در میان تپش های تند زندگی تنها
یک نام معجزه میکند،
بنام معمای هستی
1
سلامت و بیماری و سطوح پیشگیری از بیماری ها
مطالب اصلی مورد بحث:
تعریف و طیف سلامت و بیماری، ابعاد سلامتی
تعریف و مراحل سیر طبیعی بیماری
مهم ترین روش های تعیین پیش آگهی بیماری ها
تعریف و کاربرد هریک از سطوح چهارگانه پیشگیری
علل قابل پیشگیری بیماری ها
2
سلامت
بیمار نبودن
آمار: فراوان ترین رویداد یا عادی ترین حالت
اکولوژی: تطابق موفقیت آمیز انسان با محیط
آکسفورد: وضعیت عالی جسم و روح در حالتی که اعمال بدن به موقع و موثر انجام گیرد.
WHO: رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی و نه فقط فقدان بیماری و نقص عضو و توانایی داشتن یک زندگی مثمر از نظر اقتصادی و اجتماعی
3
طیف سلامت و بیماری
بیماری متوسط
بیماری شدید
بیماری کشنده
مرگ
بیماری خفیف
بیماری غیر آشکار
سلامت نسبی
سلامت کامل
4
ابعاد سلامت
Biologic
Psychologic
Spiritual
Sociologic
5
Risk: احتمال ایجاد یک پیامد نامطلوب بهداشتی
Risk Factor: عاملی که احتمال ایجاد حداقل یک پیامد نامطلوب بهداشتی را افزایش دهد
هدف نهایی سیستم سلامت: مبارزه با عوامل خطر، کاهش خطر
بالا بردن امید زندگی سالم
Health Intervention:
هر گونه اقدام و فعالیت بهداشتی جهت پیشگیری، بهبود، علاج یا بازتوانی «با هدف ارتقای سلامت»
کاهش خطرات سلامت ارتقاء توسعه پایدار کاهش نابرابری ها
6
عوامل تهدید کننده سلامت
بیماری
عدم راحتی
اختلال عمل اندام های انسانی در رابطه با محیط زیست
هرگونه انحراف از سلامت کامل جسمی، روانی یا اجتماعی که می تواند آشکار یا پنهان باشد.
تقسیم بندی بیماری ها
واگیر:
حاد: سرخک، سرخجه، آنفلوآنزا
مزمن: سل، جذام
غیرواگیر:
حاد: برق گرفتگی، آدم کشی، حوادث رانندگی
مزمن: دیابت، پرفشاری خون
7
ویژگی های بیماری های واگیر/قابل انتقال/ عفونی
قابل انتقال از شخصی به شخص دیگر (تبدیل از جنبه شخصی به جنبه عمومی)
قابل پیشگیری با اقدامات ساده ای چون واکسیناسیون، بهسازی بیولوژیک محیط و کنترل بندپایان
قابل درمان با آنتی بیوتیک ها
مهم ترین مشکل سلامتی مردم در مناطقی که بهداشت به خوبی رعایت نمی شود یا محیط به لحاظ بهداشتی بهسازی نشده است.
8
ویژگی های بیماری های غیر واگیر
نبود یک عامل بیماری زای شناخته شده و چند گونگی عوامل اتیولوژیک
مهم ترین عوامل موثر بر وقوع آن ها: شیوه زندگی و مواجهه با عوامل محیطی
دوره پنهان طولانی بیماری
شروع نامعین بیماری
بروز بیشتر در سنین بالاتر
نقش شهرنشینی- صنعتی شدن و موتوریزه شدن جوامع
9
10
Natural history of disease
Disease is a process
Natural history is the entire process by which diseases occur and progress in humans
Fundamental concept for studying, preventing and controlling disease
Tells us what we can expect to happen: “Prognostic”
11
prognostic assessment indexes
Case fatality rate
Survival rate
تعداد بیماران زنده مانده از یک بیماری پس از دوره زمانی X
تعداد کل بیماران تشخیص داده شده یا تحت درمان قرار گرفته در ابتدای دوره زمانی X
12
Natural history of disease
مرحله آمادگی
مرحله قبل از بروز علائم بالینی
مرحله بالینی بیماری
مرحله ناتوانی
13
14
Prevention
Prevention Concept
The goals of medicine are to preserve health, to promote health, to restore health when it is impaired, and to minimize suffering and distress.
These goals are embodied in the word
"prevention"
The concept of prevention is best defined in the context of levels, traditionally called primary, secondary and tertiary prevention. A fourth level, called primordial prevention, was later added.
