی ایجاد می شود؛ وابستگی فکری ایجاد حالتی است که شخص پس از مصرف ماده مورد نظر ، احساس رضایت و اقناع می کند . در این حالت میل فراوانی نسبت به مصرف مجدد مواد در شخص بوجود می آید . وابستگی جسمی نیز حالتی است که پس از مصرف مکرر مواد در فرد ایجاد می شود و در صورت عدم مصرف یا خنثی شدن اثر آن ماده ، وی دچار اختلالات شدید جسمی نظیر پا درد، آب ریزش بینی، بی قراری، دل پیچه و… می شود .
٧-٥ مواد مخدر: شامل ترکیباتی است که موجب تغییر در کارکرد مغز به صورت ایجاد حالات هیجانی ، رفتارهای نابهنجار، عصبانیت یا اختلال در داوری و شعور فرد می شود. در یک دسته بندی کلی می توان مواد مخدر را به توان افزا یا محرک زا ، سستی زا و توهم زا تقسیم کرد که هر کدام به دو دسته طبیعی و مصنوعی طبقه بندی می شوند .
مواد توان افزا به افزایش فعالیت فکری و بدنی و هیجانی در فرد می انجامد؛ برگ کوکا، کوکائین و خات از نوع طبیعی و آمفتامین ها از نوع مصنوعی مواد توان افزایند.
مواد سستی زا روی اعصاب مصرف کننده اثر می گذارد و در نتیجه به کاهش فعالیت های فکری و واکنشهای عاطفی فرد می انجامد. تریاک و مرفین از نوع طبیعی و هرویین، متادون و کدئین از نوع مصنوعی مواد سستی زایند.
مواد توهم زا موجب اوهام حسی و بصری فرد معتاد می شوند .استحصالات گیاهان چون حشیش، مکالین و برخی قارچها ، دانه های نیلوفر وحشی از نوع طبیعی و ماده ال. اس. دی. و اکستازی از انواع مصنوعی محسوب می شود .
٧-٦ بیماری‏های اجتماعی: " بیماریهایی که ابعاد اجتماعی دارند ، از نابسامانیهای جامعه ناشی شده اند و خود، این نابسامانی ها را تشدید می کنند" .
٧-٧ محجور: کسی که به علت صغر سن یا نقص یا اختلال قوای دماغی نمی تواند در اموال و حقوق مالی خود آزادانه تصرف کند و اعمال حقوقی را انجام دهد . از این رو او به حمایتهای قانونگذار احتیاج دارد.
٧-٨ جرم: " پدیده جزایی یا جرم، مبتنی بر رفتاری است که از طرفی مخالف نظم اجتماعی است و از طرفی دیگر ، باید این رفتار در قانون جزا پیش بینی و مستوجب کیفر قانونی باشد ". به موجب ماده ٢ قانون مجازات اسلامی ، هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می شود .
٧-٩ مجرم: کسی که با علم ، اراده و ادراک، اعمال مادی تشکیل دهنده جرم را مرتکب شده است و در نتیجه قابل مجازات باشد
٧- سفیه : " غیر رشید با سفیه مترادف است . سفیه در لغت به معنی جاهل و احمق است و در فقه و حقوق به کسی گویند که عادت او اسراف و تبذیر در خرج است و تصرفات مالی او عاقلانه نیست" .

واژگان کلیدی:
اعتیاد، مواد مخدر، آسیب اجتماعی، اختلالات روانی، بزهکاری، مجازات، مجرم، محجور، سفیه، معتاد، بیمار

عنوان:
اعتیاد چیست؟

١- شناخت جامعه معتاد
جامعه ای را دچار بیماری اعتیاد می دانیم که بخش مهمی از نیروی فعال آن (حداقل ١٠ درصد کل جمعیت فعال) به مواد مخدر معتاد باشند و این اعتیاد، سبب،کاهش رشد اقتصادی و اجتماعی آن جامعه شود. بیماری اعتیاد درجامعه نشانه‏هایی قابل تشخیص‏دارد.
١-١ افزایش تعداد افراد معتاد در جامعه
این ویژگی تنها نشانه اختصاصی و تشخیصی برای این بیماری است و وجود آن درجامعه‏ای بیمار، کاملاً بدیهی به نظر می‏رسد؛ ولی خصوصیت چنین جوامعی این است که اغلب معتادان آن از جوانان و گروه اجتماعی بالقوه فعال‏اند. در این جوامع، اعتیاد به مدارس و دانشگاهها راه می یابد و در کوچه و خیابان بروشنی نمایان است. اگر به طورتصادفی در یکی از ادارات از تمامی کارمندان آزمایش اعتیاد انجام گیرد، پاسخ درصد چشمگیری از کارمندان مثبت خواهد بود.
١-٢ رواج فقر و بزهکاری در جامعه
این از ویژگی‏های تمامی جوامعی است که به بیماری اعتیاد دچارند. فحشا و فقر افراد را به اعتیاد می‏کشانند و از سوی دیگر، خود از اعتیاد ناشی می‏شوند؛ زیرا اعتیاد پایه‏های اعتقادی افراد را سست می‏کند و از کراهت فحشا و بزهکاری نزد آنها می‏کاهد. بنابراین بیماری اعتیاد با خود عوارضی را همچون فقر، فحشا، دزدی، کلاهبرداری، جنایت، خودکشی، ارتشا، طلاق و اختلافات خانوادگی خواهد آورد. البته هیچ‏کدام از این ویژگی‏ها برای جوامع معتاد اختصاصی نیستند .
١-٣ رواج فرهنگ بی عاری
اعتیاد به همراه خود، بی‏عاری و تنبلی و امرار معاش را از راههای آسان ( همچون قاچاق و خرده فروشی مواد مخدر) وارد جامعه می کند؛ بنابراین، حمیت و غیرت از جامعه رخت می بندد و اهمال، سهل انگاری، بی بند و باری رواج می یابند. این خصوصیات را در مناطق محروم و جوامع کوچکتر که درصد ابتلا به اعتیاد بزرگ‏تر است، با وضوحی بیشتر می‏توان دید باری این ها عمده‏ترین ویژگی‏های جامعه بیمار از نظر اعتیادند . شناسایی این ویژگی‏ها در اجتماع و مقایسه آنها در گذشته و حال می‏تواند به ما در تشخیص این بیماری یاری دهد و نیز از سویی به عنوان ملاک‏هایی برای مهار و درمان بیماری باشد.
٢- علل گرایش به اعتیاد
در بسیاری از جوامع، اعتیاد به اشکال و علل گوناگون بروز کرده است، عوامل بسیاری که دست به دست یکدیگر می‏دهند و فرد را به سمت اعتیاد می‏کشانند. اگر علت اعتیاد را فقر بدانیم، معتادان متمول را نادیده گرفته‏ایم و اگر بی‏سوادی را مطرح کنیم، معتادان تحصیلکرده را نادیده گرفته‏ایم . پس نمی‏توان یک عامل را علت اعتیاد دانست. در حقیقت، امروزه اعتقاد بر این است که اعتیاد معلول مجموعه‏ای از مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی است.
٢-١ عوامل فردی
اگر همه عوامل بوجود آورنده اعتیاد مهیا باشد، باز هم در نهایت، این خود فرد است که برای مصرف مواد یا عدم مصرف آنها تصمیم می‏گیرد؛ لذا پیش از هر چیز توانایی‏های فردی را باید تقویت کرد تا شخص در موقع خطر بتواند خود را از چنگال اعتیاد دور سازد:
الف- فشارهای روحی و بیماری‏های روانی
در حال حاضر پیوند میان اعتیاد و بعضی از بیماریهای روانی مشخص شده است. به طور مثال فردی که از افسردگی شدید رنج می‏برد یا شخصی که رفتار ضد اجتماعی دارد، در معرض خطر اعتیاد است.
ب- سن بحرانی
١٦ تا ٢٤ سالگی ، سنین بحرانی شناخته شده اند. والدین در این دوره باید با دقت بسیار از فرزندان خود مراقبت کنند و تصور نکنند که آنها رشد کافی یافته و از همه خطرات مصونند.
ج- مشاغل سخت
مشاغل نیازمند تحمل فشار جسمانی زیاد، مانند کارهای شبانه، نگهبانی به مدت زمان طولانی و رانندگی بین شهری، بیش از سایر شغلها افراد را در معرض گرایش به مواد مخدر قرار می‏دهند.
د- شخصیت
بعد از تربیت خانواده ، این شخصیت کودک است که آینده او را می‏سازد. اگر کودک ترسو، خجالتی، سرخورده، یا بدون اعتماد به نفس باشد، احتمال گرایش او به اعتیاد نیز بیشتر خواهد شد. کنجکاوی و کسب لذت دو عامل عمده شروع اعتیاد در جوانان است. تحقیقات نشان داده است که جوانها، برای ارضای حس کنجکاوی خود، لذت جویی، تفریح و تفنن، مصرف مواد اعتیاد آور را تجربه می‏کنند.