15
Prevention Definition
کلیه اقدامات مورد استفاده برای جلوگیری از به وجود آمدن بیماری قبل از وقوع آن و قطع یا آهسته کردن سیر بیماری
Actions aimed at eradicating, eliminating or minimizing the impact of disease and disability, or if none of these are feasible, retarding the progress of the disease and disability.
16
سابقه تاریخی پیشگیری
سابقه: قرن 18 میلادی (جیمز لیند و ادوارد جنر)
کشف عامل بیماریزای زنده و اثبات فرضیه میکروبی
کشف برخی واکسن ها و مواد گندزدا و ضد عفونی کننده
روشن شدن راه های انتقال بیماری
تحول در روش های آزمایشگاهی جهت تشخیص زودرس و غربالگری
17
Preventable Causes of Disease
BEINGS
Behavioral Factors
Environmental factors
Immunologic factors
Nutritional factors
Genetic factors
Services, Social factors, and Spiritual factors
18
Prevention Levels
پیشگیری نخستین یا اساسی: Primordial prevention
پیشگیری سطح اول: Primary prevention
پیشگیری سطح دوم: Secondary prevention
پیشگیری سطح سوم: Tertiary prevention
19
Primordial prevention
مانع از ایجاد و گسترش عوامل خطر در سطح کشور یا گروه های جمعیتی
دارای مفهومی واقعی پیشگیری
پیشگیری پیش از بروز عوامل خطر
توجه ویژه بر پیشگیری از بیماری های مزمن
معطوف به کودکان و بازداری آن ها از یادگیری شیوه بد و مضر زندگی
مهمترین اقدامات مداخله ای: آموزش شخصی و همگانی
هدف: جلوگیری از پیدایش و برقراری الگوهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و رفتاری افزایش دهنده خطر بیماری (یادگیری سبک زندگی سالم از کودکی)
20
Primary prevention
اقدامات قبل از شروع بیماری و از بین برنده امکان بروز بعدی بیماری
درمانی نیست و دنبال کشف علائم بالینی نیست
معنای فراتر از دفع بیماری و طولانی کردن زندگی و شامل مفهوم سلامت مثبت «حفظ و نگهداری سطح قابل قبول سلامت»
اقدامات ارزان و مطمئن و کاربرد وسیع
اقدامات مداخله ای مهم: ارتقاء بهداشت و حفاظت اختصاصی
21
Health Promotion
فرایندی که افراد را قادر می سازد بر سلامت خود نظارت داشته و آن را بهبود بخشند.
به بیماری خاصی توجه ندارد «تقویت میزبان از طریق روش های مداخله ای»
انواع این مداخلات:
الف) آموزش بهداشت
ب) ایجاد تغییر در محیط زیست
ج) مداخلات تغذیه ای
د) ایجاد دگرگونی در رفتار و سبک زندگی
22
Private Protection
الف) ایمن سازی
ب) پیشگیری دارویی
ج) حفاظت در برابر خطرات شغلی
د) ایمنی در برابر حوادث
ه) حفاظت در برابر مواد سرطانزا
23
Approaches for Primary Prevention for NCD
Population (mass) strategy
High -risk strategy
24
Secondary prevention
متوقف کردن پیشرفت بیماری در مرحله ناپیدای آن و جلوگیری از بروز عوارض بیماری
پیشگیری ثانویه برای یک فرد و پیشگیری اولیه برای موارد تماس بالقوه [بیماری های واگیر]
در حیطه اقدامات بالینی و درمانی
مفهوم بهداشت و درمانی که در صحبت ها به کار می رود
ابزاری ناقص و گران تر در مبارزه با بیماری ها
اقدامات مداخله ای مهم:
الف) تشخیص زودرس با استفاده از غربالگری و بیماریابی
ب) درمان کافی، موثر و به موقع
25
Secondary prevention
دو اصل اساسی در مفید و موثر بودن:
وجود روش های صحیح و بی خطر برای کشف بیماری در مراحل اولیه و قبل از بروز علائم بالینی
در دسترس بودن روش درمانی موثر
26
Tertiary prevention
مراحل نهایی بیماری و در مواقع نقص یا ناتوانی
هدف: بازگرداندن قسمتی یا تمام کارایی جسمی و روانی افراد علیل و ناتوان
ارتقاء قدرت تطابق بیمار با حالات بهبود ناپذیر از طریق:
کاهش یا محدود کردن نقص عضو و ناتوانی های حاصل از بیماری
به حداقل رساندن رنج و آسیب ناشی از انحراف از سلامت کامل
تاکید بر نوتوانی
27
Rehabilitation
The combined and coordinated use of medical, social, educational, and vocational measures for training and retraining the individual to the highest possible level of functional ability.”
28
Prevention Levels
29
Natural history of disease & Prevention levels
30
31