٢-٢ عوامل خانوادگی
الف- خانواده‏های پرتنش
آمار افراد معتاد در خانواده های پر تنش که همیشه درگیر بحث و جدالند، بیشتر از سایر خانواده‏هاست. وجود تنش های عاطفی در خانواده به محرومیت عاطفی می انجامد و محرومیت عاطفی از علل مهم گرایش فرد به اعتیاد محسوب می گردد.
ب- خانواده های بد سرپرست، بی سرپرست، و تک سرپرست
در این خانواده ها به سبب فقدان یکی از والدین یا عدم صلاحیت آنان در تربیت فرزندان، احتمال بروز اعتیاد افزایش می یابد.
ج- پیوند کم رنگ عاطفی
وجود پیوند ها و مناسبات عمیق خانوادگی در پیشگیری از اعتیاد ، سهم بسزایی دارد و هر قدر این مناسبات به سردی بگرایند ، خطر اعتیاد در محیط خانواده نیز افزایش خواهد یافت.
د- مهارت والدین در ترغیب فرزندان
اگر والدین به مهارتهای لازم در تربیت فرزندان خود تسلط نداشته باشند ، هرگونه ضعف در تربیت، شکل گیری شخصیت آنان را دچار اختلال خواهد کرد و این احتمال وجود دارد که روزی به مواد اعتیاد آور گرایش پیدا کنند.
و- وجود فرد معتاد در خانواده
حضور فرد معتاد در خانواده خطر بزرگی به شمار می رود که تمام اعضای آن را تهدید می‏کند و لذا وظیفه والدین در این خانواده‏ها بسیار سنگین‏تر از سایر خانواده هاست.
هـ – سهل انگاری در توجه به زنگهای خطر
مصرف سیگار زنگ خطری بزرگ برای مصرف مواد مخدر است که در صورت سهل انگاری و عدم برخورد قاطع، زمینه اعتیاد رافراهم می کند .
ی- عدم گفتگو پیرامون اعتیاد در خانواده
متاسفانه برخی خانواده‏ها برای جلوگیری از تحریک حس کنجکاوی در فرزندان خود، از مطرح کردن بعضی مسائل و ارائه اطلاعات صحیح به آنها خودداری می کنند . اگر والدین اطلاعات صحیح را به فرزندان خود ندهند، ممکن است آنها اطلاعات غلط را از دوستان خود کسب کنند. برخی والدین شنونده‏های خوبی نیستند . این امر باعث می شود تا فرزندان حرفهای خود را به دیگران بزنند و در نتیجه توصیه‏های آنان را به راهنمایی‏های والدین خود ترجیح دهند .
٢-٣ عوامل اجتماعی
الف- در دسترس بودن مواد
زندگی کردن نزدیک مکانهای تجمع معتادان یا محلهای خرید و فروش مواد می تواند، بویژه برای فرزندان، بسیار خطر آفرین باشد .
ب- فقر و بیکاری
نداشتن تمکن مالی، منجر به افزایش فشارهای روحی و روانی می شود و در نتیجه خطر اعتیاد را افزایش می‏دهد. بیکاری نیز یکی از علل گرایش به مواد مخدر است. با نداشتن مشغولیت ذهنی مفید و سازنده، شخص بیشتر به مواد مخدر تمایل پیدا می‏کند .
ج- عدم اطلاع رسانی جامع و کامل
عدم آگاهی جامع جوانان و والدین از عوارض جسمی، روحی و اجتماعی اعتیاد، همچنین نا آشنا بودن با راههای پیشگیری، از عوامل افزایش دهنده آلودگی افراد به مواد مخدر است. والدین وظیفه دارند اطلاعات کاملی را کسب کنند و در اختیار جوانان خود قرار دهند.
د- باورهای نادرست اجتماعی
متاسفانه برخی اقوام مصرف مواد مخدر را ناپسند نمی دانند و در نتیجه گرایش به مصرف مواد در میان آنها بیشتر است.
٣- پیامدهای اعتیاد
٣-١ پیامدهای فردی
الف- عوارض جسمی
معتاد دائمی به عوارض جسمی چون ناراحتی های عصبی، اضطراب و بی قراری، عطسه، ریزش مکرر آب از بینی و چشم ها، استفراغ مکرر، سوء هاضمه، سوء تغذیه، اختلالات گوارشی، اختلالات قلبی و عروقی، اختلالات مغزی، تنفسی و ریوی، عفونت های خطرناک، تاثیر بر غدد جنسی و ضعف آنها، تاثیر بر هورمون‏ها و تغییر آنها، خارش بدن، تیره شدن رنگ چهره و لب ها و… دچار می‏شود. آسیب های جسمی ناشی از مصرف مواد مخدر و سیگار در صورت استعمال در خانه، می‏تواند به اطرافیان(زن و فرزندان) نیز منتقل شود و آنها را جزو قربانیان پنهان این ماجرا کند، که معتادان دست دوم خوانده می‏شوند.
ب- عوارض روانی
وابستگی روانی معتاد به مواد مخدر از پیامدهایی است که در استمرار اعتیاد فرد، سهم عمده ای دارد و موجب کشش فرد به مصرف مداوم و مجدد مواد مخدر می شود . شخص معتاد تعادل خود را تا رسیدن به دارو از دست می دهد و در نهایت دچار ضعف هوشیاری و کاهش تیز بینی، تنبلی، بی تفاوتی، بی ارادگی، افسردگی، اضطراب ، غم و ناامیدی و.. می شود.
ج- اختلالات رفتاری
فرد معتاد، دچار دگرگونی های خلقی و شخصیتی به صورت بروز رفتارهایی نظیر دروغگویی، پرخاشگری، شب نشینی های مکرر، حرکات مشکوک، پنهان کاری در منزل و محل کار، گوشه گیری و انزوا، خروج از منزل مخصوصاً بعد از ظهرها، دوستی با افراد مشکوک، سرقت، عدم تمایل به مسافرتهای دور، قرض گرفتن پول و… می‏گردد. افراد معتاد غالباً دچار کمبود اعتماد به نفس، افسردگی، اضطراب، بی خوابی، پرخاشگری هستند. آنها به دلیل ناتوانی در برقراری پیوند عاطفی، قادر به برقراری مناسبات سالم اجتماعی نیستند و احساس بی کفایتی می‏کنند و در مواجهه با مشکلات روزمره زندگی ناتوانند؛ استعمال مواد مخدر، فرد را از جامعه و انسانیت بیزار و دور می‏کند و سعادت و سلامت فردی آنان را به خطر می اندازد و مصرف مواد موجب عزلت و فرار آنان از اجتماع و پیدایش حاشیه نشینی اجتماعی می‏شود که خود از عوامل رفتارهای ضد اجتماعی است.
٣-٢ پیامدهای خانوادگی
" بر اساس گزارش های آماری، بیشتر معتادان مردان متاهل اند که ٨٦ درصد آنها یک تا شش اولاد دارند. مطالعات نشان می دهد که خانواده‏های معتادان، تفاوت چشمگیری با خانواده‏ای عادی دارند، به گونه ای که مناسبات زوجین، مناسبات پدر معتاد با فرزندان و مناسبات اجتماعی خانواده و نیز کارکردهای مختلف خانواده نظیر کارکرد جنسی، اقتصادی، آموزشی و … مختل می شود "
الف- نابسامانی و فروپاشی خانواده
"شواهد آماری حاکی از آن است که ٣٤ درصد از طلاقهای کشور ناشی از اعتیاد و مسائل وابسته به مواد مخدر است و ٦٠ درصد علل درخواست طلاق از سوی زنان، اعتیاد همسر و عدم دریافت نفقه است، در حالی که در ٢٥ سال گذشته فقط ٢ درصد علل درخواست طلاق اعتیاد بوده است "؛ بنابر این تعداد بسیاری از خانواده ها تحت تاثیر عوارض شوم اعتیادند. طلاق یکی از پیامدهای عمده اعتیاد است که به نوبه خود می‏تواند دلیلی نیز بر شیوع و گسترش اعتیاد باشد. زنان در خانواده هایی با همسر معتاد، به فرض مقاومت، باید بیشترین فشارها را از هر سو تحمل کنند و بتنهایی مسوولیت خانواده نابسامان را بدوش بکشند؛ آنها هم با سرپرستی فرد معتاد و هم با خطر ابتلای خود و فرزندان به اعتیاد مواجهند.
ب- اختلال در مناسبات عاطفی و جنسی زوجین
عمده ترین آسیب خانوادگی اعتیاد به مواد مخدر، بر مناسبات عاطفی، جنسی و روانی زن و شوهر در خانواده است . اعتیاد شوهر به انزوا و دوری از همسر، عدم تعلق عاطفی، جر و بحث و نزاع بین زن و شوهر می‏انجامد. این وضع تاثیر نامطلوبی بر شخصیت فرزندان می گذارد. از دیگر تبعات اعتیاد مردان، تضعیف قوای جنسی است. اختلال روابط زناشویی، علاوه بر مشکلات جسمی و روانی برای زنان، بسیاری از آنان را به علت بی‏توجهی و بی‏غیرتی همسر به سوی برقراری مراودات نامشروع سوق می‏دهد.
ج- معتاد نمودن همسر
معمولاً شوهر معتاد مواد مخدر را در اختیار همسرش می‏گذارد و او را در دو راهی اعتماد و عدم اعتماد به شریک زندگی قرار می دهد. او سعی می کند به این دلایل همسرش را نیز معتاد کند :
سوء استفاده از همسر برای تهیه مواد مخدر، پوشاندن خصوصیات غیر قابل قبول خود و انتقام جویی و تلافی از همسر، جلوگیری از متارکه و جدایی همسر، جلوگیری از نزاع و سرزنش های همسر، داشتن شریک و همدم برای مواقع استعمال و نشئگی، علاقه به همسر برای رهایی او از دردهایی چون درد زایمان، سرطان و… .
د- روسپیگری همسر
اعتیاد یکی از عوامل گرایش زنان به روسپیگری است. " نتایج یک تحقیق پیرامون زنان روسپی نشان می‏دهد که اغلب آنان از خانواده‏های نابسامان بوده‏اند که به علت اعتیاد و بیکاری همسر طلاق گرفته‏اند. همچنین تعداد زیادی از زنان مورد مطالعه، چه قبل از آغاز روسپیگری و چه بعد از آن دارای پدر و همسر معتاد یا قاچاقچی بوده‏اند ".
در برخی موارد نیز مردان معتاد همسر خود را مجبور به خودفروشی برای تامین مواد مخدر می کنند.
هـ خشونت علیه زن
کارشناسان، بروز خشونت علیه زنان و افزایش آن را علاوه بر فشارهای اقتصادی، مشکلات روحی و روانی ناشی از مصرف الکل و مواد مخدر می دانند. نتایج یک تحقیق نشان می دهد که بین اعتیاد مردان و خشونت زناشویی تناسب وجود دارد و مواد مخدر به علت تغییراتی که در جهاز عصبی بوجود می‏آورد زمینه انواع خشونت ها و تعرضات را فراهم می‏آورد. معتادان در حالت احتیاج و خماری از ارتکاب هیچ عملی حتی خشن خودداری نمی‏کنند. اغلب مردانی که به همسران خود آسیب می رسانند، قبل از آسیب رسانی ، مواد مخدر مصرف کرده اند. همچنین بیشترمردانی که از کودکان سوء استفاده جنسی می‏کنند دارای سابقه مصرف مواد مخدر بوده‏اند. نتایج تحقیقات نشان می‏دهد که وابستگی مثبت بین اعتیاد مردان و خشونت خانگی حدود ٤٤ درصد است .
و- انتقال ایدز
" بر اساس برآوردها، حدود ٢٠٦٥٠ مورد ابتلا به ایدز در کشور وجود دارد که حدود ٦٤ درصد این افراد از طریق تزریق مواد مخدر و استفاده از سرنگ های آلوده مبتلا شده اند. مطابق آمار، مردان معتاد اکثریت مبتلایان به ایدز را تشکیل می‏دهند لذا احتمال انتقال ایدز از سوی مردان به همسر و فرزندان آنها وجود دارد. اغلب مردان معتاد به دلیل داشتن روابط جنسی با روسپیان و افراد هم جنس به بیماری‏های جنسی و ایدز مبتلا هستند ".
ز- اختلال در کارکردهای اساسی و مناسبات اجتماعی خانواده
اعتیاد والدین ، کلیه کارکردهای اساسی خانواده را درباره فرزندان ، آموزش مذهب به کودکان و نوجوانان ، حمایت معنوی و عاطفی فرزندان، مناسبات اجتماعی خانواده، نگهداری کودکان، کاریابی و ایجاد پایگاه اجتماعی فرزندان و … دچار اختلال می کند . فرزندان در چنین خانواده هایی با مشکلات مواجهند:
"ارزش های اجتماعی را بدرستی پذیرا نمی‏شوند، با همسالان عادی خود سازگاری ندارند، به نظافت و لباس پوشیدن خود توجه کافی ندارند، معمولاً ترک تحصیل یا افت تحصیل دارند، اوقات خود را بیهوده هدر می‏دهند، معمولاً جذب همسالان بزهکار می شوند ".
در مناسبات اجتماعی اعضای خانواده، به جای مهر و عطوفت، خشونت حاکم می‏شود، اعضای خانواده معتاد، با بستگان و آشنایان مراوده بسیار کمی دارند و در معاشرتها به جای احساس راحتی و غرور، احساس شرم و خجلت می‏کنند.
ح – نابسامانی اقتصاد خانواده
سهم پدر در نظام خانواده ایرانی، برجسته و پر اهمیت است. در خانواده های پدر معتاد، اختلال در وظایف اقتصادی پدر و بر هم خوردن انتظارات متقابل در زمینه حقوق و وظایف اعضای خانواده مشاهده می‏شود. پایگاه شغلی پدر دستخوش اختلال و آشفتگی می شود؛پدر بر اثر خرید مواد مخدر و بیکاری، خانواده را مقروض می‏کند، اموال منزل به دست او به فروش می رسد و اعضای خانواده مجبور می‏شوند برای تامین معاش خانواده کار کنند. پدر از مسولیت های منزل حذف می‏شود و اقتدارش کاهش می‏یابد.
٣-٣ پیامدهای اجتماعی
الف- استهلاک سرمایه های مادی و اجتماعی
اعیتاد افزون بر زیانهای جدی و خطرناک جسمی از قبیل ابتلا به بیماریهای عفونی و واگیر دار، عوارض و پیامدهای ناگوار اجتماعی و اقتصادی از جمله افزایش جرایم وابسته به مواد مخدر و هدر رفتن سرمایه‏های کلان مادی کشور را نیر به دنبال دارد. هزینه های مالی، اجتماعی و اتلاف نیروی انسانی ناشی از اعتیاد جرایم، فقط محدود به فرد معتاد نمی شود. هزینه های اقتصادی که به جامعه تحمیل می شود نظیر هزینه های بهداشتی، درگیر شدن نیروی انتظامی و قضایی، افزایش نرخ بیمه و تامین اجتماعی، آزار و اذیت بستگان و… اثرات بسیار منفی بر جای می گذارد؛ اعتیاد هم‏چنین موجب استهلاک سرمایه های اجتماعی و مادی جامعه می‏شود؛ "خسارت مادی اعتیاد مستقیم و غیر مستقیم ، سالانه بین ٣ تا ٧ میلیارد دلار برآورد شده است ".
ب- کاهش امنیت اخلاقی و اجتماعی
استعمال مواد مخدر را باید تشویقی قوی برای ارتکاب رفتارهای ضد اجتماعی دانست . هم‏چنین میان استعمال مواد و ارتکاب بزه بویژه بزه های خشونت بار وابستگی مستقیم وجوددارد. مصرف مواد میزان مقاومت فرد را در برابر انواع رفتارهای نسنجیده و پرخاشگرانه کاهش می دهد و از این طریق منجر به افزایش رفتارهای ضد اجتماعی می شود . استعمال مواد مخدر ، به سبب هزینه‏بری و کجروانه بودن جایگاه اجتماعی آن ، عامل شتاب دهنده یا تقویت کننده کجروی بویژه در بزه‏های علیه اموال است. "برحسب آخرین آمار در سال ٨٠ به طور متوسط در هر روز، ٦٧٥ نفر و به عبارتی در هر٢ دقیقه ، ١ نفر به جرم مواد مخدر روانه زندانهای کشور شده است . البته خرده فروش‏ها بیشترین جمعیت کیفری زندانها را تشکیل می دهند و ٦١ درصد نیز فاقد سابقه کیفری بوده‏اند. نتایج تحقیقات نشان می دهد که ٦٨ درصد مبتلایان به ایدز ، ١٠ درصد مجرمین جرایم مالی، ٣٠ درصد جرایم منکراتی،٢٥ درصد قتل‏ها، ٢٧ درصد قاچاق کالا‏ها و هم چنین شمار نسبتاً زیادی از سرقت ها ، فراریان از منزل، اقدام کنندگان به خودکشی، روسپی ها و… به شکل مستقیم یا غیر مستقیم به مساله مواد مخدر خصوصاً اعتیاد مردان برمی گردد ".
ج- استحاله فرهنگی و سیاسی
اعتیاد می تواند استحاله فرهنگی و سیاسی جامعه را در پی داشته باشد ، زیرا جامعه معتاد، در مقابل بیگانگان احساس ضعف، ناتوانی و بی قدرتی می کند و در عرصه سیاسی فاقد اقتدار و تصمیم سازی است و نمی تواند از حیثیت ، شرافت و ثروت خود حراست کند . در عرصه فرهنگی نیز دچار از خود بیگانگی، بی هویتی و ضعف انسجام و همبستگی اجتماعی می شود.
٤- روش های ترک اعتیاد
بیماران معتاد از نظر درمان یا ترک اعتیاد معمولاً به سه گروه آسان، دشوار و بسیار دشوار تقسیم می شوند. بیمارانی که اغلب به تدخین تریاک اعتیاد دارند یا قرص کدئین مصرف می‏کنند در گروه بیماران آسان قرار می‏گیرند و درمان آنها در ٦٠ یا ٩٠ درصد موارد با موفقیت همراه است. بیماران دشوار کسانی هستند که مدت طولانی به تریاک معتاد بوده‏اند و شیره یا سوخته مصرف می کرده اند. میزان موفقیت در این گروه ٣٠ تا ٦٠ درصد تخمین زده می شود . گروه بسیار دشوار بیمارانی اند که از هرویین یا مرفین استفاده می کنند. درمان این بیماران فقط در ٢٠ تا ٤٠ درصد موارد موفق است. درمان اعتیاد به طور کلی به ٦ روش انجام می‏شود:
٤-١ درمان با مواد افیونی طولانی اثر
در این روش بیمار نسبت به روش های دیگر، درد و ناراحتی کمتری متحمل می شود و بجز یکی دو روز اول، می توان بیمار را به صورت سرپایی درمان کرد؛ این روش برای درمان بیماران پیر و ضعیف، کسانی که به بیماریهای دیگری نیز مبتلایند، بیماران معتاد به هروئین تزریقی و آنهایی که به سایر روش ها پاسخ نداده اند، روش ارجح محسوب می شود. بیمار، بستری می‏شود و در یکی دو روز اول علایم و شکایت‏های بیمار با تجویز خوراکی یا تزریقی داروی مخدر متادون مهار می‏شود. سپس مقدار نیاز روزانه فرد معتاد به داروی مخدر محاسبه و بیمار با تجویز داروی خوراکی مخدر به اندازه یک روز مرخص می شود. بیمار هر روز به پزشک معالج مراجعه و به اندازه یک روز دیگر دارو دریافت می‏کند. پزشک معالج مقدار دارو را بتدریج کاهش می‏دهد. به طوریکه اغلب در مدت ٣ تا ٦ هفته بیمار قادر به ترک کامل ماده مخدر می‏شود. بتازگی داروی طولانی‏اثرتری از متادون به نامLAAM به بازار آمده که فقط سه بار در هفته مصرف می‏شود.
٤-٢ درمان با داروی کلونیدین
این روش معمولاً حدود دو هفته طول می‏کشد و مزیت مهم آن آسانی و ارزانی آن است.
٤-٣ درمان با آرام بخشها و مواد افیونی ضعیف
متداولترین شیوه درمان اعتیاد است. داروهای اصلی عبارتند از: بنزودیازپین ها مانند دیازپام (والیوم) داروهای ضد افسردگی، باکلوفن ( شل کننده عضلات)، کدئین و دیفنوکسیلات. در این روش معمولاً از استامینوفن کدئینه و دیفنوکسیلاک استفاده می‏شود. طول درمان بین ٣تا ٦ هفته است و نیازی به بستری کردن بیمار نیست.
٤-٤ طب سوزنی
این روش با آزاد کردن ترکیبات شبه مخدر درونی بدن در مهار علایم ترک اعتیاد موثر است.
٤-٥ جراحی
در این روش قسمتی از مغز را که در احساس لذت و نشئگی سهم اصلی دارد از کار می‏اندازند . این روش پرهزینه، خطرناک و دشوار است
٤-٦ درمان با اصول روحانی
معتادان گمنام، انجمنی است مرکب از معتادانی در حال بازیابی که برای پاک شدن، از برخی اصول روحانی کمک می‏گیرند. پایه گذاران این انجمن معتقدند اعتیاد معضلی چند جانبه است که جسم و روح فرد را بیمار می کند. جنبه جسمی ٥ درصد بیماری و جنبه فکری، عاطفی، احساسی و معنوی ٩٥ درصد بیماری را تشکیل می دهد. بنابراین معتادان پس از ترک جسمی ، باید به درمان جنبه روحانی بیماری خود بپردازند. به اعتقاد این گروه علت اولیه و نهفته اعتیاد، پیدا نکردن پیوند سالم با خدا و درک صحیح از او است . پس در دوران بهبودی ، معتادان در ١٢ مرحله با اصولی روحانی چون تسلیم، صداقت، پذیرش و… آشنا می شوندو با بکار بستن آنها پیوند تازه و سالمی را با پروردگار ، آغاز می کنند. به مرور زمان و با نزدیک و عمیقترشدن این پیوند، احساس تنهایی و پوچی زندگی که مشکل‏ترین و پیچیده‏تدین بعد اعتیاد است، از بین می رود و احساس امنیت و اتکا به خالق، معتاد را از خود محوری و وابستگی به هر چیز و هرکس دور می کند.
موفقیت این روش در گرو ایمان فرد معتاد و اراده شخصی او برای نجات یافتن است. معتادانی که با این روش درمان می‏شوند اغلب پاک می‏مانند و در صدد بازگشتی نسبتاً کمتر از سایر روشهاست.
عنوان:
معتاد کیست؟
١- شناخت شخصیت معتاد
هر کسی معتاد نمی‏شود. برای ابتلا به این بلای خانمانسوز وضع روانی خاصی باید وجود داشته باشد. معتاد وضع بیمارگونه ای دارد که حاصل خصوصیات ارثی و تاثیر اتفاقات گوناگون زندگی بویژه در سالهای اول حیات اوست. هرگاه این آمادگی نباشد، ولو اینکه شخص به طرف مواد اعتیاد‏آور سوق داده شود، معتاد نخواهد شد. برعکس جایی که این آمادگی وجود داشته باشد، کشش‏های فردی یا اجتماعی گوناگون ممکن است فرد را به سمت اعتیاد بکشاند. اینجاست که در دسترس بودن یا نبودن مواد مخدر اهمیت می یابد. اگر ماده مزبور در دسترس نباشد فرد از اعتیاد به دور خواهد ماند ولی در دسترس بودن مواد اعتیاد آور باعث می‏شود که مستعدان به اعتیاد در این ورطه هولناک سقوط کنند. اصولاً شخصیت بیمارگونه معتاد شخصیت نابالغ و تکامل نیافته است که هیچ کدام از عواملی که فرد را بالغ و هوشیار و مسوول می سازد در او رشد نکرده است. معتاد انسان ضعیفی است که از واقعیات می‏ترسد و جرات تحمل آنها یا رویارویی با آنها را ندارد . وی از ماده اعتیاد آور انتظار دارد که به او کمک کند تا از واقعیات بی‏خبر بماند و برای او دنیای خیالی بسازد تا او با تخیلات خود زندگی کند.
٢- معتاد، مجرم است
وجود نسبت مستقیم میان استعمال مواد مخدر و ارتکاب بزه موجب شده است تا از این دیدگاه، معتاد به عنوان مجرم شناخته شود. با توجه به وابستگی های شدید روانی و جسمانی مواد مخدر از یک طرف و ناراحتی ها و عوارض ناشی از قطع این مواد که گاه بسیار شدید، دردناک و خطرناک است و ترس از بروز مجدد آن از طرف دیگر، فرد معتاد برای به دست آوردن ماده مخدر بی تاب است، به طوری که در این راه از هیچ کار خلافی روگردان نیست و ارتکاب جرائم مختلف و حتی جنایات خطرناک به دست او قابل پیش بینی است.
٢-١ مواد مخدر وانواع جرایم
اعتیاد به هریک از مواد مخدر روحیه‏ای متفاوت برای معتاد بوجود می‏آورد که می‏تواند انگیزه وقوع جرم و جنایت باشد:
الف- اعتیاد به هروئین:
روحیه ماجراجویانه در معتاد به وجود می آورد که ناخودآگاه او را به سوی اعمال خلاف قانون می کشاند. در مورد معتادان به هروئین امکان قتل و جنایت وجود دارد و شخص به خشونت سوق داده می‏شود.
ب- تریاک:
داروی انتخابی در خودکشی است زیرا مرگ ناشی از آن راحت و بدون درد است. استفاده از آن برای دیگرکشی به علت مزه تلخ و رنگ قهوه‏ای مشکل است.
ج- حشیش:
برای معتادان به حشیش توهمات گسترده، دوگانگی شخصیت و نیز تلفیق پذیری معتاد ، خطر اساسی است ، به طوریکه گستردگی توهمات بینایی و شنوایی، نفوذ تلقینات حوادث شوم را تشدید می‏کند. اعتیاد به حشیش به علت سهولت تهیه و مصرف و هم به دلیل عوامل یاد شده بسیار خطرناک است. در بسیاری موارد کشیدن حشیش به جنون می‏انجامد و فرد معتاد بشدت دچار هذیان و مستعد دیگر کشی و انحرافت جنسی می‏شود .
د- کوکائین:
در مورد کوکائین نیز احساس نفرت از جامعه و مردم همراه با عقده خود بزرگ بینی که برای شخص به وجود می‏آید، می تواند انگیزه‏ای برای ارتکاب کارهای خلاف و اعمال ضد مردمی باشد. گرچه این اعتیاد در وضعی نامتعادل پدید می‏آید، معذالک، کوکائین عدم تطابق و ضد اجتماعی بودن شخص را تشدید می‏کند. هم جنس بازی در بین معتادان به کوکائین ( زن و مرد) بوفور دیده می‏شود. سایر انحرافات جنسی نیز شایع است.
ذ- ال. اس. دی. (L.S.D) :
" معتادانِ به آن دچار توهم می‏شوند. بنابر چگونگی توهمات، جرمها و جنایات گوناگون امکان پذیر است. مصرف کننده احساس توانایی پرواز می‏کند و نیز احساس می‏کند که می‏تواند درون دیوار شیرجه برود و از آن طرف دیوار خارج شود. بُعد را احساس نمی‏کند. مثلاً از بالای آسمان خراش به پایین نگاه می‏کند و فاصله را زیاد نمی‏بیند و به پایین می‏پرد. لذا صحنه‏های دلخراش مرگ در اثر پریدن از بالای ساختمانهای بلند در این افراد دیده می شود".
٢-٢ اعتیاد و انواع جرایم
تحقیقات نشان می‏دهد که مردان معتاد بیشتر به سرقت و ضرب و جرح و قتل دست می‏زنند و زنان معتاد بیشتر در دام فحشا گرفتار می‏شوند.
الف سرقت: معتادان به مواد برای تامین پول مورد نیاز تهیه مواد مخدر به سرقت دست می‏زنند. در حالی که در مورد سارقان غیر معتاد این امر ممکن است برای امرار معاش و تامین زندگی خانوادگی باشد.
ب- فحشا: معمولاً فحشا اتفاقی است و ممکن است به دلیل آشفتگی های خانوادگی یا سستی بنیانهای اخلاقی اتفاق افتد، در حالی که در مورد معتادان ارتکاب فحشا بیشتر است، به طوریکه فرد معتاد ممکن است حتی زن و فرزند خود را به فحشا وادار کند.
ج- قتل: " در حالی که در مورد اقدام به قتل علاوه بر بسیاری انگیزه ها، مسائل شرافتی نیز ممکن است موثر باشد، در بین معتادان بیشتر اوقات درگیری های ناشی از تهیه مواد مخدر منجر به قتل می‏شود".
با در نظر گرفتن اینکه عدم تعادل روانی معتاد و محیط زیست پیرامون او و نیاز مالی شدید در وی، می‏تواند معتاد را وادار به ارتکاب هر نوع بزهی بکند، در نتیجه پیروان دیدگاه جرم شناسانه، معتاد را در درجه اول مجرمی می‏دانند که باید مجازات شود. نتیجه این برخورد منزوی کردن معتادان و ایجاد روحیه پیگرد نسبت به اعتیاد در جامعه خواهد بود. این نگرش، ریشه کنی را بر عهده نیرو‏های انتظامی و امنیتی می‏گذارد و درمان طبی آن را اگر لازم بداند، در انحصار مراکز و نهادهای خاص قرار می‏دهد. هم چنین با کوچک جلوه دادن بیمار بودن معتاد، می کوشد مجرم بودن وی را هر چه بزرگتر نشان دهد و با ترساندن جامعه، از توسعه اعتیاد جلوگیری کند. نگاه صرفاً مجرمانه به شخص معتاد ، از او انتظار ترک و آن هم خیلی فوری دارد.
نتایج منفی بکارگیری این دیدگاه ، امروزه عملاً روشن شده است و این نظریه با شکست مواجه شده و شیوه مبارزه با اعتیاد مواد مخدر از طریق صرف مجازات، شیوه نادرستی تشخیص داده شده است.

٣- معتاد بیمار است
امروزه، جامعه جهانی به معتاد به دید بیماری می‏نگرد که باید درمان شود و نه بزهکاری که باید حذف یا منزوی شود. " بر اساس نمونه قانون پیشنهادی UNDCP در زمینه قاچاق مواد مخدر و جرایم وابسته به آن اعتیاد جرم نیست و شخص معتاد صرفاً به دلیل اعتیاد قابل مجازات نیست". شیوع بیماریهایی که فرد معتاد بدانها مبتلا می‏شود و بسیاری را نیز به دیگران منتقل می‏کند، تا اندازه‏ای چشمگیر است که پیروان این دیدگاه معتاد را در درجه اول بیماری می‏دانند که باید درمان شود. تحقیقات جامعی که در این باره انجام شد، بروز تغییرات شیمیایی و حتی فیزیکی را در بافت مغز افراد معتاد به اثبات رساند و کارشناسان امروزه، اعتیاد را یک بیماری مزمن و عود کننده می‏شناسند که به صورت حمله‏های متناوب احساس نیاز به مصرف ماده مخدر، تظاهر می‏کند.
٣-١ اعتیاد و اختلالات روانی
در تحقیقات متعددی که انجام شده، وجود اختلافات روانی و یا نشانه‏های آن در میان معتادان تایید شده است؛ به طور کلی شایع ترین اختلالات روانی میان معتادان در دو دسته کلی جای می‏گیرد: اختلالات شخصیتی و اختلالات خلقی و اضطرابی.
الف – اختلالات شخصیت
یکی از یافته‏های بسیاری از تحقیقات، وجود اختلال شخصیت ضد اجتماعی بین معتادان است. بخشی از ملاکهای تشخیص این اختلال عبارتند از:
"ناتوانی در سازگاری با موازین اجتماعی در مورد رفتار قانونی که زمینه دستگیری فرد را فراهم می‏آورد؛ فریبکاری که با دروغگویی مکرر، استفاده از نامهای جعلی یا گوش بری برای نفع و لذت شخصی مشخص می‏شود؛ پرخاشگری که با نزاع و حملات فیزیکی مکرّر تظاهر می‏کند، بی‏احتیاطی نسبت به ایمنی خود و دیگران؛ فقدان احساس پشیمانی که با بی تفاوتی یا دلیل تراشی نسبت به آزار، بدرفتاری یا دزدیدن مال دیگران تظاهر می‏کند".
شیوع قوی این اختلال، نوعی تایید برای مجرم بودن معتاداست زیرا جنبه های مختلفی از زیر پا نهادن قانون و نیر حقوق دیگران در آن دیده می شود. یک یافته امید بخش کاهش چشمگیر علائم این اختلال به دنبال ترک سوء مصرف مواد است . از دیگر اختلالات شایع در میان معتادان، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت وابسته و خود شیفته است.
ب- اختلالات خلقی و اضطرابی
اختلالات خلقی بین معتادان شامل یک طیف است ، در برخی افراد با توجه به مدت مصرف، میزان مسمومیت خونی و عوامل اجتماعی این اختلالات به صورت شدید تر نمود می یابد که واجد ملاکهای تشخیص افسردگی از جمله خودکشی است. سایر ملاکهای تشخیص افسردگی عبارتند از : " کاهش چشمگیر وزن، کاهش علاقه نسبت به فعالیت‏های روزمره، احساس بی ارزشی، افکار انتحاری یا اقدام به خودکشی یا طرحی خاص برای خودکشی، مشکلات خواب، تخریب عملکرد اجتماعی.مواد مخدر می‏توانند علائم اختلالات روانی شایع و بدون علت معلوم مانند اسکیزوفرنی ]روان‏پریشی[ و اختلالات خلقی را تقلید کنند که از علائم واقعی اختلالات روانی قابل تفکیک نیستند. مثلاً علائم افسردگی می‏تواند در نتیجه مسمومیت با حشیش یا مصرف مزمن آن آشکار شود".
از دیگر اختلالات قابل مشاهده در معتادان اختلالات اضطرابی و بیش‏فعالی قبل از مصرف مواد است. بیشتر معتادان جوان با اضطراب شدید، حساسیت عاطفی و کشش و تعارضات درونی مواجهند. در بسیای از موارد می توان این اضطراب را نمودی از افسردگی معتادان دانست.
٣-٢ اعتیاد و بیماریهای جسمی
این ضایعات و بیماریها که ٧٠ تا ٨٠ درصد موارد به علت روش‏های تزریقی غیر بهداشتی و غیر استریل اتفاق می‏افتد یا به علت عفونت‏های ثانوی(کزاز- گانگرن) است یا در اثر تزریقات مکرر از فردی به فرد دیگر و آلودگی ویروسی(بیمای ایدز) به وجود می‏آید، که متاسفانه امروزه مرگ و میرهای ناشی از آن رو به افزایش است؛ بیماریهایی که در اثر مصرف طولانی مدت موادمخدر پدید می‏آید اگر صحیح درمان نشود ممکن است مرگ آفرین باشد. در این میان بیمایهای کبدی( هپاتیت حاد ویرویسی، سیروزکبدی) بیماریهای قلبی( میوکاردیت) بیماریهای ریوی(پنومونی) و سرطان را می‏توان نام برد.
شیوع بیماریهای روانی و جسمی در میان معتادان، موجب انتقاد از نطریه جرم انگارانه اعتیاد شده است و منتقدان، به اعتیاد به عنوان یک بیماری صرف چون سایر بیماریها نگاه می‏کنند. در این دیدگاه، پزشکان یگانه افرادی هستند که می‏توانند به درمان معتادان بپردازند و در اصل هیچ نیازی به منزوی ساختن معتاد و پیگرد قانونی وی نیست. زیرا اینکار به ترس و وحشت آنها می‏انجامد و از مواجهه بموقع و داوطلبانه آنها جلوگیری می کند و به گسترش بیماری دامن می‏زند.
البته این نگرش نسبت به نگرش قبلی کارآمدتر و مترقی‏تر است امّا نخواهدتوانست بیماری را ریشه‏کن و اغلب مهار کند. از نقاط ضعف عمده این دیدگاه عدم برخورد اصولی با تمام جنبه های ایجاد و گسترش بیماری است زیرا از ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی با مساله برخورد نمی کند و تنها به عوامل روانی ،تربیتی و خانوادگی توجه دارد و به عبارت دیگر به مساله از دیدگاه جزئی نگاه می کند و نه کلی . روشن است که قوانین و سیاست‏هایی که یک بُعدی عمل کنند، محکوم به شکست اند.
٤- شیوه مبارزه قانونگذار ایران با اعتیاد و نقد آن
ماده ١٥ اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر که در سال ١٣٧٦ به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است، مقرر می دارد: " اعتیاد جرم است و …"، و ماده ١٦ همان قانون برای معتادان یک تا ٥ میلیون ریال جزای نقدی و یک تا سی ضربه شلاق مقرر کرده است که در صورت تکرار، مرتکب هر بار تا ٧٤ ضربه به شلاق و اگر از کارکنان دولت باشد ، به انفصال دائم از خدمت دولتی نیز محکوم می شود. محتوای این مواد نشان می‏دهد که قانونگذار از نظریه مجرمیت اعتیاد تبعیت می‏کند و اعتقاد دارد که مجازات موجب پیشگیری و درمان معتادان خواهد شد . در ادامه این ادعا را بررسی می کنیم.
٤-١ نقاط قوت قوانین مبارزه با مواد مخدر
" الف- تشکیل ستادی به عنوان متولی مبارزه با مواد مخدر که در ابعاد مجازات، پیشگیری، اصلاح و بازپروری معتادان فعالیت می کند.
ب- توجه این قانون به ایجاد اردوگاهها و مراکز بازپروری معتادان و هم چنین درمان معتادان و پیش‏بینی پرداخت هزینه‏های درمان اعتیاد".
٤-٢ نقاط ضعف قوانین مبارزه با مواد مخدر
الف -بیکاری به عنوان پدیده‏ای اجتماعی، زمینه ساز مساعدی برای انحرافات بویژه اعتیاد است. تحقیقات نشان داده که گرایش شاغلان به مصرف دخانیات و مواد مخدر کمتر است. آنچه جای بررسی دارد این که بعضی از قوانین فعلی درباره جرایم مواد مخدر به معضل بیکاری و پیوند آن با اعتیاد و اهمیت مبارزه با این مشکل توجه کافی نداشته است؛ چنانچه قانون تخلفات اداری کارمندان دولت، کارمندی را که اعتیاد وی ثابت شود، به مجازات انفصال از خدمات دولتی محکوم کرده است.
ب- "آمار حاکی از آن است که هر صد معتادی که مجازات در مورد آنها اعمال می‏شود، ٩٦ درصد مجدداً به سمت اعتیاد باز می‏گردند و مجازات تنها بر روی ٤ درصد آنها تاثیری بازدارنده داشته است. هم چنین در سالهای اخیر الگوی مصرف تریاک به مواد دیگری چون هروئین، حشیش، آمفتامین و قرص‏های روان گردان تغییر یافته و سن مصرف مواد نیز کاهش پیدا کرده است. در نتیجه باید پذیرفت که بسیار بعید است ، شخصی که قصد استعمال و گرایش به اعتیاد داشته باشد به این علت که عملش منجر به مجازات می شود از مصرف مواد خودداری کند و یا اعمال مجازات درباره فردی که به علت اعتیاد محکوم شده است ، موجب پیشگیری از ارتکاب مجدد آن شود ".
ج- یکی دیگر از تبعات جرم انگاری اعتیاد ، زندانی شدن معتاد و عواقب و پی‏آمدهای منفی بسیاری است که این امر بر خود فرد و خانواده وی می گذارد و با ضرباتی که از جهات اقتصادی ، مالی، روانی، فرهنگی، و اجتماعی بر فرد و خانواده اش وارد می کند خانواده را در معرض فروپاشی قرار می‏دهد و فرزندان خانواده را نیز به سمت بزهکاری سوق می دهد. زندانی های معتاد در اثر پیامدهای روانی مواد مخدر و یا در ازای دریافت پول و دارو، گاهی تن به روابط نامشروع جنسی می دهند. از سوی دیگر ممنوع بودن استفاده از مواد مخدر و در دسترس نبودن وسیله مناسب تزریق، افراد معتاد را مجبور می‏کند تا به هر راه و شیوه ای ، مواد مخدر را به بدن خود برسانند. در نتیجه یک معتاد زندانی نه تنها خود در معرض خطر آلودگی به بیماریهای خطرناکی مانند ایدز و هپاتیت قرار دارد، بلکه می تواند به عنوان یک ناقل، عوامل عفونی خطرناک را به جامعه انتقال دهد.
زندان برای بزهکاران مانند آموزشگاه فساد است . زندانیان تجربیات و روش‏های خود را در اختیار یکدیگر قرار می دهند و در نتیجه پس از آزادی، ماهر تر از گذشته به جرایم خود ادامه می دهند. بنابراین واضح است که چنین محیطی برای فردی که فقط به علت اعتیاد زندانی شده است نمی تواند سازنده و مفید باشد.
د- نکته مهم دیگر آثار و عوارض پنهان کردن اعتیاد به عنوان جرم است. بیماری‏های مسری چون ایدز و هپاتیت، و عوارض اجتماعی متعددی چون سرقت، فحشا، قتل و سایر جرایم، در اثر اعتیاد بوجود می‏آیند که در صورت بیماری تلقی کردن اعتیاد، امکان تخفیف آنها وجود دارد.
نتیجه اعمال چنان قوانینی در جامعه نه تنها باعث اصلاح مجرم و جامعه نخواهد شد بلکه به حذف معتاد از جامعه و منزوی کردن وی می انجامد که تبعات سوء آن گرایش بیشتر معتاد به اعتیاد و روی آوردن به طرف گروهک های بزهکاری و قاچاق مواد مخدر برای تامین هزینه اعتیاد خواهد بود . بتجربه ثابت شده است که این شیوه برخورد با معتادان صحیح نیست و اقدامات تامینی و درمانی نسبت به شخص معتاد سودمندتر خواهد بود.
٥- حجر معتاد
بررسی شخصیت معتاد و اختلالات روانی و جسمی که در نتیجه اعتیاد معتاد، را گرفتار می کند تطبیق عوارض اعتیاد با قصد و رضا و اهلیتی که رکن صحت عقود و معاملات است، ما را به این نتیجه می‏رساند که معتاد فاقد کفایت و اراده لازم، و بنابراین سفیه است. در ادامه به شرح این مساله می‏پردازیم.
معمولاً فعالیت‏های روزمره معتادان در یکی از این حالات سه‏گانه واقع می‏شود:
١- حالت درد یا خماری، ٢- حالت طبیعی ، ٣- حالت لذّت یا نشئگی.
به هنگام بررسی بالینی متوجه می شویم که غلیه با دو حالت خماری و نشئگی است و توقفی قابل توجه در حالت طبیعی مشاهده نمی‏شود. پس به بررسی قراردادها و معاملات معتاد در این دو حالت می‏پردازیم.
٥-١ معاملات معتاد در حالت خماری
معتاد خمار به لحاظ نگرانی تامین مواد و نیاز جسمانی و روانی، تهیه و مصرف مواد را به تمام حوایج ضروری خود و خانواده اش ترجیح می‏دهد. خویی لذّت پرست و شخصیتی آنی‏گرا و بدون توجه به آینده بر وی مسلط می‏شود و به علت گران بودن هزینه اعتیاد، استقلال اقتصادی خود را از دست می دهد. در این هنگام ، سفیهانه اقدام به صرف پول و فروش اموال و اسراف و تبذیر در مایملک خود و خانواده اش می کند تا سرمایه خود و خانواده اش را به باد می‏دهد. به همین جهت حقوقدانان مصرف مواد را برای تهیه و استعمال مواد مخدر از اعمال سفیهانه دانسته اند هیچ نیازی در انسان قوی تر از نیاز معتاد به مصرف ماده مخدر نیست.
٥-٢ معاملات معتاد در حالت نشئگی
معتاد نشئه تا زمانی که اثرات تخدیری مواد روی بخش عصبی باقی است، خودآگاهی و شعورش زایل شده و از حیث اختلال در اراده و زوال عقل در حکم مجنون خواهد بود که به لحاظ فقدان قصد به استناد ماده ١٩٥ قانون مدنی معاملاتش مطلقاً باطل می شود. برخی حقوقدانان معتقدند اعتیاد شدید به مواد مخدر همان اثر جنون ادواری را در قراردادها دارد یعنی اگر فرد در زمان هشیاری و افاقه، قراردادی را منعقد کند، در صحت و نفوذ آن نباید شک کرد اما چنانکه گفته شد، در چنین حالتی عقد باطل نیست، لاکن در معتاد غیر تفننی به علت سفاهت معتاد و به استناد مواد ١٢٠٨ و ١٢١٤ قانون مدنی، عمل حقوقی انجام شده غیر نافذ و مستلزم اجازه قیم است.
٥-٣ حکمت محجور شناختن معتاد
قانونگذار در محجور شناختن معتاد دو هدف را دنبال می‏کرده است: اول حمایت از شخص معتاد و خانواده او و جلوگیری از حیف و میل اموال و پیش‏گیری از فقر و فلاکت خانواده معتاد و دوم دفع ضرر از سایر اشخاص طرف با معتاد. به این ترتیب محجور شناختن معتاد دارای مصلحت شخصی و اجتماعی است. حفظ خانواده معتاد از خطر فقر مالی، منجر به کاهش بزه‏کاری و مفاسد اجتماعی می‏شود . حجر معتاد هم جنبه حمایتی دارد و هم جنبه سوء ظنی ، هم مبتنی است بر نقص و عدم کفایت اراده و هم ممکن است بر مبنای فقدان اراده باشد.

٥-٤ حدود حجر معتاد و اثبات و زوال آن
حجر معتاد در امور مالی است و غایت معین و زمان انقضای معلومی ندارد . امروزه تمییز وابستگی از سوء مصرف و نیز تشخیص وقوع معامله در هر یک از حالت نشئگی و یا خماری را کارشناس انجام می دهد. هر زمان شخص معتاد و یا هر ذینفع دیگر، مدعی افاقه باشد می تواند تقاضای خود را به محکمه تقدیم کند. پس از اثبات ترک اعتیاد و افاقه کامل، معتاد مجدداً رشد خود را به دست خواهد آورد.
هم چنین قانونگذار برای حمایت از خانواده و اطرافیان معتاد و نیز خود او ، وی را به عنوان سفیه شناخته است، یعنی معاملات معتاد غیر تفننی را در حالات خماری و نشئگی به علت فقدان قصد یا بی‏کفایتی اراده، غیر نافذ می داند که نفوذ آنها با اجازه ولی یا قیم ممکن است.
فصل چهارم
چکیده و پیشنهادها
اعتیاد و وابستگی به مواد مخدر و روان گردان پدیده مصیبت آفرینی است که از جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و بهداشتی جامعه را تهدید می کند. در دو دهه اخیر، عمده منابع، امکانات، فرصت ها و تلاش‏ها در راستای مبارزه با اعتیاد به کار گرفته شده است. دو دیدگاه اصلی حاکم بر اعتیاد، دیدگاه جرم نگر و بیماری نگر است. هر کدام از این دیدگاهها، تبعات خاص خود را دارد و هیچ کدام در عمل موفق نبوده اند زیرا اعتیاد پدیده ای چند جانبه و ناشی از علل گوناگون است و قانون و سیاستی که تک بُعدی به اعتیاد نگاه کند، نمی تواند در مبارزه با اعتیاد به نتیجه مطلوب دست یابد. قانونی در اجرا موفق است که نگاهی کلّ گرا به اعتیاد داشته باشد و در سه بُعد پیشگیری، مجازات و درمان و اصلاح معتاد بتواند راهکارهای مناسبی را ارائه دهد. بنابراین بهتر آن است که معتاد را به عنوان ترکیبی از مجرم و بیمار بشناسیم یعنی فردی که در عین بروز علائم بیمارگونه و در جستجوی مواد، مرتکب اعمال مجرمانه می‏شود. چنانچه معتاد را صرفاً مجرم تلقی کنیم باید او را به مجازات عملش برسانیم، یعنی کاری که با توجه به انبوه معتادان عملی نیست و بعلاوه احتمال گسترش اعتیاد در بین افرادی که به علت جرم بودن اعتیاد، سعی در پنهان کردن آن دارند زیاد است. هم چنین بیمار تلقی نمودن معتاد، مستلزم فراهم نمودن امکانات وسیع درمان و بازپروری است. امّا در صورتی که اعتیاد، ترکیبی از جرم و بیماری باشد، ضمن الزام به تامین امکانات لازم برای اصلاح و درمان، با شیوع ناشی از آزاد بودن معتادان مواجه نخواهیم شد.
به نظر می رسد بکارگیری پیشنهادهایی بتواند در عرصه مبارزه با اعتیاد موثر باشد:
١- اتخاذ سیاست سه جانبه شامل مقابله با عرصه مواد مخدر،کاهش تقاضای مواد مخدر و درمان و بازپروری معتادان که از به هدر رفتن منابع مالی، اقتصادی، انسانی و…جلوگیری کند.
٢- جرم زدایی اعتیاد که موجب کاهش آمار زندانیان مواد مخدر و هزینه نگهداری معتادان در زندان می شود و در کنار آن زمینه درمان و بازپروری معتادان را فراهم می کند.
٣-توجه به آموزش‏های همگانی پیرامون اعتیاد در رسانه‏های جمعی، کتب درسی، نشریه‏‏ها و… به منظور آگاه سازی اجتماعی در زمینه اعتیاد و معضلهای ناشی از آن.
٤- ایجاد و برقراری حمایت‏های اجتماعی، خدمات مددکاری و مشاوره‏ایی، روان درمانی و رفتار درمانی برای خانواده های آسیب دیده معتادان و نیز معتادانی که ترک کرده‏اند به منظور جلوگیری از بازگشت آنها به اعتیاد.
٥- تقویت و توسعه مراکز ترک اعتیاد و درمان و بازپروری معتادان
٦- ایجاد زمینه های اشتغال و فعالیتهای سالم در جامعه و کاهش نرخ بیکاری.
٧- شناسایی عوامل فرهنگی و اجتماعی گرایش به اعتیاد و رفع آنها با برنامه‏ریزی جامع و منظم
٨- تقویت و گسترش عمومی مبنای مذهبی و معنوی در خانواده و فرد که بویژه در درمان و جلوگیری از اعتیاد موثر است.
امید است که با تصویب قوانین جدید و تجدید نظر در قوانین فعلی، گام موثرتری برای کاهش گرایش به اعتیاد، درمان بیماریهای ناشی از اعتیاد و بازپروری معتادان برداشته شود.

فهرست منابع
الف- فهرست کتب
١- آقا بخشی( حبیب) ، اعتیاد و آسیب شناسی خانواده، انتشارات دانش آفرین، تهران، ١٣٧٩
٢-اسعدی( سید حسن) ، پیشگیری از اعتیاد، انتشارات سازمان انجمن اولیاء و مربیان، تهران، ١٣٨١.
٣-امامی(حسن) ، حقوق مدنی، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، جلد ٥، تهران، ١٣٧٦.
٤-پورکاظمی(لطفعلی) ، ترک اعتیاد، انتشارات بچه ها سلام، تهران، ١٣٧٥.
٥- تشویقی (فروهر)، تولد دوباره، انتشارات کتاب رشد، تهران، ١٣٨١
٦-صفایی( سید حسن) ، قاسم زاده( سید مرتضی) ، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، انتشارات سمت، تهران، ١٣٨١
٧-کاتوزیان(ناصر)، قواعد عمومی قراردادها، انتشارات شرکت سهامی انتشار، جلد ٢، تهران، ١٣٧٩.
٨- گلدوزیان( ایرج)، بایسته های حقوق جزای عمومی، نشر میزان، تهران، ١٣٨٢.
٩-منصور( جهانگیر) ،قانون مدنی ، نشر دیدار، تهران، ١٣٨٢.
١٠- منصور( جهانگیر) ، قانون مجازات اسلامی، نشر دیدار، تهران، ١٣٨٢.
ب- فهرست مقالات
١- جوانفر( عباس)،جرم انگاری اعتیاد و تاثیر آن بر پیشگیری و درمان معتادان، نشریه اصلاح و تربیت، سال دوم، شماره ١٥، خرداد ١٣٨٢.
٢-دانا( فریبرز)، اولین همایش آسیب‏های اجتماعی در ایران، روزنامه همشهری، ١٢/٣/٨١.
٣- دیبانی( امیر) ،اعتیاد از دیدگاه پزشکی قانونی، نشریه پزشکی درد، سال سوم، شماره ٢٨، تیر ١٣٨٢.
٤- رضایی( فریبا)،علل و عوامل بوجود آورنده اعتیاد، روزنامه اطلاعات، ٦/٦/٨٤.
٥-صالح پور( شهاب)، مبارزه با اعتیاد ، نشریه پزشکی درد، سال سوم، شماره های ٢١-٢٢، آذر و دی١٣٨١
٦-قاسمی( کامران)،حجر معتادین به مواد مخدر، نشریه دادگستر، سال سوم، ش ١٤، بهار ١٣٨٣
٧- مرکز تحقیقات و مطالعات جرم شناسی اداره کل زندانهای استان خوزستان، معتاد بیمار روانی یا مجرم، نشریه اصلاح و تربیت، سال هفتم، شماره های ٨٠-٨٢ ، مهر آبان و آذر١٣٨٠.
٨- محبوبی منش(حسین) ، اعتیاد مردان تهدیدی علیه زن و خانواده، فصلنامه کتاب زنان، سال ششم ، شماره ٢٢، زمستان ١٣٨٢
٩- محبوبی منش(حسین) ،بررسی وضعیت اعتیاد به مواد مخدرجوانان، گزارش ملی جوانان، سازمان ملی جوانان، ١٣٨١.
١٠- ولی زاده( محسن) مروری برروش های ترک اعتیاد، نشریه پزشکی درد، سال سوم، ش ٢٠،آبان١٣٨١

١-صالح پور( شهاب) ، مبارزه با اعتیاد ، نشریه پزشکی درد ، شماره ٢١، ص ٢٢
٢- صالح پور( شهاب) ، مبارزه با اعتیاد ، نشریه پزشکی درد ، شماره ٢١، ص ٢٢-٢١
1-UNESCO
2-UNFDAC
٣- برگرفته از پیشگیری از اعتیاد، اسعدی( سید حسن) ، صص ١٣-١٢.
1-WHO
١- پورکاظمی ( لطفعلی) ، ترک اعتیاد، ص ٢٢
٢- همان، ص ٢٣
٣- همان ص ٢٣
٤- آقا بخشی(حبیب) ، اعتیاد و آسیب شناسی خانواده، ص ٩
٥- همان، ص ٣.
١- همان ص ٣.
٢- محبوبی منش (حسین) ، اعتیاد مردان تهدیدی علیه زنان و خانواده ، فصلنامه کتاب زنان، ش ٢٢، ص ٧٠
١- آقا بخشی( حبیب) ، اعتیاد و آسیب شناسی خانواده، صص ٩-٧ .
٢- صالح پور( شهاب) ، مبارزه با اعتیاد، نشریه پزشکی درد، ش ٢١، ص ٢٢
٣- برگرفته از حقوق مدنی اشخاص و محجورین ، صفایی( سید حسن) – قاسم زاده( سید حسن) قاسم زاده( سید مرتضی) ص ١١٧
٤- گلدوزین( ایرج) ، بایسته های حقوق جزای عمومی، ص ٨٣.
٥- برگرفته از بایسته های حقوق جزای عمومی ، گلدوزیان ایرج، صص ٩٢-٩١.
١- صفایی( سید حسن) – قاسم زاده ( سید مرتضی) حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص ٢٣٩
١- برگرفته از مبارزه با اعتیاد ، نشریه پزشکی درد، صالح پور(شهاب) ، ش ٢٢، ص ٢١-٢٠ .
١- برگرفته از علل و عوامل بوجود آورنده اعتیاد، روزنامه اطلاعات، رضایی(فریبا) ، ٦/٦/٨٤، س ١٢- ترک اعتیاد، پورکاظمی(لطفعلی) ص٣٠-٢٨ .
١- محبوبی منش (حسین) ، اعتیاد مردان تهدیدی علیه زن و خانواده، فصلنامه کتاب زنان، شماره ٢٢،ص ٧٥.
١- همان،ص ٧٦.
١- محبوبی منش (حسین) ، اعتیادمردان تهدیدی علیه زن و خانواده، فصلنامه کتاب زنان، شماره ٢٢،ص ٧٨.
٢- همان، ص ٧٩.
١- همان ص ٧٩-٨٠ .
٢- همان، ص ٨٠ .
١- دانا( فریبرز)، اولین همایش آسیب‏های اجتماعی در ایران، روزنامه همشهری، ١٢/٣/٨١، ص ١٠ .
١- محبوبی منش( حسین)، بررسی وضعیت اعتیاد به مواد مخدر جوانان، گزارش ملی جوانان، ص ١١٦-١١٩ .
١- برگرفته از مروری بر روش های ترک اعتیاد، نشریه پزشکی درد، ولی زاده ( محسن)، ش ٢٠، ص ١٨.
١- برگرفته از تولد دوباره، تشویقی(فروهر) ، ص ٤٦٠-٤٤٩ .
١- دیبانی( تمیر) ، اعتیاد از دیدگاه پزشکی قاننی، نشریه پزشکی درد، ش ٢٨، ص ٤٢-٤٣ .
١- همان، ص ٤٣.
١- مرکز تحقیقات و مطالعات جرم شناسی اداره کل زندانهای استان خوزستان، بررسی جنبه های حقوقی و قانونی جرم اعتیاد، نشریه اصلاح و تربیت ، ش ٨٠ و ٨١ ، ص ٥٠.
١- مرکز تحقیات و مطالعات جرم شناسی اداره کل زندانهای استان خوزستان، بررسی جنبه های حقوقی و قانونی جرم اعتیاد، نشریه اصلاح و تربیت ، ش ٨٠ و ٨١ ، ص٤٥.
١- برگرفته از معتاد بیمار روانی یا مجرم، نشریه اصلاح و تربیت، مرکز تحقیقات و مطالعات جرم شناسی اداره کل زندانهای استان خوزستان، ش ٨٢، ص ٣٠
٢- دیبانی( تمیر) ، اعتیاد از دیدگاه پزشکی قانونی، نشریه پزشکی درد، ش ٢٨، ص ٤٣ .
١-مرکز تحقیقات و مطالعات جرم شناسی اداره کل زندانهای استان خوزستان، بررسی جنبه های حقوقی و قانونی جرم اعتیاد، نشریه اصلاح و تربیت، شماره های٨٠و ٨١؛ ص ٤٩.
٢- جوانفر( عباس)،جرم انگاری اعتیاد و تاثیر آن بر پیشگیری و درمان معتادان، نشریه اصلاح و تربیت، سال دوم، شماره ١٥، ص ٢٨.
١- برگرفته از حقوق مدنی، امامی( سید حسن) ، جلد ٥، ص ٢٥٦.
١- ماد،ه ١٩٥ق.م : "اگر کسی در حالت مستی یا بیهوشی و یا در خواب معامله نماید. آن معامله به واسطه فقدان قصد باطل است"
٢- برگرفته از قواعد عمومی قرار دادها، کاتوزیان ( ناصر) جلد٢، ص ٣٨.
٣- ماده ١٢٠٨ ق. م: "غیررشید( سفیه) کسی است که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلایی نباشد"
٤- ماده ١٢١٤ق.م : "معاملات و تصرفات غیر رشید در اموال خود نافذ نیست مگر با اجازه ولی یا قیم او …"
٥- برگرفته از حجر معتادین به مواد مخدر، نشریه دادگستر، قاسمی( کامران) ، شماره ١٤، ص ٢٨.
١- همان، ص ٢٩.

8